TVP Dokument Środa, 12.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PTASI KOCIOŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Wielki kompleks stawów w okolicach Przemkowa na zachodnich rubieżach Polski to prawdziwe uroczysko. Wokół ciągnęły się jeszcze niedawno radzieckie poligony, dziś to prawdziwe odludzie. Stawy są dzikie, zarastają nadmiarem trzciny. Na otaczających je łąkach żyją rzadkie kuliki wielkie, bekasy, brodźce i czajki. Nie mógł tego nie zauważyć Marek Cieślak, dyrektor Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, z zamiłowania ornitolog. Chcąc uchronić siedliska ptaków poprzez wykaszanie częściowo już zakrzaczonych łąk, a lustra stawów przed nadmierną inwazją trzciny, stał się propagatorem kotłów do spalania biomasy. Taki kocioł ogrzewa już siedzibę parku. Z siana i trzciny robi się tu tzw. balaty, stanowiące opał dla kotłów. Marek Cieślak nie jest zwolennikiem przerabiania trawiastej biomasy na brykiety, bo to energochłonny zabieg, ale jest orędownikiem instalowania kolejnych kotłów. W rozmowach z energetykami wyznaje jednak prostą, godną przyrodnika filozofię: "Jeżeli w pierwszym rzędzie mówią o kotle i energii - to z nimi nie współpracuję, jeżeli najpierw o przyrodzie - to tak!" 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 16 SMAK TORUNIA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak wiele miasto może zawdzięczać piernikom? Okazuję się, że naprawdę sporo. To one rozsławiły imię Torunia na całym świecie i co najciekawsze - dzieje się tak do dzisiaj! Radosław Kotarski tym razem bierze sprawy we własne ręce, dosłownie i w przenośni, ponieważ sam wypieka pierniki według tradycyjnej receptury. Poza tym sprawdza, jak wiele słów i stwierdzeń przeniknęło do języka polskiego dzięki toruńskim wyrobom. 07:05 NOTACJE - TADEUSZ SUŁOWSKI. WIĘZIENNE ŻYCIE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Opowieść o warunkach życia w komunistycznym więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie. Tadeusz Sułowski urodzony 4 lutego 1929 roku w Warszawie, w czasie wojny początkowo działał w tzw. małym sabotażu. Jako żołnierz Armii Krajowej podczas powstania warszawskiego brał udział w nieudanym ataku na warszawskie lotnisko Okęcie. Później przyłączył się do oddziałów partyzanckich walczących w okolicach Warszawy. Był więźniem KL Auschwitz. Po wojnie przez wiele lat był reprsjonowany i więziony przez władze komunistyczne. Mieszka w Józefowie pod Warszawą. 07:15 NOTACJE - WŁADYSŁAW GOŁĄB. PIERWSZY NIEWIDOMY ADWOKAT Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Władysław Gołąb urodzony 12 kwietnia 1931 r. w Sulejowie, prawnik, pierwszy w Polsce niewidomy adwokat, działacz społeczny, prezes Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach /1975 - 2015/, członek prezydium Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych /1969 - 1973/, prezes Zarządu Głównego Związku Ociemniałych Żołnierzy RP /1997 - 2008/, wiceprezes Międzynarodowego Kongresu Ociemniałych Inwalidów Wojennych /1997 - 2004/. Brał udział w tworzeniu Spółdzielni Niewidomych. Autor ponad tysiąca artykułów w Więzi, Tygodniku Powszechnym, redaktor Encyklopedii Prawa. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Od 1955 r. mąż Justyny z domu Dwornickiej. Miał 3 dzieci, 6 wnucząt i 11 prawnucząt. Mówi, jak pomimo utraty wzroku ukończył szkołę, studia prawnicze i dostał się na aplikację adwokacką. Pokonał wiele przeciwności i został pierwszym w Polsce niewidomym adwokatem. Opowiada o swojej drodze zawodowej i sukcesach, które odnosił jako adwokat. Pracował w wielu instytucjach związanych z niewidomymi, zarówno w Polsce, jak i na arenie międzynarodowej. Ponieważ nie należał do partii i był człowiekiem wierzącym, w czasach komunistycznych miał z tego powodu wiele nieprzyjemności w swoim środowisku zawodowym. Jak sam podkreślał, sprawą niezwykle ważną w jego życiu była rodzina, z której był bardzo dumny. Władysław Gołąb zmarł 31 stycznia 2022 r. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 122 RYDZYNA Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Rydzynę, miasteczko w Wielkopolsce zwane perłą polskiego baroku. W ciągu 600 - letniej historii związane było z największymi rodami Rzeczypospolitej. Miejscowość słynie z zamku, który przez jakiś czas był rodową siedzibą króla Stanisława Leszczyńskiego. W Wielkopolsce nie było większej i wspanialszej rezydencji magnackiej. To, co wyróżnia Rydzynę spośród innych miast, to zachowany barokowy układ urbanistyczny z XVIII wieku, który stanowi unikat na skalę europejską. Architekt Karol Marcin Frantz podkreślił w planie ulic wagę zamku magnackiego i połączył go z rynkiem ulicą. Główna oś biegnie od ratusza przy rynku aż po zamek i jego rozległy park. Do tego, od głównego placu miejskiego rozciągają się promieniście kolejne ulice. Malowniczy rynek stanowi serce Rydzyny. W jego geometrycznym środku, zarazem miejscu przecięciu wszystkich osi widokowych, wzniesiono w 1761 roku rokokowy pomnik Trójcy Świętej. W Rydzynie na każdym kroku można spotkać zabytek z epoki baroku. Na przykład kolorowe przyrynkowe kamienice, których szczyty zdobią woluty, czy ratusz z 1752 roku z charakterystyczną wieżyczką. Rydzynę wraz z magnacką rezydencją uznano w 2017 roku za Pomnik Historii RP. W pobliżu warto też zobaczyć kolejną imponującą budowlę - Pałac Mielżyńskich we wsi Pawłowice, z której wywodził się ród Wierzbnów - założycieli Rydzyny. 08:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - /14/ - ROSICZKA OKRĄGŁOLISTNA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Tematem odcinka jest sieć powiązań rosiczki okrągłolistnej z innymi gatunkami roślin i zwierząt zasiedlających polskie torfowiska. Ten delikatny ekosystem będzie miał szansę przetrwać i cieszyć swoją bioróżnorodnością przyszłe pokolenia, tylko wtedy, gdy będziemy prowadzili rozsądną gospodarkę wodną, przeciwdziałającą odwadnianiu torfowisk i mokradeł. 08:40 ENERGIA DO ŻYCIA 2. LOGISTYKA I TRANSPORT (ENERGY OF LIFE / STROM DES LEBENS / 2. ENERGY AND TRANSPORT.) Film dokumentalny, 50 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Andrea Hauner Rok 2018 charakteryzował się najwyższym zużyciem energii w historii. Prognozy przewidują, że w nadchodzących dziesięcioleciach nasze zużycie energii elektrycznej będzie nadal drastycznie rosnąć. Jednocześnie zasoby tzw. paliw kopalnych - ropy, gazu, węgla - powoli, ale zdecydowanie maleją. Wątpliwe jest jednak, czy źródła odnawialne będą w stanie zrekompensować popyt. W dobie technologii i wysoce zdigitalizowanego świata myśl o braku prądu przeraża. Jak możemy zapewnić dostawy energii elektrycznej do coraz bardziej zelektryfikowanego społeczeństwa? Jak możemy sprawić, by energia elektryczna była przechowywana i przenośna? Energia elektryczna to gorący towar przyszłości. Tylko ci, którzy mają elektryczność, mogą generować dobrobyt i wzrost. Żyjemy w epoce rozwoju energii słonecznej i wiatrowej. Przyjdzie czas, gdy będziemy musieli się obejść bez paliw kopalnych. Państwa uprzemysłowione zużywają dziś ogromne ilości energii. Czy wystarczy nam jej w przyszłości? Staliśmy się niezwykle mobilni, jednak nauka i przemysł muszą się zmierzyć z wielkimi problemami. Czym będziemy napędzać samochody, samoloty i statki? Przemysł wytwarza coraz więcej i coraz szybciej. Jednocześnie rośnie zapotrzebowanie na prąd ze strony gigantów technologii informatycznej. Nasza energetyka musi się zmienić i zmiana ta nastąpi, ale czy zmieni się nasz sposób myślenia? Tak powróciliśmy do pytania: Ile wart jest dla nas czysty prąd? 09:40 WOJNA I POKÓJ W OGRODZIE CZĘŚĆ 2 (WAR AND PEACE IN THE COUNTRYSIDE / GUERRE ET PAIX DANS LE POTAGER EP 02) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Yves Collet Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak bardzo blisko, ale poza naszym polem widzenia, dzikie zwierzęta szaleją w naszych ogrodach i na polach upraw, aż czasami jest to są uciążliwe! W przypadku szkodników roślin nasza reakcja jest zwykle oczywista, sięgamy po chemię. Ale co, jeśli nasza odpowiedź mogłaby pochodzić z natury? Motyle uwielbiają mszyce, prawda? Sokoły zjadają myszy. Dlaczego więc nie moglibyśmy wykorzystać natury do zwalczania szkodników? Pozytywny i humorystyczny wgląd w dwa przeciwstawne światy i ich radykalnie odmienny wpływ na faunę naszego krajobrazu: z jednej strony ekologiczne gospodarstwo i dom, z drugiej konwencjonalne gospodarstwo i dom, w których stosowano chemiczne pestycydy. Ambitny mini - serial przygląda się problemowi środowiskowemu z innym i nowym podejściem, nakręcony z punktu widzenia zwierząt. Najpierw poznaliśmy życie wiejskich zwierząt mieszkających w pobliżu ekologicznego domu i ich sąsiadów mieszkających w pobliżu typowego domu, w którym na co dzień używa się produktów chemicznych. W drugim odcinku poznamy zwierzęta żyjące na ekologicznej farmie oraz ich odpowiedniki w gospodarstwie z tradycyjnymi metodami. 