TVP Historia Niedziela, 16.10.2022 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1906 - brawurowy, a groteskowy zarazem napad na magistrat w Koepenick pod Berlinem; 1954 - narada w Warszawie nad wprowadzeniem uprawy kukurydzy - kolejna groteska realnego socjalizmu; 1978 - WYBÓR KAROLA KARDYNAŁA WOJTYŁY NA STOLICĘ PIOTROWĄ; 06:55 MÓJ WUJEK PAPIEŻ Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Sroka Scenariusz: Marcin Sroka \ Postać Jana Pawła II jest znana każdemu, jednak dzielić z nim najważniejsze chwile w życiu i cieszyć się jego dozgonną przyjaźnią mogli tylko nieliczni. Poznajmy bardziej prywatną twarz Ojca Świętego oraz nieznane fakty z jego życia przedstawione w opowieści bohatera filmu Andrzeja Kozłowskiego, ulubionego chrześniaka papieża. 09:05 WIEDŹMIN - ODC. 7/13 DOLINA KWIATÓW Serial fantastyczno - przygodowy, 46 min, 13 odc. , Polska 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbiec Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski Dzielny wiedźmin Geralt w swojej wędrówce trafia do Novigradu. W wielkim mieście, pełnym banków, targów i sklepów, spotyka dawnego kompana, barda Jaskra. Poeta przeżywa właśnie kolejny zawód miłosny i utratę względów pięknej Vespuli. Bohaterowie planują wspólny wypad do domu uciech "Passiflora", by bard mógł uspokoić zszargane nerwy. Zamierzenia te biorą jednak w łeb. Geralt i Jaskier ratują z opresji sympatycznego mieniaka, przez przyjaciół zwanego Dudu. Temu przedstawicielowi starożytnej rasy istot potrafiących naśladować inne postaci, grożą tortury i śmierć na stosie. Tętniący życiem Novigrad jest bowiem także miastem nietolerancji dla nieludzi, pełno w nim szafotów i szubienic, władzę sprawują kapłani Wiecznego Ognia z budzącym trwogę Chapellem na czele. Wiedźminowi udaje się ocalić życie swoje oraz towarzyszy i wyrwać się z rąk siepaczy ze straży kapłańskiej. Następnie Geralt wspólnie z Jaskrem udają się w daleką podróż na sam koniec świata. Docierają do pięknej i zielonej krainy, Doliny Kwiatów. Wśród szczęśliwych, pracowicie spędzających czas chłopów, Geralt ma wielkie trudności ze znalezieniem dla siebie zarobku. Wreszcie wiedźminowi trafia się niecodzienne zadanie wygonienia z cichej wioski samego "diaboła". Pierwsze spotkanie z tajemniczą istotą kończy się dla Geralta oraz Jaskra zaskakująco. Niełatwo przepędzić sprytnego rogacza, którego wieszczka - wiedząca wioski, zabrania zabić. Ostatecznie bohaterom udaje się rozwiązać kłopotliwy problem, ale w zamieszaniu spowodowanym nagłym pojawieniem się elfów z gór nieomal tracą zdrowie i życie. Ocalenie przynosi mistyczna Pani Pól. Geralt rozstaje się ze starym towarzyszem i rusza w dalszą drogę, aby spełniać swoje powołanie. 10:15 W KOTLE HISTORII - POLSKI WYNALAZCA I HISZPAŃSKA KUCHNIA. ZAMACH NA ALFONSA XIII. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 31 maja 1906 roku miał miejsce zamach na króla Hiszpanii Alfonsa XIII. Jak informowała prasa, w chwili gdy przejeżdżał powóz wiozący króla i królową, ręka przestępcy rzuciła bombę z dynamitem. Król, gdy bomba wybuchła, spowijając samochód dymem i krwawym pyłem, objął i ucałował młodą pannę młodą, w sposób żywiołowy i naturalny. To, co jest smutne, co jest bolesne, co sprawia, że wszyscy uczciwi ludzie drżą z przerażenia i oburzenia, to rzesze ofiar, które padły na Calle Mayor pod wpływem ogromnego impulsu, jakim była śmiertelna eksplozja. Wiele kobiet bez mężów, wiele dzieci bez ojców, wiele domów pogrążonych w żałobie? Jest to dzieło tej nikczemnej rasy zwyrodnialców, którzy żyją dla nienawiści, dla kłamliwych teorii, które rzekomo opierają się na miłości; tego tłumu szaleńców, którzy każą myśleć o krwawych eksterminacjach. Alfons XIII z zamachu bombowego wyszedł bez szwanku. Jest bardzo prawdopodobne, że życie ocaliła mu specjalna kamizelka, którą dwór w Madrycie zakupił od polskiego wynalazcy Jana Szczepanika. W dowód wdzięczności za ochronę królewskiego życia został on odznaczony orderem Izabeli Katolickiej. Nie było to znów takie dziwne, bo Szczepanik był niezwykle znanym na świecie wynalazcą. Wspominając triumf Szczepanika, Łukasz Modelski ugotuje po madrycku i po galicyjsku. 