TVP Historia Wtorek, 13.09.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1321 - zmarł Dante Alighieri; 1944 - oddziały sowieckie dotarły do przedmieść warszawskiej Pragi; 1981 - KOK podjął decyzję o przygotowaniach do stanu wojennego; 1996 - zmarł Wiktor Woroszylski; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 9 W MATNI Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Usiłując zdobyć fundusze na wydostanie się z getta, Sajkowscy sprzedają futro, potem obraz Kossaka. W transakcjach pośredniczy Mosler. Sabina podejrzewa jednak, że Mosler jest oszustem. Michał zostaje wysłany na wieś, żeby wyjaśnić sprawę zaginionych pieniędzy. Aktor Gerard Majer proponuje Wandzie występy w teatrze. Kobieta waha się, ale w końcu, pod wpływem matki, odmawia. Bronek bierze na siebie odpowiedzialność za akcję podwładnych. Może czekać go sąd. Korzystając ze sfałszowanej przepustki, Janek dostaje się do getta. Nie udaje mu się jednak spotkać z Leną. 08:30 HISTORIA POLSKI - POLSKIE TERMOPILE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2009 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski W dniach 7 - 10 września 1939 roku rozegrała się bitwa pod Wizną, jedna z bohaterskich epopei Wojny Obronnej 1939 roku. Punkt oporu "Wizna" na strategicznej przeprawie przez Narew tworzyła nieukończona linia fortyfikacji polowych budowana od wiosny 1939 roku. Składała się z 16 ciężkich i lekkich schronów bojowych. Naprzeciwko 720 polskich żołnierzy dowodzonych przez kapitana Władysława Raginisa stanęły jednostki XIX Korpusu Pancernego gen. Heinza Guderiana. Przewaga Niemców w ludziach i sprzęcie była ogromna, mimo to żołnierzom polskim udało się przez trzy dni powstrzymać marsz hitlerowskich kolumn pancernych. Bunkry broniły się w izolacji, zdobywane pojedynczo z użyciem miotaczy płomieni i materiałów wybuchowych. Z pola walki udało się wycofać jedynie 40 żołnierzom polskim, a dowódca odcinka kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo w bunkrze koło Strękowej Góry. Obrona Wizny przeszła do historii i legendy jako "Polskie Termopile". 09:50 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 10:40 OD ZMIERZCHU DO ŚWITU Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Ostrowska Scenariusz: Agnieszka Ostrowska Film opowiada o walce z komunizmem i przemianach w Europie Środkowej i Wschodniej za pośrednictwem konkretnych miejsc lub obiektów, które były niemymi świadkami przełomowych wydarzeń w dziejach naszego regionu. Plac Bema w Budapeszcie, na którym węgierscy studenci protestowali przeciwko władzy sowieckiej w 1956 roku. Mur Berliński, ideologicznie dzielący Berlin od 1961 do 1989. Brama nr 2 Stoczni Gdańskiej, świadek wielu strajków, a także ogłoszenia powstania NSZZ Solidarność w 1980. Ściana Johna Lennona w Pradze, pokrywana antyrządowymi graffiti za czasów Czechosłowacji w latach 80. ubiegłego wieku. Pomniki Łańcucha Bałtyckiego w Krajach Bałtyckich, upamiętniające wydarzenie z 1989 roku, kiedy to prawie 2 miliony ludzi utworzyło kordon rozciągający się na terenie podówczas republik sowieckich Estonii, Łotwy i Litwy, domagających się wolności. Współczesne ujęcia z tych miejsc przeplatają się z materiałami archiwalnymi. Komentarzom świadków wydarzeń towarzyszą wypowiedzi młodych ludzi, którzy mówią o tym, w jakim stopniu nasza współczesna historia ich interesuje i jakie wyciągnęli z niej wnioski. W dobie inwazji Rosji na Ukrainę film nabrał nowych znaczeń. Jak widać, wolność nie jest dana raz na zawsze. Historia lubi się powtarzać. Film realizowany był ponad dwa i pół roku, w siedmiu stolicach Europy. Producent: Fundacja Centrum Stosunków Międzynarodowych. 