10:40 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 8 DAKAR (CITIES BY THE SEA 8. DAKAR) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 8. Dakar, stolica Senegalu, przyciąga ludzi z całej zachodniej Afryki. W obszarze metropolitalnym tego miasta mieszka dwa i pół miliona ludzi. Wysokie fale, ciepła woda, przez cały rok. Surferzy bardzo cenią atlantyckie wybrzeże w pobliżu Dakaru. Jedną z najstarszych dzielnic w Dakarze jest Ngor. W morzu są niebezpieczne skały i silne prądy. Senegal to kraj islamski, co szczególnie widać w czasie piątkowych modłów. W takich dniach główny meczet nie jest w stanie pomieścić wszystkich wiernych. Dakar założono w połowie dziewiętnastego wieku. W roku 1902 stał się centrum administracyjnym francuskiej Afryki Zachodniej. Po odzyskaniu niepodległości w roku 1960 ślady kolonializmu w Senegalu stopniowo zanikały. Dziś Senegal jest afrykańskim krajem, który uwierzył we własne siły. 11:30 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 5 JASON I PODWODNE RZEŹBY (AROUND THE SEA II EP. 5 JASON) Serial dokumentalny, 24 min, Francja, 2018 Reżyseria: Chantal Perrin Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Niezwykły artysta, Jason de Caires Taylor, uznał, że podwodny świat może być również światem sztuki i połączył swoje dwie pasje: nurkowanie i rzeźbienie. Artysta odważnie realizuje swoje pomysły. Należy do osób, które nie cofną się nawet przed najbardziej szalonym projektem. Jego dzieło nazywają "płonącym człowiekiem", choć jest zatopiony w oceanie. Park Narodowy w Cancunie, w Meksyku, złożył u niego niespotykane zamówienie: Jason ma stworzyć i zatopić czterdzieści posągów. Zanim rozpoczęto proces tworzenia rzeźb przez wiele miesięcy wybierano modeli, wykonywano odciski i odlewy. Jason pomyślał o każdym szczególe. 12:00 CZTEROBRYGADÓWKA Reportaż, 12 min, Polska, 1972 Reportaż o czterobrygadowym systemie pracy. System zaczął funkcjonować we wrześniu 1961 roku. Pomimo wcześniejszych problemów i wątpliwości, sprawdził się w praktyce w wielu dziedzinach produkcji m.in. w hutnictwie, przemyśle chemicznym, szklarskim, celulozowo - papierniczym oraz ceramicznym. Gwarantuje on ciągłość linii produkcyjnej. W reportażu wypowiedź hutnika oraz pracowników kadry kierowniczej o korzyściach z takiego systemu pracy. Ilustracją są ujęcia z produkcji stali i papieru. 12:25 CZAS STARSZYCH PANÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Rzączyński Scenariusz: Karolina Goźlińska, Krzysztof Rzączyński Zdjęcia: Jacek Knopp Film dokumentalny poświęcony Jeremiemu Przyborze, współtwórcy, obok Jerzego Wasowskiego, legendarnego "Kabaretu Starszych Panów" - programu, który po raz pierwszy pojawił się na telewizyjnych ekranach w 1958 r. Co roku jego autorzy przygotowywali dwie premiery, w sumie powstało 16 programów, z których ostatni ukazał się na antenie w lipcu 1966 r. Jerzy Wasowski, kompozytor muzyki do niezapomnianych piosenek "Kabaretu...", zmarł w 1984 r. , Jeremi Przybora odszedł w 2004 r. W filmie Jeremi Przybora wspomina lata pracy nad legendarnym programem i późniejsze okresy swego życia, ale sięga też myślami do przedwojennego świata swojego dzieciństwa i młodości, którego klimat wpłynął zapewne na charakter "Kabaretu Starszych Panów". Film ilustrowany jest archiwalnymi fragmentami "Kabaretu...", w których zobaczyć można jego czołowych wykonawców: Irenę Kwiatkowską, Barbarę Krafftównę, Wiesława Gołasa, Wiesława Michnikowskiego czy Edwarda Dziewońskiego. 