TVP Historia Poniedziałek, 19.09.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1851 - Gustaw Flaubert rozpoczął pisanie "Pani Bovary"; 1888 - pierwszy konkurs piękności; 1944 - klęska aliantów pod Arnhem; 1991 - znaleziono zamrożone w alpejskim lodowcu szczątki człowieka sprzed ponad 5000 lat; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 13 WŁADEK Serial wojenny, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Lena z trudnością adaptuje się do życia po aryjskiej stronie. Czesław prosi Marię o dostarczenie Władkowi zarazków tyfusu. Jeśli chłopak zachoruje, zostanie przewieziony do szpitala, skąd łatwiej będzie go odbić. Karol dowiaduje się, że jego siostra nie żyje. Niemcy cały czas go oszukiwali. Antek rozpoznaje zdjęcie Karola. Wie, że jest on zdrajcą. Karol odwiedza Wandę, przyznaje się, że ją oszukiwał, ale ostrzega też, że grozi jej aresztowanie i nalega, żeby wyjechała z Warszawy. Rozpoczyna się akcja odbicia Władka. 08:25 HISTORIA POLSKI - CIOS W PLECY Film dokumentalny, 53 min, TVP 1997 Scenariusz i realizacja: Jerzy Redlich Konsultacja: prof. Andrzej Ajnenkiel, prof. Ryszard Szawłowski, prof. Czesław Grzelak, Daniel Boćkowski Film jest udaną próbą całościowego przedstawienia podłoża, przebiegu i następstw napaści Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 roku. Zawiera wiele wstrząsających, nigdy w Polsce niepublikowanych archiwalnych zdjęć filmowych i fotograficznych, pokazujących propagandę i antypolskie działania ZSRR podjęte zaraz po przegranej wojnie 1920 roku, a następnie zbrojną agresję i represje wobec obywateli Rzeczpospolitej. Autor filmu wykorzystał również nieznane zdjęcia przedstawiające wymierzone przeciw Polsce współdziałania Niemiec i ZSRR oraz dokumenty i relacje pokazujące przebieg walk z radzieckim najeźdźcą na froncie i w podziemiu. Materiały filmowe, zdjęcia i dokumenty uzupełniają wypowiedzi świadków i uczestników zdarzeń, jak Hansa von Horwartha - w 1939 roku pracownika ambasady Niemiec w Moskwie, Michaiła Kostina - w 1939 roku ambasadora ZSRR w Warszawie, Adama Kotuły i Jerzego Giżyckiego - weteranów walk, Jana Tumiłowicza - zesłanego do Kazachstanu. Całość spinają zwięzłe komentarze historyków: prof. Andrzeja Ajnenkiela, prof. ppłk. Czesława Grzelaka, prof. Ryszarda Szawłowskiego z Polski, prof. Rudolfa Pichoji i Jurija Muchina z Rosji oraz prof. Mykoły Kuczerpy z Ukrainy. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 10:45 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA - ODC. 2 DZIKIE SERCE (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish W samym sercu Brazylii skrywa się pewna tajemnica - ogromne, otwarte przestrzenie. Ten kraj najlepiej znamy z lasów deszczowych Amazonki. Tymczasem centralny płaskowyż, o którym niewiele wiadomi, jest domem kilku wyjątkowo niezwykłych gatunków zwierząt. To miejsce ekstremalnego klimatu i wielkich dramatów. Może być zarówno piekłem lub rajem na ziemi. Płaskowyż Centralny kiedyś pokrywał 2 miliony km kwadratowych, a dziś wciąż rozciąga się na 300 tysiącach km kwadratowych, czyli 10 razy więcej od Parku Narodowego Serengeti. Na sawannie pora sucha też daje się we znaki. Wyżyny Brazylii to surowa i mało znana kraina, która zmusiła zwierzęta do dziwnej adaptacji i sprytnych sposobów na życie. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ŚWIAT WEDŁUG MOSKWY Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Trwa ofensywa Rosji na wszystkich niemal kontynentach. Wolny świat broni porządku światowego, opartego na poszanowaniu prawa. Decyduje się nowa globalna mapa. O planach imperialnych Kremla mówią m.in. prof. Piotr Grochmalski - dziennikarz, korespondent wojenny, politolog oraz dr Przemysław Gasztold - Seń - historyk IPN, autor m.in. "Terrorism in the Cold War". 