TVP Dokument Poniedziałek, 17.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJJAŚNIEJSZY PUNKT BIESZCZADÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Jeszcze kilka lat temu diabeł mówił tu dobranoc. Dziś nawet zachodzące słońce nie mówi, bo choć znika za górami, jego energia pozostaje w akumulatorach. Właściciel gospodarstwa gościnnego o wdzięcznej nazwie Ranczo Eko - Frontiers, biolog dr Andrzej Czech nie bez dumy zapewnia, że w ogóle nie jest ono podłączone do sieci energetycznej. Ale na surowość zimy nie narzeka. Do wyjątków należą chwile, gdy musi się ratować agregatem spalinowym. Założeniem gospodarza zawsze było zgodne współdziałanie z przyrodą, a ta jest mu, jako badaczowi bieszczadzkich bobrów, bardzo bliska. Początki gospodarstwa nie były łatwe, musieli walczyć z trudnym terenem, mieszkając początkowo w namiotach, a gdy ostra zima przycisnęła, w niewykończonym domu. Już to samo nauczyło ekipę Andrzeja Czecha myślenia o racjonalnym wykorzystaniu energii. W 2004 roku postawili pierwszy, niewielki wiatrak. Dziś gospodarstwo korzysta na przemian z energii wiatru i słońca. Ogniwa fotogalwaniczne pozwalają skutecznie wykorzystywać światło naszej gwiazdy, zaś akumulatory tę naturalną energię zgromadzić. Nawet gdyby wciąż było pochmurno i nie wiało, starczy jej na dobre trzy tygodnie. Ale taka sytuacja się nie zdarza, bo jak są chmury, to przeważnie jest i wiatr - zauważa gospodarz przyrodnik. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 21 TARCZA UKRYTA W GÓRACH Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem wciela się w rolę obrońcy Twierdzy Srebrna Góra w Górach Sowich. Sprawdza, jakie obowiązki należały do żołnierzy stacjonujących w twierdzy i jak wyglądało ich codzienne życie. Co jedli? Gdzie spali? Na jakie zapadali choroby? A wszystko to w niesamowitym otoczeniu natury! Nie ma się więc co dziwić, że turyści z całej Europy pokonują co roku setki kilometrów, aby na własne oczy przyjrzeć się największej górskiej twierdzy w Europie. Co ich kusi? Wszystko stanie się jasne w najnowszych "Podróżach z historią!". 07:05 NOTACJE - STANISŁAW SROKOWSKI. DZIADEK Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2007 Autor: Marcin Bradke Rodzina Srokowskich musiała opuścić swoją wieś. Dziadek, który nie chciał tego uczynić, został zamordowany. Stanisław Srokowski - pisarz, poeta, prozaik, dramaturg, krytyk literacki, tłumacz, publicysta. Jako poeta i prozaik debiutował w 1958 roku w Opolu. Po stanie wojennym został wyrzucony z pracy. Przez blisko dwa lata był bezrobotny. W okresie 1983 - 89 przebywał na wygnaniu w Zagłębiu Miedziowym w Lubinie. W latach 1990 - 1993 był wykładowcą Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 1995 był redaktorem naczelnym założonego przez siebie jedynego w Europie czasopisma edukacyjno - twórczego, budowanego przez dzieci i młodzież w wieku 8 - 16 lat - "Nowe Twarze" (wcześniejszy tytuł: "Gazeta Dzieci"). Przez wiele lat należał do Związku Literatów Polskich oraz ZAIKS - u. Obecnie należy do Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich. Brał udział w wielu działaniach na rzecz odnowy moralnej, społecznej i politycznej w kraju. Założyciel NSZZ "Solidarność" w redakcji Wiadomości, doradca Z. W. NSZZ "Solidarność" R. I. Współorganizator Związków Twórczych i Stowarzyszeń Naukowych we Wrocławiu, przewodniczący klubu "Odrodzenie". Współtwórca stowarzyszenia kulturalnego polsko - ukraińskiej współpracy "Biały ptak". Twórca i pierwszy prezes Towarzystwa Polsko - Greckiego we Wrocławiu. Współzałożyciel Instytutu Wincentego Witosa. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 127 KIELCE Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedzi tym razem Kielce. Ich najwcześniejsze dzieje wiązane są z miejscem w pobliżu kościoła św. Wojciecha, gdzie odnaleziono pozostałości średniowiecznej chaty, należącej do pierwszego mieszkańca miasta. Od średniowiecza aż po koniec XVIII wieku Kielce należały do biskupów krakowskich. Były również stolicą województwa krakowskiego, którego władze miały swą siedzibę w Pałacu Biskupów. W tym samym miejscu w sierpniu 1914 roku kwaterował sztab Marszałka Józefa Piłsudskiego. Miasto zaskakuje różnorodnością: można tu zwiedzić Muzeum Zabawek i Zabawy, mieszczące się w okazałym budynku XIX - wiecznej hali targowej, Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego czy Muzeum Laurensa Hammonda, twórcy wielu wynalazków w tym słynnych organów. Ciekawym obiektem jest Dworek Laszczyków, 200 - letni drewniany budynek, ostatni tego typu w Kielcach, dający wyobrażenie o dawnej zabudowie tej części miasta. Park Kadzielnia, czyli dawny kamieniołom to miejsce, w którym można zobaczyć przekrój przez okresy geologiczne od kambru aż po czwartorzęd. Tuż obok zlokalizowane są jaskinie udostępnione turystom oraz Amfiteatr Kadzielnia. Centrum Geoedukacji, które pokazuje geologiczne dzieje tego regionu, wygląda jak jedno wielkie oceanarium. Dzięki maszynie zwanej kretem w 8 minut można tu odbyć podróż i cofnąć się o ponad 380 mln lat. Z kolei w Energetycznym Centrum Nauki Kieleckiego Parku Technologicznego można dowiedzieć się, skąd się bierze prąd i co zrobić, aby mądrze z niego wykorzystać. 07:45 PRZYRODNIK NA TROPIE - /19/ - JEMIOŁA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. 08:20 KATLA NADCIĄGA: NIEUCHRONNY KATAKLIZM (KATLA IS COMING) Film dokumentalny, 49 min, Islandia, 2019 Reżyseria: Lara Ómarsdóttir Film o jednym z najwspanialszych i najbardziej przerażających wulkanów na ziemi - wulkanie Katla i o tym, co się stanie, gdy ponownie wybuchnie. Naukowcy zgadzają się, że kolejna erupcja może nastąpić bardzo szybko. Wulkan jest jednym z najczęściej wybuchających na Islandii, średnio około dwóch erupcji w każdym stuleciu. Ostatnia erupcja Katli miała miejsce w 1918 roku. Południowe wybrzeże zostało przedłużone o 5 km przez osady powodziowe. Obecna reakcja wulkaniczna należy do najdłuższych ze znanych, ale monitorowanie deformacji gruntu i sejsmiczności nie wykazuje żadnych oznak przebudzenia. Jednak niepokojące są oznaki wysokiej aktywności pod kalderą Katli, jest to znak zbliżającej się erupcji. Powinno to skłonić do szeroko zakrojonego planowania awaryjnego na wysokim szczeblu w całej Europie, ponieważ Katla może być znacznie groźniejsza niż Eyjafjallajökull. Zależnie od ilości wyrzuconego materiału, może to mieć znaczenie i spowodować kilkuletnie zmiany globalnego klimatu. 09:20 CHIŃSKIE KRÓLESTWO MAŁP (CHINA’S SECRET MONKEY KINGDOM) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Christopher Khor Film dokumentalny o spektakularnym rezerwacie przyrody w Chinach południowo - zachodnich. To ostatnie schronienie krytycznie zagrożonego gatunku małp - lutungów białogłowych. Bronią ich strome ściany, a dwiema cytadelami rządzą pradawne rody. Rezerwat Chongzuo to miejsce pełne zachwycającego, dzikiego piękna. Mieszkańcy klifu, występujący kiedyś w całej Azji Południowo - Zachodniej, żyją teraz tylko tutaj, w swojej ostatniej ostoi - w górach krasowych. Film ukazuje intymne życie społeczne tych zwierząt na wysokościach, które są dla innych gatunków mogłyby okazać się śmiertelne. To królestwo pomaga zagrożonemu gatunkowi lutungów białogłowych uniknąć wymarcia. 