TVP Dokument Wtorek, 20.09.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. MEANDRY SALAMANDRY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wygląda, jakby ciągle była mokra, choć unika otwartej wody i nawet nie umie pływać. Jednak w wodzie się rodzi, a potem nie bez trudu gramoli się na ląd. By następnie... zniknąć. Salamandra plamista, najdziwniejszy bodaj z naszych płazów ogoniastych, chowa się przed wrogami w ściółce i próchnie, zaliczając do tych wrogów także słońce, którego unika, bo mogłoby ją zanadto wysuszyć. W ogóle lubi to, czego ludzie zanadto nie lubią: deszcz i skały. W tych ostatnich znajduje schronienie, a w zboczach górskich dróg i jarów znajduje norki, by się w nich ukrywać. Nagle odsłonięta, potrafi przerazić napastnika swym wręcz wyzywającym, czarnym i żółtym rysunkiem. Należy do najbarwniejszych z żyjących u nas zwierząt. Ponieważ przez większość życia tkwi w wilgotnych zakamarkach, trudno ją spotkać. My będziemy mieli okazję spotkać całą rodzinę salamander. Zaprezentują nam ją, jak i w ogóle ten gatunek, dwie kobiety, które poświęcają tym nieledwie egzotycznym płazom znaczną część, a niekiedy wręcz całość swej badawczej inwencji i życiowej energii. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 48 ŚLĄSK NIEOCZYWISTY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Śląsk to nie tylko węgiel, kopalnie i rolada wołowa z kluskami, ale także niezwykle bogata historycznie kraina. Już samo jej umiejscowienie może być dla wielu sporym zaskoczeniem. Radosław Kotarski rusza śladami mniej znanych śląskich impresji i wydobywa je na światło dzienne. 07:05 NOTACJE - AUGUST KOWALCZYK. NA SŁOWACKIM SZLAKU Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabjanowska Opowieść o aresztowaniu na terenie Słowacji podczas próby nielegalnego przedostania się na Węgry w 1939 r. August Marian Kowalczyk ur. 15 sierpnia 1921 r. w Tarnawej Górze, zm. 29 lipca 2012 r. w Oświęcimiu. Więzień Auschwitz. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969). W latach 1962 - 1966 był dyrektorem Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. Jeden z ciekawszych aktorów i reżyserów teatralnych i filmowych. Za jego dyrekcji Józef Szajna wystawił swoją wizję "Fausta" J. W. Goethego. 07:15 NOTACJE - KS. KAZIMIERZ SUDER. W DRELICHACH I KOLORATCE Cykl dokumentalny, 7 min, Polska, 2007 Autor: Krzysztof Tadej, Marcin Sępiak Wspomnienia ks. infułata Kazimierza Sudera. Ksiądz infułat, kapłan archidiecezji krakowskiej, ostatni żyjący kolega Karola Wojtyły z jednego roku w tajnym Seminarium Duchownym w Krakowie, przy ul. Franciszkańskiej 3. Święcenia kapłańskie otrzymał 5 kwietnia 1947 r. z rąk Adama Stefana kardynała Sapiehy. Pracował jako wikariusz w Łapanowie, Żywcu, Chrzanowie oraz - najdłużej - w parafii św. Anny w Krakowie, gdzie opiekował się m.in. powstałym w grudniu 1981 r., po wprowadzeniu stanu wojennego, zespołem pomocy medycznej dla osób represjonowanych i ich rodzin. Od 8 września 1984 r. do 7 lutego 1998 r. proboszcz parafii Ofiarowania NMP w Wadowicach. Pełnił również funkcję dziekana dekanatu Wadowice - Północ. Po przejściu na emeryturę pomaga w duszpasterstwie w Bazylice Mariackiej w Krakowie. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 100 PAŁAC W WILANOWIE Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Pałac w Wilanowie to jedna z najpiękniejszych rezydencji w Polsce. Wybudował ją król Jan III Sobieski - na obrzeżach Warszawy, by uciec od zgiełku stolicy. Imponującą budowlę wraz z ogrodami stworzyli najznamienitsi architekci i artyści doby baroku. Niegdyś w tym miejscu znajdowała się nieduża, podwarszawska wieś Milanów. Gdy w 1677 roku kupił ją Jan III Sobieski, została przemianowana na Villa Nova. Z czasem nawiązująca do tradycji antycznych nazwa uległa spolszczeniu i tak narodził