TVP Historia Czwartek, 06.10.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 6 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1889 - w Paryżu otwarto kabaret Moulin Rouge; 1927 - pierwszy film dźwiękowy; 1973 - wojna Jom Kippur; 1976 - aresztowanie "bandy czworga" w Chinach; 07:05 CZAS HONORU - ODC. 26 "REICHSBANK" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Wanda i Bronek po długiej rozłące znowu są razem. Margaret rozszyfrowuje prowokację z wykorzystaniem grupy szpicli, o swoich podejrzeniach informuje Michała. Janek już wie od Michała, że Górka jest agentem gestapo. Helena zauważa u swojej sąsiadki, Jelonkowej, niemiecką bieliznę ze znakiem firmy odzieżowej GMBH Kleinert. Zaczyna łączyć fakty. Michał składa wizytę Rainerowi. Po wyjściu zauważa, że jest śledzony. Janek przekazuje Moslerowi paszport, przepustkę do wolności. Dochodzi do ostatniego spotkania Moslera z Sajkowskim. Danka i Helena odkrywają podsłuch w restauracji Woźniaka. Margaret i Michał muszą uciekać ze swojej komórki. Otto żegna się z Marią, wyjeżdża na front. Michał, Włodek, Antek i Bronek, pod dowództwem Doktora, rozpoczynają akcję napadu na Reischbank. 08:00 W KOTLE HISTORII - MEHOFFER I BANKIET MERÓW. MENU WYSTAWY ŚWIATOWEJ 1900 ROKU Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 14 kwietnia 1900 r. w Paryżu otwarta została Międzynarodowa Wystawa Powszechna. Co ciekawe, zdecydowano się na to mimo nieukończenia prac budowlanych. Wystawa miała być swoistym bilansem odchodzącego w przeszłość XIX wieku. Trwała do 12 listopada 1900 r. Na powierzchni 120 hektarów w Paryżu i 110 hektarów w Vincennes prezentowano osiągnięcia kolei żelaznej, ogrodnictwa, zawody sportowe i pokaz automobili. Na zwiedzających, a było ich grubo ponad 50 milionów, czekały atrakcje przygotowane przez 58 krajów, które zaprezentowały swoje osiągnięcia w 18 grupach tematycznych i w 121 kategoriach. W Paryżu uhonorowano także Polaków, mimo że nie mogli reprezentować wówczas Polski. Złotym medalem uhonorowano Józefa Mehoffera i Feliksa Stanisława Jasińskiego. Srebrne medale otrzymali: Julian Fałat, Jacek Malczewski, Józef Pankiewicz i Leon Wyczółkowski. Przygotowane atrakcje miały zachwycić odwiedzających. Paryż rzeczywiście stał się stolicą świata. Ale najbardziej chyba spektakularnym wydarzeniem w czasie trwania wystawy był zorganizowany 22 września 1900 r. przez prezydenta Francji pamiętny bankiet merów. Łukasz Modelski gotuje niektóre z dań, jakie zostały podane na tym bankiecie. 08:30 HISTORIA POLSKI - CO SIĘ STAŁO Z NASZYM ZJAZDEM? Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2005 Reżyseria: Ewa Róża Fabianowska Scenariusz: Ewa Róża Fabianowska, Sławek Malcharek Zdjęcia: Sławek Malcharek Film opowiada o I zjeździe NSZZ "Solidarność" widzianym oczami grupy przyjaciół, inteligentów będących uczestnikami wydarzeń wtedy i komentujących je dzisiaj. Historycy zgodnie dzisiaj twierdzą, że postulaty "Solidarności" przed jej delegalizacją były czystą utopią, nierealnym pomysłem na zbawienie świata w warunkach tzw. realnego socjalizmu. Na bramie stoczni numer dwa obok obrazu matki Boskiej Częstochowskiej i portretu Ojca Świętego wisiało też hasło: "Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się". Działacze "Solidarności" mieli poczucie, że związek jest zdobyczą, której nikt i nic nie jest w stanie im odebrać. Tak naprawdę chyba nie zdawali sobie sprawy, że ich idea odmieni świat. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 10:45 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Będzie to swoista anatomia sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 11:45 W PRLU - WSTYDLIWY TEMAT, CZYLI HIGIENA W PRL - U Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Pod koniec PRL na jednego mieszkańca Polski przypadało 7 rolek papieru toaletowego rocznie, przy czym mieszkańcy bardziej odległych rejonów kraju mogli liczyć na dwa metry tego deficytowego produktu. Higiena była zmorą ówczesnej rzeczywistości. Brakowało podstawowych środków czystości. Brakowało toalet publicznych, a te co były, nie nadawały się do korzystania. W nowych mieszkaniach łazienki wymagały często przystosowania do użytku. Na wsiach jeszcze w latach 70. XX wieku nie wszędzie był prąd elektryczny, co utrudniało dostęp do wody w gospodarstwach. Tam, gdzie był, to i tak rolnicy mieli problem z kupnem podstawowych urządzeń sanitarnych. Goście: prof. Henryk Domański - socjolog; PAN Maciej Rosalak - historyk, publicysta 12:15 DOKTOR MUREK - ODC. 1/7 Serial obyczajowy, 60 min, Polska 1979 Autor: Tadeusz Dołęga Mostowicz Reżyseria: Witold Lesiewicz Scenariusz: Witold Lesiewicz, Eugeniusz Kabatc Zdjęcia: Witold Adamek Występują: Jerzy Zelnik, Krystyna Adamiec, Maria Homerska, Krystyna Tkacz, Kazimierz Bartosik, Jerzy Duszyński, Zdzisław Mrożewski, Eugeniusz Robaczewski, Zbigniew Zapasiewicz, Janusz Bylczyński, Janusz Paluszkiewicz "Doktor Murek" to adaptacja powieści niezwykle popularnego przed wojną pisarza Tadeusza Dołęgi - Mostowicza, który łatwość konstruowania sensacyjnych i melodramatycznych fabuł ("Pamiętnik pani Hanki", "Kariera Nikodema Dyzmy", "Znachor") łączył często z satyrycznym zacięciem i bystrą obserwacją problemów ówczesnego społeczeństwa. W wojewódzkim mieście młody urzędnik magistratu, doktor praw Franciszek Murek, zostaje zwolniony z pracy na skutek bezpodstawnych oszczerstw na temat jego rzekomej lewicowej przeszłości politycznej. Murek nie może pogodzić się z niesprawiedliwością, walczy o pracę i o swą pozycję. Pogrążony w depresji, wplątuje się w przelotny romans ze służącą Karolką. Załamanego prawnika przyjmuje do pracy właściciel tartaku Lesser. Wkrótce jednak zwalnia go, bojąc się zatrudniać człowieka podejrzanego politycznie. Również narzeczona zrywa zaręczyny i wszelkie kontakty z Murkiem, który popada w coraz głębszą frustrację. 13:25 SKRYBOWIE STAROŻYTNEGO EGIPTU (SCRIBES OF ANCIENT EGYPT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Arturo Mio Grafika starożytnego Egiptu jest nam znana, bo niezwykle często była w użyciu. Znaki graficzne odnajdujemy na sarkofagach, zwojach papirusu, ścianach grobowców i innych budynkach. Są świadectwem trwałego upodobania do sztuki konturu i pozwalają nam zrozumieć tę starożytną cywilizację jak żadną inną. Postać, o której wiemy mniej, to sam artysta, pisarz. To on był autorem tych wyobrażeń; tym, który jednym pociągnięciem pędzla, zrodził całą sztukę Egiptu. Ściśle respektował zasady i precyzyjne kody, a jego umiejętności pożądane były u przedstawicieli tej profesji w niezmienionej formie przez ponad trzy tysiące lat. Szkicował ludzi, znaki, rośliny, zwierzęta i figury geometryczne jako pisarz, naukowiec, socjolog lub artysta tamtych czasów. Z filmu widzowie dowiedzą się, kim naprawdę byli skrybowie i jaka była ich pozycja w społeczeństwie faraonów. Od Sakkary po Dolinę Królów i bogate zbiory muzeów europejskich zbadane zostaną najpiękniejsze dzieła, a także tajemnice ich stworzenia. 