TVP Dokument Środa, 05.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WISŁA NA BIEGUNACH Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są szaleńcy natury, ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Artur Tabor będą spotykać tych szaleńców w terenie i ruszać śladem ich fascynacji. Bohaterowie będą ich wciągać w swe działania, a przynajmniej aktywnie je demonstrować. Dzika Polska rusza tropem Ekspedycji Wisła, kajakowej wyprawy międzynarodowej, zorganizowanej przez znanego podróżnika, polarnika, zdobywcę dwóch biegunów ziemi, Marka Kamińskiego. Ideą tej wyprawy jest przywrócenie Wisły Polakom jako źródła życia, historii i kultury oraz zwrócenie uwagi na zagrożenia, które niesie ze sobą zanieczyszczenie środowiska i zanik źródeł czystej wody na świecie. Dlatego w czasie ekspedycji przeprowadzone zostaną badania Wisły z wody, lądu i powietrza. Na ich podstawie zostanie stworzona dokumentacja stanu Wisły, historia rzeki, z której możemy się uczyć i wyciągać wnioski na przyszłość. Ekspedycja Wisła ma być kroplą, która zmieni sposób myślenia o Wiśle, rzece, od której Polacy się odwrócili. Wisła jest wciąż naturalna, dynamiczna i żywa. Jest ostoją rzadkich, prawie niespotykanych już gdzie indziej gatunków ptaków. Sąsiadują tu ze sobą wielki busz i wielka, piaskowa pustynia. To ważny szlak wędrówkowy ptaków i ryb. Tutaj można jeszcze spotkać mieszkańców nadrzecznych wsi na tradycyjnych łódkach wśród wezbranych wód. Wisła staje się magnesem dla przyrodników i ludzi przygody. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 9 320 METRÓW POD ZIEMIĄ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak trudne życie wiódł górnik sto lat temu? Aby to sprawdzić Radosław Kotarski wyrusza do Zabrza, by w zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido na własnej skórze przekonać się o znojach pracy na dole. Na dodatek tłumaczy, dlaczego XIX - wieczni górnicy chodzili do pracy w eleganckich koszulach i sam, w podobnym ubraniu, zabiera się za fedrowanie węgla. Co najciekawsze, po paru dniach spędzonych w kopalni prowadzący zupełnie zmienia zdanie o współczesnym wyobrażeniu o górniku, którego praca jest jeszcze trudniejsza, niż mogłaby się wydawać na pierwszy rzut oka. 07:05 NOTACJE - FRANCESKA MICHALSKA. ATRAMENTEM W STALINA Cykl dokumentalny, 7 min, Polska, 2007 Autor: Krzysztof Tadej Historia brata Franceski Michalskiej, który po zesłaniu do Kazachstanu oblał wraz z kolegami atramentem portret Stalina. Po błyskawicznym procesie został zesłany na 15 lat ciężkiej pracy na Dalekim Wschodzie, a jego koledzy skazani zostali na 6 lat. Franceska Michalska ur. w 1923 r. w Kamieńcu Podolskim, lekarka; mieszkała w sowieckiej części Wołynia do 1936 roku. Tam przeżyła dramatyczne chwile, przede wszystkim głód. Była świadkiem głodowej śmierci wielu osób i wstrząsających zachowań ludzi w tym czasie. Została zesłana do Kazachstanu. Do Polski przyjechała w 1946 roku. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 115 PIŁA Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Piłę. Wiele miast w Polsce i Europie może pozazdrościć jej pięknej i dzikiej rzeki, która przepływa przez sam środek miasta. Gwda jest nie tylko łamańcem dla języka, ale i jej nieregulowany nurt łamie się malowniczo. Meandrująca rzeka stanowi wielki walor przyrodniczy i jest także popularnym szlakiem kajakowym. W sercu miasta znajduje się olbrzymi plac ukształtowany w latach 60. XX wieku. Jeszcze 80 lat temu w tym miejscu mieścił się brukowany Nowy Rynek - najelegantszy plac w Pile, z ratuszem oraz kościołem ewangelickim. Ten świat przestał istnieć na początku 1945 roku, kiedy Armia Czerwona doszczętnie zniszczyła historyczne centrum. W swoich dziejach miasto wielokrotnie dotknęły dramatyczne wydarzenia. Piła obróciła się w perzynę podczas potopu szwedzkiego, po rozbiorach Polski była silnie germanizowana, a po 1918 roku pozostawiona w granicach Niemiec. Mimo to nie tylko przetrwała, ale i przeobraziła się w nowoczesne i zielone miasto. Dziś warto je odwiedzić chociażby z uwagi na najbardziej znanego pilanina - Stanisława Staszica. Ten słynny mąż stanu uhonorowany został tutaj nie tylko odlaną z brązu ławką, ale i popiersiem umieszczonym w parku swojego imienia czy monumentalnym pomnikiem ustawionym przy bulwarach nad Gwdą. Ma też swoje muzeum biograficzne, które powstało w jego dawnym domu rodzinnym. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /7/ - ZWIERZĘTA SYNANTROPIJNE Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Łukasz Bożycki, młody biolog i uznany w świecie fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, często zaskakujące wątki relacji między zwierzętami. Sieć powiązań w przyrodzie możemy odnaleźć dosłownie wszędzie. W tym odcinku Łukasz Bożycki będzie tropił wszystkie te zwierzęta, które postanowiły żyć w naszych domach i mieszkaniach. Część z nich wywołuje u nas okrzyki obrzydzenia. Inne z kolei nauczyły się żyć w sposób zupełnie przez nas niezauważony. Zwierzęta synantropijne, żyjące razem z człowiekiem, ukradkiem korzystają z naszych włosów, ubrań, książek, roślin domowych, produktów spożywczych, owoców, a także materacy. 08:20 KOSMICZNE KOLIZJE (SPACE SMASH) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2019 Reżyseria: Bertrand Loyer Problem śmieci w kosmosie stał się koszmarem dla astronautów. Ilość śmieci w kosmosie stale rośnie przez ostatnie 20 lat, ponieważ coraz więcej satelitów umieszczano na orbicie i testowano liczne pociski. W 2009 r. dwa działające satelity zderzyły się, wysyłając mnóstwo nowych śmieci kosmicznych na orbitę, które poruszają się z niesamowitą prędkością. Tego rodzaju działania tworzą błędne koło, ponieważ za każdym razem, gdy gruz zderza się, powstaje coraz więcej odpadów. Wszyscy zaangażowani w podbój kosmosu są teraz zmuszeni do ciągłego monitorowania chmur odpadów i przekierowywania swoich działających satelitów w nagłych przypadkach. Ale wiele satelitów zostało pozostawionych bez nadzoru i to one są potencjalnym zagrożeniem, które może spowodować kolizję. Obecnie wszelkie wysiłki mające na celu zminimalizowanie lub posprzątanie tego gruzu są niewystarczające i mogą mieć poważne konsekwencje dla naszych satelitów i innych działań na ziemi. Najwyższy czas posprzątać kosmiczny bałagan. Na całym świecie inżynierowie wymyślają coraz więcej rozwiązań do usuwania śmieci kosmicznych i testują swoje wynalazki: sieci magnetyczne w Japonii, rozpadające się lasery w Australii, satelity do zbierania śmieci w Szwajcarii, statki łowieckie w Europie i rakiety rozpylające gaz w USA. Gwiezdne wojny już się raczej nie wydarzą, ale wojna z odpadami została rozpoczęta. 09:25 INTELIGENTNE MAŁPY ZNAD ZATOKI TAJLANDZKIEJ (THE MONKEY WHO WANTED TO SEE THE SEA / LES SINGES QUI VOLUAIENT VOIR LA MER / MONKEY REVOLUTION) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Cyril Ruoso, Dominique Hennequin Grupa naukowców podczas badań skutków wywołanych przez tsunami w 2004 roku na wyspie Piak Nam Yai na Morzu Andamańskim w Południowej Azji, odkryła makaki. Okazało się, że te zwierzęta potrafią radzić sobie doskonale w niemal każdych warunkach. Używają narzędzi między innymi do rozłupywania skorupek mięczaków, które są ich ulubionym pożywieniem. Potrafią pływać i nurkować. Walczą na śmierć i życie. Stanowią bardzo zgraną społeczność, która jest sprytna, zgrana i zaradna. To makaki jawajskie, zwane też krabożernymi. Pierwsze promienie słońca wyznaczają początek codziennego rytuału. Cała gromada zmierza ku miastu. Około trzystu małp podąża w dół świątynnego wzgórza. Wydaje się, że nic nie może ich powstrzymać. Makaki ruszyły do akcji. Wdzierają się do domów, wspinają na dachy, wypełniają ulice i bulwary. To prawdziwy najazd na miasto. Mieszkańcy nadmorskiego kurortu Hua Hin położonego nad Zatoką Tajlandzką pogodzili się z widokiem makaków oblegających chodniki i huśtających się na przewodach wysokiego napięcia. Buszujące po mieście małpy stały się elementem codziennego porannego krajobrazu. Makaki jawajskie to najliczniej występujące małpy na świecie. Ich populacja zwiększa się dzięki niezwykłym zdolnościom przystosowawczym tych zwierząt. Podobnie jak ludzie, potrafią dostosować się do różnorodnych środowisk. Psotne i zuchwałe małpy doskonale radzą sobie w rejonach miejskich. 10:25 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 2 MELBOURNE (CITIES BY THE SEA 2. MELBOURNE) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 2. Melbourne ta metropolia na południowym wschodzie Australii nieodmiennie uchodzi za najlepsze miasto do życia. Wśród prawie czterech i pół miliona mieszkańców jest wielu młodych twórców, którzy kształtują jego oblicze. Położone z dala od centrum uwagi świata, Melbourne znalazło własny styl - zrelaksowany, kosmopolityczny i nakierowany w przyszłość. W ostatniej dekadzie Melbourne stało się centrum sztuki ulicznej. Dla większości mieszkańców jest ona przejawem fascynacji kulturą, ale malowidła przyciągają też turystów. Dlatego miasto hojnie wydaje pozwolenia, a nawet oferuje powierzchnie do pomalowania. W Melbourne wszędzie można spotkać ludzi barwnych i ekscentrycznych. Ale żeby się tu wyróżniać, trzeba naprawdę być innym. 11:35 LUDZIE Z PIERWSZYCH STRON GAZET Reportaż, 25 min, Polska, 1977 Scenariusz: Agnieszka Matynia, Teresa Sozańska Zdjęcia: Jerzy Pyrkosz Cykliczny program, prezentujący historie bohaterów "jednego dnia" - ludzi, o których dokonaniach pisało w jednym momencie wiele gazet. Ich wyczyny niejednokrotnie stały się dorobkiem całego narodu. W tym odcinku przytoczono historie: mgr Zdzisława Meglickiego, inż. Kazimierza Kantora oraz Józefa Glabiszewskiego. Pierwszy z nich zaistniał jako doskonały przewodniczący podupadającej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej "Duki". Wykazując się wizjonerstwem i dobrym wykształceniem rolniczym, pan Zdzisław przekształcił nieurodzajne pola w wiśniowe sady i pastwiska dla owiec, co przyczyniło się do szybkiego i znacznego wzrostu dochodów, czyniąc ten konglomerat najprężniej działającym w całym regionie. To z kolei zaowocowało podwyżkami dla pracowników przedsiębiorstwa oraz rozbudową wsi. Do Duk zaczęły przyjeżdżać delegacje uczonych z kraju i z zagranicy. Druga historia opowiada o dokonaniach inż. Kazimierza Kantora - wybitnego ceramika, wykładowcy AGH w Krakowie oraz autora wielu patentów, dotyczących nowych rozwiązań technologicznych i produkcyjnych porcelany, wykorzystywanych głównie w "Cerpolu". To właśnie m.in. dzięki jego dokonaniom, wałbrzyska porcelana zdobyła uznanie na całym świecie. Ostatnią opowieść poświęcono lokalnym osiągnięciom pana Józefa Globiszewskiego z Ząbkowic Śląskich - emerytowanego księgowego, z zamiłowania archeologa i historyka sztuki. Będąc na emeryturze postanowił zająć się miejscowym dziedzictwem. Nawiązawszy kontakt z młodzieżą, przyczynił się do uporządkowania Krzywej Wieży, odbudowy zamku oraz do utworzenia regionalnej Izby Pamięci, z niezwykle ciekawymi eksponatami, dotyczącymi historii tego miasteczka. Jego działalność została doceniona przez mieszkańców Ząbkowic, co uwidoczniło się poprzez dwukrotne zwycięstwo w lokalnym konkursie na "Obywatela roku" (1972 r. - 92% głosów; 1973 r. - 99% głosów). W materiale rozmowy z wymienionymi bohaterami odcinka, przeplatane narracją lektorki. Dodatkowo liczne ujęcia: drukarnia, miejscowość Duki i tamtejsza Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, wałbrzyskie Zakłady Porcelany Stołowej "Cerpol", Ząbkowice Śląskie i miejscowe zabytki (Krzywa Wieża, zamek, Izba Pamięci). 12:05 GDZIEKOLWIEK BĘDĘ.... Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Danuta Grechuta, Piotr Poraj - Poleski Dokument poświęcony wielkiemu i wszechstronnemu artyście, Markowi Grechucie. Narratorem jest Danuta Grechuta, żona i muza pieśniarza, malarza, architekta, poety i kompozytora, zakochanego w sporcie kibica. Opowiada ona, jak na co dzień była świadkiem zmagania się artysty z własną wrażliwością, jego walki o prawo do własnej odrębności, o prawo do własnego życia w zamkniętej społeczności krakowskich elit artystycznych i intelektualnych. Danuta Grechuta mówi też o namiętnościach i słabościach męża artysty, o jego lękach i radościach. Uczestniczyła w jego życiu, walczyła wraz z nim z chorobą i wspierała go w ciężkich chwilach. Powstał obraz osoby niezwykle ciepłej i niezależnej, charyzmatycznego poety, kompozytora i pieśniarza obdarzonego niespotykaną barwą głosu. Kamera pokazuje tak bliskie bohaterowi miejsca w Krakowie, jak: Politechnika, Rynek, Piwnica pod Baranami. W filmie wypowiadają się także inni ludzie bardzo blisko związani z Markiem Grechutą, m. in. Andrzej Sikorowski, Grzegorz Turnau, Leszek Aleksander Moczulski oraz syn artysty, Łukasz. 13:05 POKOLENIE PODŁĄCZONYCH Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dariusz Kucewicz W filmie poznamy dramatyczne losy rodzin, w których dziecko uzależniło się od urządzeń mobilnych. Prześledzimy cały proces zniewolenia: początek korzystania z urządzeń elektronicznych: ile czasu minęło zanim rodzice odkryli niepokojące symptomy, jak wyglądała konfrontacja z prawdą o uzależnieniu u dziecka i u rodziców. Ten film jest głównie o rodzicach dzieci, które wpadły w bagno uzależnienia od przenośnych urządzeń elektronicznych. 14:05 WSPANIAŁY ŚWIAT WINNIC (EMPIRE OF THE VINEYARD / DIE WUNDERBARE WELT DES WEINGARTENS) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Franz Hafner Film o niezwykłym ekosystemie - winnicy. Dobrze utrzymana utrzymuje jakość wina przez pokolenia. Ale ten mikroświat to jednocześnie zwierzęce imperium, w którym toczy się zaciekła walka o przetrwanie setek mniejszych i większych mieszkańców. Latem i jesienią przyciągają je soczyste, słodkie winogrona. W tym wyjątkowym filmie, odwiedzimy najlepsze europejskie winnice we Francji, Niemczech i Austrii i poznamy ich niezwykły, sezonowy cykl. Intensywny zapach świeżych liści winorośli kusi jelenie. Biedronki europejskie i azjatyckie rodzą się wiosną w podziemnych koloniach i chronią winorośl przed mszycami, zjadając je w dużych ilościach. Małe lisy i króliki bawią się razem, aż pewnego dnia pościg zmienia się w polowanie. Myszołów przygląda się młodym królikom. Krótkowzroczne borsuki w drodze do ptasich gniazd, wpadają na kije winorośli. Maleńkie nadpobudliwe ryjówki walczą o terytorium, a potem uciekają w czasie zbiorów. Te i inne historie zaprezentują nam pola uprawy winorośli w innym świetle. Zaczęło się od dzikiej winorośli. Tysiące lat temu ludzie nauczyli się wykorzystywać winorośl i jej owoce do produkcji wina. Od tego czasu ludzie z miłością uprawiają ją na całym świecie. Zakładają winnice na najżyźniejszych glebach i w najbardziej nasłonecznionych miejscach Ziemi. Każdego roku na wiosnę ściągają do nich dzikie zwierzęta. Ten spektakularny cykl powtarza się co roku. Ludzie i natura łączą siły, by stworzyć magiczne królestwo. 15:05 NIESAMOWITE NIETOPERZE (INCREDIBLE BATS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Mea Trenor Film dokumentalny o nietoperzach. Kiedy zapada noc, niebo ożywa. Trzepot skrzydeł, który dla niektórych jest koszmarem. Co czwarty ssak na planecie to nietoperz. Nietoperze żyją nie tylko w jaskiniach - świetnie się mają na pustyniach. Nie straszne im monsuny. Rządzą dżunglami, patrolują wodne arterie i chowają się w zaskakujących miejscach. 45 milionów lat ewolucji wyposażyło latające ssaki w niezwykłe środki. Od ultradźwiękowego słuchu po dziwacznie długie języki. Niektóre z nich gromadzą się milionami - inne trudno zobaczyć. Jest też wprawiający w osłupienie śmiałek - najbardziej niezwykły nietoperz na naszej planecie. Przez jedną noc będą rządzić. Jedną piątą gatunków ssaków na Ziemi stanowią nietoperze - lecz jest to podzielona rodzina. Nasza kolekcja skrzydlatych bestii to wiele dziwnych i wspaniałych przykładów: od tych zmieniających kształt pyska i posiadających super lepkie stopy - po zapylaczy i krwiopijców. Od mistrzowskich wspinaczy i śmiertelnie groźnych zabójców - po mistrzów budowlanych i tych żyjących w licznych koloniach. Latające ssaki nie powinny wzbudzać w nas strachu, tylko fascynację. To niesamowite nietoperze naszej planety. 16:05 PENICYLINA - REWOLUCJA W MEDYCYNIE (PENICILLIN - A MEDICAL REVOLUTION / DIE PENIZILLIN STORY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Wilfried Hauke Film dokumentalny opowiadający o penicylinie. To jedna z najważniejszych zdobyczy medycyny XX wieku. Bez niej nie byłoby możliwe wiele skomplikowanych zabiegów i operacji. Dzięki niej żyjemy dłużej i zdrowiej. Kiedyś uważana za środek ratujący życie, dziś niepokoi naukowców na całym świecie. Stosowanie antybiotyków w coraz większym stopniu oznacza śmiertelne zagrożenie. Na całym świecie rozbrzmiewają dzwonki alarmowe. W laboratoriach badawczych poszukuje się środków, które odwrócą grożącą antybiotykową apokalipsę. Zanosi się na to, że w 2050 roku patogeny odporne na antybiotyki będą należeć do najczęstszych nienaturalnych przyczyn zgonów. Częściej będą doprowadzać do śmierci niż wypadki samochodowe lub guzy złośliwe. Co wiemy o współczesnych antybiotykach? Latem 1928 r. Alexander Fleming odkrył penicylinę zupełnie przez przypadek. Ale to dzięki niej uratowano ludzi w czasie epidemii tyfusu, a także z gangreny, kiły czy gruźlicy. Niestety, obecnie około 70% zarazków jest odpornych na penicylinę. Niemal sto lat po odkryciu penicyliny przez Alexandra Fleminga znów stajemy na początku drogi. Czy dzisiejsi badacze mogą się od niego uczyć? 17:05 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 3 HAMBURG (CITIES BY THE SEA 3. HAMBURG) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 3. Hamburg. Hamburg żyje ze swoich dróg wodnych. Handel morski przyniósł mu bogactwo i pomyślność. Życie Hamburczyków jest związane z Łabą i Alsterem. To portowe miasto oddalone o sto kilometrów od morza ma więcej mostów niż Wenecja oraz własny park narodowy położony na Morzu Północnym. W wodach Hamburga nie brakuje ryb, ale nie każdy potrafi je znaleźć. Choć Hamburg leży sto kilometrów od morza, posiada drugi co do wielkości port w Europie. Towary płynące w górę Łaby od wieków kształtują oblicze miasta. Jako członek Ligi Hanzeatyckiej Hamburg stał się ekonomiczną potęgą już w średniowieczu. Dzięki wymianie handlowej i kontaktom z żeglarzami od zawsze był otwarty na zmiany. Hamburg jest przepełniony tradycją, ale stale się zmienia. 18:10 GANDHI: WALKA BEZ BRONI (GANDHI: FIGHTING WITHOUT WEAPONS / AHIMSA - GANDHIS KAMPF OHNE WAFFEN) Film dokumentalny, 47 min, Austria, 2018 Reżyseria: Christian Rathner Film dokumentalny o Gandhim, który jest uważany za ucieleśnienie oporu bez przemocy. Mohandas Karamchand Gandhi, znany jako Mahatma, został zamordowany przez hinduskiego fanatyka 70 lat temu, 30 stycznia 1948 roku. Jego wielkie słowa zadomowiły się także w świecie zachodnim: Ahimsa - niestosowanie przemocy, Satygraha - obstawanie przy prawdzie, Swaraj - samorządność. Gandhi był i pozostał hinduistą, ale w swej działalności mocno inspirował się także innymi religiami. Uznawał Baghavad Gitę i Kazanie na Górze jako duchową podstawę swoich działań politycznych. Jego koncepcja wyrzeczenia się przemocy i miłości do wrogów miała zatem silny wpływ również na chrześcijan, na przykład na amerykański ruch praw obywatelskich i Martina Luthera Kinga. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TUNEZJA. GWIAZDA AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Tunezja to najmniejsze, najbardziej otwarte i kosmopolityczne państwo Maghrebu, kolebka cywilizacji kartagińskiej. Krzyżowały się tu różne wpływy: od rzymskich po francuskie i arabskie. Tunezja zyskała niepodległość w 1956 roku. W 2011 roku odbyła się tu tak zwana "jaśminowa rewolucja", która przekształciła się w arabską wiosnę, niosąc zew wolności innym krajom arabskim. 20:10 ZŁOTE ŁANY - ODC. 9 Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek Ryszard Szorc, hodowca koni rasy śląskiej, przez kilka miesięcy trzyma je na pastwisku. Puszczone wolno z czasem dziczeją. Okazuje się, że jeden z nich zachorował. Resztę trzeba zapędzić do stajni. Ludzie tracą kontrolę nad tabunem. Tymczasem Edward Wełpa kosi grykę. Wydaje się, że tym razem wszystko pójdzie gładko i bez przeszkód. Pomaga mu Jan Kałczor, i właśnie jemu blokuje się jedno z kół ciągnika. Uderza w przyczepę i rozbija ją. Ziarno wysypuje się na drogę. Pani Wanda jak zawsze częstuje jabłkami i opowiada o swojej pracy na kolei. Stróżowała tam, pełniąc nocne dyżury i wówczas była naprawdę zadowolona z życia. Pani Rozalia jest oburzona całkiem nowym i niesłychanym na wsi zjawiskiem: szantażem. Szantażowany jest pan Szorc, ale on sam nie chce o tym mówić. Zgłosił sprawę na policji. Maniek Wełpa biegnie do ojca na pole, by powiedzieć mu o wypadku i zniszczeniu przyczepy. Właśnie wtedy zakleszcza się coś w ciągniku zjeżdżającym po stoku. Edward Wełpa wpada we wściekłość. Ma już dość ustawicznie nękających go awarii. Dzwonnik, zwany miotlarzem, ładuje miotły na przedziwny wózek własnej konstrukcji i jedzie je sprzedawać. Zatrzymuje się koło domu Rozali. Wkrótce zbiera się przy nim kilka osób, bo jest to dobra okazja do pogawędki. Grażyna Kałczor usiłuje dowiedzieć sie od Januszka, jakie ma kłopoty w szkole. Ania służy za tłumaczkę. Okazuje się, że chłopiec nie jest w stanie zrozumieć zbyt szybko "migającej" nauczycielki. Pani Grażyna postanawia napisać do niej list, w czym uczestniczy cała rodzina. Pani Franciszka skończyła dojenie krów. Teraz czeka ją zajęcie, które bardzo lubi: mycie pleców mężowi. 20:45 ZŁOTE ŁANY - ODC. 10 Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek Pani Wanda szuka drobiu. Jest wzburzona i rozgoryczona. Nie tak dawno sąsiad ukradł jej indyka i uderzył w głowę, kiedy interweniowała. Pan Franciszek jest w filozoficznym nastroju. Recytuje "Idylla maleńka taka..." i wiersz ten staje się punktem wyjścia do jego rozważań o śmierci. Najchętniej zaszyłby się w ustronnym miejscu i tam dokonał żywota. Obrotna pani Stenia odnosi sukces jako radna. Udało się jej załatwić dla wsi nowoczesną budkę telefoniczną. Do Ryszarda Szorca przyjeżdąją dwaj starzy handlarze koni. Chcą kupić jednego dla wnuczki. Targują się o cenę, a przy okazji okazuje się, że tam, gdzie są dobrzy hodowcy koni, zagnieżdżają się gołębie. Wyjaśnia się przyczyna filozoficznego nastroju pana Franciszka: tego dnia obchodzi urodziny, zaprasza więc ekipę filmowców na małe przyjęcie. Jednocześnie zamartwia się o ukochanego psa, który choruje, a właśnie nadszedł czas dorocznego szczepienia wszystkich psów w Złotych Łanach. 21:15 UROSŁAM KIEDY SPAŁAŚ Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Marcin Sauter Dokument opowiada o intymnej, osobistej relacji między bohaterką filmu i jej babcią. Karalina Orsik robi doktorat na Akademii Muzycznej w Polsce. Odbyła długą podróż z Achanian. Odkryta przez wykładowców mińskiego konserwatorium w prowincjonalnej szkole muzycznej w Dziatłowie, potem została zaproszona na studia muzyczne do Polski. Koncertuje w wielu krajach. Sporo podróżuje, samotna pośród podobnych do niej introwertycznych muzyków, często emigrantów. Babcia Karaliny, która ją wychowała mieszka w maleńkiej wiosce Achaniany na Białorusi. Czasami raz w roku lub raz na dwa lata Karalina jedzie do babci do wioski, w której się wychowała. Ta podróż, jest też podróżą w czasie. Z Europy na Wschód. Z dużego miasta do opuszczonej maleńkiej wioski w lesie. Ze świata muzyki Karaliny do świata jej tęsknoty. 