się Wilanów. Rezydencja przez wieki przechodziła z rąk do rąk, jednak żaden z nowych właścicieli nie poważył się na zniszczenie dziedzictwa króla Jana III Sobieskiego. Pałac nazywany Monumentum Sobiescianum to pomnik chwały i świadectwo niezwykłej osobowości króla. Jest swoistym ewenementem na skalę europejską. Łączy w sobie cechy typowego dla Polski dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej oraz podparyskiego Wersalu. W mocno doświadczonej przez historię Polsce, budowla jest unikatem, bo przetrwała do naszych czasów bez większego uszczerbku. W 1994 roku została uznana za pomnik historii RP. Dziś to najlepsze miejsce, by poznać dzieje władcy, którego sława wykroczyła daleko poza granice Rzeczypospolitej. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /25/ - MAKOLĄGWA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Jest mniejsza od wróbla, mierzy tylko 12,5 - 14 cm, ale w tym małym ptaszku drzemie śpiewak artysta. Makolągwy bardzo ładnie śpiewają. Samce mają czerwone czoła i szarą głowę oraz ciemnobrązowe skrzydła, samice z kolei nie posiadają w swojej barwie czerwieni, są raczej brązowo - szare. Żywią się nasionami chwastów i drzew, ale od czasu do czasu nie pogardza pająkiem, muchą lub komarem. Na spotkanie z makolągwą zaprasza Łukasz Bożycki. 08:25 TRIUMF POMIDORA (TRIUMPH OF THE TOMATO) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2014 Reżyseria: Maria-Magdalena Koller Film dokumentalny o pomidorach - ich historii, znaczeniu i tradycjach kulinarnych. Pierwotny peruwiański pomidor, zwany spuchniętym owocem, był żółty, a konkwistadorzy cenili go za jego kwiaty. Ale w Europie pod hiszpańskim słońcem zdziczał, zrobił się zaokrąglony, czerwony, stał się niezbędny. W Austrii nadal nazywają to rajskim owocem, a we Włoszech złotym jabłkiem. To był z pewnością prawdziwy zakazany owoc pierwszego uwodzenia na świecie! Dzisiejsza obsesja na punkcie kształtu, wielkości i długiego okresu przydatności do spożycia sprawiła, że niegdyś wspaniały pomidor stracił smak. Od hodowcy pomidorów Ericha Stekovicsa z 3200 odmianami przechowywanymi w nylonowych pończochach, po carycę pomidora Irinę Zacharias, która uratowała czerwone owoce po upadku komunizmu. Od pizzy, która ożywiła życie seksualne królowej Margarity, po 32 nowe odmiany chińskiego króla pomidora - Li Jingfu i Joe Cockera, który śpiewał o nim serenady. Ten dokument wyciśnie z pomidora dosłownie wszystko, aby pokazać, jaki jest wspaniały. Może zrozumiemy też, dlaczego ludzie szaleją na festiwalach pomidorów w Hiszpanii i we Włoszech. 09:25 BRAHMAPUTRA - NIEBIAŃSKA RZEKA W HIMALAJACH - ODC. 1 OD ŹRÓDEŁ DO WIELKIEGO KANIONU YARLUNG ZANGPO (SKY RIVER OF THE HIMALAYAS / BRAHMAPUTRA - HIMMELSFLUSS AUS DEM HIMALAYA) Cykl dokumentalny, 51 min, Austria, 2018 Reżyseria: Klaus Feichtenberger, Heinz Leger, Jeremy Hogarth Wykonawcy: Elżbieta Groszek Trzyczęściowy cykl dokumentalny o rzece Brahmaputra. Zaczyna się ona w Himalajach jako najwyżej położona rzeka na świecie. Przepływa przez Chiny, Indie i Bangladesz. Ma ponad 2 tysiące kilometrów. Źródłowe potoki znajdują się w lodowcach masywów górskich Himalajów. Nazwa Brahmaputra oznacza "syn Brahmy". Kanion rzeki według niektórych źródeł jest uważany za najgłębszy kanion na Ziemi. W górnym biegu Brahmaputra przyjmuje liczne potoki wypływające z najwyższych masywów himalajskich. Powoduje to, iż na długim, przeszło 1000 km odcinku ma ona charakter rzeki górskiej. W letnim okresie monsunów poziom rzeki podnosi się o 10-12 metrów. Wokół rzeki skupiają się gorące obszary różnorodności biologicznej Azji, obfitując w dzikie zwierzęta. Łącząc się z Gangesem, tworzy największą na świecie deltę rzeki. Część pierwsza zabierze nas na lodowce i najwyższe szczyty, na suchą i surową krainę Tybetu z antylopami Chiru. Przejedziemy