TVP Dokument Piątek, 16.09.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DODAĆ SKRZYDEŁ ORLIKOM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Orlik krzykliwy należy do mniejszych i mniej popularnych gatunków orłów, jednak skrzydła ma imponujące. Są szersze, niż zasięg rozłożonych ramion dorosłego człowieka. Ostatnio dodały orlikom skrzydeł poświęcone im projekty ochronne. Te do niedawna zagrożone w swej egzystencji ptaki, dzięki projektom, współfinansowanym przez Unię Europejską przy współudziale NFOŚ i Lasów Państwowych, odzyskują swoje dawne środowiska życia. A przede wszystkim śródleśne podmokłe łąki i małe zbiorniki wodne, które je żywiły, ale zaczęły zanikać wraz z dawną, odchodzącą w przeszłość gospodarką rolniczą. Powstaje jednak nowa jej forma, służąca ochronie tych i innych ptaków. Można też obejrzeć transmisję internetową bezpośrednio z gniazd tych rzadkich, tajemniczych orłów. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 44 CZARNE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Tradycyjnie polskie ziemie wschodnie zajmowały niegdyś trzecie miejsce na świecie, jeśli chodzi o wydobycie ropy naftowej. Radosław Kotarski rusza tym śladem i sprawdza, ile zostało na Podkarpaciu z dziedzictwa, które pozostawił po sobie Ignacy Łukasiewicz i jego współpracownicy? Czy zaprojektowane przez nich urządzenia, także dzisiaj mogłyby wydobywać ropę naftową? 07:05 NOTACJE - TADEUSZ ROLKE. MAM PAMIĘĆ OPTYCZNĄ Cykl, 10 min, Polska, 2008 Autor: Róża Fabjanowska, Sławomir Majcharek Tadeusz Rolke to wybitny fotografik dokumentalista. Stworzył własny styl fotografii reporterskiej, która w sposób bardzo ciepły i czuły traktuje człowieka, bohatera dnia codziennego. Rolke jest artystą niezwykle wrażliwym na otaczający go świat, fotografuje także ślady niedawnej przeszłości. Jest też jednym z tych artystów, którzy wykreowali w Polsce sztukę fotografii. Urodził się w 1929 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej. Zaczął fotografować podczas II wojny światowej. Brał udział w powstaniu warszawskim, potem został wywieziony na roboty do Niemiec. Po wojnie spędził kilka lat w stalinowskim więzieniu. Studiował historię sztuki na KUL-u. Zawodowo zaczął fotografować w latach 50. Szybko zdobył kilka nagród w ogólnopolskich konkursach i został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików. Przez kilka lat pracował jako fotoreporter w tygodniku "Stolica", a od 1960 roku był w stałym składzie fotografów pracujących w miesięczniku "Polska". Jako fotografik i artysta towarzyszył po 1956 roku bardzo wówczas aktywnym środowiskom awangardowym (Galeria Krzywego Koła i Galeria Foksal). W 1970 roku wyjechał do Niemiec, nie mogąc wytrzymać złej atmosfery w Polsce. Po powrocie w 1980 roku do Warszawy był pomysłodawcą i realizatorem wystaw grupowych m. in. w Starej Galerii ZPAF. 07:15 NOTACJE - TADEUSZ ROLKE. ZOSTAŁEM ZWIADOWCĄ ARMII CZERWONEJ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2008 Autor: Róża Fabjanowska, Sławomir Majcharek Tadeusz Rolke to wybitny fotografik dokumentalista. Stworzył własny styl fotografii reporterskiej, która w sposób bardzo ciepły i czuły traktuje człowieka, bohatera dnia codziennego. Rolke jest artystą niezwykle wrażliwym na otaczający go świat, fotografuje także ślady niedawnej przeszłości. Jest też jednym z tych artystów, którzy wykreowali w Polsce sztukę fotografii. Urodził się w 1929 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej. Zaczął fotografować podczas II wojny światowej. Brał udział w powstaniu warszawskim, potem został wywieziony na roboty do Niemiec. Po wojnie spędził kilka lat w stalinowskim