TVP Kultura Piątek, 16.09.2022 08:35 KRONOS - GWIAZDY Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku programu "Kronos" profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcie gwiazdy. Gwiazda - kuliste ciało niebieskie stanowiące skupisko powiązanej grawitacyjnie materii. Czy starożytni mogą nas nauczyć czegoś o gwiazdach? Czy możemy sami obserwować niebo, czy bez specjalistycznych przyrządów jest to w ogóle możliwe? Skoro gwiazdy są idealnie poukładane na niebie, to co oznacza fakt, że wszechświat cały czas się rozszerza? Dlaczego Ziemia i istniejące na niej życie postrzegane są jako unikatowe? 09:20 LOTNA Dramat wojenny, 82 min, Polska 1959 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz według opowiadania Wojciecha Żukrowskiego: Wojciech Żukrowski, Andrzej Wajda Zdjęcia: Jerzy Lipmann Muzyka: Tadeusz Baird Aktorzy: Jerzy Pichelski, Adam Pawlikowski, Jerzy Moes, Mieczysław Łoza, Bożena Kurowska, Bronisław Dardziński, Adam Dzieszyński, Wiesław Gołas, Henryk Hunko, Tadeusz Kosudarski, Artur Młodnicki, Irena Malkiewicz, Karol Rommel, Tadeusz Somogi, Bolesław Woźniak Premiera "Lotnej" stała się wydarzeniem końca lat pięćdziesiątych i wywołała burzliwą dyskusję. O tak gwałtownym przyjęciu zadecydował sposób ujęcia bardzo drażliwej problematyki Września. Andrzej Wajda i Wojciech Żukrowski jako autorzy scenariusza potraktowali pierwowzór literacki filmu bardzo umownie. "Nie traktuję tego filmu jako rozrachunku z przeszłością. Pragnę jedynie wzruszyć widzów, pokazać im zderzenie wojny z jesienią, tą najpiękniejszą u nas porą roku, gdy ludzie zbierają plony swej pracy. I chciałbym tym filmem pożegnać piękną narodową tradycję" - mówił Andrzej Wajda. Szwadron kawalerii jest symbolem świata, który choć już odszedł, przetrwał w świadomości narodowej. Grupka bohaterów mimo wojny i nieubłaganie zbliżającego się końca pewnej, romantycznej w gruncie rzeczy epoki, tworzy odrębny, zamknięty świat. Historia zdaje się toczyć gdzieś z boku. W warstwie fabularnej film składa sie z pięciu sekwencji, tak przez samego reżysera opisanych - "Pierwsza, to prezentacja szwadronu w jesiennym plenerze i przybycie kawalerzystów do pałacu. Lotna zostaje przekazana rotmistrzowi przez właściciela miejscowych włości. Sekwencja druga przedstawia popas w dworku szlacheckim i pobliskiej wsi, trzecia zawiera osławioną szarżę na czołgi, śmierć rotmistrza, powrót do wsi, ślub podchorążego Jerzego z nauczycielką Ewą. Sekwencja następna obejmuje marszrutę szwadronu przez zatłoczone drogi, popas w lesie, bombardowanie, śmierć Jerzego. Sekwencja ostatnia pełni wyraźnie funkcję symbolu - śmierć Lotnej i złamanie szabli przed żołnierską tułaczką przez jednego z ocalałych ułanów szwadronu." 12:00 BEATLESI W INDIACH (THE BEATLES AND INDIA) Film dokumentalny, 95 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Ajoy Bose dokumentalny wyreżyserowany przez indyjskiego pisarza i dziennikarza Ajoya Bose. Opowiada o wpływie, jaki na twórczość grupy miało zanurzenie w kulturze i filozofii indyjskiej w latach sześćdziesiątych XX wieku. 