10:45 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 7 NIE TYLKO 303 - WIELKIE POLOWANIE Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. 11:10 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM HENRYKA SIENKIEWICZA W OBLĘGORKU Magazyn, 26 min, Polska, 2021 "Zyskałem miłość swoich, uznanie obcych, a nawet względny dostatek, brakło mi tylko jednego: ziemi naszej, tej ziemi, z której wyrośliśmy wszyscy, która jest i będzie niewzruszoną podstawą życia i nieśmiertelną walką pokoleń" - mówił Henryk Sienkiewicz, dziękując za Oblęgorek. Dziś jest tu muzeum pisarza. Powstało w 1958 roku, z inicjatywy dzieci pisarza, córki Jadwigi i syna Henryka Józefa. Co ciekawe, to miejsce można było już oglądać za życia pisarza, kiedy przebywał poza Oblęgorkiem. Sienkiewicz otrzymał pałacyk wraz z majątkiem ziemskim od społeczeństwa polskiego z okazji 25 - lecia swojej pracy artystycznej. Dworek został przekazany przyszłemu nobliście wraz z hipoteką. [Faktyczny jubileusz przypadał na rok 1897, ale Sienkiewicz był zaangażowany w obchody 100. - lecia urodzin Adama Mickiewicza]. Kiedy dar ten przekazywano mu 22 grudnia 1900 roku, dom nie był jeszcze gotowy. Stały tu wprawdzie dwa połączone budynki, wybudowane przez poprzednich właścicieli - leśny domek arystokratycznej rodziny Tarłów i pawilon myśliwski rejenta Mieczysława Halika, ale nie zadawalały one ofiarodawców. Postanowiono więc do istniejących zabudowań dobudować pałac dla Henryka Sienkiewicza. Zaprojektował go architekt warszawski Hugo Kudera, nadając mu kształt, który, ze względu na zastosowany eklektyzm, budził wiele kontrowersji. Nad całością górowała okrągła wieża oraz ustawiona nad wejściem figura husarza będąca nawiązaniem do twórczości pisarza. Nad drzwiami wejściowymi umieszczono herb Sienkiewicza Oszyk. 12:45 TROPIKALNE WYSPY ŚWIATA. HAWAJE (EARTH'S TROPICAL ISLANDS 3. HAWAII) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Kathryn Jeffs, Roger Webb Film Dokumentalny BBC Studios Trzeci odcinek to podróż na Hawaje. Pośród wód otwartego Pacyfiku leży najbardziej oddalony od kontynentów archipelag. W miejscowych ciepłych, płytkich tropikalnych wodach samica humbaka przed dwoma tygodniami wydała na świat jedno młode. Przepłynęła cztery tysiące kilometrów z wód Alaski, żeby rodzić w warunkach idealnych dla jej dziecka. U brzegów odizolowanych od świata wysp to młode znajduje się poza zasięgiem większości drapieżników. Tu może pływać w jedynych ciepłych płyciznach w promieniu półtora tysiąca kilometrów. Woda o kojącej temperaturze 27 stopni Celsjusza ma kluczowe znaczenie dla rozwoju nowo narodzonego humbaka, u którego jeszcze nie wykształciła się gruba, izolująca warstwa tłuszczu. Hawaje zapewniają też schronienie przed wiatrem i prądami morskimi otwartego oceanu. Młode może tu odpocząć i w pełni wykorzystać energię, jaką daje mu mleko matki, by dobrze się rozwijać. Wszyscy wędrowcy, którzy dotrą na odległy archipelag, mogą liczyć na schronienie i wyjątkowe warunki do rozpoczęcia nowego życia. Hawaje leżą na środku Oceanu Spokojnego, 3000 kilometrów od zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej. Tworzy je łańcuch ponad stu wysp, ciągnący się na długości 2400 kilometrów. Największa i najmłodsza z nich jest najdalej wysunięta na południe. Wędrując na północny zachód, napotykamy coraz starsze i coraz mniejsze wyspy. Archipelag Hawajów znajduje się na płycie tektonicznej, która przesuwa wszystkie wyspy na północny zachód. 13:40 WOJOWNICY CZASU - DZIEŃ NA ZAMKU, CZYLI UROKI ŚREDNIOWIECZA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w pierwszej połowie XIV wieku zachodnim granicom Polski zaczęły zagrażać najazdy wojsk czeskich Jana Luksemburskiego, jej piastowski władca, Kazimierz Wielki nakazał budowę zamków, które miały bronić ówczesnej stolicy, czyli Krakowa od strony Górnego Śląska. Powstał wówczas łańcuch warownych zamków do dziś znanych jako Orle Gniazda. Podobnie jak w całej ówczesnej Europie, zamki te nie były jedynie obronnymi fortecami, ale miejscami, w których toczyło się normalne życie z wszystkimi jego cieniami i blaskami. W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie "Wojownicy czasu". 14:25 WOJTYŁA. ŚLEDZTWO (WOJTYLA. LA INVESTIGACIÓN) Film dokumentalny, 75 min, Hiszpania, 2020 Reżyseria: Jose Maria Zavala Scenariusz: Jose Maria Zavala Zdjęcia: Miguel Gilaberte Muzyka: Javier De La Cruz Karol Wojtyła jako papież to prawdopodobnie najbardziej publiczna postać w historii. Nikt nie był fotografowany, nagrywany czy filmowany tak często jak on. Przez jego cotygodniowe audiencje generalne przewinęło się ponad 18 milionów osób. Czy jednak kryje się coś za publicznym wizerunkiem papieża, co jakkolwiek ciężko w to uwierzyć umykało powszechnej świadomości aż do dziś? Jakie było prywatne oblicze najbardziej publicznej postaci świata? Kto oddał nawet swoje życie, aby pontyfikat Jana Pawła II mógł być taki, jakim go pamiętamy - długi i owocny? 17:25 NOCE I DNIE - ODC. 7/12 - WIATR W OCZY Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Irena Kownas, Ryszarda Hanin, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Anna Nehrebecka, Bogusław Sochnacki, Stanisława Celińska, Jerzy Kamas i inni Tomaszek, syn Niechciców, przysparza rodzicom wielu trosk. Chłopak nagminnie kłamie i kradnie. Bogumił szuka w pracy ucieczki od domowych kłopotów i zmartwień. Tymczasem we wsi zaczyna wrzeć, fornale żądają poprawy warunków życia. Fala rozruchów przechodzi zresztą przez cały kraj. Barbara, która stale mieszka w Kalińcu, przyjeżdża pewnego dnia bez uprzedzenia do Serbinowa i zastaje męża w niedwuznacznej sytuacji ze służącą Felicją. Wstrząs, jakiego doznaje, wywołuje u niej długotrwałą chorobę. Codzienne kłopoty i praca znowu jednak zbliżają małżonków. 20:00 OPERACJA FOXLEY. ZABIĆ HITLERA (OPERATION FOXLEY: L`ASSASSINAT D`HITLER) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2017 Reżyseria: Guilain Depardiu Wszelkie próby zamachu na Hitlera zakończyły się fiaskiem. Jednak operacja Foxley, która pozostała tajna do końca lat 90. , miała największe szanse na powodzenie. Jej celem było zastrzelenie Hitlera podczas jego codziennego porannego spaceru w Berghof, jego bawarskiej rezydencji. Dwóch snajperów zrzuconych na spadochronach miało po wylądowaniu znaleźć idealną pozycję do oddania strzału, tak aby zabić Hitlera i zakończyć wyniszczającą świat wojnę. Autorzy filmu korzystają z odtajnionych dokumentów brytyjskich służb specjalnych, a dzięki prezentowanym archiwom i fabularyzowanym rekonstrukcjom, rozkładają na czynniki pierwsze plan, który mógł przyspieszyć upadek Hitlera. 21:00 JAN PAWEŁ II (POPE JOHN PAUL II /GIOVANNI PAOLO II) Film biograficzny, 123 min, Polska/Włochy/USA, 2006 Reżyseria: John Kent Harrison Scenariusz: John Kent Harrison Zdjęcia: Fabrizio Lucci Wykonawcy: Krzysztof Kolberger, Władysław Kowalski, Olgierd Łukaszewicz, Wojciech Malajkat, Marek Barbasiewicz, Joanna Koroniewska, Jolanta Fraszyńska, Maciej Marczewski, Marcin Przybylski, Anna Dereszowska, Robert Gonera, Krzysztof Janczar Aktorzy: John Voight, Cary Elwes, James Cromwell, Christopher Lee, Ben Gazzara, Wenanty Nosul, Daniele Pecci, Vittoria Belvedere, Giuliano Gemma Wkrótce po śmierci papieża Jana Pawła II powstały, niemal równolegle, dwa filmy fabularne opowiadające o jego życiu i pontyfikacie: amerykański "Jan Paweł II. Nie lękajcie się" Jeffa Blecknera z Thomasem Kretschmannem w roli głównej oraz polsko - włosko - amerykański "Jan Paweł II" z Carym Elwesem i Jonem Voigtem odtwarzającymi postać papieża Polaka w różnych okresach jego życia. Film ten zasługuje na pochwały nie tylko ze względu na rozmach i staranność, z jakimi potraktowano temat i samego bohatera. Zadbano zarówno o wierność faktom, jak i stworzenie możliwie największego podobieństwa zewnętrznego. Cary Elwes jako młody Karol Wojtyła, ale przede wszystkim Jon Voigt odtwarzający postać papieża Polaka już w okresie jego pontyfikatu naśladuje charakterystyczny kształt jego postaci, pochylenie głowy, sposób poruszania się, gesty i zachowania, jakie pamiętamy z telewizyjnych transmisji papieskich pielgrzymek. Stara się również ukazać na ekranie jego bogatą, złożoną osobowość, niezwykłą religijność, prostotę i szczerość idące w parze z wyrafinowanym intelektualizmem i mistycyzmem. Dzieło Johna Kenta Harrisona opowiada o całym dorosłym życiu Karola Wojtyły, choć oczywiście większa część filmu poświęcona jest okresowi pontyfikatu Jana Pawła II i jego wpływowi na sprawy religii oraz zmiany polityczne zachodzące na świecie. Film otwiera scena zamachu na papieża, do którego doszło 13 maja 1981 r. na placu Świętego Piotra w Rzymie. Pojazd z rannym Janem Pawłem II przedziera się przez plac w kierunku szpitala. Przed oczami papieża przewija się film, Ojciec Święty cofa się myślami do 1938 r. Wspomina swoją młodość, wspaniałą rodzinę, fascynację teatrem, literaturą, filozofią, sportem, ale też Bogiem i drugim człowiekiem. Nadchodzi rok 1939 - wojna i okupacja. Karol Wojtyła próbuje zrozumieć i poradzić sobie z nową sytuacją. Trafia na wspaniałego spowiednika - arcybiskupa Sapiehę. Studiuje w jego podziemnym seminarium i podejmuje decyzję o zostaniu księdzem. Na prośbę ojca, aby uniknąć wywiezienia na roboty, podejmuje ciężką, fizyczną harówkę w kamieniołomach. Kolejnym czasem wielkiej próby jest powojenna konfrontacja z komunizmem, który zwalcza na każdym kroku wszelkie przejawy religijności. Zabrania używania symboli religijnych poza budynkami należącymi do Kościoła. Odwraca uwagę polskiej młodzieży od religii. Zamyka katolickie szkoły. Kontroluje społeczną i charytatywną działalność Kościoła. Represjonuje duchownych. Ingeruje w obsadzanie kościelnych stanowisk. Zabrania lub utrudnia budowanie nowych świątyń. Z tym wszystkim musi zmierzyć się ksiądz, a później biskup i wreszcie kardynał Karol Wojtyła. 16 października 1978 r. nadchodzi najważniejszy moment w jego życiu: Karol Wojtyła staje na czele całego Kościoła katolickiego. Dla wielu wybór papieża Polaka jest olbrzymim zaskoczeniem, ale też nadzieją na zmiany. Później przychodzi okres długiej rekonwalescencji, który zbiega się z kolejnym smutnym wydarzeniem w życiu papieża - śmiercią prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Jan Paweł II jednak się nie poddaje. Wyznacza sobie zadanie: wprowadzić Kościół w nowe tysiąclecie bez wojen i przelewu krwi. Do pomocy w realizacji tego zadania wyznacza kardynała Ratzingera, powołując go na prefekta Kongregacji Doktryny Wiary. Zamach nie zmienia też stylu sprawowania władzy papieskiej: Jan Paweł II nadal jest aktywny, pielgrzymuje, wzywa do pokoju i pojednania, spotyka się z głowami państw i szefami dyplomacji, walczy o prawa człowieka - do życia, wolności słowa i wyznania. Wiele czasu poświęca problemowi komunizmu, uważając, że rozpad Związku Radzieckiego jest realny. Ważnym aspektem jego walki o pokój na ziemi jest tworzenie więzi z młodzieżą. Jan Paweł II, przyjaciel i wychowawca młodych ludzi, ustanawia