więzieniu. Studiował historię sztuki na KUL-u. Zawodowo zaczął fotografować w latach 50. Szybko zdobył kilka nagród w ogólnopolskich konkursach i został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików. Przez kilka lat pracował jako fotoreporter w tygodniku "Stolica", a od 1960 roku był w stałym składzie fotografów pracujących w miesięczniku "Polska". Jako fotografik i artysta towarzyszył po 1956 roku bardzo wówczas aktywnym środowiskom awangardowym (Galeria Krzywego Koła i Galeria Foksal). W 1970 roku wyjechał do Niemiec, nie mogąc wytrzymać złej atmosfery w Polsce. Po powrocie w 1980 roku do Warszawy był pomysłodawcą i realizatorem wystaw grupowych m. in. w Starej Galerii ZPAF. 07:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 96 KONSTANCIN - JEZIORNA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Konstancin-Jeziorna to jedyne uzdrowisko na Mazowszu i miejsce, nad którym wciąż unosi się aura słynnego przedwojennego letniska. Już przed stu laty z zalet wyjątkowego mikroklimatu korzystali liczni letnicy. Inspiracją dla powstania Konstancina były popularne w Europie miasta ogrody. Do dziś zachował się tu układ urbanistyczny będący cennym przykładem planowania przestrzennego końca XIX wieku. Sercem miasta jest zrewitalizowany Park Zdrojowy. Rozległy kompleks w stylu angielskim okalają dzielnice okazałych willi reprezentujących różne style architektoniczne. Od początków istnienia letniska, w Konstancinie chętnie gościli i tworzyli znani artyści oraz ludzie pióra. W okresie międzywojennym zamieszkał tu Stefan Żeromski, właśnie tutaj napisał "Przedwiośnie", jedną ze swych najważniejszych książek. Naturalnym bogactwem Konstancina jest solanka o silnych właściwościach leczniczych. Tężnia solankowa to symbol uzdrowiskowego Konstancina. Potężna konstrukcja z tarniny zbudowana na planie regularnego wieloboku, znajduje się w centralnej części Parku Zdrojowego. Zbudowana w 1978 roku, była drugą tężnią na terenie Polski. Konstancin - Jeziorna to więcej niż uzdrowisko. Różne oblicza tego miejsca można poznać, wędrując szlakami Konstancina architektonicznego, artystycznego czy filmowego. Ta różnorodność oraz bogaty kalendarz wydarzeń kulturalnych sprawia, że - jak pisał kiedyś Kurier Warszawski - nuda w Konstancinie jest wykluczona. 08:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - /21/ - ŁOŚ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Bohater tego odcinka to łoś. Wygląda jak słodka maskotka, ale - uwaga! - to wrażenie jest mylące. Łosie potrafią ważyć aż 800 kg, mają imponujące poroże i są raczej samotnikami. Lubią tereny podmokłe i są roślinożerne. Mają też ciekawe relacje damsko - męskie, a o nich opowiada niestrudzony przyrodnik - Łukasz Bożycki. 11:20 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 1 BEAUDUC - PLAŻA NIEPOKONANYCH (AROUND THE SEA II EP. 1 LES IRRDUCTIBLES DE BEAUDUC) Serial dokumentalny, 18 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie, widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku witamy w Beauduc. Tej miejscowości nie ma na mapach. To skupisko niewielkich domków w regionie Camargue, we Francji. Ich mieszkańcy nie mają dostępu do bieżącej wody i elektryczności. Nie ma tu również zasięgu telefonii komórkowej. Latem zajęty jest niemal każdy domek. Po sezonie zostaje tu tylko garstka tych najbardziej wytrwałych. Beauduc składa się z siedemdziesięciu dwóch domków. Zimą otacza je woda. Wszystko stawiane jest na pustakach. Woda może zalać lodówkę. To wina globalnego ocieplenia. Woda w końcu przegoni stąd ludzi. Kiedyś ich tu w ogóle nie będzie. Nie wiadomo, czy będą tu przyjeżdżać już za kilka lat. Ale mieszkańcy Beauduc nie poddają się łatwo. Walczą o przetrwanie domków i wyspiarskiego stylu życia. Niestety, istnienie osady jest zagrożone. Woda podnosi się tu w zastraszającym tempie. Kilka starych wałów i grobli nie wytrzymało już jej naporu. 