10:20 GANDER INTERNATIONAL - PORT LOTNICZY NA KRAŃCU ŚWIATA (GANDER INTERNATIONAL - THE AIRPORT IN THE MIDDLE OF NOWHERE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Roland May Film pokazuje, jak doszło do tego, że w 1938 roku na północno - wschodnim krańcu Ameryki zbudowano lotnisko, które aż do lat 60. XX wieku można było reklamować hasłem "Rozdroża świata". Kanadyjski Port Lotniczy Gander International - Airport. Ten film opowiada o tym, jak okoliczni mieszkańcy stopniowo schodzili z wielkiej, światowej sceny, aby odkryć na nowo siebie i swoje rodzinne miasto. Kiedyś prawie każdy samolot musiał wylądować w Gander przed i po przekroczeniu Atlantyku. Wtedy najsłynniejsi ówczesnego świata spotykali się w zaimprowizowanej hali odlotów. Głowy państw, takie jak Fidel Castro, stały się ulubionymi gośćmi dyrektora lotniska. 11:20 KLUBY PERYFERYJNE Reportaż, 34 min, Polska, 1978 Autor: Andrzej Szeląg Piłka nożna z Krakowem związana jest od lat. Krakowskie kluby przechodziły swoje wzloty i upadki. Miały też duży wpływ na lokalną społeczność. Prezentacja dwóch krakowskich klubów: KS Podgórze oraz SKS Bronowianka. Rozmowy z działaczami i miłośnikami klubów. Historia, sukcesy i plany na dalsze funkcjonowanie klubów sportowych. 12:05 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 5 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiego dziedzictwa na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do Dubnik i Mejszagoły na Wileńszczyźnie. 12:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - DOROTA I JĘDRZEJ Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w ostatnim w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w tym mieście uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich antenaci. Dorota Firlej, historyk sztuki i kustosz w Muzeum w Żywcu, przybliża życie i twórczość Andrzeja Komonieckiego, charyzmatycznego wójta i kronikarza Żywca, który żył na przełomie XVII i XVIII wieku. Rozmawia z grafologiem, który na podstawie archiwalnych rękopisów opowiada o charakterze autora. Wybiera statystę, który najlepiej wcieli się w rolę Komonieckiego, a następnie tłumaczy mu, co to znaczy być putoszem, czyli mieszczaninem żywieckim. 13:15 UKRAIŃCY - ODC. 6. ALEKSANDRA SASZA SIDORENKO (BOKSERKA) Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial dokumentalny przedstawiający niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. Aleksandra Sasza Sidorenko pochodzi z Podola na Ukrainie. Jej rodzice mieszkają w Winnicy, w mieście w środkowej części Ukrainy, w stolicy regionu i obwodu winnickiego. Nie zdecydowali się na emigrację, ale Sasza ma wokół siebie krewnych z Ukrainy, którzy jak ona wybrali Polskę na swój dom. Sasza jest bokserką, ale karierę sportową rozpoczęła od karate, w wieku 12 lat. Mając zaledwie 14 lat, zaczęła uprawiać kickboxing, w którym zdobyła Puchar Świata, jest także siedmiokrotną mistrzynią Ukrainy, mistrzynią Europy. W 2017 roku zdobyła pas Mistrzyni Europy. Obecnie marzeniem Saszy jest zdobycie tytułu Mistrzyni Świata w boksie zawodowym. Sasza przyjechała do Polski osiem lat temu, w 2014 roku. Po trzech miesiącach otrzymała polskie obywatelstwo i od tego czasu na zawodach występuje w polskich barwach, wcześniej reprezentowała Ukrainę i Kazachstan. Wyszła za mąż za Polaka, urodziła synka Kolę i na prawie dwa lata zrezygnowała z kariery sportowej. Po urlopie macierzyńskim wróciła. Łączy rolę matki, bokserki i bizneswoman. Wraz z mężem prowadzi klub bokserski, szkoli bokserów i sama intensywnie trenuje, ale jest tam miejsce także dla kobiet, dla których Sasza jest inspiracją. 