też przez najgłębszy, najdłuższy i wciąż ledwo zbadany przełom Tsangpo. Część druga to kontynuacja eksploracji dorzecza rzeki, z czerwonymi pandami i odizolowanymi osiedlami ludzkimi, wyłaniającymi się w umiarkowanych lasach Indii, gdzie leniwie wędrują niedźwiedzie i śnieżne lamparty, omijając Himalaje w zielonym monsunowym kraju Assama. Odcinek trzeci prowadzi nas do parnych równin Bangladeszu z ich bagnami i dżunglami mangrowymi. Muł sprowadzony z Himalajów tworzy najbardziej żyzny i zabójczy region świata, spustoszony przez powodzie i patrolowany przez tygrysy, które bywają niebezpieczne dla ludzi. 11:20 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 1 NIEZNANE WYSPY PACYFIKU (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. LES INCONNUS DU PACIFIQUE) Serial dokumentalny, 10 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Fascynujące krajobrazy z lotu ptaka. Udamy się w rejon południowego Pacyfiku, aby odkryć Polinezję Francuską, która rozciąga się na 118 wysp na obszarze morskim o wielkości 4,5 miliona km. Będziemy podziwiać niesamowitą różnorodność kształtów, wzorów i odcieni lagun, atoli, lasów i gór. W kolejnych odcinkach odkryjemy Reunion, Nową Kaledonię i Antyle. Ta seria opowiada nie tylko historię mórz i lądów, ale także ludzi w ich środowisku. W odcinku pierwszym po długiej żegludze po największym oceanie świata naszym oczom ukazują się wyspy. Polinezja. Kraina marzeń. Palmy kokosowe, łódki rybackie zwane poti marara i wszechobecne latające ryby. Pusty ocean pozostał daleko za nami. Tak samo jak Europa. O Polinezyjczykach pierwsi zdali relację wielcy, osiemnastowieczni żeglarze, Cook i Bougainville. To lud rozsiany na ponad stu wyspach ledwo wystających znad wody albo zbudowanych z sięgających nieba potężnych skał, jak Maupiti. Każda budzi zachwyt. Gdyby przyznawano tytuł najpiękniejszej z wysp, ta byłaby w finale. Sama nazwa rodzi marzenia: Bora Bora. 11:35 DWIE DECYZJE Reportaż, 18 min, Polska, 1983 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Scieszko We Włyniu koło Warty przy dużym wsparciu okolicznych mieszkańców wybudowano szkołę. Minister szkolnictwa Jerzy Kuberski w 1974 roku zmienił przeznaczenie tego budynku. Powstał tam młodzieżowy zakład wychowawczy dla dziewcząt, a uczniowie od czwartej klasy podstawówki zostali przeniesieni do oddalonej o kilka kilometrów Zbiorczej Szkoły Gminnej w Warcie. Ta decyzja spowodowała konflikt między mieszkańcami Włynia a pracownikami i mieszkankami ośrodka. Obie strony sporu przedstawiają swoje racje Michałowi Fajbusiewiczowi, a władze podejmują decyzję o przyszłości tego miejsca. 12:00 CZŁOWIEK ZE ZŁOTYM OBIEKTYWEM - MAREK KAREWICZ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tomasz Radziemski Scenariusz: Tomasz Radziemski, Wojciech Fułek, Paweł Chmielewski Zdjęcia: Wojciech Ostrowski, Sławomir Pultyn, Paweł Figurski, Tomasz Radziemski "Człowiek ze złotym obiektywem" to portret najsłynniejszego polskiego fotografika, dokumentującego w szczególności świat muzyków jazzowych i rockandrollowych. Opowieść osadzona na tle społeczno - polityczno - obyczajowym, odwołująca się do realiów epoki PRL - u, począwszy od przełomu roku 1956, poprzez "małą stabilizację" epoki gomułkowskiej oraz gierkowską dekadę propagandy sukcesu, aż po lata 80. z solidarnościowym zrywem, stanem wojennym i ostatecznym upadkiem systemu w roku 1989. Autorzy stworzyli swoisty "portret artysty z czasów młodości", przypominając największe sukcesy Marka Karewicza jako fotografika, autora okładek płytowych i żywą legendę życia artystycznego oraz towarzyskiego, zwłaszcza lat 60. i 70. Naturalnym tłem opowieści o niecodziennym życiu i fotograficznej pasji Marka Karewicza jest PRL - owska rzeczywistość, której realia tak naprawdę uniemożliwiły światową karierę jednemu z