11:35 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Historia Zamku Królewskiego w Warszawie to zapis historii Polski. Świadectwo jej wzlotów, ale i chwil tragicznych. To także miejsce, które odrodziło się z popiołów i pisze swoją historię. Nad Zamkiem góruje Wieża Zegarowa, nazywana też Zygmuntowską. Pierwszy zegar pojawił się na wieży w 1622 roku, za panowania Zygmunta III Wazy, króla, który przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Zegar - podobnie jak cały Zamek i Warszawa - ucierpiał podczas potopu szwedzkiego w 1656 roku. Ale już w następnym roku został odbudowany. Otoczony opieką warszawskich zegarmistrzów odmierzał czas. Także wtedy, kiedy Polska straciła niepodległość. Wybijał także godzinę wolności. Wieżę zegarową i zegar zniszczono 17 września 1939 roku, podczas jednego z największych niemieckich bombardowań stolicy. Wskazówki zegara zatrzymały się na godzinie 11.15 i tak zostało do czasu powstania warszawskiego. Po wojnie, kiedy przystąpiono do odbudowy zamku w 1971 roku, zdecydowano, że trzeba zbudować nowy zegar. 19 lipca 1974 roku, o godzinie 11.15 puszczono w ruch wskazówki zegara. 12:05 NIEUJARZMIONA CHANEL (BECOMING CHANEL / CHANEL L’INSOUMISE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2020 Reżyseria: Eric Bitoun Film dokumentalny opowiadający historię Coco Chanel - francuskiej projektantki mody, która od 1915 roku rewolucjonizowała damską modę, lansując ubrania o prostych, sportowych fasonach oraz pozbawione ozdób krótkie suknie, stając się na sześć dziesięcioleci ikoną paryskiej haute couture. Pierwszym punktem sprzedaży Chanel, założonym w 1910 roku, był sklep z kapeluszami. Rzeczywiście, Coco Chanel nie mogła sprzedawać tam ubrań, ponieważ krawcowa miała swoją firmę pod tym samym adresem. Dziś Chanel to jedna z najbardziej znanych, luksusowych marek na świecie. Symbol francuskiej mody z najwyższej półki, jego międzynarodowy urok nie zmienia się od ponad wieku. W 1921 roku stworzyła popularne do dziś perfumy Chanel No. 5. Jej pomysły: sukienki i kostiumy z dzianiny, fryzury na pazia, golfy, biżuteria (długie sznury pereł, łańcuchy, plastikowa biżuteria), mała czarna, spodnie dzwony, prochowiec - spotykały się z entuzjastycznym przyjęciem i uważane są za klasyczny kanon elegancji. Od 1983 r. do śmierci w 2019 r. firmą Chanel kierował niemiecki projektant Karl Lagerfeld. W jaki sposób ta kobieta, urodzona pod koniec XIX wieku w biednej rodzinie, stała się tą mityczną postacią? Mademoiselle Chanel, ujęcie pierwsze. Definicję elegancji? To bardzo trudne pytanie. Mogę powtórzyć to, co zawsze mówię. Nie wszyscy rozumieją to, co dla mnie jest oczywiste. Kobiety zawsze są zbyt wystrojone i nie dość eleganckie. 12:55 POLSKA Z BOCZNEJ DROGI - POŻEGNANIE Reportaż, 10 min, Polska, 2005 Autor: Franciszek Trzeciak Poruszający reportaż o polskiej prowincji. Jego bohaterem jest rolnik, który z biedy pozbywa się swoich trzech ukochanych koni. Jego syn z przerażeniem patrzy, jak przyjaciele odchodzą do obcych ludzi. 13:10 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 1/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 14:15 KRESY Dokument fabularyzowany, 81 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Bryll Fabularyzowany dokument o Kresach. Upamiętnia tragedię ludzi oddzielonych od korzeni, upokorzonych i zmuszonych do opuszczenia swoich domów. 