13:20 SPRAWIEDLIWOŚĆ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Mariusz Pilis Zdjęcia: Michał Ożek, Andrzej Jaskowski, Włodzimierz Lada W 2009 roku, Instytut Pamięci Narodowej podał, że w czasie II wojny światowej zginęło od 5, 6 do 5, 8 mln obywateli polskich, z czego zdecydowana większość z rąk Niemców. Polska w czasie II wojny światowej poniosła największe straty biologiczne (na każdy tysiąc mieszkańców straciła 220 osób) i materialne, które w przeliczeniu na jednego wyniosły 626 dolarów. Według materiałów przedstawionych na Międzynarodowej Konferencji Reparacyjnej w Paryżu, w roku 1946, straty rzeczowe w Polsce wyniosły 16, 9 mld dolarów. 2/5 dóbr kulturalnych Polski zostało całkowicie zniszczonych. Pod naciskiem mocarstw Polska musiała również odstąpić Związkowi Radzieckiemu 48% swojego terytorium, tracąc na wschodzie około 178 000 km². Większość powstałych strat była skutkiem okupacji niemieckiej, za drugą część strat odpowiedzialny był ZSRR. Polska nigdy nie zrzekła się tych odszkodowań. Od kilku lat przetacza się przez nasz kraj duża, publiczna dyskusja, która dotyczy właśnie historii. Wybijają się dwa tematy. Oba budzą bardzo żywe emocje społeczne. Oba mają szeroki zasięg. Dotykają spraw ważnych dla historii Polski, ale przedewszystkim problemów współczesnych. Mają i będą miały swoje konsekwencje w stosunkach międzynarodowych, ponieważ dotykają nie tylko Polski, ale również Niemiec, Izraela, USA i Unii Europejskiej. 14:20 OAZA ORYKSA ARABSKIEGO (OASIS OF THE ARABIAN ORYX - ABU DHABI'S DESERT ISLAND / INSEL DER WEIEN ANTILOPE ABU DHABI’S NATUROASE) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Ngelica V. Marte, Werner Zips To miejsce niezwykłych starań na rzecz ochrony przyrody - Sir Baniyas - pustynna wyspa dzikich zwierząt. Żyją tu na wolności dzikie stworzenia z kilku kontynentów. Sir Baniyas jest naturalną wyspą Zjednoczonych Emiratów Arabskich, ZEA. Rezerwat założył szejk Zajid Al Nayhan, który stworzył tu rodzaj Arki Noego, głównie dla jednego z najrzadszych wówczas gatunków: oryksa arabskiego. Na Wyspie Białej Antylopy powstała Oaza Abu Zabi. Przede wszystkim osiedlono tu zagrożony wyginięciem oryks arabski, czyli białą antylopę, aby zapewnić mu przetrwanie. Abu Dhabi chce wytyczyć nową drogę do bardziej zrównoważonej przyszłości w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Sir Bani Yas to duży projekt, który nie polega wyłącznie na ponownym wprowadzeniu kilku okazów rzadkich gatunków. Nazwa Abu Zabi znaczy ojciec gazeli. W XVIII w czasie polowania gazela zaprowadziła Beduinów z oazy Liwa do źródła wody. Założyli tam wioskę rybacką i według legendy - był to początek nowej ery. 15:20 NIESAMOWITE PAJĄKI (INCREDIBLE SPIDERS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Julie King Film dokumentalny o pająkach. Poznamy ukryty świat rządzony przez owłosione, ośmionożne potwory zwane pająkami. Są największą grupą mięsożernych stworzeń na ziemi. Wyspecjalizowane kamery i szczegółowe makrofotografie ujawniają szereg śmiercionośnych taktyk łowieckich stosowanych przez tę złowrogą sieć dziwaków. W upiornym, ukrytym królestwie rządzą ośmionogie stwory. Znakomicie się rozwijają w dżunglach tropikalnych, na pustyniach, a nawet pod wodą. Niektóre są mięsożerne i wyłażą z ziemi. Inne - wyposażone są w istny arsenał. Są wśród nich akrobaci i prządki. Potrafią chodzić po wodzie, a nawet latać. A głęboko w Amazonii żyje ptasznik goliat - największy z nich na naszej planecie. Na całym globie pająki wypracowały sobie unikalne sposoby przetrwania w ekstremalnych środowiskach. Każdy gatunek pająka specjalizuje się w konkretnych ofiarach i jest do tego odpowiednio wyposażony. Pająki są nie tylko skutecznymi drapieżnikami, ale także utalentowanymi architektami. Jamki, sieci łowne czy pajęczyny - to urządzenia i konstrukcje high - tech. 16:20 ZŁOTNICY HABSBURGÓW (PRECIOUS METAL PRECIOUS CRAFTS / EDLES METALL, EDLES HANDWERK) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2016 Reżyseria: Alexander Schukoff Złoto i srebro zawsze fascynowały ludzkość. Ale ten podziw dotyczy bardziej przedmiotów wykonanych przez artystów niż samego metalu. Blask szlachetnego metalu dodaje wartości i prestiżu biżuterii, dziełom sztuki czy architekturze. Sztuka złotnicza jest jednym z najstarszych rzemiosł na świecie, W 1366 roku Albrecht i Leopold III przyznali złotnikom pierwsze prawa handlowe. Ten film to wyprawa przez historię tego rzemiosła. Zobaczymy najpiękniejsze dokonania tej sztuki, między innymi bukiet kamieni szlachetnych w Muzeum Historii Naturalnej. Sztuka wiedeńskich złotników stała się sławna na całym świecie dzięki kamieniom z Sissi. Portret niemieckiego malarza Franza Xavera Winterhaltera przedstawia cesarzową Elżbietę z dziewięcioma błyszczącymi gwiazdami we włosach. Te diamenty są do dziś produkowane przez tę samą rodzinę, która dostarczała cesarzowi korony, insygnia i kule. Kajzerowie zawsze sami zamawiali takie prace, a niektórzy nawet uczyli się rzemiosła. Film skupia się na szczegółach rzemiosła, wypowiedziach kuratorów, złotników i historyków, zaprasza na ekscytującą podróż przez historię. 17:15 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 9 BARCELONA (CITIES BY THE SEA 9. BARCELONA) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 9. Barcelona to stolica Katalonii i prężny ośrodek kultury nad Morzem Śródziemnym. Jest drugą po Paryżu najgęściej zaludnioną metropolią w Europie. Kreatywność, tradycja i dziedzictwo kulturowe - ta mieszanka z roku na rok przyciąga coraz więcej turystów. Barcelona od lat stale się rozwija. Nowe domy i remonty starych spowodowały wzrost czynszów, a gentryfikacja zagraża starym, długoletnim mieszkańcom. Ale Katalończycy się nie poddają, a wraz z nimi trwa ich kultura. Większość Katalończyków dąży do niepodległości. Madryt jest nieugięty i nie chce dopuścić do rozłamu. Antonio Gaudi jest najwybitniejszym przedstawicielem modernizmu, katalońskiego stylu Art Nouveau. W wieku zaledwie trzydziestu jeden lat otrzymał zlecenie dokończenia budowy gotyckiego kościoła. Bez wahania porzucił oryginalne plany na rzecz zupełnie nowej konstrukcji. 18:10 SŁOŃCE I CZŁOWIEK - CZĘŚĆ 2 (SUN AND MAN) Film dokumentalny, 46 min, Francja, 2018 Reżyseria: Francois Barre Dwuczęściowy film dokumentalny o relacjach człowieka ze Słońcem, które jest naszym światłem, ciepłem, pożywieniem. Wraz z nim powstają ludzie i obawiają się jego zniknięcia. Jesteśmy tak przyzwyczajeni do jego obecności, że zapomnieliśmy, że się kiedyś narodziło i kiedyś umrze. Ale jak dobrze znamy Słońce? Ten film bada podstawowe relacje między człowiekiem a tą fascynującą gwiazdą. Antropolodzy, astrofizycy, historycy i klimatolodzy pomagają nam zrozumieć, w jaki sposób Słońce nas ukształtowało na wiele sposobów od przekonań religijnych po nasz związek z czasem, a nawet kolor naszej skóry czy strukturę naszych włosów. Dzięki postępowi w nauce nauczyliśmy się również używać go w zamian czegoś. Stawiamy Słońce w centrum naszych problemów środowiskowych. Międzynarodowi eksperci i klucze do zrozumienia największego "uzależnienia" człowieka. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOSKANIA. PIĘKNA ITALIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i słynne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 ZŁOTE ŁANY - ODC. 11 Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek Pan Franciszek wybiera się do młyna z kilkoma workami ziarna. Sąsiad, właściciel samochodu, zaproponował mu pomoc. Darek Szorc wyręcza ojca, zajętego przy koniach, i wykonuje jesienne podorywki, przemierzając na traktorze dziesiątki hektarów. Edward Wełpa jest zadowolony z tego, że ostatnio dokupił jeszcze ziemi, choć sąsiedzi, sami zresztą też gospodarujący na dziesiątkach hektarów, zastanawiają się, po co mu tyle gruntu. Ryszard Szorc uważa, że musi żyć i dawać sobie radę, bo w jego wieku za późno na zmiany. Dobrze się czuje, kiedy ma dużo zajęcia i czas dokładnie wypełniony. Obawia się tylko wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Boi się, że zniszczy nas tamtejsza biurokracja. Pan Franciszek zmierza do starego, jednego z nielicznych już młynów w okolicy, prowadzonego przez Jana Maja. Ten wiekowy człowiek całe życie poświęcił pracy, lecz nie myśli z niej zrezygnować. Jego żona jest przekonana, że pan Jan bez młyna nie pożyłby długo, choć dziś zajęcia już coraz mniej, bo ludzie kupują mąkę w sklepie. Pan Jan ze swej strony uważa, że dziś wszystko się zmieniło, młodzi nie chcą być ani młynarzami, ani ślusarzami. Chcieliby tylko jeździć samochodami. Pani Rozalia komentuje plany wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Jest pewna, że dla kraju nie wyniknie z tego nic dobrego. W okolicy jest też konkurencja dla pana Maja - bardzo nowoczesny młyn, własność kilku przedsiębiorców. Są zdania, że przyszłość należy właśnie do nich, bo tylko oni są w stanie sprostać unijnym wymaganiom. Do nich właśnie pojechał Irek, syn pani Wandy, by sprzedać ziarno. U Edwarda Wełpy na polach pracują synowie. Zbiory są dobre, ale pani Wełpowej to nie cieszy, bo cena gryki leci w dół i nie wiadomo, czy w ogóle opłaca się ją zbierać, zwłaszcza że na pieniądze za zbiory trzeba czekać, a kredyt - spłacać zaraz. Irek przyjeżdża do domu wyraźnie zadowolony z ceny, jaką we młynie uzyskał za zboże, ale pieniędzy i tak na remont domu nie starczy. Trzeba je zawieźć do banku. I w tym gospodarstwie kredyt domaga się spłaty. 20:45 ZŁOTE ŁANY - ODC. 12 Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek Ku zaskoczeniu mieszkańców Złotych Łanów, pan Franciszek zdecydował się sprzedać większość swojej ziemi. Nie ma już sił, a ziemia musi być uprawiana. Jest pewien, że nowy gospodarz będzie o nią dbał. Niespodziewanie ponownie zjawiają się u niego geodeci, by mierzyć sąsiednie grunty. Opowiadają, że nowy właściciel jego ziemi planuje jakąś inwestycję rekreacyjną. Pan Franciszek czuje się oszukany. Był przekonany, że jego ziemia nadal będzie rodziła chleb, bo po to jest, a nie po to, by na niej leżeć lub się bawić. Nie może zrozumieć, że ludzie na świecie umierają z głodu, a tu warunki ekonomiczne skłaniają do tego, by przestać zajmować się rolnictwem. Pani Franciszka czuje się tak samo zawiedziona. Aukcja koni przypomina nieco spotkanie elitarnego klubu. Dorota Szorc, która odziedziczyła koniarską żyłkę po ojcu, przyjechała właśnie na aukcję, żeby zobaczyć, jak wyglądają zwierzęta wyhodowane w jego stajni i sprzedane wcześniej. Tymczasem pan Szorc odwiedza przyjaciela, Jana, również hodowcę koni, by obejrzeć jego ostatni nabytek: piękną klacz. Pani Wanda opowiada o swoich planach wyjazdu do Niemiec. Jest przekonana, że gdyby udało jej się tam zarobić, mogłaby wybrnąć z kłopotów finansowych i postawić gospodarstwo na nogi. Ewa Wełpowa wszystkim w gospodarstwie zajmuje się sama, ale tylko do powrotu synów ze szkoły. Zaraz zabierają się do pracy. Nie skarżą się. Młodszy jednak myśli o zdobyciu innego zawodu, Marek natomiast czuje się już związany z rolnictwem na stałe. Irek, syn pani Wandy, też lubi pracę na roli. Ma nadzieję, że trud, który do tej pory włożył w gospodarstwo, kiedyś zaprocentuje. Ryszarda Szorca zaś coś ciągnie do ziemi. Praca w rolnictwie przypomina mu trochę grę w karty - jest ryzykowna. Ma nadzieję, że za dwa - trzy lata będzie lepiej. Realizatorzy filmu postanowili na koniec pogodzić dwa zwaśnione od ponad 20 lat rody - Wełpów i Gralów. Zaczęli od wizyty u rodziców Edwarda Wełpy. Senior oświadcza, że wprawdzie Gralowie są jego wrogami, ale nie siedziałby obojętnie, widząc ich krzywdę, odmawia jednak jakiejkolwiek zgody z nimi. Tak więc na 50. urodzinach Ryszarda Grali nie ma Wełpów. Pan Franciszek kopcuje ziemniaki, które wyrosły na tej części jego ziemi, na której już nic nigdy się nie urodzi. To zajęcie to znak, że jesień zagościła w Złotych Łanach na dobre. Pani Rozalia wita ją ze smutkiem, choć wie, że ta odwieczna zmienność pór roku to normalna kolej rzeczy. Pani Stenia natomiast tryska energią i optymizmem. Ona również obchodzi 50. urodziny. Przed zdmuchnięciem świeczek na torcie mówi, że najważniejsze dla niej jest zdrowie. I pieniądze, oczywiście. Marzy o własnej restauracji i dyskotece. Taka już jest, że musi pracować. Dobiega końca ostatnia wizyta w Złotych Łanach. Opowieść o nich pokazała, że odchodzi świat starych wartości, lecz przyszłość wsi jest niepewna, jeszcze nie wiadomo, jak odmieni ją to, co je zastąpi. 21:15 FILM DLA STASIA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2015 Reżyseria: Monika Meleń Film dla małego Stasia nagrywa amatorską kamerą dorosły Stanisław. Długo i cierpliwie tłumaczy dziecku, co jest w życiu ważne, a także jak sobie radzić z najprostszymi czynnościami, które małemu Stasiowi mogą sprawiać trudność. Uczy go siły, pokazuje jak mimo wszystko cieszyć się życiem i brać z niego tyle, ile się zamarzy. Duży Stanisław to artysta, malowanie obrazów jest jego pracą i pasją, którą także stara się zarazić małego Stasia. Są przyjaciółmi, choć dzieli ich spora różnica wieku. Obaj mają ułomność, która z pozoru powinna im utrudniać normalne życie, a jednak każdego dnia udowadniają sobie i światu, że jeśli się naprawdę chce, można osiągnąć wszystko. To film o sile przyjaźni i radości życia. 