14:05 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. DALEKI WSCHÓD (AMUR ASIA’S AMAZON. THE FAR EAST) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów kwadratowych, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 15:05 DZIKA PÓŁNOC - ODC. 3 WYBRZEŻE (WILD NORTH EP. 3 THE COAST) Serial dokumentalny, 51 min, Dania, 2015 Reżyseria: Arne Naevra, Torgeir Lande Seria dokumentalna o dzikiej, dalekiej północy. Odcinek trzeci to opowieść o wybrzeżach. Odwiedzimy Svalbard daleko na północy, gdzie niedźwiedzie polarne polują na foki czy morsa. Na surowych, ptasich klifach śledzimy dramat rodziny maskonurów. Dowiadujemy się o niezwykłej symbiozie między człowiekiem a edredonem. Skandynawia ma długie i zróżnicowane wybrzeże. Od wieków tutejsi mieszkańcy mieli bliską więź z morzem, a także ze związanymi z morzem i wybrzeżem zwierzętami. 16:00 COŚ TU PACHNIE: WĘCH I JEGO TAJEMNICE. (FOLLOW YOUR NOSE CRACKING SMELL’S CODE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexander Lahl, Max Monch Film dokumentalny, który pozwoli nam bliżej poznać zmysł węchu. Tradycyjnie filozofowie nie doceniali go, odrzucając go jako zbyt "szorstki" dla cywilizowanego społeczeństwa i znacznie gorszy od wzroku i słuchu. Ale w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci naukowcy zaczęli zdawać sobie sprawę z tego, jak potężne są nasze nosy i w jak zadziwiający i nieoczekiwany sposób zapachy mogą na nas wpływać. Jak postrzegamy zapachy? Jakie wiadomości zawierają? Jak zmieniają i wpływają na nasz mózg i zachowanie? Szukając odpowiedzi na te pytania, spotykamy się z ludźmi cierpiącymi na anosmię (utratę lub upośledzenie węchu) i odkrywamy, że nasze nosy są bezpośrednio podłączone do najgłębszych, najstarszych części naszego mózgu, gdzie powstają uczucia i przechowywane są wspomnienia. Co więcej, biolodzy znaleźli receptory zapachowe w całym ciele i sądzą, że niektóre zapachy zatrzymują wzrost nowotworów złośliwych, podczas gdy inne mogą być użyte do dezorientacji plemników i zapewnienia niezawodnej kontroli urodzeń. Podczas konsultacji z przedstawicielami branży perfum i naukowcami zdajemy sobie sprawę, jak fascynująca jest nauka o węchu. Badanie percepcji tego rodzaju dopiero się rozpoczęło. Prawdopodobnie powinniśmy się przygotować na niespodzianki. 17:00 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 1. EL HIERRO (ISLANDS OF THE FUTURE 1. EL HIERRO) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu, na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 18:05 ZACZAROWANY ŚWIAT ANDERSENA (THE ORIGINS OF ARIELLE: H. C. ANDERSEN / MÄRCHEN FÜR DIE WELT: HANS CHRISTIAN ANDERSEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Sabine Bier Film dokumentalny, w którym wyruszymy w literacką podróż, aby poznać bliżej życie autora powieści i baśni, Hansa Christiana Andersena. Na jego baśniach wychowały się pokolenia dzieci. Do dziś jego 168 bajek urzeka czytelników mieszaniną fantazji, melancholii i nadziei. Po drodze odkrywamy na nowo te historie i postaci o ponadczasowym pięknie, które czerpią z jego życia osobistego. Pokazujemy nie tylko genezę jego najsłynniejszych opowieści, ale także samego Andersena. Kim był? Dziwacznym, kochanym i zabawnym człowiekiem. Badamy, jak wiele z osobistych przeżyć kryje się w jego bajkach - kto był Brzydkim Kaczątkiem w jego życiu i co kryje się za nieszczęśliwą Małą Syrenką? Nieustannie szukał ucieczki od prawdziwego świata. Był odmieńcem z wyboru, ale jego dzieła do dziś przynoszą mu sławę. Andersen to Szekspir pokoju dziecięcego. Z trwającej całe życie walki między konformizmem a buntem wyłoniły się piękne, ponadczasowe opowieści. Twórczość tego geniusza to często nasze pierwsze spotkanie z literaturą. W Danii zbiór baśni Andersena to typowy prezent z okazji chrztu. Na cześć Hansa Christiana Andersena, drugiego kwietnia, w jego urodziny, świętujemy Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BANGKOK MNIEJ ZNANY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: stolica Tajlandii, Bangkok. To jedna z najważniejszych metropolii Azji Południowo - Wschodniej. Rocznie odwiedza ją ponad jedenaście milionów turystów. Dziedzictwo kulturowe Bangkoku łączy w sobie wiele wpływów. Krung Thep - inna nazwa Bangkoku - to skrót, którego rozwinięcie można przetłumaczyć jako: "miasto aniołów, wielka rezydencja szmaragdowego Buddy, niezdobyte miasto boga Indry, wielka stolica świata, wycięta w dziewięciu drogich kamieniach, miasto szczęśliwe i szlachetne w ogromnym pałacu królewskim podobnym do niebiańskiej siedziby, królestwo boskiego wcielenia, miasto poświęcone Indrze i wzniesione przez Wiszwakarmana". Bangkok to olbrzymia, licząca osiem milionów mieszkańców metropolia. Nowoczesne miasto rozwinęło się błyskawicznie. W ciągu niecałych trzydziestu lat Bangkok stał się jednym z najbardziej dynamicznych ośrodków gospodarczych Azji. Miasto znane jest też z podwieszanych autostrad i chaotycznego ruchu drogowego. W cieniu awangardowych wieżowców trwa jednak inny, stary Bangkok, który wart jest odkrycia. Dzielnica Rattanakosin to historyczne i duchowe centrum miasta. Tu znajduje się świątynia Wat Pho, która jest nie tylko miejscem kultu, ale również ośrodkiem nauczania tradycyjnej medycyny, a zwłaszcza sztuki tajskiego masażu. Jej budowa zaczęła się w 1788 roku. Dzięki majątkom zgromadzonym przez kupców z Krung Teph, który początkowo był zwykłym portem handlowym nad Zatoką Syjamską, władcy wznieśli bogato zdobione świątynie, w których kryją się 394 złocone posągi Buddy. Należące do świątyni stupy to unikat na skalę światową. Te budowle wywodzą się z Indii i przedstawiają Buddę w formie stożka. Często przechowywane są w nich relikwie Buddy. Wat Pho to królewskie mauzoleum, dlatego tutejsze stupy kryją prochy książąt, czczone przez mieszkańców Tajlandii. Autorzy filmu przybliżają dwie twarze Bangkoku, tę z tradycjami i tę nowoczesną. Tym, którzy zechcą dokładniej poznać Bangkok, ma on do zaoferowania wiele niespodzianek. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - MAŁGORZATA IMIELSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Małgorzata Imielska. 20:40 MŁODOŚĆ W CZASACH ZAGŁADY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Małgorzata Imielska Jest to historia dwojga ludzi, którzy przetrwali Holocaust. Gdy wybuchła wojna, mieli niespełna 20 lat. Marzyli o szczęśliwym, wspaniałym życiu. Jednak los sprawił, że przez 1000 dni musieli walczyć o przetrwanie. Jerzy Kamieniecki to Żyd, który czas Holocaustu przetrwał po stronie aryjskiej. Jednak mimo dobrego wyglądu nie przeżyłby, gdyby nie pomoc polskiego przyjaciela Janusza Malinowskiego. Tak samo nie przeżyłaby jego rodzina: matka, ojciec, brat, żona. Każde z nich ocalenie życia zawdzięcza właśnie Januszowi Malinowskiemu. 21:40 POWIEDZ MI DLACZEGO? Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol-Borodziuk Poznali się w 1936 roku w Otwocku. Jurek właśnie został wyrzucony z drugiego już gimnazjum. W nowej szkole koedukacyjnej chłopak zwrócił uwagę na Stellę. Piękna, czarnowłosa dziewczyna o śniadej cerze wpadła mu w oko. I choć pochodzący z żydowskiej rodziny Jurek wolał Polki, zakochał się w Żydówce. Rodzice Stelli krzywo patrzyli na związek swojej uwielbianej córeczki z "warszawskim łobuzem". Ale znajomość kwitła, młodzi często spacerowali razem "aleją kochanków" - drogą z Otwocka do Śródborowa. Kiedy wybuchła wojna, Stella i Jurek, jak wszyscy polscy Żydzi, znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. On dość szybko postanowił wstąpić do konspiracji. Znajomy, Malinowski, załatwił chłopakowi fałszywe, aryjskie papiery. Jurek wiedział, jak zmylić Niemca czy szmalcownika. Chodził sprężystym, zawadiackim krokiem, wyprostowany, z młodzieńczą bezczelnością w oczach. Wstąpił w szeregi Narodowych Sił Zbrojnych, podziemnej organizacji kładącej wielki nacisk na wartości narodowe. Niektórzy towarzysze broni Jurka, nieświadomi jego prawdziwego pochodzenia, wyrażali antysemickie uwagi i doceniali rolę Hitlera w "oczyszczaniu" Polski z Żydów. Doskonale zakamuflowany wśród nich młodzieniec nie zapomniał o Stelli. Parokrotnie pomagał jej przenieść się z miejsca w miejsce. Uratował życie dziewczynie, kiedy hitlerowcy likwidowali otwockie getto. Spotykali się potajemnie, w tajemnicy też wzięli ślub. Wkrótce jednak doszło do tragedii. Podczas jednej z akcji Jurek został schwytany przez Niemców. Nieświadoma jego losu, przerażona Stella opuściła Polskę. Po wojnie Jurek, który przeżył piekło obozów koncentracyjnych, postanowił odnaleźć żonę. Ta jednak całkiem zerwała kontakty. Zrozpaczony mężczyzna szukał jej po całej Europie, aby w końcu dowiedzieć się, że Stella ponownie wyszła za mąż i wyemigrowała ze Starego Kontynentu. Po ponad pięćdziesięciu latach dawni kochankowie i małżonkowie wspominają swoją pierwszą miłość. Dzielą ich tysiące kilometrów - Stella mieszka w Bostonie w USA, Jurek w Izraelu. On nadal nie może zrozumieć, czemu żona go opuściła i uciekła z innym. Czy uda im się zobaczyć i porozmawiać po raz pierwszy od pół wieku? 22:35 PRZEŻYĆ AFGANISTAN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Reżyseria: Małgorzata Imielska Film przedstawia historię szkolenia wojskowego i prywatne przygotowania pięciorga zawodowych żołnierzy do wyjazdu na misję do Afganistanu, ich pobyt w prowincji Ghazni, codzienne patrole i pierwsze miesiące, gdy po powrocie do kraju starają się prowadzić normalne życie. Dwóch z pięciorga bohaterów filmu pełniło wcześniej służbę w Czadzie, troje zaś uczestniczy w zagranicznej misji po raz pierwszy. Wśród tych osób jest dziewczyna, narzeczona jednego z bohaterów. Film dokumentalny "Przeżyć Afganistan" przedstawia naszych bohaterów nie tylko jako żołnierzy, ale także jako ludzi, którzy muszą radzić sobie z wieloma emocjami. Chociażby z poczuciem odpowiedzialności za bezpieczeństwo tych, z którymi idą na patrol. Film pokazuje także tęsknotę za rodziną i lęk o to, czy przeżyją kolejny dzień. Jest to próba opisu tego, co dzisiaj znaczy być żołnierzem i jaką płaci się za to cenę. 23:40 KOLUMBOWIE RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1980 Scenariusz: Ryszard Panek Zdjęcia: Zdzisław Stephan Reżyserska rekonstrukcja losów młodzieży działającej w polskim podziemiu niepodległościowym, bohaterów filmu "Kolumbowie". Wzruszający zapis wojennej historii bohaterów z dwóch warszawskich rodzin - Wolfów i Stephanów. Archiwalne nagrania z czasu II wojny światowej wykonał amatorską kamerą Zdzisław Stephan. Najpierw historia Zdzisława "Orła II" Stephana, który wyruszył z Warszawy we wrześniu 1939 roku pełen nadziei w poszukiwaniu polskich ośrodków mobilizacyjnych. Wrócił rozgoryczony po wielu tygodniach. Ożenił się w 1942 roku, założył firmę monterską, pod przykrywką której budował stacje nadawcze dla podziemia. Zaginął podczas powstania warszawskiego, a jedyną wzmiankę o nim znajdujemy w pracy Lesława Bartelskiego "Mokotów 1944". Dalej historia 14 - letniego Adama "Adasia" Wolfa, jednego z najmłodszych żołnierzy warszawskiej dywersji. Pomimo młodego wieku dostarczał broń do podziemia. Jego nazwisko odnaleziono w późniejszych wspomnieniach Cezarego Chlebowskiego z walk na Kielecczyźnie. Wolf zginął trzy lata później, 13 września w akcji pod Smarkowem. W filmie wykorzystano, na podstawie prawa cytatu, archiwalne materiały filmowe i ikonograficzne. 00:15 NOTACJE - HENRYK DANNEMAN. BATALION MORSKI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Autor: Ewa Górska Henryk Dannemann, inżynier, urodził się w Toruniu 17 lipca 1920 r. Od 1940 rozpoczął działalność konspiracyjną w Szarych Szeregach. Należał do batalionu morskiego Szarych Szeregów. W 1942 r. został aresztowany przez gestapo. Był więźniem obozu koncentracyjnego Stutthof. W czasie ewakuacji obozu, nazwanej później Marszem Śmierci, gdyż pochłonęła tak wiele ofiar (ok. 5500 osób), udało mu się, dzięki pomocy czeskiego strażnika, uciec wraz z kolegą, Franciszkiem Lipińskim. W 1953 r. uzyskał dyplom inżyniera. 30 lat przepracował w okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskiej w Gdyni jako starszy inspektor nadzoru i w 1980 r. przeszedł na emeryturę. W latach dziewięćdziesiątych był ekspertem wojewody gdańskiego ds. szacowania nieruchomości i przez 20 lat biegłym Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku ds. budownictwa. 00:30 UCIECZKA NA SREBRNY GLOB Film dokumentalny, 91 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kuba Mikurda Historia realizacji, przerwania i dokończenia po latach filmu Andrzeja Żuławskiego "Na Srebrnym Globie" opowiedziana w kontekście historyczno - filmowo - psychologiczno - politycznym, a także metafizycznym. Piętrowa historia, która przy każdym kolejnym podejściu odsłania nowe konteksty. W 1975 roku Andrzej Żuławski, kontrowersyjny reżyser wizjoner, rozpoczął pracę nad filmem "Na Srebrnym Globie", pierwszym w historii polskiego kina epickim filmem science - fiction, imponującym zarówno pod względem warstwy artystycznej, jak i produkcyjnej. Zaangażowanie w ten wymagający i futurystyczny projekt stało się dla reżysera rodzajem ucieczki od rozgrywającej się w tle osobistej tragedii. W tym samym czasie w Polsce partia komunistyczna zajmowała coraz bardziej zdecydowane stanowisko w sprawie kinematografii. Dwa tygodnie przed zakończeniem zdjęć, partyjny minister kinematografii wstrzymał prace i nakazał zniszczyć rolki filmowe. Załamany Żuławski opuścił Polskę. Dziesięć lat później wrócił jednak do zachowanego materiału i rozpoczął jego montaż. Choć tylko częściowo ukończony, z biegiem lat film stał się legendą. Do dzisiaj jednak tajemnicą pozostaje to, co naprawdę wydarzyło się na planie i dlaczego zdjęcia w ostatniej chwili zostały przerwane? 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POPŁAWY 1807 ODC. 256 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Badanie dziejów Pułtuska w epoce napoleońskiej to jeden z naszych projektów, które prowadzimy etapowo. Gród nad Narwią dwukrotnie stał się teatrum zmagań cesarza z Rosją, a wagę tych zdarzeń podkreśla stosowna inskrypcja na paryskim Łuku Triumfalnym. Z polskiego punktu widzenia nie były to zmagania obcych potęg na naszych, zabranych przez zaborców ziemiach, ale nowa, realna szansa na jakąś formę, przynajmniej po części odzyskanej, niepodległości. Dziś badamy teren zwycięskiej bitwy na Popławach. 02:40 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty zakazane przez bogów. 03:25 CZASEM ŚNIĘ, ŻE LATAM Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Aneta Popiel-Machnicka Pełen dramatycznych zwrotów akcji film dokumentalny, który opowiada o przekraczaniu granic w dążeniu do spełnienia marzeń i uzyskaniu aprobaty ze strony rodziców. Bohaterką tej przejmującej opowieści jest 18 - letnia, wybitnie utalentowana tancerka. Balet jest jej jedynym światem, perfekcja w tańcu - celem istnienia, wielka scena - spełniającym się snem. Stale towarzyszący jej ból, życie prywatne, samotność i zmęczenie pozostają gdzieś na marginesie, aż do chwili poważnego wypadku, któremu ulega dwa dni przed kluczową dla jej kariery premierą w Operze Berlińskiej. Poetycka narracja, piękne zdjęcia i muzyka, a także los tancerki, która postawiła wszystko na jedną kartę, rozbudzają emocje i nakłaniają do refleksji nad ceną, jaką Weronika płaci za wybór, którego dokonano, gdy miała 10 lat.