najlepszych polskich fotografików muzycznych. W dokumencie znalazły się rozmowy z muzykami, menedżerami branży muzycznej, artystami, dziennikarzami, z przyjaciółmi Karewicza oraz samym bohaterem filmu. Wykorzystano fragmenty pierwszego festiwalu jazzowego w Sopocie, a także występów Ireny Santor (festiwal w Sopocie w 1966r.), Elli Fitzgerald (Warszawa 1965 r.), Milesa Davisa (Jazz Jamboree, Warszawa 1983 r.), Rolling Stones (Sala Kongresowa, rok 1967) czy wreszcie Dody (Sopot Festival 2009). Zmontowane w sposób dynamiczny wypowiedzi przeplatane wstawkami archiwalnymi, bogatą ikonografią oraz ujęciami inscenizowanymi tworzą oś narracyjną dokumentu. Ponadto wykorzystano autorskie zdjęcia Marka Karewicza, a także wcześniej nagrane autorskie materiały archiwalne oraz zdjęcia nakręcone w miejscach "kultowych" i ważnych dla bohatera całej opowieści. O Marku Karewiczu mówią: Irena Santor, Leszek Możdżer, Ewa Bem, Grzegorz Markowski, Wojciech Korda, Marek Gaszyński (dziennikarz muzyczny), Stefan Kraszewski (fotoreporter), Maciej Kosycarz (fotoreporter), Przemysław Dyakowski (jazzman, saksofonista), Franciszek Walicki (dziennikarz, menedżer), Piotr Metz (dziennikarz muzyczny). 12:50 BĘDZIE BAL Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Reżyseria: Ewa Straburzyńska To opowieść o mieszkańcach Domu Opieki Społecznej w Nielestnie (na Dolnym Śląsku). Są nimi dorośli mężczyźni upośledzeni intelektualnie. Każdy z nich ma swoją dramatyczną historię. Raz w roku odbywa się tam, bardzo wyczekiwany bal, prawdziwy bal! Są tańce, dziewczyny, suto zastawione stoły. Przygotowania do balu trwają tygodnie. "Chłopaki" uczą się tańców i dobrych manier. Atrakcją tego wydarzenia jest zespół muzyczny składający się z podopiecznych domu. 13:50 BRAHMAPUTRA - NIEBIAŃSKA RZEKA W HIMALAJACH - ODC. 2 Z LASÓW NA RÓWNINY (SKY RIVER OF THE HIMALAYAS / BRAHMAPUTRA - HIMMELSFLUSS AUS DEM HIMALAYA) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2018 Reżyseria: Klaus Feichtenberger, Heinz Leger, Jeremy Hogarth Wykonawcy: Elżbieta Groszek Trzyczęściowy cykl dokumentalny o rzece Brahmaputra. Zaczyna się ona w Himalajach jako najwyżej położona rzeka na świecie. Przepływa przez Chiny, Indie i Bangladesz. Ma ponad 2 tysiące kilometrów. Źródłowe potoki znajdują się w lodowcach masywów górskich Himalajów. Nazwa Brahmaputra oznacza "syn Brahmy". Kanion rzeki według niektórych źródeł jest uważany za najgłębszy kanion na Ziemi. W górnym biegu Brahmaputra przyjmuje liczne potoki wypływające z najwyższych masywów himalajskich. Powoduje to, iż na długim, przeszło 1000 km odcinku ma ona charakter rzeki górskiej. W letnim okresie monsunów poziom rzeki podnosi się o 10-12 metrów. Wokół rzeki skupiają się gorące obszary różnorodności biologicznej Azji, obfitując w dzikie zwierzęta. Łącząc się z Gangesem, tworzy największą na świecie deltę rzeki. Część pierwsza zabierze nas na lodowce i najwyższe szczyty, na suchą i surową krainę Tybetu z antylopami Chiru. Przejedziemy też przez najgłębszy, najdłuższy i wciąż ledwo zbadany przełom Tsangpo. Część druga to kontynuacja eksploracji dorzecza rzeki, z czerwonymi pandami i odizolowanymi osiedlami ludzkimi, wyłaniającymi się w umiarkowanych lasach Indii, gdzie leniwie wędrują niedźwiedzie i śnieżne lamparty, omijając Himalaje w zielonym monsunowym kraju Assama. Odcinek trzeci prowadzi nas do parnych równin Bangladeszu z ich bagnami i dżunglami mangrowymi. Muł sprowadzony z Himalajów tworzy najbardziej żyzny i zabójczy region świata, spustoszony przez powodzie i patrolowany przez tygrysy, które bywają niebezpieczne dla ludzi. Część trzecia prowadzi nas do parnych równin Bangladeszu z ich bagnami i dżunglami mangrowymi. Muł sprowadzony z Himalajów tworzy najbardziej żyzny i zabójczy region świata, spustoszony przez powodzie i patrolowany przez tygrysy, które bywają niebezpieczne dla ludzi. 