14:35 PLANETY - WEWNĘTRZNE ŚWIATY. ODC. 1/5 (THE PLANETS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Martin Johanson Ta niezwykle ambitna seria pokazuje najważniejsze momenty z historii Układu Słonecznego. Dzięki wykorzystaniu efektów specjalnych przybliża ekscytującą historię wszystkich ośmiu planet. Przenosi widzów na powierzchnię tych, często bardzo dynamicznie zmieniających się, światów, a dzięki temu mogą uczestniczyć w dramatycznych zjawiskach, które je ukształtowały. W pierwszym odcinku historia planet najbliższych Słońcu. Przez pierwsze miliony lat po narodzinach Słońca nie ma światów, które byłyby świadkami jego formowania. Tylko potężna chmura pyłu i gazu, pozostałości procesu powstawania Słońca. Przez dziesiątki milionów lat grawitacja przyciąga je wzajemnie do siebie i tak powstają zalążki planet. Najbliżej Słońca tworzą się cztery skaliste światy. Wpływają na nie dramatyczne zmiany głównej gwiazdy. Stają się bardziej lub mniej przyjazne. Obecnie wypalony Merkury znajduje się zbyt blisko bezlitosnego Słońca. Dalej zaś mamy przegrzaną Wenus spowitą gęstą duszącą atmosferą. Najdalszy jest Mars zamarznięty, pustynny świat. Tylko jedna z tych planet nadaje się do zamieszkania - Ziemia. Jej powierzchnię w znacznej części pokrywa woda. Ale gdy rozpoczęliśmy eksplorację Układu Słonecznego, odkryliśmy coś zaskakującego. Nasze siostrzane światy nie zawsze były tak surowe. Kiedyś być może również na nich panowały warunki sprzyjające życiu. 15:35 CZOŁGI. HISTORIA SUKCESU (HISTORY OF TANKS) Film dokumentalny, 51 min, Nowa Zelandia, 2020 Czołgi zostały po raz pierwszy użyte podczas bitwy o Sommę w 1916 roku w celu przełamania impasu pozycyjnej wojny w okopach na froncie zachodnim. Podczas gdy Wielka Brytania i Francja zbudowały ich tysiące, Niemcy wprowadziły do użytku zaledwie 20 pojazdów jednej konstrukcji. W czasie zimnej wojny nie wyprodukowano ich zbyt wiele, jednak te, które powstały, były już na zdecydowanie wyższym poziomie technologicznym. W filmie widzowie będą mogli zobaczyć przegląd różnych typów czołgów - od brytyjskiego prototypu z roku 1915 do testowanego w Iraku Challengera. Omawiane są kolejne innowacje techniczne, które sprawiły, że z groteskowego pojazdu, przypominającego traktor, czołg stał się symbolem sztuki wojennej XX wieku i nie wygląda, by miał trafić do lamusa. W dokumencie pojawiają się kojarzony z ideą Blitzkriegu Heinz Guderian czy amerykański bóg wojny George Patton, jednak w centrum uwagi są maszyny, nie ludzie. Producent: Leading Edge TV 16:50 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - PCHLE TARGI W PARYŻU. Reportaż, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Przewodnikiem po pchlich targach w Paryżu jest Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Andrzej Dobosz, prowadząc księgarnię w Paryżu, nie zaniedbywał okazji do uzupełniania swojej garderoby. Swoisty przewodnik po pchlich targach z dowcipnymi anegdotami, oprawiony w rzadziej spotykane widoki stolicy Francji, może być aktualny do dziś. 17:10 CZAS HONORU - ODC. 27 SERIA III "KOLEGA Z