13:50 LALKA - ODC. 8/9 - DAMY I KOBIETY Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Aktorzy: Alina Jankowska, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedman, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Bronisław Pawlik Podczas koncertu skrzypcowego Molinariego panna Izabela wpada w ekstazę, potem przychylnym okiem patrzy na zaloty skrzypka. Urażony Wokulski przestaje ją odwiedzać. Pani Wąsowska podsuwa mu myśl, że był to odwet Izabeli za jego wizyty u Stawskiej. Wokulski pędzi z przeprosinami i wychodzi z domu Łęckich jako narzeczony Izabeli. Pani Stawska wyjeżdża z Warszawy. Baron wraca do żony i wynajmuje na nowo mieszkanie tym samym studentom. Prezesowa umiera, zostawiając Starskiemu 10 tys. rubli. Wokulski z Izabelą, jej ojcem i panną Florentyną jadą do Paryża. W ostatniej chwili dołącza do nich Starski. W pociągu Wokulski jest mimowolnym świadkiem pieszczot Izabeli i Starskiego. Wzburzony wysiada i usiłuje popełnić samobójstwo. 16:00 SALTO Komediodramat psychologiczny, 100 min, Polska 1965 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Zbigniew Cybulski, Gustaw Holoubek, Marta Lipińska, Irena Laskowska, Wojciech Siemion, Andrzej Łapicki, Wojciech Boruński, Zdzisław Maklakiewicz, Iga Cembrzyńska, Jerzy Block, Krystyna Ciemniak, Krystyna Walczak i inni "Podczas seansów rozlegają się gwizdy i tupanie, zaś z drugiej strony oklaski zwolenników. Słyszy się zarzuty, że film jest "osobisty, prywatny, tyczy własnych kompleksów autora i nie powinien być finansowany przez instytucję publiczną", na co inni odpowiadają, że przeciwnie, "Salto" sięga głęboko w życie polskie i właśnie dlatego wzrusza, jak może żaden inny film, i to od dawna" - komentował recepcję utworu Konwickiego jeden z krytyków. Trzeci po "Ostatnim dniu lata" i "Zaduszkach" film autora "Rojstów" wywołał wiele kontrowersji. Jedno wszak nie ulegało wątpliwości. Konwicki po raz kolejny zmierzył się w nim z własnymi obsesjami, fascynacjami i urazami. Znalazły się wśród nich zarówno wojna, romantyczno-martyrologiczna tradycja polskiej kultury, jak i utracony świat dzieciństwa na Wileńszczyźnie. "Salto" było też interpretowane jako polemika ze "szkołą polską" i dzieło autotematyczne - wyraz wahań i niepewności artysty, dotyczących możliwości i pułapek sztuki. Reżyserowi udało się zgromadzić na planie czołówkę polskich aktorów, co może nieco dziwić w wypadku filmu z założenia trudnego i niekasowego. "Salto" bowiem najbliższe jest kinu poetyckiemu, nastrojowemu, obfitującemu w zagadki i niedomówienia. Akcja posuwa się wolno, wielką wagę odgrywa słowo. Po latach owa literackość może nieco razić. Współczesny widz przyzwyczajony do tempa kina akcji uzna "Salto" za przegadane. Akcja filmu rozgrywa się w prowincjonalnym miasteczku, bardzo podobnym do tego, które Konwicki opisywał w wydanej dwa lata wcześniej powieści "Sennik współczesny". Podobnie jak tam, także i tu sprawia ono wrażenie położonego na pograniczu jawy i snu, surrealistycznej fantazji i rzeczywistości. Pewnego dnia w miasteczku pojawia się tajemniczy mężczyzna. Przedstawia się jako Kowalski - Malinowski. Zdumionym mieszkańcom przedstawia różne wersje swej biografii. Jednym mówi, że walczył na wojnie, innym, że się ukrywa i grozi mu niebezpieczeństwo. Niepostrzeżenie jego fałszywa legenda burzy senne życie odludnej osady. Kowalski - Malinowski obejmuje "rząd dusz" nad mieszkańcami. Jego żałosne kabotyństwo i mitomańskie skłonności trafiają na podatny