14:50 RYSI SKOK (LEAP OF THE LYNX) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Klaus Feichtenberger Zdjęcia: Martin Biribauer Muzyka: Kurt Adametz Film dokumentalny, prezentujący rysia iberyjskiego. Atlantyckie wybrzeże Hiszpanii. Tuż za nim Park Narodowy Donana, delta rzeki Guadalquivir. W górę rzeki, w głębi lądu widać surowe piękno Sierra Moreny. Delta i Sierra to sanktuaria dzikiej zwierzyny. To schronienie jednego z najrzadszych dzikich kotów na świecie i ich równie rzadkiego pożywienia. Wyjątkowy widok: ryś iberyjski, kiedyś urodzony w dziczy, dziś żyjący w krainie zdominowanej przez człowieka. W tym swoistym europejskim Serengeti, na ściśle chronionym obszarze, ryś iberyjski wciąż może swobodnie wędrować, polować i wychowywać potomstwo. Ryś iberyjski jest znacznie mniejszy od swojego kuzyna z północy. Wprowadzono specjalny program rozmnażania rysia. Ryś iberyjski to bardzo wrażliwy gatunek, ponieważ jest rzadkim przypadkiem w przyrodzie gatunku zależnego od jednego źródła pożywienia - od królika europejskiego. Jeśli ich nie ma lub jest ich niewiele, ryś nie przetrwa. Dzika przyroda Półwyspu Iberyjskiego wymaga kuracji. Program, by przywrócić tu rysie, może być najlepszym lekarstwem. 15:55 WIELKA ARCHITEKTURA NA MAŁEJ PLANECIE (GREAT ARCHITECTURE ON A SMALL PLANET) Film dokumentalny, 53 min, Dania, 2019 Reżyseria: Lars Torp, Thomas Houkjr Houkjaer Zrównoważona architektura zyskuje popularność. Architekci już teraz myślą, jak w przyszłości będziemy budować i żyć. Zmiana klimatu. zanieczyszczenie, megamiasta i emisja CO2: duńscy architekci są w czołówce rozwoju zrównoważonej architektury dla przyszłych pokoleń. W połowie wieku na świecie będzie dziesięć miliardów ludzi. Miasta będą się rozrastać i coraz silniej oddziaływać na przyrodę i klimat. Podróżujemy po świecie, badając projekty i budynki, które odpowiadają na globalne wyzwania, jednocześnie poprawiając nasze codzienne życie. Bjarke Ingels ma mistrzowski plan ochrony Manhattanu, w obliczu podnoszącego się poziomu morza. W Paryżu duńscy architekci postawią zielony budynek na szczycie najbardziej zanieczyszczonej autostrady w mieście, gdzie rośliny będą oczyszczać powietrze, zmniejszą hałas i ochłodzą mieszkania. Architekci w Buenos Aires przekształcili dawne slumsy i zintegrowali je z resztą miasta. Czy w przyszłości możemy budować bez emisji CO2? W Kopenhadze materiały z recyklingu są wykorzystywane przez architekta Andersa Lendagera na dużą skalę, co redukuje emisję CO2 o 80%. A w Szwecji CF Mller buduje dziesięciopiętrowe domy mieszkalne z masywnych kawałków drewna zamiast betonu, redukując emisję CO2 do zera. To wszystko są inspirujące przykłady tego, jak możemy żyć i budować w sposób bardziej zrównoważony w przyszłości. 17:55 W OCZACH FARAONÓW (IN THE EYES OF THE PHARAOHS / DANS LES YEUX DES PHARAONS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jacques Plaisant, Agnes Molia Film dokumentalny, który zabierze nas w podróż do Egiptu. Piaski egipskie są stałym źródłem nowych odkryć naukowych. Mityczna latarnia morska w Aleksandrii została zniszczona przez trzęsienie ziemi w XIV wieku. Dziś wizualizacja tego wyjątkowego dzieła sztuki jest trudnym wyzwaniem. W Tebach zespół archeologów bada ponownie słynnego Ramzesa II, największego z faraonów oraz jego Ramesseum, zwane także pałacem miliona lat. Odkryjemy pierwszą na świecie bibliotekę! Grób księdza lektora Pediamenopeta, składający się z 22 pomieszczeń rozmieszczonych pod ziemią na trzech poziomach jest niesamowitym miejscem. Ściany są całkowicie pokryte starożytnymi hieroglificznymi inskrypcjami pogrzebowymi. Przez ponad stulecie 90% grobowca było niedostępne. Aż do grudnia 2005 roku, kiedy kierowana przez profesora Claude’a Rauneckera ekipa z Uniwersytetu w Strasburgu dostała zgodę na zburzenie muru. Isabelle Regen sfilmowała to wydarzenie. Wyryto tu napis skierowany do żywych. Zmarły zwraca się do tych, którzy pozostali na ziemi, którzy już się urodzili albo się urodzą... W pewnym sensie do nas. Mówi im, by weszli do grobowca i zobaczyli, co w nim jest. Zapewne chodzi o resztę hieroglifów. Dzięki cierpliwej pracy archeologów można odnieść wrażenie, że latarnia morska znowu prowadzi żeglarzy do wielkiej Aleksandrii. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WYSPY KANARYJSKIE - ATLANTYCKI TYGIEL (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Wulkaniczne Wyspy Kanaryjskie zachowały swój dziki i majestatyczny wygląd, pomimo napływu turystów. Ten należący do Hiszpanii, atlantycki archipelag w pobliżu wybrzeży Afryki Północnej, leży na szlaku przetartym przez Krzysztofa Kolumba. Każda z wysp zachowała własny charakter, własny krajobraz i własne tradycje. Największą i najsłynniejszą wyspą archipelagu jest Teneryfa. Podpływając do niej od strony północnej, możemy wyobrazić sobie zasięg kataklizmu, który wstrząsnął wyspą zaledwie 300 lat temu. Garachico było najważniejszym portem na Teneryfie. W 1706 roku miasto zalała lawa po potężnym wybuchu wulkanu. Dziś zastygła lawa tworzy naturalne baseny przy brzegach. Niecki napełniają się wodą w czasie przypływów. 20:10 TAJWAN KONTRA CHINY: KRUCHA DEMOKRACJA (TAIWAN VS CHINA: A FRAGILE DEMOCRACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Lewkowicz Film dokumentalny o sytuacji politycznej na linii Chiny - Tajwan. Na Morzu Południowochińskim leży archipelag Formoza, z portugalskiego "Piękna wyspa", lepiej znany pod chińską nazwą Tajwan. De facto kraj liczący 24 miliony mieszkańców, z własną flagą, hymnem narodowym, walutą, językiem i instytucjami. Tajwan dzieli 160 kilometrów morza od wybrzeży Chin, które traktują wyspę jako zbuntowaną, bacznie obserwowaną prowincję. Polityka Pekinu jest prosta - jeden kraj, dwa systemy. Tajwan musi się podporządkować, a w zamian otrzyma gospodarczą i polityczną autonomię. Teraz, gdy Hongkong został wcielony do Chin, Tajwan nadal jest zdeterminowany, by stać się żywą, młodą demokracją. Ale to nie będzie łatwe. Od czasu Ruchu Słonecznika w 2014 roku, kiedy to młodzi zbuntowali się, by uniemożliwić porozumienie gospodarcze z Chinami, grupy obywatelskie walczą o przejrzystość instytucji. Jak wyjaśnia Audrey Tang, Minister Cyfryzacji, chodzi o to, by zawsze, gdy to możliwe, umieścić obywatela w centrum procesu politycznego i jego decyzji. Ale to nowe pokolenie kłóci się ze starym, które doświadczyło dyktatury i dla którego demokracja niekoniecznie oznacza dobrobyt gospodarczy. Każdego dnia Tajwan odpiera miliony cyberataków, których celem jest destabilizacja jego instytucji i zaostrzenie podziałów w społeczeństwie. Realność politycznego świata, w którym zagrożenie ze strony Chin jest nieustannie obecne. Czy Tajwan zdoła się oprzeć? Jak zareaguje Pekin? Jak silny jest demokratyczny eksperyment w sercu chińskiego świata? 22:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BUSINESS WOMAN W KIJOWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym odcinku spotkanie z Galiną Łogwinową - kobietą biznesu z Kijowa. Ma ona czterdzieści sześć lat i jest prezesem oraz współwłaścicielką trzech dużych firm: agencji modelek, studia filmowego oraz biura organizacji imprez rozrywkowych. Swój biznes prowadzi od siedmiu lat, a jej dochody są kilkadziesiąt razy wyższe od przeciętnych. Takie kobiety jak Galina stanowią na Ukrainie niewielki odsetek społeczeństwa. 