22:15 WYŚLĘ WAM KARTKĘ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Anna Duda-Ziętek Opowieść o niezwykłej 16 - letniej Adzie, która w przyszłości chce zamieszkać w Nowym Jorku, by tam grać koncerty, adoptować dzieci i wozić jedzenie do Afryki. Tymczasem jej życie to cztery ściany sali na zamkniętym oddziale szpitala dziecięcego, chemioterapia, dźwięk pompy, tęsknota za nieobecnym ojcem, któremu chce tę nieobecność wybaczyć, troska o mamę - przyjaciółkę, której "dobrze wychodzi bycie mamą i tatą", i z którą Ada, z tego zamkniętego oddziału, chciałaby jak najszybciej uciec. 23:20 NIEPARZYŚCI - ODC. 7 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 1999 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Wojciech Todorow, Piotr Łukasiewicz Muzyka: Bartek Straburzyński Magda jednak nie zostaje Miss Lubania. W tym samym czasie jej matka rodzi kolejne dziecko. Wkrótce lokalna telewizja zaprasza Magdę na próby kamerowe. Prezes za pośrednictwem biura matrymonialnego umawia się na spotkanie z panią Danusią, atrakcyjną wodową. Pani Ania natomiast dowiaduje się, że ktoś się nią zainteresował. Znajomość pani Grażyny z majorem nabiera rumieńców do tego stopnia, że kobieta zaprasza partnera do swego domu. Krzysztof tymczasem nadal odwiedza Jolę. Uszczęśliwona tym kobieta pyta Anię, najstarszą córkę, czy mówiłaby do niego "tato". 23:55 DZIEŃ POWSZEDNI ŁOBEZ Reportaż, 19 min, Polska, 1973 Autor: Kazimierz Kulig Zdjęcia: Eugeniusz Eysymontt Wizyta w polskim mieście Łobez, położonym w granicach województwa szczecińskiego, stała się pretekstem do opowieści o rozwoju miasteczek i wsi w granicach tego powiatu. Kamera telewizyjna odwiedziła niezwykle malownicze tereny regionu jak: Cieszyno Łobeskie, jezioro Woświn, ośrodek w Węgorzynie czy stadninę koni w Łobzie. Ponadto - wizyta na naradzie w powiatowym komitecie partii oraz w Liceum Ogólnokształcącym w Łobzie. Rozmowa z uczniami, historia miasta, jego rozwoju i niespełnionych oczekiwań młodzieży. 00:20 NOTACJE - TADEUSZ SUŁOWSKI. KRZAKI CIERNIOWE Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2007 Opowieść o tym, jak podarowany karabin maszynowy Sten przyczynił się do uratowania życia bohaterowi i jego kolegom. Urodzony w 4 lutego 1929 roku w Warszawie Tadeusz Sułowski w czsie wojny początkowo działał w tzw. Małym Sabotażu. Jako żołnierz Armii Krajowej podczas powstania warszawskiego brał udział w nieudanym ataku na warszawskie lotnisko Okęcie. Później przyłączył się do oddziałów partyzanckich walczących w okolicach Warszawy. Był więźniem KL Auschwitz. Po wojnie przez wiele lat był reprsjonowany i więziony przez władze komunistyczne. Mieszka w Józefowie pod Warszawą. 00:35 KRASNOLUDKI JADĄ NA UKRAINĘ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Krasnoludki pojawiły się w Polsce w latach 80. Po wprowadzeniu stanu wojennego ludzie pisali na murach opozycyjne hasła, które na polecenie władz starannie zamalowywano. Waldemar Major Frydrych wpadł wówczas na pomysł, by na tych plamach malować krasnoludki. Wkrótce krasnoludki zeszły z murów na ulice i zaczęły organizować happeningi pod hasłem "Nie ma wolności bez krasnoludków". Zdezorientowana milicja aresztowała krasnoludki. Komunistyczny system osiągnął apogeum absurdu. W ten sposób krasnoludki przyczyniły się na swój sposób do obalenia komunizmu i muru berlińskiego. Kiedy w 2004 r. na Ukrainie wybuchła "pomarańczowa rewolucja", krasnoludki postanowiły przyjść jej z pomocą. Dobra wróżka Rusłana zaczęła robić na drutach pomarańczowy szal, który miał połączyć Warszawę z Kijowem. Krasnoludki udały się w podróż pomarańczowym autokarem. Po drodze w miastach i na wsiach zbierały kolejne setki metrów poparcia. Wiozły ze sobą czekoladowe głowy kandydatów na urząd prezydenta, aby lud mógł przed wyborami posmakować władzy. Głowę Janukowycza Ukraińcy zjedli we Lwowie i w Tarnopolu, ale głowę Juszczenki krasnoludki dowiozły do Kijowa. Zwycięskiej nocy przekazały pomarańczowy szal Rusłanie, która zawiesiła go na szyi nowego prezydenta Ukrainy. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAMORDOWANY POMNIK Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Zamordowany pomnik. Dziś podejmujemy próbę odwrócenia skutków niesamowitego barbarzyństwa, jakiego dopuścili się sowieci w ramach realizowanej przez siebie polityki historycznej. Kiedy zimą 1945 roku podeszli pod Kazimierzę Wielką z haubicy, rozstrzelali pomnik czynu legionowego, niszcząc go niemal zupełnie. Nie bacząc na ryzyko, dwaj mieszkańcy miasta ukryli orła wieńczącego monument. Podejmiemy jego poszukiwania, a finalnie chcemy zainicjować odbudowę pomnika. Mamy nadzieję na odszukanie georadarem zakopanych w ziemi fragmentów obelisku. 02:05 POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 03:05 AMERYKANIN W PRL - U Film dokumentalny, 43 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Henryk Janas Muzyka: Przemysław Książek 27 czerwca 1964 r. do Polski przybył z pięciodniową wizytą Robert Kennedy, brat zamordowanego siedem miesięcy wcześniej prezydenta Johna Kennedy’ego, ówczesny prokurator generalny i minister sprawiedliwości w amerykańskim rządzie. Towarzyszyła mu żona oraz trójka dzieci, a wizyta miała charakter prywatny: Amerykanie chcieli tu odwiedzić swoich polskich krewnych z rodziny Radziwiłłów, z którymi się spowinowacili poprzez małżeństwo siostry Jacqueline Kennedy, Lee, z księciem Stanisławem Radziwiłłem. Trudno jednak było mówić o prywatności w sytuacji, gdy amerykańscy goście, gdziekolwiek się pojawili, wywoływali euforię Polaków witających ich entuzjastycznie, wiwatujących na ich cześć. Piękni, eleganccy, błyskający nieskazitelnie białymi zębami, swobodni w zachowaniu uosabiali marzenia naszych rodaków o lepszym życiu na Zachodzie. Rodzina Kennedych była mile zaskoczona takim przyjęciem, zwłaszcza że Polska była pierwszym krajem komunistycznym, jaki odwiedzali. Nie kryli podziwu dla Polaków żyjących w trudnych warunkach, dobrze się wśród nich czuli. Dlatego też chętnie wchodzili w tłum, rozdawali uśmiechy, uściski rąk, a nawet zdjęcia prezydenckiego brata, przyjmowali kwiaty i wręczane im karteczki lub listy. Ochrona Roberta Kennedy’ego starała się nie rzucać w oczy, aby nie zakłócać tych bezpośrednich relacji. Wizyta obfitowała też w nieoczekiwane sytuacje. W Warszawie Amerykanie odwiedzili m. in. restaurację "Krokodyl", gdzie akurat odbywało się wesele i stali się, oczywiście, jego główną atrakcją. Byli też w katedrze św. Jana, spotkali się z pracownikami ambasady USA i władzami Uniwersytetu Warszawskiego, złożyli kwiaty pod pomnikiem Bohaterów Getta, odwiedzili małych pacjentów jednego ze szpitali dziecięcych i bawili się w klubie studenckim Stodoła. Kolejne dni spędzili w Krakowie i na Jasnej Górze, gdzie spotkali się z kardynałem Stefanem Wyszyńskim, by na koniec znów powrócić do Warszawy. Każdy ich krok obserwowali etatowi pracownicy służby bezpieczeństwa i zmobilizowani specjalnie na tę okazję bardzo liczni, wmieszani w tłum tajni współpracownicy. Robili zdjęcia, sporządzali notatki i sprawozdania. Nikt, kto uścisnął rękę Robertowi Kennedy’emu, wręczył mu kwiaty czy, co gorsza, jakiś list, nie pozostał niezauważony. Szybko identyfikowano zuchwalca i niebawem odczuwał na własnej skórze przykre skutki swojego tylko z pozoru niewinnego gestu. Uścisk dłoni czy złożona na ręce znakomitego gościa prośba o pomoc finansową, możliwość wyjazdu do Ameryki czy zagraniczne leczenie, mogła kosztować utratę pracy, wyrzucenie z uczelni, odmowę wyjazdu na staż czy odrzucenie podania o mieszkanie. Stawała się też często pretekstem do szantażowania delikwenta, którego zmuszano np. do zostania tajnym współpracownikiem. Szczególnie surowo obchodzono się z osobami mundurowymi, które poważyły się na taki gest. W reportażu znalazły się wypowiedzi ludzi, którzy byli świadkami tamtej pamiętnej wizyty, chwilowymi bohaterami wydarzeń. Do dziś pamiętają tamte wydarzenia, mają zdjęcia z Robertem Kennedym, ale też doświadczyli z tego powodu zainteresowania służb specjalnych. Ich wypowiedzi są bogato ilustrowane archiwalnymi materiałami filmowymi, fragmentami szyfrogramów i notatek urzędników tajnych służb i T. W.