grunt. Każdy z miejscowych jest bowiem groteskowym ucieleśnieniem jakiegoś polskiego stereotypu - niestrudzonego, wiernego przysiędze wojaka (Rotmistrz), Żyda (Blumenfeld), wieszcza (Poeta). Wszystkich cechuje niezmierna podatność na górnolotne frazesy i romantyczne zaklęcia. Ich kwintesencją staje się finałowe "salto" - rodzaj dziwacznego tańca, którego rodowód sięga do "Wesela". Jednak podobnie jak u Wyspiańskiego, tak u Konwickiego następuje przebudzenie. Nie ma w nim jednak tragizmu, jest szyderstwo. Dyplom Honorowy na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Edynburgu. 17:55 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - JEGO KRÓLEWSKA WYSOKOŚĆ GEORGE WINDSOR Dysk./wywiad/debata, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski, Anna Szałańska, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterem odcinka jest członek brytyjskiej rodziny królewskiej, George Windsor, Earl of St. Andrews. Jako Duke of Gloucester jest 27. z kolei pretendentem do brytyjskiego tronu. Jako bibliofil jest też wybitnym znawcą literatury polskiej. 18:55 REŻYSERZY S.I - FRITZ LANG 2/10 SEZON 1 (THE DIRECTORS - FRITZ LANG) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najwybitniejszym reżyserom filmowym, takim jak: Billy Wilder, Fritz Lang, George Cukor, Sam Peckinpah, William Wyler. 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - OBIETNICA PORANKA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2022 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Obietnica poranka" re, ż. Eric Barbier. 20:05 WIECZÓR KINOMANA - OBIETNICA PORANKA (LA PROMESSE DE L'AUBE (AKA PROMISE AT DAWN)) Dramat, 125 min, Francja 2017 Reżyseria: Eric Barbier Scenariusz: Eric Barbier, Marie Eynard Aktorzy: Pierre Niney, Charlotte Gainsbourg, Didier Bourdon, Jean - Pierre Darroussin "Obietnica poranka" to tytuł wydanej w 1960 roku autobiograficznej książki Romaina Gary’ego, jednego z najbardziej znanych pisarzy XX wieku. Naprawdę nazywał się Roman Kacew, ale pisał pod pseudonimami. Samotnie wychowywała go matka. Przyszedł na świat w Wilnie, gdzie spędził wczesne lata swego życia. Jako nastolatek wraz z matką wyjechał do Warszawy, a wkrótce osiedli na południu Francji, w Nicei. Studiował m.in. w Paryżu. Podczas II wojny światowej służył w lotnictwie francuskim. Po wojnie rozpoczął karierę dyplomatyczną. Ten czas poświęcił również na twórczość. Pisał książki fantasy, science fiction, powstała literatura piękna, klasyka. Na podstawie jego wspomnień "Obietnica poranka" nakręcono właśnie film pod tym samym tytułem. To opowieść o macierzyństwie, o wielkim uczuciu matki do syna. Otoczony bezgraniczną, matczyną miłością Romain Gary żył złudzeniami, zbudowaną wokół niego iluzją wspaniałego świata. 22:50 EDGAR ALLAN POE - POETA GROZY (EDGAR ALLAN POE: BURIED ALIVE) Film dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Eric Stange Scenariusz: Eric Stange Dokumentalna sylwetka Edgara Allana Poe, wybitnego poety, przedstawiciela romantyzmu w literaturze amerykańskiej, autora noweli kryminalnych, w których dominowały wątki horroru, surrealizmu i fantastyki. 