12:15 PUŁKOWNIK DĄBEK. OBRONA GDYNI 1939 Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bartosz Paduch Zdjęcia: Bartosz Bieniek Aktorzy: Bogdan Smagacki, Grzegorz Wolf, Michał Kowalski, Krzysztof Matuszewski, Dariusz Szymaniak, Jarosław Tyranski, Eugeniusz Kujawski, Cezary Rybiński, Robert Olech, Tomasz Podsiadły, Maciej Brzozka Film dokumentalny o historii bohaterskiej obrony Gdyni i Kępy Oksywskiej, dowodzonej przez pułkownika, który do końca pozostawał niezłomnym żołnierzem, wiernym swoim podkomendnym, który cenił wolną ojczyznę nad własne życie. Film bogaty w sceny fabularyzowane i rekonstrukcje walk przenosi nas w realia ciężkich starć na gdyńskiej Kępie Oksywskiej, pokazuje zmagania polskich żołnierzy z atakującymi w wielkiej przewadze wojskami niemieckimi i z własnymi słabościami. Bogata warstwa faktograficzna upamiętnia najważniejsze wydarzenia tamtych dni, nie pozwalając im popaść w zapomnienie. 13:15 MĄŻ SWOJEJ ŻONY Komedia, 86 min, Polska 1961 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Jerzy Jurandot i Stanisław Bareja Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Marek Sarat Aktorzy: Bronisław Pawlik, Aleksandra Zawieruszanka, Mieczysław Czechowicz, Elżbieta Czyżewska, Jerzy Duszyński, Wiesław Gołas, Jan Koecher, Wanda Łuczycka Jadwiga Fołtasiówna jest znaną lekkoatletką odnoszącą coraz większe sukcesy na krajowych i zagranicznych stadionach, jej mąż Michał Karcz - na razie tylko dobrze zapowiadającym się kompozytorem. Ich miłość i małżeństwo poddane zostają wielu próbom. Sportsmenka musi rygorystycznie przestrzegać uregulowanego trybu życia, nie ma zbyt wiele czasu dla męża i domu, stale są przy niej trener Mamczyk i bokser Ciapuła, otacza ją też liczne grono wielbicieli. Jadwiga pobija rekord w biegu na 200 m, a w tym samym czasie Michał wygrywa konkurs muzyczny w Edynburgu. Tyle że o jej sukcesie rozpisuje się cała prasa, a jego osiągnięcie zostaje skwitowane króciutką notką w jednej z gazet. Zazdrosny i coraz bardziej rozgoryczony mąż w końcu rozstaje się z żoną, ale to rozstanie wywołuje u mistrzyni kryzys formy fizycznej. W kolejnych zawodach zajmuje ostatnie miejsce w sprincie. Michał, choć pokłócony z żoną, siedzi jednak na trybunie. Nieoczekiwanie dochodzi do incydentu, który odmieni sytuację obojga małżonków. "Mąż swojej żony" był debiutem reżyserskim Stanisława Barei, twórcy który konsekwentnie i ze wspaniałymi efektami uprawiał gatunek komediowy - "Miś", "Brunet wieczorową porą", "Poszukiwany, poszukiwana", "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?", serial "Alternatywy 4" to tylko nieliczne z jego głośnych dokonań, do dziś niezmiennie bawiących widzów. W jego dorobku znalazły się tylko dwa odmienne gatunkowo utwory - serial kryminalny "Kapitan Sowa na tropie" i pierwszy powojenny kryminał "Dotknięcie nocy". 15:50 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - UROK KSIĘŻYCA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSESY 2. BEWITCHED BY THE MOON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na naszej planecie. Są domem dla majestatycznych, pięknych i dziwacznych zwierząt. Położone między Azją i Australią wyspy powstały z ognia. Niemniej istnieje tam także świat równoległy, w którym rządzi księżyc. Tu ryby, uciekając z wody, wspinają się na drzewa. Owady rozświetlają najciemniejszy mrok, a kraby tańczą. Wpływ księżyca jest najsilniejszy na wybrzeżu i na płyciznach. Każdego dnia księżyc oddziałuje na wody oceanu, tworząc pływy. Od milionów lat rośliny i zwierzęta wybrzeża rozwinęły sposoby przetrwania