11:40 BYŁEM DUBLEREM - LESZEK MAZAN Reportaż, 20 min, Polska, 1978 Autor: Wacław Kaczmarczyk Redaktor Leszek Mazan - dziennikarz, publicysta i miłośnik historii. Chcąc sprawdzić się w roli pilota turystycznego, pod przykrywką jedzie na trzydniową wycieczkę autokarową, zorganizowaną dla "Cechu Rzemiosł Drzewnych" przez Spółdzielnię Turystyczno - Wypoczynkową. Podczas wycieczki na trasie Bieszczady - Łańcut - Krasiczyn uczestnicy natrafiają na liczne perturbacje, związane z organizacją, począwszy od braku przewodnika na zamku w Łańcucie, przez awarię autokaru w Przemyślu, po problemy z wyżywieniem i noclegami. W skrócie rzecz ujmując - kłopotom nie ma końca. Mimo to grupa szczęśliwie wraca do domu. Program "Byłem dublerem - Leszek Mazan" ukazuje, jak ciężką pracą jest bycie pilotem wycieczek turystycznych. 12:10 UKRAIŃCY - ODC. 2. OKSANA Serial dokumentalny, 46 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Oksana pochodzi z Kijowa. Jest kobietą pracowitą i ambitną. Oddaną matką i zapracowaną bizneswoman. Żyje w ciągłym biegu. Oksana przyjechała do Polski ponad trzy lata temu z najmłodszą córką, Xenią, dołączając do dwójki starszych dzieci: Elizy (18 lat) i Aleksandra (21 lat), którzy uczyli się w technikum. Mimo że mąż Oksany nie chciał opuszczać Ukrainy, postanowiła wyjechać z nadzieją, że mąż do niej dołączy, niestety, tak się nie stało. Małżeństwo się rozpadło. W Polsce Oksana zaczynała od zera. Przez pierwsze dwa miesiące była taksówkarką, następnie otworzyła kiosk, w którym wykonywała poprawki krawieckie. Obecnie oprócz kiosku ma imponujący zakład krawiecki w prestiżowej lokalizacji, w którym zatrudnia 5 szwaczek. Oksana szyje ubrania na zamówienie. W prowadzeniu działalności pomaga jej syn. Ostatnio musiała przerwać pracę nad własnymi projektami. Skupiła się na pomocy Ukrainie, szyjąc kamizelki kuloodporne. 13:05 ŻWIRKO I WIGURA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Kloc Bogata w unikatowe materiały archiwalne opowieść o wielkim zwycięstwie i tragicznej śmierci pilota Franciszka Żwirki i konstruktora samolotu Stanisława Wigury. Ich wygrana w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge International de Turisme w 1932 roku (29 lat po pierwszym locie braci Wright), była sukcesem, który wzbudził w Polsce ogromny entuzjazm. Niestety, obaj zginęli zaledwie 15 dni później w katastrofie pod Cierlickiem (na Śląsku Cieszyńskim). Bohaterami tej opowieści są legendarni pionierzy polskiego lotnictwa. Aby rozwijać swoją pasję często ryzykują. Porucznik Franciszek Żwirko jest brawurowym i obdarzonym wielką fantazją pilotem. Stanisław Wigura to młody, zdolny inżynier, który już podczas studiów na Politechnice Warszawskiej, mimo braku środków i odpowiedniego zaplecza, wraz z kolegami zaczął budować pierwsze samoloty. 15:00 DANIA DZIKA I CUDOWNA - ODC. 5. MIASTO (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 5. THE CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen Odkrywamy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. Odc. 5 Miasto. Tereny zabudowane stale się powiększają, zastępując dziką przyrodę. Niektórym zwierzętom miasto daje nowe szanse. Wiele z nich w niezwykły sposób się adaptuje, a nawet... wykorzystuje ludzi. Wpływ ludzi na kraj jest ogromny. Tereny zabudowane zajmują jednak tylko jedną dziesiątą powierzchni Danii. Nigdzie nie jesteśmy sami. Przyroda jest z nami - wśród neonów, w naszych ogródkach, podwórkach, na ulicach - ona nie daje za wygraną. Ludzie chętnie mieszkają w mieście. Miasta się rozrastają, powstają nowe budynki i drogi tam, gdzie kiedyś królowała tylko przyroda. Nie dzieje się to bez ofiar. Pojawiają się jednak nowe możliwości - zwierzęta zamieszkują wśród ludzi. Korzystają z tego te, które instynktownie przystosują się do nowego środowiska. Tak postąpiła kaczka krzyżówka, budując gniazdo w skrzynce na kwiaty. Każdego dnia, nie tylko w mieście, ale wszędzie w Danii, przed naszymi oczyma rozgrywają się cudowne sceny. Jeśli będziemy traktować przyrodę z szacunkiem, ona odwdzięczy się nam stukrotnie. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SYCYLIA. WULKANICZNA PIĘKNOŚĆ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Sycylia to włoska wyspa wulkaniczna, położona na Morzu Śródziemnym, zaledwie 150 kilometrów od Tunezji. Spotykają się tu europejskie i afrykańskie wpływy. Sycylia wyróżnia się niezwykłym bogactwem kulturowym, przyrodniczym i kulinarnym. Ciekawa historia, serdeczni mieszkańcy i zmysłowe barwy. 21:10 DIESELGATE. AFERA KONCERNÓW (DIESELGATE. THE COVER - UP OF THE GERMAN CAR INDUSTRY) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Johan Von Mirbach Zdjęcia: Till (Bvk) Vielrose Film dokumentalny opowiadający o aferze w niemieckim przemyśle motoryzacyjnym, uważanej za największy skandal w historii niemieckiego przemysłu: od ponad dziesięciu lat niemieckie firmy motoryzacyjne i dostawcy okłamywali konsumentów i władze na całym świecie, celowo manipulując wartościami emisji swoich pojazdów z silnikami wysokoprężnymi i benzynowymi. Dotyczy to 11 milionów samochodów. W kwietniu 2021 r. rozpoczął się główny proces, najwyższe kierownictwo koncernu będzie musiało odpowiedzieć za to w sądzie. Były dyrektor generalny i czterej inni menedżerowie staną przed Izbą Karną Gospodarczą w Brunszwiku. Film dokumentalny opowiada o początkach, śledztwie i losach skandalu. Wszystko wyszło na jaw w 2015 roku, ale wyjaśnienia są wciąż na początku. 22:10 MIASTO GNIEWU S.II - /10/ Serial fabularyzowany, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Muzyka: Tomasz Kamiński Konflikt w gangu nowodworskim trwa. Bandyci walczą ze sobą o wpływy z przestępczych interesów, głównie z narkotyków. Zanim jednak nowodworscy gangsterzy zajęli się na masową skalę narkotykami, ich źródłem dochodu były przede wszystkim haracze z agencji towarzyskich i prostytutek stojących przy drodze. Mieli ambicje opodatkować wszystkie trasy w Polsce i pobierać opłaty od wszystkich prostytutek. Dopiero przejęcie terenu podległego Dariuszowi i Grzegorzowi Karwowskim przez Zwierzaka i zastrzelonego później Oboja, zmieniło strategię działania gangsterów. Wtedy młode wilki bardziej skupiły się na zyskach z narkotyków, a kontrolowanie burdeli i tirówek zeszło na drugi plan. Zanim jednak do tego doszło, bracia Karwowscy toczyli z gangsterami z Modlina krwawą walkę o strefy wpływów, której najkrwawszym elementem było podłożenie bobmy w pubie EB w Nowym Dworze Mazowieckim. Pub EB to ulubione miejsce spotkań gangsterów z Modlina. Wiedzieli o tym konkurenci z Nowego Dworu. Do wykonania wyroku Dariusz Karwowski zatrudnił Daniela Eberchardta ps. Chulio i Marka N. ps. Marek, pochodzącego z Marek byłego antyterrorysty. Pech chciał, że bomba eksplodowała, zanim gangsterzy, dla których była przeznaczona, pojawili się w pubie. Zginęły cztery niewinne osoby. Właściciel pubu i trzech młodych mężczyzn, dorabiających sobie w lokalu na wakacje. W tym odcinku widzowie dowiedzą się bardziej szczegółowo o konflikcie gangu z Nowego Dworu Mazowieckiego z gangiem z Modlina. Poznają