ROCHESTER" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Rogalski, Michał Rosa, Waldemar Krzystek Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Akcja napadu na Reichsbank zakończyła się sukcesem. Bronek, Janek, Michał i Władek otrzymują gratulacje od dowództwa. Władek ma wyrzuty sumienia po śmierci Kostka. Rainer otrzymuje reprymendę od gubernatora Warszawy, Ludwiga Fischera. Do oddziału dywersantów dołącza Tadeusz, także skoczek z Anglii. Ma pomóc w wywozie pieniędzy. Wynoszenie ukrytych w grobowcu cmentarnym worków z pieniędzmi obserwuje grabarz Pociech. Wiedziony chęcią otrzymania nagrody, donosi Rappkemu. Rainer zarządza blokady dróg. W czasie wywozu pieniędzy poza Warszawę, ciężarówka z dywersantami natrafia na jedną z blokad. Dochodzi do strzelaniny. Chłopakom i Doktorowi udaje się zbiec, nie widząc możliwości dalszej jazdy z pieniędzmi ukrywają je w opuszczonym gospodarstwie. Janek zostaje ranny. Maria opatruje rannego Janka w szpitalu. Ordynator Baranowski, przeciwny ukrywaniu działaczy podziemia, zwalnia Marię ze szpitala. Wanda zostaje ukryta w klasztorze. Okazuje się, że jest w ciąży. Bronek namawia Helenę, by nie wracała do obserwowanego mieszkania. Helena odmawia. Halbe otrzymuje nowe zadanie od pułkownika Frankego - ma zostać łącznikiem agenta, oficera Abwehry, zakonspirowanego w polskim podziemiu. Krzysztof wywozi ranną Celinę do Zoppot. Sajkowscy żyją w coraz większej nędzy. Sajkowski zatraca się w chorobie psychicznej. Rainer, po nieudanej akcji blokowania dróg, szykuje nową zasadzkę. Wraz z oddziałem SS otacza kościół, w którym ma odbyć się ślub Janka i Leny. Lena, tragicznie przeżywająca rozstrzelanie złapanego na ulicy Żyda, decyduje się na powrót do getta. Janek wyrusza na jej poszukiwanie, jednak zamiast narzeczonej znajduje w mieszkaniu tylko list pożegnalny. Kiedy wraca pod kościół, widzi aresztowanie przyjaciół przez ludzi Rainera. Bronek, Michał, Władek i Ruda wpadają w ręce gestapo. 19:05 HISTORIA POLSKI - OSTATNI BÓJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Film o historii wojennych zmagań 3. Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego, będącego ostatnią jednostką polskiej wrześniowej armii, jaka zachowała bojową sprawność i nigdy się nie poddała. Kanwą scenariusza tego fabularyzowanego dokumentu są wojenne wspomnienia kilku byłych żołnierzy pułku, których udało się nagrać, zanim odeszli na wieczną wartę. Ich obecność w filmie przesądzająca o autentyzmie narracji, wprowadza sceny realizowane z udziałem aktorów stanowiących porte - parole postaci wypowiadających się weteranów. Autentyczni bohaterowie płk. Zbigniew Makowiecki, rtm. Wilhelm Bilewicz, rtm. Bernard Wasilewski, płk. Antoni Ławrynowicz wprowadzają opowieść, którą następnie podejmują odtwarzający ich aktorzy. Film w linearnej narracji zaprezentuje historię strzelców konnych, których wojenna tułaczka odzwierciedla typowe losy wielu polskich oddziałów miotających się w chaosie niemieckiego Blitzkriegu i niewydolności własnego dowództwa. Wrześniowy szlak bojowy 3. Pułku Strzelców Konnych to 700 kilometrów przemierzonych dróg i bezdroży w walkach obronnych i zaczepnych, w odwrocie i pogoniach za swoimi. "Ostatni bój" prezentuje wszystkie najważniejsze momenty epopei strzelców konnych. Począwszy od wyjścia z garnizonu w Wołkowysku, poprzez znaczone kolejnymi ofiarami potyczki w Dzwonku, Hajnówce, wypad na Kalenkowicze, udział w obronie Woli Gułowskiej pod Kockiem, aż po dramatyczny finał w Kalinowym Dole, będący ostatnią walką pułku, po której przestał istnieć. Ponadto historia pułkowego znaku sztandaru, który ukryty przez garstkę ocalałych z wojennej pożogi, potem odnaleziony dał impuls do odrodzenia pułku w dzisiejszym kształcie. 