Światowy Dzień Młodzieży. Wbrew spekulacjom nieprzychylnych Kościołowi środowisk odnosi olbrzymi sukces - na jego wezwanie odpowiadają tłumy. Młodzież udziela mu pełnego poparcia. Z biegiem lat pogarsza się stan zdrowia papieża. Konieczna staje się operacja wstawienia mu sztucznego stawu biodrowego, potem trwa długa rehabilitacja, daje znać o sobie choroba Parkinsona, która powoli atakuje całe ciało. Dla aktywnej i pełnej życia osoby tego typu ograniczenia są co najmniej niewygodne. Ale Jan Paweł II nie ma czasu na choroby, zbliża się bowiem rok 2000. Kościół ma już 2000 lat. Z tej okazji zostaje zorganizowana pielgrzymka do Ziemi Świętej. Nieuchronny upływ czasu i kolejne choroby utrudniają życie Karolowi Wojtyle, który przygotowuje się powoli na spotkanie z Bogiem. Do ostatnich chwil jego ukochana młodzież jest przy nim. Słyszy ją, przygotowując się do ostatniej drogi: "Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie". 23:15 LUDZIE Z POCIĄGU Dramat, 91 min, Polska 1960 Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz na podstawie opowiadania Mariana Brandysa "Chłopiec z pociągu": Marian Brandys i Ludwika Woźnicka Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Tadeusz Baird Aktorzy: Jerzy Block, Maciej Damięcki, Danuta Szaflarska, Andrzej May, Janina Traczykówna, Aleksander Fogiel, Bogdan Baer, Małgorzata Dziedzic, Zdzisław Karczewski i inni Trzeci, po "Krzyżu Walecznych" i "Nikt nie woła", film fabularny w dorobku Kazimierza Kutza, nagrodzony Srebrnym Żaglem na MFF w Locarno w 1961 r. Stosunkowo drobny epizod z wojennej rzeczywistości, zawarty w zaledwie parogodzinnym przedziale czasowym, staje się dla reżysera pretekstem do nakreślenia kilku wyrazistych portretów psychologicznych ludzi postawionych w skrajnie dramatycznej sytuacji: w obliczu śmierci. W takich okolicznościach ujawnia się w człowieku to, co najbardziej autentyczne, jego prawdziwy charakter. Tylko nieliczne jednostki wychodzą godnie z takiej próby. W filmie Kutza, którego akcja rozgrywa się jesienią 1943 r. , próbie tej zostają poddani pasażerowie pociągu, który przybywa na małą stacyjkę Koriany. Okazuje się, że dwa ostatnie wagony trzeba odczepić, bo pękły osie. Pasażerowie z tych dwóch wagonów muszą czekać na następny pociąg osobowy, który przybędzie dopiero nazajutrz. Ale wkrótce przez stacyjkę ma przejeżdżać towarowy. Paskarze upijają policjanta kolejowego, aby móc zatrzymać zbliżający się skład. Pijany żandarm gubi gdzieś karabin i nie rozumiejąc o co chodzi wzywa telefonicznie SS. Twierdzi, że na stację napadli partyzanci. Razem z pociągiem towarowym na dworzec przybywają SS - mani. Podczas rewidowania pasażerów znajdują karabin. Ponieważ nikt nie chce się do niego przyznać, ustawiają wszystkich w szeregu i co piątą osobę wyciągają na rozstrzelanie. Masakra wydaje się nieunikniona. Sytuację wyjaśnia zawiadowca, który przyprowadza pijanego policjanta kolejowego. 01:00 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA SPRZEDAWCY DYWANÓW W BAKU Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Baku - miasta, które leży na pograniczu Europy i Azji. W azerbejdżańskiej stolicy zawsze ścierały się i walczyły o prym dwie kultury i tradycje. Tu obok dziewczyn w jeansach można zobaczyć kobiety w czadorach, a obok nowoczesnych biurowców - średniowieczne minarety. Bohaterem jest 27 letni Elczin - sprzedawca słynnych azerbejdżańskich dywanów i upominków. Sklep, w którym pracuje, mieści się na bakijskiej Starówce, gdzie można poczuć prawdziwą atmosferę świata orientu. Kamera towarzyszy Elczinowi w domu, w pracy, kiedy targuje się z klientami, podczas spotkania z kolegami w czajchanie, czyli typowo wschodniej herbaciarni, w czasie muzułmańskiej modlitwy i wieczorem w nocnym klubie na pokazie orientalnego tańca brzucha.