genezę tych dwóch grup. Temat miejsca, czyli burdele i trasy tirówek związany jest z odcinkiem w sposób oczywisty. To w gangu nowodworskim było w pewnym czasie głównym źródłem dochodu. Opowiemy historię kontrolowania i haraczowania domów publicznych i prostytutek, przejmowania burdeli od konkurentów, pozyskiwania i zmuszania kobiet do nierządu. Postaramy się dotrzeć do prostytutek, które w tamtym czasie pracowały dla gangsterów. Wychodząc poza lokalne polskie podwórko, spróbujemy dotrzeć do gangsterów i kobiet, które z Polski były wywożone na teren Niemiec i tam sprzedawane do domów publicznych. Porozmawiamy również z policjantami, którzy pracowali przy sprawach dotyczących handlu żywym towarem. 22:50 BRUDNE PIENIĄDZE - ODC. 2 KOKAINA (DIRTY DOLLARS INC. / DOLLARS NOIRS / EP. 2 COCAINE MULTINATIONAL) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Sylvain Braun Nielegalny handel nie ma granic dla przestępców, którzy go uprawiają. Ta seria śledcza ujawnia międzynarodowe schematy, które działają i rozprzestrzeniają się na naszych oczach, pomimo coraz surowszych przepisów i wzmocnionych zabezpieczeń. 23:50 ZBLIŻENIA. MAGAZYN FILMOWY Magazyn, 29 min, Polska, 1984 Scenariusz: Iwonna Łękawa Zdjęcia: Adam Kaczanowski Magazyn filmowy pod redakcją Iwonny Łękawy z roku 1983. W wydaniu: 1. relacja z planu zdjęciowego filmu pod roboczym tytułem "Musisz żyć" (film ostatecznie otrzymał tytuł "Wedle wyroków twoich") w reżyserii Jerzego Hoffmana, ze zdjęciami Jerzego Gościka, rozmowa ze Zdzisławem Ćwikłą, dyrektorem Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Warszawie i jednocześnie konsultantem sceny wysadzania pociągu w powietrze, przygotowania do sceny wykolejenia pociągu oraz efekty tej pracy, 2. Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi - Wydział Techniki Zdjęciowej, rozmowa z kierownikiem Wydziału - inż. Marianem Jaszczukiem, który prezentuje widzom kamery filmowe, nasadki na obiektywy i filtry, 3. Sonda wśród widzów po projekcji filmu "Ucieczka z Nowego Jorku" w reżyserii Johna Carpentera z udziałem Kurta Russella, 4. Rozmowa z Piotrem Fronczewskim o aktorstwie i pracy przy filmach "Wolne miasto" w reżyserii Stanisława Różewicza i "Akademia Pana Kleksa" w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. 00:25 NOTACJE - EDWARD KOSSOY. Z ŁAGRÓW DO ARMII ANDERSA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Hanna Kramarczuk Edward Kossoy (rocznik 1913), prawnik, publicysta, obrońca w sprawach sądowych ofiar nazizmu. Ukończył Gimnazjum Państwowe im. T. Chałubińskiego w Radomiu, studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (dyplom w 1934 r.). W 1940 r. skazany na 8 lat łagrów, zwolniony po dwóch latach w wyniku umowy Sikorski - Majski, wyszedł z ZSRR z armią Andersa. W czasie II wojny światowej zginęła jego rodzina: ojciec, żona i córka. Swoje przeżycia z okresu łagru spisał w formie opowiadań w 1944 r. w Tel Awiwie w cyklu "Stołypinka", które w formie książkowej ukazały się dopiero w 2003 r. Po wojnie przebywał w Izraelu, potem w Szwajcarii. Studiował w Monachium, Kolonii i Genewie. Reprezentował jako adwokat tysiące ofiar zbrodni hitlerowskich w sprawach o zadośćuczynienia i odszkodowania niemieckie. Wydał kilka książek w językach: angielskim, niemieckim i polskim. Publikował artykuły o tematyce historycznej, dotyczące odszkodowań, współczesnych stosunków międzynarodowych, dialogu polsko - żydowskiego, m. in. w "Zeszytach Historycznych", wydawanych przez Instytut Literacki w Paryżu. Został honorowym senatorem Uniwersytetu w Tybindze. Zamieszkał w szwajcarskim Conches, na przedmieściu Genewy. Edwrad Kossoy zmarł w 2013 roku. 00:40 NAUKA CHODZENIA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Marcin Kopeć Główny bohater filmu to postać wielowymiarowa, gangster, który stara się być dobrym człowiekiem. W jego przypadku nie jest to jednak łatwe. Całe dotychczasowe życie sprawiał cierpienie innym i wzbudzał w ludziach strach. 45-letni Piotr, były członek warszawskiej mafii, po wyjściu z więzienia próbuje ułożyć sobie życie od nowa. Jak twierdzi, pragnie odpokutować za grzechy przeszłości, podejmując pierwszą legalną pracę w hospicjum. Widz obserwuje bohatera, który stawia pierwsze kroki w normalnym społeczeństwie, przełamuje swoje wewnętrzne i zewnętrzne blokady, walczy ze słabością. Pod koniec filmu pozostajemy z pytaniem: czy Piotr dostosuje się do swojego nowego życia opartego na innych wartościach niż te dotychczas wyznawane, czy jego przemiana będzie trwała? 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - REKONESANS HOSTORYCZNY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:10 WARSZAWA DO WZIĘCIA Film dokumentalny, 51 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Karolina Bielawska, Julia Ruszkiewicz Zdjęcia: Bartosz Piotrowski, Kacper Czubak, Dominik Danilczyk, Tomasz Woźniczka, Dominik Zadęcki Muzyka: Jarosław Januszewicz, Tymon Tymański Warszawa - ziemia obiecana, symbol lepszego, ciekawszego życia i szans na karierę. Tak stolica wygląda z perspektywy głębokiej prowincji i do mieszkanek tejże prowincji adresowana była oferta Agencji Nieruchomości Rolnych - program aktywizacji zawodowej młodych kobiet z terenów popegeerowskich. Wymagania były niewielkie: wiek 18-25 lat i udokumentowana praca rodziców lub dziadków w PGR. W zamian zapewniano półroczne zakwaterowanie w bursie Caritasu zwanej "Przystanią na skarpie", opiekę pedagoga i doradcy zawodowego, zajęcia z savoir-vivre’u, pomoc w napisaniu CV. W tym czasie dziewczyny miały znaleźć sobie pracę i jakieś zakwaterowanie, słowem usamodzielnić się. W ciągu 6 lat trwania programu, między 2002 i 2008 rokiem, w programie wzięło udział niemal 900 dziewczyn. 479 ukończyło go i znalazło pracę. Ile z nich nadal przebywa w stolicy, nie wiadomo. Tak radykalna zmiana sposobu życia okazuje się bowiem trudniejsza, niż mogły przypuszczać. Przekonują się o tym trzy bohaterki filmu: 18-letnia Ania z Głodowa, która pragnie być fryzjerką, 19-letnia Gosia z Zalesia, mająca jeszcze 8 braci, oraz 21-letnia Ilona, samotna matka 4-letniego synka, która marzy o znalezieniu porządnego męża i założeniu rodziny. Do Warszawy przybywają pociągami, ciekawe nowego życia, ale jednocześnie bardzo niepewne tego, co je czeka. Nie mają jednak nic do stracenia, a w rodzinnych stronach mogą co najwyżej powielić schemat życia bezrobotnych rodziców czy starszego rodzeństwa. Warszawa je rozczarowuje: "jest bardziej szara niż w telewizji" - stwierdza Ania. Gosia dochodzi nawet do wniosku, że "to taka sama wiocha, tylko dużo większa", a Ilona uważa wręcz, że to straszne miejsce i nie pojmuje, jak ludzie w ogóle mogą tu żyć. Z kolei mieszkanie w bursie przypomina im pobyt w internacie: obowiązują ściśle określone zasady, ustalone godziny powrotów i porządek w pokojach kontrolowany przez wymagającą wychowawczynię. Dziewczyny piszą CV i podania o pracę, poznają miasto, na zajęciach z savoir - vivre’u zdobywają odrobinę ogłady. Ania wytrzymuje najkrócej: ku wielkiemu niezadowoleniu matki, nie mogącej się pochwalić przed sąsiadkami "miastową" córką, już po dwóch dniach wraca do domu gnana tęsknotą do rodzinnych stron i ukochanego Andrzeja, który pracował w Londynie, a teraz remontuje na wsi własne mieszkanie i jest gotowy związać się z Anią na stałe. A miłość potrafi wyznać nawet w kilku językach. Dla niego Ania powoli żegna się z marzeniami o własnym salonie fryzjerskim. Wystarczy jej, że kupiła sobie na raty pralkę Franię. Ilona od początku zamierzała pobyć w Warszawie nie dłużej niż cztery miesiące. W stolicy czuje się bardzo samotna, rozpaczliwie tęskni za synkiem i domem. Chociaż podczas rozmowy z ewentualnym pracodawcą szczerze wyznaje, że z poprzedniej pracy ją wyrzucono, bo nie spełniała wymogów kasjerskich, zostaje w końcu zatrudniona w delikatesach, gdzie ma się zapoznać z asortymentem towarów z całego świata. Ją jednak najbardziej interesuje, czy będzie mogła jeździć na weekendy do domu. Z pierwszej wizyty wraca do stolicy ze łzami w oczach. Po kolejnej nie zjawia się w pracy na czas i zostaje wyrzucona. Ale nawet specjalnie nie żałuje. Po co jej takie życie, w którym jest nieszczęśliwa? Zdecydowana, odważna i wygadana Gosia wydaje się mieć największe szanse na zakotwiczenie w Warszawie. Już po pierwszej rozmowie dostaje pracę hostessy w Złotych Tarasach. Koleżanka, która dłużej mieszka w stolicy, roztacza przed nią bajeczne perspektywy: będzie wydawała dużo na ciuchy, chodziła do solarium, robiła sobie tipsy i farbowała włosy nawet co dwa tygodnie. Gosia chętnie tego słucha. Z hostessy staje się wkrótce ochroniarką, potem pracuje na zmywaku, wreszcie w barze. Z bursy przeprowadza się do wynajętego na spółkę z koleżanką pokoju na mieście. Po raz pierwszy czuje się szczęśliwa, ma namiastkę bycia na swoim. W końcu poznaje Konrada pracującego na budowie, zamieszkuje z nim. Zarzeka się, że nie wróci do Zalesia. Ale dwa miesiące później, po rozstaniu z chłopakiem, i ona się poddaje. Warszawa może i jest do wzięcia, ale nie dla nich. 03:10 OSTATNI MAZURZY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Julia Wołoszyńska Ernest Kruk urodził się w krainie, która leżała na "tyłach historii". Ziemia mało znana, podobnie jak żyjący tu naród. Wszystkie tragiczne wydarzenia XX wieku odcisnęły nieodwaracalne piętno na tych ludziach. Wojny ostatecznie spowodowały, że społeczność Mazurów przestała istnieć. Mazurzy, kiedyś nazywani Prusami, przyjęli chrześcijaństwo i przez wiele lat żyli w państwie krzyżackim, wtedy byli katolikami. Potem przyszła reformacja i ponad cztery wieki Kościoła ewangelickiego. Po II wojnie światowej krajobraz Mazur po raz kolejny się zmienił, tym razem z ewangelickiego na katolicki. Niestety, okoliczności tych zmian były bardzo tragiczne. Narodu mazurskiego praktycznie na Mazurach już nie ma.... Dawne świątynie ewangelickie teraz służą katolikom. W 1945 i 1946 roku nierzadko siłą były odbierane ewangelickiej ludności mazurskiej. Dochodziło nawet do bitew pod kościołami (Ruciane - Nida, Mikołajki). Jedyna pokojowa wymiana świątyń na Mazurach odbyła się w parafii w Nidzicy. Już prawie nikt nie pamięta, kto jeszcze kilkadziesiąt lat temu był gospodarzem Krainy Wielkich Jezior. Co się stało z dawnymi mieszkańcami tych ziem? Ernest Kruk postanowił walczyć, aby pamięć o jego przodkach Mazurach nie zginęła. Propagator mazurskości, pisarz, poeta. Gdy skończyła się II wojna światowa, miał zaledwie cztery lata. Zaraz po wojnie stracił rodziców (ojciec wywieziony do ZSRR, gdzie zmarł; matka umarła na tyfus w Dobrzyniu, rodzinnej wsi Ernesta Kruka). W 1945 r. bezpowrotnie stracił swój dom. Zaraz po pogrzebie matki do domu wprowadziła się polska rodzina. Ernest trafił do domu dziecka. Rodzinnego domu nigdy już nie odzyskał. Mieszka na jednym z olsztyńskich osiedli. Zawsze zdawał sobie sprawę ze swojej inności, jego całe życie naznaczone było poszukiwaniem własnej tożsamości, odzyskaniem utraconej mazurskości.