22:10 KRÓTKIE POPOŁUDNIE NA MAZURACH Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maria Dłużewska Zdjęcia: Bartłomiej Maj Muzyka: Jan Krzysztof Kelus Film o Janie Krzysztofie Kelusie i jego żonie Urszuli Sikorskiej "Kubie". To ballada o mądrym, trudnym i spełnionym życiu, a może przede wszystkim o miłości? Magia, która otacza tę parę, polega chyba na ich umiejętności niezwykle uważnego, przenikliwego obserwowania świata i ludzi, na żelaznym systemie wartości, a przede wszystkim na niezwykłej potrzebie wolności. Kuba i Janek idą przez życie, które jednocześnie jest zapisem najnowszej historii Polski, bardzo po swojemu, dokonując co chwilę wyborów zdawałoby się szalonych, na ogół pod prąd obowiązujących właśnie mód i trendów. W zalewie pojawiających się możliwości zawsze decydują się na pójście swoją drogą, choćby była zarośniętą, wyboistą ścieżką dla większości z nas prowadzącą donikąd. Kuba i Janek potrafią jednak czasem ogromnym wysiłkiem oczyścić ten trakt i zamienić w piękny, prosty trakt. 23:10 NIEPARZYŚCI - ODC. 5 Telenowela dokumentalna, 24 min, Polska, 1999 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Wojciech Todorow, Piotr Łukasiewicz Muzyka: Bartek Straburzyński Magda intensywnie przygotowuje się do finału wyborów Miss Lubania. A Krzysztof po konkursie na prezentera radiowego postanawia zwrócić się o pomoc logopedy. W biurze matrymonialnym zjawia się nowy klient - Tadeusz. Jest wdowcem z dwójką dzieci. Bardzo źle znosi samotność. Pragnie znaleźć żonę - przyjaciółkę. Kasia, dwudziestotrzyletnia ekspedientka i zarazem studentka marketingu, jest w rozterce. Dziewczyna wprawdzie nie szuka partnera przez biuro matrymonialne, lecz jej oferta dotarła jednak przez Internet do klienta wrocławskiego biura, Marka z Chicago. Teraz zastanawia się, czy czekać na zainteresowanego nią Marka, czy spotkać się z kimś innym. Sebastian, najmłodszy synek Joli, rozchorował się i trzeba go odwieźć do szpitala. Tymczasem w kontaktach Joli z Krzysztofem następuje nieoczekiwany zwrot. 23:45 POLAK NOWOCZESNY - POLAK NOWOCZESNY - 22.12.1972 Reportaż, 19 min, Polska, 1972 Autor: Jacek Zacharski, Piotr Załuski Zdjęcia: Tadeusz Zieliński Cykliczny program poświęcony przykładom postępu i nowoczesności, widocznym w pracy i codziennym życiu Polek i Polaków. W tym odcinku poznajemy opinie przypadkowych mieszkańców Wrocławia na temat tego, jakimi przymiotami powinien cechować się "nowoczesny Polak". Wśród dominujących opinii przodują takie, że powinien to być człowiek zrównoważony, uczestniczący w życiu zawodowym oraz społecznym, uczący się lub wydajnie pracujący, pracowity, znający swoje miejsce i wartość, wesoły, zdyscyplinowany, oddany ojczyźnie, a także umiejący korzystać z dobrodziejstw postępu. Opinie zawarte w wypowiedziach ludzi zupełnie przypadkowo postawionych przed kamerą dowiodły, że w potocznym rozumieniu określenie "nowoczesny Polak" wcale nie musi się kojarzyć z określeniem "Polak przyszłości"; rodzi się pytanie: czy rzeczywistość w pełni potwierdza prawdziwość sformułowań, iż głównie praca i nauka tworzą nowoczesnego obywatela, a może to nie wszystko? W dalszej części programu poznajemy zagadnienia związane z rewolucją komputerową, upowszechniającą się w Polsce komputeryzację oraz mity jej dotyczące. Czy rzeczywiście cyfrowa maszyna jest w stanie w cudowny sposób całkowicie zmienić oblicze współczesnego świata? Materiał zamykają rozważania na temat rewolucji naukowo - humanistycznej i roli interdyscyplinarności w nowoczesnym systemie edukacyjnym. 00:10 NOTACJE - FRANCESKA MICHALSKA. POLACY W KAZACHSTANIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2007 Autor: Krzysztof Tadej Franceska Michalska (ur. w 1923 r. w Kamieńcu Podolskim), lekarka, mieszkała w sowieckiej części Wołynia do 1936 roku. Tam przeżyła dramatyczne chwile, była świadkiem śmierci głodowej wielu osób i wstrząsających zachowań ludzi w owym czasie. Została zesłana do Kazachstanu. Do Polski przyjechała w 1946 roku. 00:25 DRAUGEN Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Witold Kornaś Dokument był jednym ze zwycięzców XII Festiwalu Filmowego NNW w Gdyni. Otrzymał Nagrodę im. Rotmistrza Witolda Pileckiego. Przedstawia dramatyczne losy Ślązaka Wojciecha Bógdoła wpisane w wojenną działalność Polaków w Norwegii. Bógdoł (rocznik 1920) był harcerzem, synem powstańca śląskiego. Wychowany w patriotycznym domu poprzysiągł sobie, że nigdy nie