15:40 OJCIEC Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Ks. Andrzej Gołębiowski, Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Michał Bożek Filmowa opowieść o człowieku i duchownym, wielkim Polaku, kardynale Stefanie Wyszyńskim. Koncentrujemy się na życiu osobistym Prymasa Tysiąclecia. Na jego wierze, religijności, koncepcjach wielkich akcji duszpasterskich. W filmie jest także obecna tematyka związana z polityką, z totalitaryzmami XX wieku (szczególnie z komunizmem). Nie unikamy trudnych spraw, takich jak np. inwigilacja kardynała Wyszyńskiego przez księży współpracujących z UB i SB, ale są one jedynie tłem dla opowieści o Prymasie. Tłem, które pozwoli nam na pokazanie postawy kardynała Wyszyńskiego wobec ataków na niego i na Kościół w czasach komunizmu. 16:35 KSIĘŻA WOLNOŚCI 1914 - 1981 - KS. BOLESŁAW STEFAŃSKI Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz: Tadeusz Pużański Zamiarem cyklu jest pokazanie kapłanów Kościoła Katolickiego, którzy walczyli o polskość i wiarę w XX wieku. Trzeba ich przypominać szczególnie w sytuacji, kiedy nasiliły się ataki na polskie wartości, przez wieki utożsamiane z triadą: Bóg, Honor, Ojczyzna. Kościół, jego pasterze czy wierzący są dziś zwalczani przez lewicową ideologię, której elementem jest Chrystofobia, wykorzystująca w dużej mierze brak świadomości i wiedzy napastników. Prezentujemy osoby jakże ważne dla polskiej i katolickiej myśli, a w większości niefunkcjonujące w pamięci wspólnoty, nieobecne w programach nauczania. Cykl stara się wypełnić tę lukę i zrealizować zadanie misji publicznej. W cyklu opowiemy o księżach wolności, którzy doprowadzili do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku, umacniali tradycyjne wartości w wolnej II Rzeczpospolitej, a następnie przeciwstawiali się dwóm okupantom Polski: niemieckiemu nazizmowi i sowieckiemu komunizmowi, i ostatecznie tych, którzy byli współautorami suwerennej Polski po 1989 roku. Ks. Bolesław Stefański urodził się 17 września 1910 roku w Kochowie koło Garwolina w rodzinie chłopskiej. Studiował na Wydziale Matematyczno - Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W lipcu 1939 r. przyjął święcenia kapłańskie. Po wrześniu 1939 roku został członkiem ZWZ i konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego (a w 1942 prezesem powiatowym organizacji w Grójcu). Uczestniczył w wydawaniu pism konspiracyjnych "Na Posterunku" i "Służba", prowadził nasłuch radiowy, udzielał pomocy Żydom. W 1944 roku poszukiwany przez Niemców wyjechał do Warki, gdzie wstąpił do oddziału partyzanckiego AK, za co został uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari IV klasy. Do końca wojny służył jako wikary w Górcach pod Warszawą, a po zajęciu stolicy przez sowietów wikary parafii św. Józefa na warszawskim Kole. W ramach antykomunistycznego podziemia zdobywał broń, pieniądze i niósł pomoc żołnierzom. W grudniu 1945 roku mianowany komendantem Pogotowia Akcji Specjalnej w Warszawie. W styczniu 1946 roku zorganizował akcję uwolnienia ze szpitala aresztowanego żołnierza podziemia. W połowie marca 1946 roku zagrożony aresztowaniem ukrywał się, 1 czerwca 1946 roku został raniony i aresztowany przez UB. Poddany torturom, stracił nogę. Był pierwszym księdzem skazanym przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie (w grudniu 1946 r.) na karę śmierci, mimo że nie popełnił żadnej zbrodni. Ostatecznie po interwencjach Bierut zamienił karę śmierci na dożywotnie więzienie. Schorowany ksiądz odzyskał wolność 14 lutego 1954 roku. Zmarł 8 lutego 1964 roku, pochowany został w Maciejowicach. W 1992 roku sąd unieważnił wyrok na księdza, stwierdzając, że prowadził "działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego". 