24:00 GOMORRA S.I - ODC. 6 (GOMORRA S. 1 - 3) Serial kryminalny, 44 min, Włochy/Niemcy 2014 Reżyseria: Francesca Comencini, Claudio Cupellini, Stefano Sollima Scenariusz: Roberto Saviano, Leonardo Fasoli Aktorzy: Salvatore Esposito, Marco D'Amore, Cristiana Dell'Anna, Fortunato Cerlino, Maria Pia Calzone Ciro leci do Barcelony na spotkanie z Contem. Conte zgadza się puścić w niepamięć dawne urazy, ale stawia warunek. Ciro musi pójść z propozycją współpracy do Rosjan. 01:10 TERAZ ANIMACJE! - TO NIEZWYKŁE CIASTO! (CE MAGNIFIQUE GATEAU! / THIS MAGNIFICENT CAKE!) Film animowany, 42 min, Belgia/Francja/Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: Marc James Roels, Emma De Swaef Scenariusz: Marc James De Swaef, Emma Roels Zdjęcia: Marc James Roels Wykonawcy: Jan Decleir, Bruno Levie, Angelo Tijssens, Paul Huvenne Film animowany twórców obsypanego nagrodami "Oh Willy". Afryka, koniec XIX wieku, czas ekspansji kolonialnej. Na tym tle rozgrywają się historie pięciu bohaterów: zafrasowanego króla, Pigmeja w średnim wieku pracującego w luksusowym hotelu, upadłego przedsiębiorcy podczas afrykańskiej ekspedycji, zaginionego portiera oraz młodego dezertera. Film nagrodzony m. in. w Annecy i Zagrzebiu. (opis festiwalowy) 04:20 KINO NOCNE - DEKALOG - SZEŚĆ Dramat psychologiczny, 58 min, Polska, 1988 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Piesiewicz Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Zbigniew Preisner Aktorzy: Grażyna Szapołowska, Olaf Lubaszenko, Stefania Iwińska, Artur Barciś, Stanisław Gawlik, Piotr Machalica, Rafał Imbro "Największym przestępstwem przeciw miłości jest brak miłości" - tak określił jeden z krytyków przesłanie "Dekalogu, sześć" (w kinach: "Krótki film o miłości") Krzysztofa Kieślowskiego. Intryga jest niezwykle skąpa. Niespełna dwudziestoletni Tomek wprowadza się po starszym koledze do małego pokoiku w bloku. Znajomy, oprócz lokum, zostawia mu kartkę z literami FDCD. Tajemniczy skrót, który zostaje rozszyfrowany dotyczy kobiety z okna naprzeciwko. Tomek, wychowanek domu dziecka, stopniowo ulega fascynacji piękną nieznajomą z przeciwka. Zaczyna podglądać Magdę, najpierw przez lornetkę, potem przez ukradzioną lunetę. W chłopcu, spragnionym miłości, fascynacja niepostrzeżenie przeradza się w głębsze uczucie. Wreszcie zdobywa się na odwagę i postanawia wyznać Magdzie miłość. Film Kieślowskiego ma ascetyczną akcję, ale niezwykle bogatą warstwę psychologiczną. Z rzadką subtelnością ukazuje wewnętrzną przemianę, której ulegają młody, wchodzący w życie mężczyzna i dojrzała, pozornie wyzuta z wszelkich wyższych uczuć kobieta. Dramatyczne losy ich "związku" sprawiają, że oboje odkrywają w sobie zdolność do miłości. Dobro, którego on nigdy wcześniej nie zaznał, a ona prawdopodobnie zwątpiła w jego istnienie. Krytyka bardzo przychylnie oceniła Grażynę Szapołowską i Olafa Lubaszenkę, odtwarzających role Magdy i Tomka. Jeden z recenzentów pisał: "Szapołowska dowiodła, że jej wrodzony talent rozwinął się w aktorską maestrię. Jej młody partner Olaf Lubaszenko wydobył z roli Tomka to, co najważniejsze: kanciastą, niezdarną młodzieńczość, w której gdzieś tam głęboko ukryta jest bryłka szlachetnego kruszcu". "Dekalog, sześć" vel "Krótki film o miłości" to najbardziej, oprócz "Dekalogu, pięć", nagradzany film cyklu Kieślowskiego. Otrzymał między innymi Grand Prix na festiwalu w Gdyni i Nagrodę Specjalną Jury w San Sebastian w 1988 roku.