22:45 W KOLEJCE PO ŚMIERĆ. CZECZENI I ISIS Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Bartłomiej Kłębowski, Walenty Dobrow Głównym bohaterem dokumentu Barbary Włodarczyk jest Said Mażajew, Czeczen z Groznego, który dołączył do tzw. Państwa Islamskiego. W ISIS był specjalny człowiek, który zapisywał na listę chętnych do zamachu samobójczego i poświęcenia się w imię Boga. Kiedy tam byłem, lista liczyła ponad 200 osób! - to słowa Saida i ważne memento. Chłopak jako student wyjechał do Syrii, bo zafascynowała go idea kalifatu. Kiedy zmienił zdanie, wrócił i za udział w ISIS odsiedział 8 miesięcy w więzieniu. Wtedy zwerbowano jego młodszego brata Ibrahima. Bracia Mażejew to jedni z co najmniej dwóch tysięcy Czeczenów, według Soufan Group, w 2017 roku wśród zagranicznych najemników ISIS przeważali obywatele Rosji, głównie przybysze z Kaukazu. Czeczeni odgrywają w ISIS szczególną rolę, bo mają doświadczenie walki partyzanckiej zdobyte podczas wojny z Rosją w latach 90. Poza tym republika rządzona przez R. Kadyrowa jest praktycznie republiką islamską. Obowiązuje w niej mieszanka szariatu z adatem, czyli lokalnym prawem zwyczajowym. Kobiety, które nie noszą chust są szykanowane, a mężczyznom nie wolno pić alkoholu. Kadyrow otwarcie opowiada się też za wielożeństwem, wendetą i zabójstwami honorowymi. Robi co chce i rządzi twardą ręką, bo zapewnia Putinowi spokój na Kaukazie. Fundamentalizmowi sprzyja też łamanie praw człowieka i bieda w Czeczenii. Film w reportażowej formie odpowiada na pytanie, dlaczego tak dużo Czeczenów wstępuje do Państwa Islamskiego i jakie stanowią zagrożenie. Pokazuje, że Czeczenia to oblicze najbardziej skrajnej Rosji. Jak w soczewce skupiają się tam wszystkie niepokojące zjawiska: radykalizm, lekceważenie prawa, przemoc, korupcja, kult jednostki. Główny bohater dokumentu, Said Mażajew, był w tzw. Państwie Islamskim 7 miesięcy i został uznany przez ISIS za zdrajcę. W każdej chwili może go dopaść zemsta. Dlatego czeka w kolejce po śmierć. Zagrożenie ze strony Państwa Islamskiego jest ogromne! Uśpieni agenci tylko czekają na sygnał. 23:45 KRYPTONIM KOMPOT Reportaż, 15 min, Polska, 1983 O 40-tysięcznym Kutnie, znanym w latach 80. głównie z produkcji leków, staje się głośno w całej Polsce w 1983 roku z powodu kradzieży 2 kg brązowej (zanieczyszczonej) i 20 dag czystej morfiny z Zakładów Farmaceutycznych "Polfa". W sprawę zamieszanych jest trzech pracowników przedsiębiorstwa (dotąd o nieposzlakowanej reputacji), dwóch kutnowskich nałogowych narkomanów i trzech, powracających z pielgrzymki do Częstochowy, z Tczewa. Całej sprawie nadano kryptonim "Kompot", ponieważ swoją przygodę z narkotykami zaczęli od zażywania pozyskiwanej ze słomy makowej "polskiej heroiny", którą potocznie nazywano "kompotem". Wszystkim grozi od 3 do 4 lat więzienia. 00:10 NOTACJE - AUGUST KOWALCZYK. BIEG DO DUKLI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabjanowska August Kowalczyk - więzień Auschwitz. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969). W latach 1962 - 1966 Dyrektor Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. Jeden z ciekawszych aktorów i reżyserów tak teatralnych, jak i filmowych. To za jego dyrekcji Józef Szajna wystawił swoją wizję "Fausta" J. W. Goethego. 00:25 CHEMIA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Paweł Łoziński Zdjęcia: Kacper Lisowski Niezwykły, zbiorowy portret ludzi chorych na raka, pacjentów Oddziału Chemioterapii Dziennej Centrum Onkologii w Warszawie. Reżyser filmuje ich podczas kilku godzin, jakie spędzają na oddziale podłączeni do kroplówek z lekami. Przychodzą sami albo w towarzystwie bliskich - mężów, żon, rodziców, dorosłych dzieci. Wnoszą ze sobą swoje przeżycia, nadzieje, obawy, przemyślenia. Tych kilka godzin to czas refleksji i rozmów zarówno z bliskimi, jeśli ci są w pobliżu, jak i z obcymi współtowarzyszami niedoli. Bo rak jest mniej straszny, jeśli można o nim z kimś porozmawiać. To pozwala go oswoić, ale też oswoić własny strach. Pacjenci są różni, w każdym wieku, z