16:35 KSIĘŻA WOLNOŚCI 1914 - 1981 - KS. BOLESŁAW STEFAŃSKI Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz: Tadeusz Pużański Zamiarem cyklu jest pokazanie kapłanów Kościoła Katolickiego, którzy walczyli o polskość i wiarę w XX wieku. Trzeba ich przypominać szczególnie w sytuacji, kiedy nasiliły się ataki na polskie wartości, przez wieki utożsamiane z triadą: Bóg, Honor, Ojczyzna. Kościół, jego pasterze czy wierzący są dziś zwalczani przez lewicową ideologię, której elementem jest Chrystofobia, wykorzystująca w dużej mierze brak świadomości i wiedzy napastników. Prezentujemy osoby jakże ważne dla polskiej i katolickiej myśli, a w większości niefunkcjonujące w pamięci wspólnoty, nieobecne w programach nauczania. Cykl stara się wypełnić tę lukę i zrealizować zadanie misji publicznej. W cyklu opowiemy o księżach wolności, którzy doprowadzili do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku, umacniali tradycyjne wartości w wolnej II Rzeczpospolitej, a następnie przeciwstawiali się dwóm okupantom Polski: niemieckiemu nazizmowi i sowieckiemu komunizmowi, i ostatecznie tych, którzy byli współautorami suwerennej Polski po 1989 roku. Ks. Bolesław Stefański urodził się 17 września 1910 roku w Kochowie koło Garwolina w rodzinie chłopskiej. Studiował na Wydziale Matematyczno - Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W lipcu 1939 r. przyjął święcenia kapłańskie. Po wrześniu 1939 roku został członkiem ZWZ i konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego (a w 1942 prezesem powiatowym organizacji w Grójcu). Uczestniczył w wydawaniu pism konspiracyjnych "Na Posterunku" i "Służba", prowadził nasłuch radiowy, udzielał pomocy Żydom. W 1944 roku poszukiwany przez Niemców wyjechał do Warki, gdzie wstąpił do oddziału partyzanckiego AK, za co został uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari IV klasy. Do końca wojny służył jako wikary w Górcach pod Warszawą, a po zajęciu stolicy przez sowietów wikary parafii św. Józefa na warszawskim Kole. W ramach antykomunistycznego podziemia zdobywał broń, pieniądze i niósł pomoc żołnierzom. W grudniu 1945 roku mianowany komendantem Pogotowia Akcji Specjalnej w Warszawie. W styczniu 1946 roku zorganizował akcję uwolnienia ze szpitala aresztowanego żołnierza podziemia. W połowie marca 1946 roku zagrożony aresztowaniem ukrywał się, 1 czerwca 1946 roku został raniony i aresztowany przez UB. Poddany torturom, stracił nogę. Był pierwszym księdzem skazanym przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie (w grudniu 1946 r.) na karę śmierci, mimo że nie popełnił żadnej zbrodni. Ostatecznie po interwencjach Bierut zamienił karę śmierci na dożywotnie więzienie. Schorowany ksiądz odzyskał wolność 14 lutego 1954 roku. Zmarł 8 lutego 1964 roku, pochowany został w Maciejowicach. W 1992 roku sąd unieważnił wyrok na księdza, stwierdzając, że prowadził "działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego". 17:05 CZAS HONORU - ODC. 10 SPOTKANIA Serial wojenny, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Dzięki zeznaniom Muchy Bronek zostaje oczyszczony z zarzutów. Pod pretekstem załatwiania Sajkowskim możliwości opuszczenia getta Mosler domaga się od nich pieniędzy. Sajkowscy postanawiają sprzedać obraz Kossaka. Michał poznaje brata Hani, Olka, który jest granatowym policjantem. Olek zapewnia go, że może przydać się w konspiracji. Major Halbe żąda od Karola grypsów z męskiego oddziału. Na razie dostaje bowiem tylko te z oddziału kobiecego. Karol poprzez Grażynę nawiązuje odpowiednie kontakty. Bronek wykonuje wyrok na Iwo Majerze. 18:00 A WIĘC WOJNA - /13/ Reportaż, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 13 września. Rozpoczyna się okrążenie Warszawy. Po kilkudziesięciogodzinnej przerwie Niemcy bombardują Śródmieście i dzielnicę północną. Straż pożarna przyjmuje w ciągu dnia około 150 meldunków o większych pożarach. Ochotnikom śpieszącym z pomocą do gaszenia pożarów, dziękuje przez radio Komisarz Cywilny Stefan Starzyński. Pancernik Schleswig - Holstein ostrzeliwuje Gdynię z portu w Gdańsku. Zapada decyzja o ewakuacji władz państwowych do Kut. Dowództwo Wojska Polskiego jest ewakuowane do Kołomyi. Do Rumunii - oprócz ludzi i sprzętu - ewakuowane są rezerwy złota. Władze Słowacji informują, że w polskich gminach na Spiszu i Orawie, graniczących ze Słowacją, wprowadzony został słowacki zarząd komisaryczny. 