20:15 EMANUEL SCHLECHTER. SZLAGWORTY NIEZAPOMNIANE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia życia i kariery Emanuela Schlechtera. Twórcy przedwojennych szlagierów, wziętego scenarzysty filmowego, librecisty, satyryka, współtwórcy Radia Lwów. Do historii przeszedł jako autor przebojów śpiewanych od kilku pokoleń. Jego zwroty do dziś goszczą w języku polskim: "Każdemu wolno kochać, to miłości słodkie prawo"; "I srebro i złoto to nic, chodzi o to, by młodym być i więcej nic"; "A mnie jest szkoda lata i letnich ciepłych wspomnień"; "Umówiłem się z nią na dziewiątą", "Sexappeal to nasza broń kobieca"; "Odrobinę szczęścia w miłości" i wiele innych. Jest współautorem scenariusza do filmu "Włóczęgi" z 1939 roku, do którego pisze również piosenkę dla niezapomnianego duetu Szczepka i Tońka "Tylko we Lwowie". W niej pada najsławniejsze wyrażenie: "Bo gdybym się kiedyś urodzić miał znów Tylko we Lwowie!". 22:00 EKSPERTYZA - UCIECZKI KU WOLNOŚCI Reportaż, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec Przez blisko 40 lat obywatele PRL, planując ucieczkę na teren państw Europy Zachodniej, najczęściej przekraczali granicę czechosłowacko - austriacką lub też czechosłowacko - niemiecką. Podczas śledztwa pionu śledczego IPN ustalono, że czechosłowacca Straż Graniczna poza tradycyjną ochroną złożoną ze strażników i psów ustawiałą po swoich stronach granicy trzy równoległe rzędy drutów kolczastych, rozpiętych na specjalnych drewnianych palach. Środkowy rząd był podłączony do linii wysokiego napięcia o mocy od 4 do 5 tysięcy wolt. Niczego nieświadomy uciekinier, forsując bez problemu pierwszą linię zasieków, na drugiej tracił życie. Jeżeli nawet udawało mu się jakimś cudem przeżyć, był wówczas dobijany przez funkcjonariuszy Straży Granicznej Czechosłowacji. Ofiary nieudanych ucieczek kremowano i chowano potajemnie na cmentarzach w Brnie, Czeskich Budziejowicach i Bratysławie. Tam prokuratorzy odnaleźli prochy kilkudziesięciu z nich. 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POD PRĄD CZASU Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Pod prąd czasu Lokalna pamięć historyczna dobrze funkcjonuje tylko na obszarze trzech ostatnich pokoleń. Później już nie ma kogo pytać o fakty, a przekaz staje się coraz mniej jasny. Wówczas próbujemy zamieniać gasnącą opowieść w trwałe znaki, tak jak ma to miejsce we wsi Udrzyn nad Bugiem. W tym miejscu oddział majora Dobrzańskiego - Hubala wyszedł z lasu i przeprawiał się przez rzekę. Miejsce to już jakiś czas temu oznaczyliśmy stosowną tablicą informacyjną. Wraz z miejscowymi miłośnikami historii sprawdzamy, czy po tej przeprawie coś jeszcze zostało. Zdarzyło się w Puszczy Mariańskiej Czesław i Tadeusz Tańscy, ojciec i syn. Obydwaj na swój sposób genialni. Czesław - artysta malarz i praojciec lotnictwa. Jego syn Tadeusz - inżynier, polski konstruktor samochodowy. Próbujemy szukać o nich szczegółowej wiedzy w miejscach, z którymi byli związani. 01:10 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie.