TVP Dokument Sobota, 15.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - WEWNĘTRZNY OBIEG SZCZĘŚCIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Andrzej Olichwier Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Domy ze słomy i gliny, wpatrzone w słońce i przez nie ogrzewane. I oświetlane przez słońce nawet w pochmurny dzień. Ciepła woda darmo. Za darmo ciepłe słowo. Weranda, która jest szklarnią i ogrodowa szklarnia, która jest kopułą. Ogród, obfitujący w zioła wszelkie. Wewnętrzny obieg wody i ciepła. Szkolenia z dziedziny zielonej energii i naturalnego rolnictwa. Kontakty z całym światem. W takiej to zielonej enklawie żyje i pracuje Jadwiga Łopata, założycielka i prezeska ICPPC. W jej ogrodzie, pełnym tradycyjnych odmian drzew owocowych, lądują dziś łase na owoce sójki i kwiczoły, ale kiedyś wylądował też tutaj swym śmigłowcem zafascynowany ekologicznym rolnictwem i zieloną energetyką, książę Karol. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 19 NA TORACH HISTORII Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem dosłownie i w przenośni podąża torami historii. Sprawdza, jak dawniej podróżowano koleją i dowiaduje się czym było piąte koło u wozu. Poznaje także sekrety, które skrywa zabytkowa parowozownia w Wolsztynie oraz próbuje uruchomić dawne maszyny i drezyny. To prawdziwie historyczna podróż. 07:00 NOTACJE - ALINA JANOWSKA. TATO Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Autor: Jan Strękowski Aktorka Alina Janowska wspomina ojca, który po wojnie poniósł bezsensowną śmierć pod kołami kolejki podmiejskiej. 07:15 NOTACJE - HANNA BAKUŁA. O PEJZAŻU, EROTYZMIE I O MNIE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2020 Hanna Bakuła (rocznik 1950), malarka i pisarka. Absolwentka Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1981 roku zamieszkała na Manhattanie, gdzie tworzyła do 1989 roku. Dostała prestiżowe stypendium IREX, z rekomendacji Fundacji Guggenheima. Projektowała kostiumy i scenografię do spektakli off - Broadway, nagrodzone przez New York Timesa. Jest laureatką Festiwalu Malarzy Słowiańskich w Nowy Jorku. W 1990 wróciła do Warszawy i rozpoczęła współpracę z Playboyem, do którego pisała felietony przez 17 lat. W 1996 roku zaprojektowała kostiumy do opery Carmen, w warszawskiej Operze Narodowej. Wydała 22 książki. Wiele z nich jest bestsellerami. W 1997 r. powstała Fundacja Hanny Bakuły, a przy niej Klub Kobiet. Przez 14 lat organizowała Plenery Malarsko - muzyczne dla dzieci z Domów Dziecka i Festiwale Muzyki Franciszka Schuberta. Jest soft - feministką popierającą kobiety i ich działania. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 125 WRZEŚNIA Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Głębokie zakorzenienie w przeszłości, bogactwo dorobku kulturalnego, cenne zabytki architektury oraz niezwykłe walory przyrodnicze sprawiają, że Września to miasto o szczególnym znaczeniu. Najbardziej znana jest z bohaterskiej postawy tutejszych dzieci, które w 1901 roku odważnie przeciwstawiły się pruskiemu zaborcy. W swoich początkach Września była miastem prywatnym, należała do rodu Porajów - Różyców, z którego wywodził się święty Wojciech oraz jego brat - pierwszy arcybiskup gnieźnieński. To właśnie od herbu pierwszych właścicieli Wrześni, wziął się herb miasta Poraj, czyli biała pięciopłatkowa róża na czerwonym tle. Jednym z ważnych zabytków Wrześni jest kościół farny Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny i św. Stanisława, niewykluczone, że powstał wraz z osadą targową o nazwie Września już w XII wieku. Słynne wydarzenia z czasów zaboru pruskiego upamiętnia Muzeum Regionalne imienia Dzieci Wrzesińskich, mające swą siedzibę w budynku dawnej Katolickiej Szkoły Ludowej. To tutaj w 1901 roku uczniowie nie zgodzili się na odmawianie modlitwy w języku niemieckim. W okolicy warto też zobaczyć oddalony 15 kilometrów od Wrześni Miłosław, gdzie znajduje się neorenesansowy pałac - w XIX i XX wieku ważny ośrodek polskiego życia narodowego, goszczący największych polskich poetów, pisarzy i malarzy. Ciekawe jest też miejsce pomiędzy Wrześnią a Pyzdrami, które namacalnie przypomina o czasach, kiedy przebiegała tędy granica pomiędzy Cesarstwem Niemieckim a Imperium Rosyjskim. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /17/ - JELEŃ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. 08:25 CZYŚCICIELE NATURY (NATURE'S CLEAN UP CREW) Film dokumentalny, 53 min, Kanada, 2020 Reżyseria: Robin Bicknell Film dokumentalny o tych stworzeniach, które po nas sprzątają. Dla nas to śmieci. Dla nich to obiad. Wśród nas krzątają się zapracowani padlinożercy, sprytne stworzenia, które w naszym otoczeniu przetwarzają góry odpadów, pozostawionych przez społeczeństwo konsumpcyjne. Codziennie ludzie pozbywają się insektów w jednym największych miast świata - Nowym Jorku. Mają do czynienia z mrówkami przez 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. Na jednego mieszkańca przypada dwa tysiące mrówek. W miastach jest obfitość mrówek, które - jak się okazuje - wykonują dla nas pożyteczną robotę. Pełni pasji naukowcy zrozumieli i pokochali te stworzenia, dzięki nim odkryjemy świat padlinożerców. Obalając po drodze niektóre mity, dowiemy się, jak ewoluowali do tej brudnej roboty, jakie korzyści mogą nam przynieść. Sępy, mrówki, lisy, oposy i inne oferują nam wiele korzyści, po prostu dzieląc naszą przestrzeń. Po prostu ekipa sprzątająca to grupa żywotnych stworzeń, z których każde jest piękne na swój sposób. Bez nich tonęlibyśmy we własnych odpadkach i zmagalibyśmy się z wieloma śmiertelnymi chorobami. Wszystkim tym niedocenianym bohaterom należy się więcej szacunku. Bo choć niektóre są dziwne, odmienne lub odrażające to one czyszczą nasze miasta. Więc wyluzujmy i udostępnijmy im trochę miejsca. Pozwalając im spokojnie żyć pomagamy sobie. 09:30 ORLE JEZIORA (EAGLE LAKES / DIE LAUENBURGISCHEN SEEN - WILDNIS ZWISCHEN LÜBECK UND ELBE) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Almut Hauschild, Christoph Hauschild Film dokumentalny o niezwykłym miejscu na terenie Niemiec. Jeziora Lauenburskie wtopione są w wielowiekowy krajobraz. W tym otoczeniu żyją nieoczekiwani nowi mieszkańcy. Pojezierze Lauenburg znajduje się między Lubeką a Lauenburgiem. Dzięki tem, że jest biotopem i bioróżnorodnością jest to jeden z najważniejszych krajobrazów przyrodniczych w Niemczech. 25 lat po zjednoczeniu natura wyleczyła rany spowodowane przez dzielący mur, a teraz nawet blizny zaczynają powoli znikać. Pojezierze Lauenburg stało się ośrodkiem zagrożonych gatunków. Twórcy filmów o zwierzętach przedstawiają naturalne bogactwo tych jezior. Po ponad roku kręcenia materiałów filmowych możemy poznać ekscytujące historie o polowaniu na orły morskie. Zobaczymy ogromne stada jeleni. Jednym z przykładów tego, jak cenne stało się to schronienie, jest obecność orła bielika. Po ponad 13 - letniej nieobecności do Szlezwiku - Holsztynu powrócił pierwszy rybołów. 10:30 LUWR PONADCZASOWY (THE TIMELESS LOUVRE / LE LOUVRE) Film dokumentalny, 44 min, Francja, 2019 Reżyseria: Anne - Claire Danel Przez ponad 200 lat położony w Paryżu Luwr jest obowiązkowym miejscem odwiedzin oraz źródłem wzruszeń, marzeń i fantazji. Muzeum mieści się w Pałacu Luwru (Palais du Louvre) znanym już w średniowieczu. Znajduje się tu ponad 38 000 dzieł sztuki. Nigdy nie przestaje urzekać, zadziwiać i angażować gości. Ten dokument to podróż do tego pięknego miejsca, w którym pracują dwa tysiące ludzi, aby zadbać o wszystko i utrzymać w dobrej kondycji. Spotkamy tych, którzy są od dawna związani z tym miejscem. Skorzystamy z wyjątkowych archiwów i opinii ważnych osób. Zbadamy, co powoduje, że to miejsce jest tak ponadczasowe i wieczne. 11:20 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - KATARZYNA TRZASKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Katarzyna Trzaska. 11:50 POKÓJ MÓJ WAM DAJĘ Film dokumentalny, 87 min, Polska, 2019 Film przedstawia historię księdza Mateusza Dziedzica, porwanego i przetrzymywanego w dżungli przez 44 dni, misjonarza w Republice Środkowoafrykańskiej, w zapomnianym przez ludzi kraju. Film ukazuje osobisty dramat uwięzienia i zniewolenia księdza Mateusza, ale również jego afrykańskich parafian, których spotyka w buszu - także uwięzionych przez rebeliantów domagających się uwolnienia ich przywódcy, generała Miskina. 44 dni w afrykańskiej dżungli ks. Mateusz przeżywa dzięki modlitwie i Eucharystii. W warunkach, w jakich się znalazł, przeżywa załamanie nerwowe, ale również na nowo odkrywa wiarę i sens swojego kapłaństwa. Wszystko to dzieje się w kraju rozerwanym na strzępy przez nawzajem zwalczające się ugrupowania terrorystyczne muzułmańskie, chrześcijańskie i inne. Ks. Mateusz walczy o wolność swoją oraz o wolność swoich parafian, o wolność współwięźniów. Mimo porwania ks. Mateusz po dwóch latach przerwy wraca na misje w to samo miejsce, gdzie został uprowadzony. 13:25 KWITNĄCA ARKTYKA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1959 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film ukazuje roślinność Spitsbergenu, na którym obok mchów i porostów występuje około 140 gatunków roślin kwiatowych. Flora i fauna Arktyki. Jeden z pięciu filmów, będących plonem pierwszej dwuetapowej (1957, 1958) polarnej wyprawy Włodzimierza Puchalskiego, poświęconych faunie i florze podbiegunowej. Obrazy te w pełni podporządkowują się konstrukcji klasycznego filmu przyrodniczego, w którym obserwacja trudno dostępnych zjawisk przyrody jest podstawowym atutem atrakcyjności. 13:35 LATO NA WYSPIE KRÓLA JERZEGO Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1979 Reżyseria: Ryszard Wyrzykowski, Włodzimierz Puchalski Scenariusz: Ryszard Wyrzykowski Zrealizowany podczas wyprawy na Antarktykę film jest zapisem autorskim przyrody jednej z wysp białego kontynentu. Egzotyka surowych krajobrazów, dryfujących lodów, niedostępnych ośnieżonych skał i niespotykany gdzie indziej świat zwierząt - olbrzymich morskich słoni, drapieżnych lampartów morskich, fok i ptaków różnych gatunków - oto zapis dokonany kamerą filmową. 13:55 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 3 KROK W DOROSŁOŚĆ (ANIMAL MUMS. GROWING UP) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki to najbardziej niezwykłe istoty na ziemi, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. W poprzednich filmach obserwowaliśmy, jak matki radzą sobie z przyjściem dziecka na świat, a potem z jego wczesnym okresem dorastania. Tym razem zobaczymy, jak uczą młode na własnym przykładzie, jak przekazują swoją wiedzę i jakie wyznaczają standardy zachowań. Poznamy ich sekrety zdobywania pożywienia nad i pod ziemią. Zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do opuszczenia rodzinnego gniazda bądź podążania ze stadem. Przyjrzeliśmy się najbardziej niezwykłej więzi w świecie przyrody. Matki karmią, chronią i uczą swoje potomstwo. Kiedy samodzielne już młode ruszają w świat nad i pod ziemią, w oceanach i na niebie, one są dumne z efektu swojej pracy. 14:50 SEKRETNE ŻYCIE PSÓW CZ. 3 CZŁONKOWIE RODZINY (THE SECRET LIFE OF DOGS (3/3) WE ARE FAMILY) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Massey W tym odcinku przekonamy się, jak potomkowie wilka mogli stać się naszymi ulubieńcami. Jak przez tysiące lat psy nauczyły się rozpoznawać nasze emocje. I jak wskutek naszej więzi z tymi zwierzętami stały się najbardziej zróżnicowanym i najlepiej zaadaptowanym gatunkiem na świecie. Zmieniają nasze życie. Naukowcy wskazują, że psy przypominają nas bardziej niż moglibyśmy przypuszczać. Oto psy, jakimi ich dotąd nie znaliśmy. Ze wszystkich ulubieńców to one w największym stopniu stały się członkami naszych rodzin. W naszych domach mogą zachowywać się bardzo swobodnie. Uwielbiają mieszkać z nami. W zamian ofiarowują przyjaźń, oddanie i wyrozumiałość. Psy potrafią tak nas rozczulić, że mówimy do nich jak do dziecka. Badacze ustalili, że podobnie jak dzieci, nie muszą rozumieć sensu naszych słów. Ważne, jak je wypowiadamy. Z ostatnich badań wynika, że psy mogą mieć naturalny mechanizm samonaprowadzający. Mogą, podobnie jak migrujące ptaki, wyczuwać pola magnetyczne. W ciągu wielu lat ewolucji psy przeszły długą drogę. Ale ostatecznie to przede wszystkim ich pierwotny instynkt sprawił, że stały się członkami naszych rodzin. 15:50 STACJA ANTARKTYDA (ICE STATION ANTARCTICA) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: David Baillie Film dokumentalny BBC opowiada o Antarktydzie i niezwykle trudnej sytuacji w tym rejonie świata, która może spowodować zniszczenia, a nawet likwidację stacji polarnej prowadzącej badania klimatu i innych zjawisk atmosferycznych. Antarktyda to najzimniejsze, najbardziej wietrzne, suche i odizolowane miejsce na świecie. Wybrał się tu były pracownik i specjalista od klimatu, a obecnie reporter BBC Peter Gibbs. Spędził tu większą cześć swojego życia i powraca, aby sprawdzić co się tutaj dzieje obecnie. Stacja badawcza Halley należy do British Antarctic Survey, w niej dokonywane są ważne odkrycia dotyczące tego, jak nasze życie jest podatne na działanie Słońca i zagrożone zmianami klimatycznymi. Ale przyszłość Halley jest zagrożona: spoczywa na stale poruszającym się - i pękającym - szelfie lodowym. 16:50 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 1 NIL (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Pierwsza część to podróż od wyżyn Etiopii i miejsca uważanego przez wielu za źródło Nilu Błękitnego. Niewiele rzek działa na wyobraźnię tak jak Nil. Przez tysiąclecia jego źródło było owiane tajemnicą. Znali je tylko okoliczni mieszkańcy. Poszukiwacze źródła Nilu zapuszczali się w głąb Afryki; wielu nigdy nie powróciło. Ten strumień z czasem stanie się Nilem Błękitnym, który połączy się z Nilem Białym. Razem stworzą potężną rzekę. Simon będzie podążał od Etiopii, przez pustynię Sudanu i dalej, przez Egipt do Morza Śródziemnego. Zobaczymy, jak życiodajny Nil ukształtował niektóre z najwcześniejszych cywilizacji i wpłynął na niektóre z największych religii. Ale wraz ze wzrostem populacji wzdłuż jego brzegów, kraje wzdłuż Nilu domagają się coraz większej ilości świętej wody, a to zagraża stabilności całego regionu. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W czwartym odcinku drugiej serii cyklu Polskie Dziedzictwo, Prowadzący - Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Kownie. A Kowno to i zamek Witoldowy i Dom Perkuna, czyli szkoła jezuitów, z którą związany był Adam Mickiewicz, który rozpoczął tu romantyczne rymowanie, ale i miłosne romansowanie z doktorowa Karoliną. Kowno to międzywojenna stolica Litwy, ale i miejsce rodzenia się litewskiego poczucia narodowego. A w pobliżu i Czerwony Dwór Radziwiłłów i Tyszkiewiczów i wiele innych polskich śladów.... 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 4. KUCHNIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Tym razem Lena zabierze nas w kulinarną podróż po Bałkanach. W Serbii odwiedzimy miasto papryki, gdzie zobaczymy, jak wytwarza się słynny ajvar. Pojedziemy też śladami produkcji rakiji i skosztujemy bałkańskiego wina w Chorwacji. Wybierzemy się także na typowy streetfood w Podgoricy i zobaczymy, jak przygotowuje się słynny bałkański burek. To będzie najbardziej lifestylowy odcinek, ale nie ma opowieści o Bałkanach bez jedzenia. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 152 OSTRÓW WIELKOPOLSKI Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejny przystanek na trasie podróży to Ostrów Wielkopolski. Jego intensywny rozwój i przekształcenie z miasteczka rolniczego w ośrodek kupiectwa, rzemiosła i sukiennictwa nastąpił pod koniec XVIII wieku. Zwiedzanie warto rozpocząć od ratusza, który jest co najmniej trzecim w dziejach miasta. Zbudowany został w stylu neorenesansowym, w drugiej połowie XIX wieku, potem wielokrotnie był przebudowywany. Dziś jest m.in. siedzibą muzeum, w którym można przejść się uliczkami dawnego miasta i poczuć klimat sprzed stu lat. Dzięki wystawie w 3D można zobaczyć m.in. dawne sklepy i zakłady usługowe z charakterystycznym dla epoki wystrojem i asortymentem. Inne ciekawe obiekty to budynek dawnej Strzelnicy Miejskiej, neogotycki kościół świętego Stanisława z początku XX wieku oraz synagoga. Wybudowana w stylu mauretańskim jest perłą architektoniczną nie tylko miasta - to także jedyna tego typu synagoga w Polsce. Ostrów to również prężnie działające środowisko muzyczne. Big Band Powiatu Ostrowskiego to młody zespół działający pod kierunkiem Roberta Matuszewskiego, mający ma na swoim koncie występy oraz prestiżowe nagrody w Polsce i za granicą. Z Ostrowem związany był Krzysztof Komeda - Trzciński - kompozytor i pianista jazzowy, który w tutejszym Gimnazjum Męskim, założył swój pierwszy zespół. Mieszkanie rodziny Trzcińskich mieściło się w Banku Polskim, którego dyrektorem był ojciec Komedy Mieczysław Trzciński. Pamięć o muzyku w Ostrowie Wielkopolskim wciąż jest żywa. Jego imię nosi Ostrowski Festiwal Muzyka Polskiego Filmu. Wydarzenie przypomina między innymi filmy, do których muzykę napisał Krzysztof Komeda. Od 1996 roku odbywa się tu także Muzeum Jazz Festiwal. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - DOROTA I JĘDRZEJ Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w ostatnim w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w tym mieście uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich antenaci. Dorota Firlej, historyk sztuki i kustosz w Muzeum w Żywcu, przybliża życie i twórczość Andrzeja Komonieckiego, charyzmatycznego wójta i kronikarza Żywca, który żył na przełomie XVII i XVIII wieku. Rozmawia z grafologiem, który na podstawie archiwalnych rękopisów opowiada o charakterze autora. Wybiera statystę, który najlepiej wcieli się w rolę Komonieckiego, a następnie tłumaczy mu, co to znaczy być putoszem, czyli mieszczaninem żywieckim. 20:10 KRAINA MIODU (HONEYLAND) Film dokumentalny, 85 min, Macedonia, 2019 Reżyseria: Tamara Kotevska, Ljubomir Stefanov Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny nagrodzony na wielu festiwalach. To niezwykła opowieść, której bohaterką jest 50 - letnia Hatidze mieszkająca z chorą matką w opustoszałej macedońskiej wiosce bez prądu i bieżącej wody. Hoduje pszczoły i jest ostatnią z linii niezależnych pszczelarzy, którzy sprzedają miód w małych partiach. Handluje nim w najbliższym mieście, oddalonym od jej domu o cztery godziny drogi. Codziennie chodzi po zboczu wzgórza, aby sprawdzić swoje ule. Kocha pszczoły, zaklina je śpiewem, delikatnie manewrując plastrami miodu bez kombinezonu, siatki na twarzy lub rękawiczek. Żyje tradycyjnie, w zgodzie z naturą. Pewnego dnia w jej okolicy pojawia się wielodzietna rodzina, która tu się osiedla. W życie Hatidze wkradają się wrzeszczące dzieci, ryczące krowy i silniki. Nowi sąsiedzi również hodują pszczoły, ale traktują miód i pszczoły zgoła inaczej. Tradycję zastępuje twardy biznes i maksymalna eksploatacja. Hatidze czuje, że to, czego nie da się zmienić, należy zaakceptować. Przybysze mogą jednak poważnie zagrozić jej życiu oraz jej ulom. Film ukazuje zanikającą tradycję szacunku do pszczół i traktowania ich jak partnerów, a nie poddanych człowiekowi niewolników produkujących miód. Pięknie sfilmowana opowieść daje nadzieję na zmianę komercyjnego nastawienia człowieka do pszczół i natury. Dokument zdobył wiele nagród: 2019 FF Sundance: nagroda World Cinema Grand Jury Prize: Documentary, World Cinema Documentary Special Jury Award for Impact for Change, World Cinema Documentary Special Jury Award for Cinematography, 2019 MFF Hong Kong, 2019 New Direction/New Films FF Nowy Jork. 21:45 WINO I WOJNA (WINE AND WAR) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania/Liban, 2021 Reżyseria: Mark Johnston, Mark Ryan Film dokumentalny o Libanie, który został zdewastowany przez konflikt, ale mimo to pozostał domem tradycji winiarskiej, która trwa od tysięcy lat. Wino nie dba o wojnę. Drożdże pracują także, kiedy ludzie walczą. Film opowiada historię tej starożytnej tradycji, utrzymywanej przy życiu wbrew wszelkim przeciwnościom. Pokaże złożone świadectwo odwagi narodu libańskiego w obliczu przeciwności losu oraz historię narodu, który wychował mistrzów winiarzy, którzy przez tysiące lat wykonywali swoją pracę, również w czasie wojny, głodu, okupacji i rozmaitych zawirowań politycznych. Co ciekawe, parę lat temu, w pobliżu Aszkelonu znaleziono dwa wraki statków. Wypełnione amforami z siódmego wieku. Z winem. Amfory były fenickie. Podejrzewa się, że kupcy wieźli wino stąd do Egiptu i się rozbili. Nadzwyczajne znalezisko. Musimy odkryć, zbadać stanowiska archeologiczne w Libanie. Od początku wojny w 1975 roku nie prowadzono normalnych wykopalisk. Myślimy, że wino to produkt. Nie. Wino to życie. A ponieważ nie możemy zapanować nad życiem, nie wyobrażajmy sobie, że zapanujemy nad winem. Jest nadzwyczajnym nauczycielem. Dzięki niemu ludzie rozmawiają, a kiedy rozmawiają, godzą się. Nie idą na wojnę. 22:45 KRAINA OŚWIECONYCH (THE LAND OF THE ENLIGHTENED) Film dokumentalny, 83 min, Afganistan/Belgia/Niemcy/Irlandia/Niderlandy (Holandia), 2016 Reżyseria i zdjęcia: Pieter - Jan De Pue Scenariusz: David Dusa, Pieter - Jan De Pue Muzyka: Denis Clohessy Nakręcona z ogromnym rozmachem wojenna epopeja o Afganistanie. Najpierw poznajemy historię początków narodu afgańskiego, by później przenieść się w dzisiejsze czasy, w tereny górskie. Tam rządzi dziki gang nastoletnich chłopców z plemienia Kuchi, dowodzony przez niejakiego Cholama. Nastolatkowie handlują opium i znajdywanymi w górach materiałami wybuchowymi, a w zamian dostają od amerykańskich żołnierzy stary sprzęt wojskowy. Co jednak, gdy Amerykanie wycofają się z Afganistanu? To nie tylko opowieść o pojedynku zwaśnionych górskich gangów (w walce o pieniądze chłopcom Cholana depcze po pietach "konkurencja" z sąsiedniej szajki), ale i piękna historia zachowania tożsamości w kraju rozdartym wojną. W dodatku fantastycznie sfotografowana. Reżyser i operator "Krainy oświeconych" Pieter - Jan De Pue zdobył główną nagrodę w konkursie na najlepsze zdjęcia podczas festiwalu Sundance. 00:20 GRUZJA - ZABIĆ PREZYDENTA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Scenariusz: Mariusz Pilis, Marcin Mamoń Wykonawcy: Józef Zeflik Cłodek W wyniku rozpadu ZSRR Gruzja odzyskała niepodległość. Na czele państwa stanął Eduard Szewardnadze, ostatni minister spraw zagranicznych ZSRR. Wraz z Michaiłem Gorbaczowem rozpoczął pierestrojkę i doprowadził do rozpadu największego na świecie państwa. W nowej Gruzji Szewardnadze rozpoczął rządy w chwili, gdy kraj był pogrążony w wojnach domowych. Nie wszystkim Gruzinom Szewardnadze przypadł do gustu i wielu z nich chciało go zabić. 01:20 SZAJBUS Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1985 Scenariusz: Andrzej Mellin Biograficzny dokument Andrzeja Mellina poświęcony Wojtkowi Wiszniewskiemu, zmarłemu twórcy filmowemu młodego pokolenia. W programie znalazło się omówienie dokonań artysty i wspomnienia jego przyjaciół. 01:50 WIENIAWA Dokument fabularyzowany, 60 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Fabularyzowany dokument przedstawia historię życia i śmierci najbarwniejszej postaci II Rzeczypospolitej, jaką był gen. dr Bolesław Wieniawa - Długoszowski, lekarz, literat, oficer kawalerii i dyplomata. W jego biografii streszcza się również cała historia odrodzenia i upadku Polski w okresie "międzywojnia". Narracja filmu rozgrywa się na kilku poziomach - chronologicznie ujętych wydarzeniach zamkniętych fabularną klamrą śmierci i pogrzebu, dyskursu historycznego prowadzonego przez dwóch historyków. Trzeci poziom stanowi warstwa fabularyzowana, na którą składają się sceny aranżowane oraz "zastane" i włączone do filmu na potrzeby scenariusza. 02:55 DZIENNIK PISANY POD WULKANEM Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1995 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Titkow Zdjęcia: Jacek Knopp Muzyka: Piotr Moss Ten wulkan nie drzemał obojętnie, przytłaczając jedynie swą wyniosłą obecnością i zasłaniając słońce. Wstrząsany konwulsjami kipiał i wrzał, spopielając miliony współczesnych świadkowi wydarzeń. Filmowy esej Andrzeja Titkowa nie tylko przedstawia trudne, powikłane losy Gustawa Herlinga - Grudzińskiego, jest także opowieścią o szaleństwach kończącego się właśnie stulecia. Oba wątki splatają się mocno ze sobą, bowiem spazmy historii odcisnęły się niezwykle wyraziście na biografii i dziele pisarza. Dlatego właśnie autor "Innego świata" jest szczególnie wiarygodnym świadkiem epoki, kronikarzem, przewodnikiem po jej splątanych ścieżkach. Relacji bohatera filmu, jego wspomnieniom i przemyśleniom towarzyszą przytaczane fragmenty jego prozy i dziennika, zaś bogaty materiał faktograficzny - archiwalia filmowe i fotograficzne przywołuje klimat wydarzeń sprzed lat, rozgrywających się wśród nostalgicznych, polskich krajobrazów, w słonecznych panoramach Neapolu i na śnieżnych równinach północnej Rosji. I pisarska biografia Gustawa Herlinga - Grudzińskiego, i historia - obie tak ściśle splecione ze sobą - posłużyły autorowi filmu za tworzywo do rozważań nad jeszcze jedną kwestią - obecności literatury w naszym dzisiejszym świecie, tak mocno zdominowanym przez audiowizualne środki przekazu.