18:05 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 3 BITWA POD CEDYNIĄ Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Jest jedną z najbardziej tajemniczych średniowiecznych bitew. Pojawiały się nawet wątpliwości, czy naprawdę miała miejsce. Wiemy o niej z kroniki niemieckiego biskupa Thietmara z Merseburga. Ojciec Thietmara, komes Zygfryd miał osobiście brać udział w tym starciu. Powodem ataku Hodona była prawdopodobnie ekspansja Mieszka I na Pomorze Zachodnie. Według kronikarza, Hodon i Mieszko I starli się ze sobą w miejscowości Cidini, którą historycy zidentyfikowali jako Cedynię. W bitwie górą byli najpierw Niemcy, którzy jednak po pewnym czasie musieli uznać wyższość Polaków. 24 czerwca 972 r. to przyjęta przez historyków data rozegrania batalii, jednocześnie najstarsza data dzienna w historii Polski. Spór finalnie miał rozstrzygnąć cesarz Otton I. Choć Mieszko I musiał oddać na cesarski dwór jako zakładnika pokoju swojego syna, późniejszego króla Polski, Bolesława Chrobrego, to Hodon do końca życia nie odważył się zaatakować Piastów. Niemal 10 wieków później, po II wojnie światowej, władze PRL wykorzystały zwycięską bitwę jako potwierdzenie polskich praw do Ziem Odzyskanych. "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 19:05 HISTORIA POLSKI - MORSKIE OKO NASZE Reportaż, 38 min, Polska, 2018 Reżyseria: Monika Skwirtniańska Scenariusz: Monika Skwirtniańska Głównym założeniem reportażu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób został ustalony po I wojnie światowej przebieg granicy w Tatrach. Szukając odpowiedzi, trafia się na ciekawą historię sporu o Morskie Oko, który trwał dziesiątki lat między prywatnymi właścicielami dóbr w Tatrach po stronie polskiej (wówczas Galicji) i węgierskiej. Spór został rozstrzygnięty ostatecznie 13 września 1902 r. przez międzynarodowy trybunał rozjemczy w Grazu. Przybrał charakter sprawy narodowej, w której chodziło o granice przyszłego państwa polskiego, wyzwolił zaangażowanie społeczne wyrażające się w licznych manifestacjach i petycjach do rządu krajowego i centralnego, angażował prasę trzech zaborów. W całej akcji znaczącą rolę odegrał Władysław hr. Zamoyski, Oswald Balzer i Towarzystwo Tatrzańskie. Doniosłość tamtych wydarzeń, które zostaną przedstawione w reportażu, staje się tym bardziej oczywista z perspektywy historycznej. Granica w Tatrach, w okolicy Morskiego Oka, po I wojnie światowej, między Polską i Czechosłowacją (dziś Słowacją) przebiega dokładnie tak, jak ją wyznaczył międzynarodowy trybunał rozjemczy w 1902 roku. 20:00 TAJEMNICE UKRYTE W KOŚCIACH. POLOWANIE NA CZARNĄ ŚMIERĆ (SECRETS IN THE BONES: THE HUNT FOR THE BLACK DEATH KILLER) Film dokumentalny, 52 min, Kanada, 2014 Reżyseria: Liam O'Rinn Scenariusz: Liam O'Rinn Biolog Hendrik Poinar - istne skrzyżowanie Doktora Who z Indianą Jonesem z pomocą międzynarodowej ekipy ekspertów próbuje złamać kod genetyczny średniowiecznej dżumy. Czarna Śmierć 660 lat temu zredukowała populację Europy nawet o połowę. Od zarażenia do agonii w męczarniach mijał najwyżej tydzień. Autorzy dokumentu ilustrują to, wymazując ludzi ze współczesnego zdjęcia rynku w toskańskiej Pistoi. Poinar jest naukowcem wyspecjalizowanym w analizach dawnego DNA. W poszukiwaniu patogenu jedzie do Rosji oglądać zamrożone syberyjskie mamuty i do wioski koło Lukki, gdzie trwają archeologiczne badania przyklasztornej osady. Sekundują mu włoski historyk, niemiecki paleogenetyk, osteolog z Muzeum Londynu, gdzie w kartonowych pudłach trzymane są kości ofiar zarazy, oraz epidemiolodzy. 20:55 BASTIONY WŁADZY - WRÓG U BRAM. ODC. 2/2 (BASTIONS OF POWER) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 W XI wieku nadal obowiązywało prawo pięści. Każdy sam dbał o bezpieczeństwo własne i swojej rodziny. Dlatego zamożni pomyśleli o schronieniu. Kryjówce niedostępnej dla wrogów. Tak właśnie powstał zamek, który wręcz symbolizuje średniowiecze. Te budowle odcisnęły piętno na krajobrazie. W całej Europie można podziwiać milczących świadków historii. Do obecnych czasów pozostał zaledwie ułamek dawnych fortec. Czasem przetrwało jedynie miano. W całej Europie tysiące nazw miejscowości i ulic świadczy o ich mnogości. Regensburg, Newcastle, Belgrad czy Castel Gandolfo, poprzez nazwę zdradzają swoje pochodzenie. Burchstraat, Hradcanske Namesti czy Plaza del Castillo przypominają, że kiedyś stały tu średniowieczne zamki. Dziś zamki przywołują wspomnienia burzliwej epoki. Otaczają je mity i legendy. W zamkach ludzie żyli, pracowali i umierali. Były to ośrodki gospodarcze i ufortyfikowane domy, gdzie staczano niezliczone walki. Na zamku tworzono historię, dlatego należą do europejskiego dziedzictwa. 21:50 POTOP REDIVIVUS Film historyczny, 177 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jerzy Hoffman Aktorzy: Daniel Olbychski, Małgorzata Braunek, Tadeusz Łomnicki, Kazimierz Wichniarz "Potop Redivivus" to projekt Filmoteki Narodowej, który powstał z potrzeby zaprezentowania współczesnej widowni "Potopu" na dużym i małym ekranie w doskonałej jakości i nowej, atrakcyjnej formie. Odrestaurowany film został na nowo zmontowany pod nadzorem artystycznym Jerzego Hoffmana i Jerzego Wójcika. Lata 1655 - 1660, okres najazdu szwedzkiego na Polskę. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną (Małgorzata Braunek) chorąży orszański Andrzej Kmicic (Daniel Olbrychski) opowiada się początkowo po stronie kolaborującego ze Szwedami potężnego rodu magnackiego Radziwiłłów. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę zaczyna poniewczasie rozumieć, że Radziwiłłom chodzi nie o dobro ojczyzny, ale o własne interesy. Aby odkupić winy, porywa księcia Bogusława (Leszek Teleszyński), by zawieźć zdrajcę przed oblicze króla Jana Kazimierza, ale Radziwiłł ciężko rani Kmicica i ucieka. Doszedłszy do zdrowia, Andrzej Kmicic stara się zwrócić honor swojemu nazwisku. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PONIEC Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Miejscem naszego kolejnego wypadu jest Poniec, gdzie w 1704 r. rozegrała się bitwa pomiędzy Szwecją a Rosją, po stronie której opowiedział się wówczas władca Saksonii i jednocześnie król Polski August II Mocny, wciągając Rzeczpospolitą w wojnę. Korzystając z pozwolenia konserwatora zabytków wraz z miejscowymi poszukiwaczami oraz Lubuską Grupą Eksploracyjną Nadodrze, chcielibyśmy przeczesać prawdopodobny teren bitwy. Miejscowe legendy wskazują na pobliski pagórek, gdzie mieli zostać pochowani polegli żołnierze. Istnieje też legenda o trzech porzuconych przez Sasów armatach, które bardzo chcielibyśmy zlokalizować. Ewentualne pamiątki, które uda nam się znaleźć - kartacze, guziki, monety - znajdą odpowiednie miejsce ekspozycji w Muzeum w Gostyniu. 01:45 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KWATERY HITLERA Magazyn, 23 min, Polska, 1990 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki, Wojciech Nalazek Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym wydaniu magazynu: kwatery Hitlera, Afrika Korps i bombowiec Gumman Avenger.