drastycznych zmian środowiska - od słonej wody po suchy ląd. Przypływy zalewają spore obszary przybrzeżnego lasu namorzynowego. To świat podporządkowany rytmowi, narzuconemu przez księżyc. W niektórych miejscach słone wody wpływają na kilka kilometrów w głąb lądu między drzewa, na których śpią nosacze sundajskie, zwane małpami księżyca. By zdobyć swoje ulubione pożywienie, małpy czekają na odpływ, dlatego nigdzie się nie śpieszą. Księżyc, znikając z nieboskłonu, wycofuje wody z namorzyn. W ciągu kilku godzin wodę zastępuje powietrze. Poranne przeciąganie się i drapanki to sygnał nosaczy do wyprawy. W niektórych miejscach las rozciąga się na wiele kilometrów. Przed nosaczami daleka droga na wybrzeże. W ich lesie rośnie nawet tuzin rozmaitych gatunków namorzyn. Każdy gatunek znajduje sposób na przetrwanie w ekstremalnym środowisku, które zabiłoby inne drzewa. Pień korzeniary nie sięga gruntu. Ale wyposażony w plątaninę gigantycznych korzeni, podtrzymujących drzewo w miękkim, błotnistym podłożu. Grunt cuchnie zgniłymi jajami i jest pozbawiony tlenu. Awicenia ma wyrastające pionowo w górę korzenie oddechowe. Pobierają powietrze, by zagłębione w błocie partie się nie dusiły. Tylko tak wyjątkowe przystosowanie się pozwala drzewom przetrwać w dziwnym, amfibiotycznym świecie. Choć księżyc jest siłą, to jednak mocne tropikalne słońce dyktuje roślinom i zwierzętom, jak żyć w najwspanialszych lasach na ziemi. Obejrzymy to w następnym odcinku "Odysei wysp". 17:05 CZAS HONORU - ODC. 14 "KRZYŻ WALECZNYCH" S. II Serial wojenny, 48 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk Ranny, chory na tyfus Władek zostaje ukryty w klasztorze. Rappke szuka winnych strzelaniny w szpitalu. Znajduje zwłoki Czesława w miejskiej kostnicy. Na rozkaz standartenfuhrera Gerda Kellera organizuje zasadzkę w czasie pogrzebu. Bronek z Wandą przenoszą się nowego mieszkania. Ich szczęście nie trwa jednak długo, bo Wanda zostaje zadenuncjowana przez sąsiada. W tym czasie w mieszkaniu Heleny, matki Wandy, Niemcy zastawiają pułapkę. Doktor Maria Konarska przedstawia rannemu Kellerowi swoją diagnozę - będzie sparaliżowany. Bronek, Michał i Janek poznają swojego nowego dowódcę, Doktora. Maria już wie, że jej mąż, Czesław, zginął w akcji. Tymczasem Lena Sajkowska, ukochana Janka, zauważa, że jest śledzona przez tajemniczego mężczyznę. 17:55 A WIĘC WOJNA - /19/ Reportaż, 4 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 19 września. Wtorek. W przemówieniu radiowym do mieszkańców stolicy Stefan Starzyński odpowiada m.in. na orędzie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego z 17 września. Od rana Niemcy podejmują kolejne natarcie na Oksywie. Walki trwają do godz. 17.30. Po siedmiodniowej obronie Kępa Oksywska pada. Dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża pułkownik Stanisław Dąbek popełnia samobójstwo. Z pośród 15. tys. żołnierzy i ochotników broniących Oksywia, ginie i odnosi rany około 5 tys. Na Wybrzeżu Polacy utrzymują się już tylko na Helu. Do Gdańska przybywa Adolf Hitler. Zapewnia, że "Polska nie powstanie już nigdy w granicach traktatu wersalskiego". Rękojmią tego są nie tylko Niemcy. Rękojmią tego jest także Rosja". Hitler odwiedza Gdynię. Wydaje rozkaz o zmianie nazwy miasta na Gotenhafen. Rozpoczyna się obrona Grodna. Pierwszy atak sowieckich czołgów zostaje odparty. Do Kowna przybywa marszałkowa Aleksandra Piłsudska z córkami. 18:35 SPÓR O HISTORIĘ - AGRESJA SOWIECKA. 