będzie służył Niemcom. W czasie II wojny światowej Wojciech został jednak, jak wielu Ślązaków, wcielony do Wehrmachtu. Trafił do Kriegsmarine. Wysłano go do okupowanej przez Niemcy Norwegii. Tam wkrótce wstąpił w szeregi tajnej norweskiej organizacji "Szetlandzki Autobus". Został angielskim szpiegiem. Dostarczał informacji na temat niemieckiej jednostki na wyspie Kvitsoy, na której stacjonował. Był jednym z głównych graczy akcji o kryptonimie "Draugen" (w j. norweskim słowo draugen oznacza legendarnego morskiego potwora). Bógdoł wstąpił do organizacji, ponieważ za wszelką cenę chciał walczyć z Niemcami. Plany przekazywane Anglikom dostały się w ręce Niemców. Wojciech został aresztowany. Skazany na rozstrzelanie za szpiegostwo. Wyrok wykonano 19 grudnia 1944 roku w więzieniu w Bergen. W chwili śmierci Bógdoł miał zaledwie 24 lata. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ŚCIEŻKACH PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku pt. "Na ścieżkach pamięci" głównym bohaterem opowieści jest generał broni Stanisław Szeptycki, jedna z najciekawszych postaci wojska II Rzeczpospolitej. Karierę zaczynał w c.k. armii austrowęgierskiej, ale w momencie narodzin Legionów natychmiast poprosił o przeniesienie do nich. 4 listopada 1918 roku Rada Regencyjna mianowała go generałem dywizji i inspektorem generalnym broni oraz powierzyła mu tymczasowo dowództwo nad wszystkimi oddziałami Wojska Polskiego na obszarze byłej okupacji austro - węgierskiej, a także tej części Galicji, która znajdowała się pod polską władzą. 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski mianował go szefem Sztabu Generalnego. Dalej w karierze zaliczył stanowisko ministra Spraw Wojskowych, a co ciekawe po II wojnie światowej, już w wieku niemal 80 lat, ciągle działał społecznie w PCK. Był świetnym żołnierzem i wielkim patriotą. W Korczynie planujemy poszukiwania na terenie pałacowych ogrodów, a znalezione przedmioty będą zalążkiem ekspozycji muzealnej w gnieździe rodowym wielkiego generała. 01:50 MUZYCZNA PARTYZANTKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Film zrealizowany w czasie wspólnej trasy czołowych rockowych zespołów białoruskich (NRM, Neuro Dubel, Krama) i wykonawców z Polski. Pokazuje, w jaki sposób przez ostatnie kilka lat artyści walczą z reżimem przy pomocy muzyki. 02:55 JESZCZE LECIMY Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Film dokumentalny opowiada o człowieku, który dokonał niezwykłego wyczynu. 22 lipca 2017 roku pan Janusz Orłowski Praszczur w wieku ponad 91 lat wykonał lot na paralotni na wysokość 326 metrów. Tym samym stał się najstarszym paralotniarzem na świecie i wpisał się do Księgi Rekordów Guinnessa. Jest to zarówno jego ogromny sukces osobisty, jak i wspaniałe osiągnięcie polskiego paralotniarstwa. Jego wyczyn został uwieczniony przez ekipę filmu dokumentalnego. Musiał pokonać wiele ograniczeń związanych ze swoim wiekiem, aby wzbić się w powietrze i szybować w przestworzach. W swojej drodze na Olimp spotyka różnych ludzi, z którymi prowadzi rozmowy na temat życia i latania. Buduje to metaforyczną refleksję na temat dążenia człowieka do wieczności. Zapytany o to, kiedy rozpoczęła się jego przygoda z lataniem, odpowiada, że gdy miał cztery lata, mieszkał wraz z rodzicami na ostatnim piętrze bloku. Uwielbiał wtedy przesiadywać na strychu i godzinami patrzeć się przez okna na najróżniejsze startujące i lądujące maszyny. Później było szkolenie szybowcowe w 1946 roku, a po dłuższej przerwie spowodowanej przyczynami rodzinnymi, pan Janusz Orłowski postanowił spróbować swoich sił na paralotni. Jak duże było zdziwienie instruktorów i innych paralotniarzy, gdy nie tak młody już pan Janusz pojawił się na pierwszym kursie latania na paralotni! Pan Janusz opowiada, że czas wolny można spędzać przed telewizorem lub przy piwku, jak kto woli, ale jego ulubionym sposobem jest paralotnia. Twierdzi, że wszystko jest możliwe, w każdym wieku, trzeba tylko odpowiednio bardzo chcieć.