rozmaitych środowisk - rak to bardzo "demokratyczna" choroba. Na oddziale spotykają się więc: bosman i właścicielka warzywniaka, przyszła matka, która podczas chemioterapii czuje ruchy dziecka, i matka 5-miesięcznego malucha, który czeka na nią w domu, uczeń, który martwi się, jak na wieść o jego chorobie zareagują koledzy z klasy, i młody muzyk, który marzy o kolejnej gitarze, nauczycielka, która wspomina swoich ulubionych uczniów, i ratownik medyczny, który uratowawszy dziesiątki ludzi od śmierci, teraz sam stoi w obliczu śmiertelnego zagrożenia, kobieta, której dzieci mieszkają daleko za granicą, i mężczyzna, któremu towarzyszy troskliwy syn student. Wszystkich łączy ta sama choroba, lecz każdy patrzy na nią po swojemu. Jedni mówią o niej z rezygnacją, inni ze złością. Niektórzy próbują żartować na jej temat, inni widzą w niej fatum. Wspólna jest nadzieja: że wyzdrowieją, że przerzutów nie będzie, albo że w końcu się zatrzymają. Walczą więc z rakiem, przełamując własną słabość. Ci, dla których lekarze nie mają dobrych wieści, już nawet nie marzą o całkowitym wyzdrowieniu. Chcieliby tylko zatrzymać na trochę czas, spowolnić jego bieg, wytargować z Bogiem choćby parę miesięcy czy tygodni. Bo jeszcze tak wiele chciałoby się zrobić, zobaczyć, jak wiedzie się dzieciom, znów pójść na spacer z mężem czy żoną. Bo przecież dobrze jest żyć. Oni to wiedzą najlepiej. Film uhonorowano Prix Europa 2009 dla najlepszego europejskiego filmu dokumentalnego na 23. Międzynarodowym Festiwalu Produkcji TV w Berlinie. Przyznano mu również Nagrodę Główną "Srebrnego Lajkonika" 2009 dla najlepszego filmu dokumentalnego na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Chemia" zdobyła ponadto statuetkę "Białej Kobry" - Grand Prix 19. Ogólnopolskiego Festiwalu Mediów "Człowiek w zagrożeniu". 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 237 PROJEKT KEGRESSE Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Projekt Kegresse Ciągniki Citron - Kegresse były francuską konstrukcją, w których zastosowano podwozia gąsienicowe Adolphe'a Kegresse. W 1923 roku Wojsko Polskie podjęło decyzję o zakupie łącznie 135 podwozi, które miały zostać zabudowane w Polsce jako samochody pancerne oraz jako ciężarówki z drewnianą skrzynią ładunkową i otwartą kabiną. Kupiono także terenowe samochody osobowe, specjalne - dostosowane do holowania reflektorów przeciwlotniczych. I taki właśnie ciągnik reflektorowy ma się odrodzić na polskim wybrzeżu. 02:00 ORKIESTRA DĘTA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Ridan, Jerzy Kowynia Sfilmowana historia Orkiestry Dętej przy Kombinacie Hutniczym w Krakowie - Nowej Hucie. Historia orkiestry w sposób nierozerwalny wiąże się z historią Nowej Huty. Film przedstawia szczegółowo ostatnie 2 lata z życia orkiestry walczącej o swoje przetrwanie w okresie transformacji własnościowej. W filmie stale przewija się pytanie: co stanie się z orkiestrą? 02:55 MIŁOŚĆ W CIENIU BIG BROTHERA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2004 Scenariusz i reżyseria: Leszek Wosiewicz Kasię i Marcina połączyła wspólna pasja, taniec. Od czterech lat są parą nie tylko na parkiecie. Chcąc przeżyć coś niezwykłego, godzą się, by ich codziennemu życiu towarzyszyła ekipa dokumentalistów. Kamera rejestruje ich prywatne rozmowy, zwierzenia w gronie przyjaciół, spotkanie z rodziną, a nawet scenę zerwania podczas treningu. Kasia i Marcin przyznają, że podczas zdjęć nie zawsze są spontaniczni, pozostawiają ocenie widzów swoje wypowiedzi, zachowania, uczucia i emocje, odróżnienie prawdy od autokreacji. Twórcy filmu ujawniają, że niektóre sytuacje zostały wyreżyserowane. Dokument potwierdza tezę, że popularne programy reality show nie rejestrują typowych zachowań, ich uczestnicy starają się sprostać oczekiwaniom widzów i realizatorów.