17 WRZEŚNIA 1939 ROKU Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "17 września to poranek, który muszę zaliczyć do najtragiczniejszych, zmusił nas do całkowitego wyrzeczenia się wszelkiej nadziei" - mówił szef Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza, pułkownik Stanisław Kopański. W niedzielny wczesny ranek, między godziną czwartą a piątą, 17 września 1939 roku ze strażnic Korpusu Ochrony Pogranicza zaczęły spływać meldunki o ataku wojsk sowieckich. Siły wkraczającej Armii Czerwonej liczyły około sześćset dwadzieścia tysięcy żołnierzy, cztery tysiące siedemset czołgów i trzy tysiące trzysta samolotów. Dzień przed atakiem dało się zauważyć wzmożony ruch jednostek zmotoryzowanych i pancernych w pobliżu granicy. Tymczasem liczącej ponad tysiąc czterysta kilometrów granicy ze Związkiem Radzieckim broniło zaledwie 25 batalionów Korpusu Ochrony Pogranicza. Jeszcze pod koniec sierpnia gros polskich sił ulokowanych wzdłuż granicy wschodniej przerzucono w głąb kraju, szykując się do obrony przed Niemcami. Stalin mógł więc spokojnie przystąpić do realizacji podpisanego 23 sierpnia 1939 roku tajnego zapisu paktu Ribbentrop - Mołotow, łamiąc jednocześnie obowiązujący układ o nieagresji. Dlaczego Rosjanie zaatakowali dopiero 17 września? Czy Polacy dopuszczali możliwość walki z dwoma agresorami? Co wiedział wywiad KOP o działaniach Stalina? Gdzie znajdowały się oddziały niemieckie w nocy z 16/17 września? Uzbrojenie armii sowieckiej. Przebieg natarcia sowieckiego szczegółowo. Straty sowieckie. Bilans strat poniesionych przez Polaków w walkach z Armią Czerwoną. Reakcja Anglii i Francji na atak Sowietów. Jak ocenić dyrektywę ogólną Naczelnego Wodza z 17 września ["Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony albo próby rozbrojenia oddziałów."] Kiedy rodzi się plan opuszczenia Polski przez władze państwowe? 19:10 HISTORIA POLSKI - KREW NA BRUKU. OBRONA GRODNA 1939 Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2014 Autor: Robert Miękus Reżyseria: Robert Miękus Scenariusz: Robert Miękus Zdjęcia: Kamil Nowak Muzyka: Marek Iwaszkiewicz Celem filmu jest pokazanie, jak kilkuset polskich żołnierzy wspieranych przez ludność cywilną i dwa działka przeciwlotnicze skutecznie powstrzymywało natarcie kilku tysięcy czerwonoarmistów i kilkudziesięciu czołgów. Autor chce też wyjaśnić, dlaczego Grodno stało się tak silnym punktem oporu i dlaczego ludność cywilna tak skutecznie wspierała polskich żołnierzy. 20:00 KRESY Dokument fabularyzowany, 81 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Bryll Fabularyzowany dokument o Kresach. Upamiętnia tragedię ludzi oddzielonych od korzeni, upokorzonych i zmuszonych do opuszczenia swoich domów. 23:50 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ROLNIKA W GRUZJI Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Film z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawiających jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem ekipa telewizyjna przygotowała reportaż w Gruzji, gdzie pod koniec 2003 r. dokonała się bezkrwawa rewolucja. Jak wygląda obecnie codzienne życie Gruzinów? Czy mieszkańcy republiki odczuwają już jakieś zmiany i jakie nadzieje wiążą z nowymi władzami? Bohaterem drugiego reportażu jest uroczy i skromny człowiek, 73 - letni rolnik, który mieszka pod Tbilisi. Film przedstawia jeden dzień z jego życia i z życia gruzińskiej wsi. Kamera towarzyszy mężczyźnie w podróży do stolicy, gdzie od lat sprzedaje on swoje mleko, jest z nim także podczas codziennych zajęć w gospodarstwie, a wieczorem ekipa telewizyjna bierze udział w hucznym weselu wnuczki bohatera przygotowanym na 500 osób. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - B - BARBAROSSA Magazyn, 23 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. W tym wydaniu okoliczności planu Barbarossa - ataku Niemiec na Związek Radziecki 22 czerwca 1941 roku.