TVP Dokument Wtorek, 18.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - NOCKA NOCKÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska O zmierzchu nietoperze wzdłuż leśnego potoku podążają w góry. Po drodze wpadają w delikatną sieć badaczy i dostają obrączki lub nadajniki telemetryczne. Dzięki nim wiemy, że część tych lotników podąża do nocnego klubu na wspólną imprezę. W filmie przewodnikiem po świecie nietoperzy jest dr Robert Mysłajek. Celem jego badań jest poznanie składu gatunkowego nietoperzy zamieszkujących lasy Beskidu Śląskiego, wyznaczenie szlaku ich wędrówek, wykrycie miejsc rozrodu, wypoczynku i zimowania. Tajemnice życia nietoperzy odsłaniane są powoli. Jednak są one na tyle fascynujące, że wielu badaczy jest gotowych do podejmowania kolejnych wyzwań. Jednym z nich jest właśnie dr Robert Mysłajek. Towarzyszymy mu z kamerą podczas odłowu nietoperzy w delikatne siatki chiropterologiczne i zakładania nadajników telemetrycznych, które pozwalają poznać ich wędrówki. Podsłuchujemy nietoperze za pomocą detektorów ultrasonicznych, które przetwarzają wydawane przez nie ultradźwięki na dźwięki słyszalne dla ludzi i umożliwiające identyfikację gatunków. Późnym latem i jesienią obserwuje się wzmożoną aktywność nietoperzy w pobliżu otworów jaskiń. Rola rojenia nietoperzy w takich miejscach nie jest do końca jasna. Sugeruje się jego związek z zachowaniami godowymi, przekazywaniem przez dorosłe osobniki młodym informacji o rozmieszczeniu kryjówek zimowych, wykorzystaniem jaskiń jako schronień tymczasowych itd. Bez względu jednak na pełnioną funkcję, rojenie stwarza doskonałą okazję do lepszego poznania fauny nietoperzy danego regionu i zdefiniowania miejsc ważnych dla ich ochrony. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 22 HISTORIA WŚRÓD FAL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak wygląda życie na morzu, na statku z prawdziwego zdarzenia? Radosław Kotarski sprawdza to na własnej skórze! Opowiada o codziennym życiu, przesądach i trudach pracy marynarzy pokonujących setki mil morskich. Porównuje historyczne polskie statki szkoleniowe do tych współczesnych i odkrywa zaskakującą prawdę. Zapraszamy na pokład polskiej legendy - Daru Młodzieży! 07:05 NOTACJE - EUGENIUSZ CYDZIK. WORKUTA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Wspomnienie życia i zwolnienia z obozu przymusowej pracy w Workucie. Eugeniusz Cydzik współzałożyciel i prezes honorowy Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi. Uczestnik walk w 1941 roku w obronie Grodna przed bolszewikami. Członek AK w okresie okupacji. Działacz polski we Lwowie 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 128 KONIN Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie wędrówki Tomasza Bednarka pojawia się Konin, malowniczo położone miasto w centrum Polski. Niegdyś znajdowało się na trasie ważnego szlaku bursztynowego, łączącego imperium rzymskie z wybrzeżem Bałtyku. Spacer po Koninie warto rozpocząć od Bulwaru Nadwarciańskiego - znajdują się tu tarasy widokowe, dwa amfiteatry, przystań pasażerska, deptak, ścieżka rowerowa oraz łąka rekreacyjna z oczkiem wodnym. Spacerując nie sposób przeoczyć białego kompleksu budynków z charakterystyczną ceglaną wieżą nazywanego "Białą fabryką". Obiekty dawnej fabryki maszyn i narzędzi rolniczych należały do Edwarda Reymonda Szwajcara, który osiedlił się w Koninie w drugiej połowie XIX wieku, a jego zakłady w tamtym czasie były jednym z największych pracodawców w tej części Wielkopolski. Na lewym brzegu Warty, na miejscu średniowiecznego miasta, znajduje się konińska starówka. Otoczona jest wspaniałymi zabytkami architektury sakralnej i mieszczańskiej, które przetrwały do dnia dzisiejszego, a większość prawie w nienaruszonym stanie. Ważne zabytki to kościół świętego Bartłomieja, w którego murach modlił się Władysław Jagiełło oraz niezwykły słup o wysokości ponad dwóch i pół metra. Pochodzący z XII wieku jest najstarszym zachowanym i opatrzonym inskrypcją znakiem drogowym w Europie Środkowo - Wschodniej i unikatem na skalę światową. Konin szczyci się również własnym minizoo oraz bogatymi tradycjami szermierczymi. Trenujący tutaj zawodnicy zdobywają liczne medale we wszystkich kategoriach wiekowych. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /20/ - CHOMIK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Chomik europejski mógłby z powodzeniem uchodzić za przykład odwagi. Choć waży nie więcej niż 700 g, w sytuacji zagrożenia potrafi stawić czoło wielokrotnie większym drapieżnikom, takim jak lis czy pies. Dowiemy się również, czemu jest postrachem pasikoników, kto jest jego krewnym oraz kogo boi się najbardziej. 08:20 COŚ TU PACHNIE: WĘCH I JEGO TAJEMNICE. (FOLLOW YOUR NOSE CRACKING SMELL’S CODE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexander Lahl, Max Monch Film dokumentalny, który pozwoli nam bliżej poznać zmysł węchu. Tradycyjnie filozofowie nie doceniali go, odrzucając go jako zbyt "szorstki" dla cywilizowanego społeczeństwa i znacznie gorszy od wzroku i słuchu. Ale w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci naukowcy zaczęli zdawać sobie sprawę z tego, jak potężne są nasze nosy i w jak zadziwiający i nieoczekiwany sposób zapachy mogą na nas wpływać. Jak postrzegamy zapachy? Jakie wiadomości zawierają? Jak zmieniają i wpływają na nasz mózg i zachowanie? Szukając odpowiedzi na te pytania, spotykamy się z ludźmi cierpiącymi na anosmię (utratę lub upośledzenie węchu) i odkrywamy, że nasze nosy są bezpośrednio podłączone do najgłębszych, najstarszych części naszego mózgu, gdzie powstają uczucia i przechowywane są wspomnienia. Co więcej, biolodzy znaleźli receptory zapachowe w całym ciele i sądzą, że niektóre zapachy zatrzymują wzrost nowotworów złośliwych, podczas gdy inne mogą być użyte do dezorientacji plemników i zapewnienia niezawodnej kontroli urodzeń. Podczas konsultacji z przedstawicielami branży perfum i naukowcami zdajemy sobie sprawę, jak fascynująca jest nauka o węchu. Badanie percepcji tego rodzaju dopiero się rozpoczęło. Prawdopodobnie powinniśmy się przygotować na niespodzianki. 09:20 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. DALEKI WSCHÓD (AMUR ASIA’S AMAZON. THE FAR EAST) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów kwadratowych, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 10:20 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 1. EL HIERRO (ISLANDS OF THE FUTURE 1. EL HIERRO) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu, na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 11:20 KOLUMBOWIE RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1980 Scenariusz: Ryszard Panek Zdjęcia: Zdzisław Stephan Reżyserska rekonstrukcja losów młodzieży działającej w polskim podziemiu niepodległościowym, bohaterów filmu "Kolumbowie". Wzruszający zapis wojennej historii bohaterów z dwóch warszawskich rodzin - Wolfów i Stephanów. Archiwalne nagrania z czasu II wojny światowej wykonał amatorską kamerą Zdzisław Stephan. Najpierw historia Zdzisława "Orła II" Stephana, który wyruszył z Warszawy we wrześniu 1939 roku pełen nadziei w poszukiwaniu polskich ośrodków mobilizacyjnych. Wrócił rozgoryczony po wielu tygodniach. Ożenił się w 1942 roku, założył firmę monterską, pod przykrywką której budował stacje nadawcze dla podziemia. Zaginął podczas powstania warszawskiego, a jedyną wzmiankę o nim znajdujemy w pracy Lesława Bartelskiego "Mokotów 1944". Dalej historia 14 - letniego Adama "Adasia" Wolfa, jednego z najmłodszych żołnierzy warszawskiej dywersji. Pomimo młodego wieku dostarczał broń do podziemia. Jego nazwisko odnaleziono w późniejszych wspomnieniach Cezarego Chlebowskiego z walk na Kielecczyźnie. Wolf zginął trzy lata później, 13 września w akcji pod Smarkowem. W filmie wykorzystano, na podstawie prawa cytatu, archiwalne materiały filmowe i ikonograficzne. 12:00 PIŁSUDSKI BRONISŁAW: ZESŁANIEC, ETNOGRAF, BOHATER Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Reżyseria: Waldemar Czechowski Film o starszym bracie marszałka Piłsudskiego, Bronisławie. Urodził się 21 października 1866 roku w Zułowie na Litwie. Za udział w zamachu na cara zesłany na 15 lat katorgi na wyspę śmierci Sachalin. 12:55 POWIEDZ MI DLACZEGO? Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol-Borodziuk Poznali się w 1936 roku w Otwocku. Jurek właśnie został wyrzucony z drugiego już gimnazjum. W nowej szkole koedukacyjnej chłopak zwrócił uwagę na Stellę. Piękna, czarnowłosa dziewczyna o śniadej cerze wpadła mu w oko. I choć pochodzący z żydowskiej rodziny Jurek wolał Polki, zakochał się w Żydówce. Rodzice Stelli krzywo patrzyli na związek swojej uwielbianej córeczki z "warszawskim łobuzem". Ale znajomość kwitła, młodzi często spacerowali razem "aleją kochanków" - drogą z Otwocka do Śródborowa. Kiedy wybuchła wojna, Stella i Jurek, jak wszyscy polscy Żydzi, znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. On dość szybko postanowił wstąpić do konspiracji. Znajomy, Malinowski, załatwił chłopakowi fałszywe, aryjskie papiery. Jurek wiedział, jak zmylić Niemca czy szmalcownika. Chodził sprężystym, zawadiackim krokiem, wyprostowany, z młodzieńczą bezczelnością w oczach. Wstąpił w szeregi Narodowych Sił Zbrojnych, podziemnej organizacji kładącej wielki nacisk na wartości narodowe. Niektórzy towarzysze broni Jurka, nieświadomi jego prawdziwego pochodzenia, wyrażali antysemickie uwagi i doceniali rolę Hitlera w "oczyszczaniu" Polski z Żydów. Doskonale zakamuflowany wśród nich młodzieniec nie zapomniał o Stelli. Parokrotnie pomagał jej przenieść się z miejsca w miejsce. Uratował życie dziewczynie, kiedy hitlerowcy likwidowali otwockie getto. Spotykali się potajemnie, w tajemnicy też wzięli ślub. Wkrótce jednak doszło do tragedii. Podczas jednej z akcji Jurek został schwytany przez Niemców. Nieświadoma jego losu, przerażona Stella opuściła Polskę. Po wojnie Jurek, który przeżył piekło obozów koncentracyjnych, postanowił odnaleźć żonę. Ta jednak całkiem zerwała kontakty. Zrozpaczony mężczyzna szukał jej po całej Europie, aby w końcu dowiedzieć się, że Stella ponownie wyszła za mąż i wyemigrowała ze Starego Kontynentu. Po ponad pięćdziesięciu latach dawni kochankowie i małżonkowie wspominają swoją pierwszą miłość. Dzielą ich tysiące kilometrów - Stella mieszka w Bostonie w USA, Jurek w Izraelu. On nadal nie może zrozumieć, czemu żona go opuściła i uciekła z innym. Czy uda im się zobaczyć i porozmawiać po raz pierwszy od pół wieku? 13:50 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. RZEKA CZARNEGO SMOKA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE BLACK DRAGON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów kwadratowych, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 14:50 DELFINY. URODA I MĄDROŚĆ (DOLPHINS BEATY BEFORE BRAINS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Graeme Duane Delfiny to niezwykłe morskie ssaki, które zamieszkują morza i wiele rzek strefy równikowej. Uważane są za bardzo inteligentne, lubiące się uczyć i przebywać z ludźmi. Wszystko to z powodu dość dobrze rozwiniętego mózgu. Są zwierzętami socjalnymi, a ich inteligencja jest oceniana wyżej niż szympansa. Potrafią pomagać nie tylko innym delfinom, które są ranne lub chore, ale także człowiekowi, znajdującemu się w potrzebie. Lubią występować, chętnie pokazują sztuczki. Polują wspólnie, ławicami i otaczają szczególną opieką najsłabszych w stadzie. Ciekawy jest też sposób ich porozumiewania się, nazywany językiem delfinów. Posiadają zdolność echolokacji. Ilustracją jest wiele ciekawych podwodnych zdjęć, ponadto w filmie znalazły się interesujące wypowiedzi ekspertów, specjalistów w dziedzinie neurologii. 15:50 ŻYCIE W 50 STOPNIACH (LIFE AT 50 C) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Wayne Harley, Namak Khoshnaw Film dokumentalny o zmianach klimatu, o tym, jak niektóre miejsca na świecie są coraz bardziej gorące i o ludziach, którzy muszą tam żyć. Gdy świat staje się coraz gorętszy, przetrwanie staje się trudniejsze. Życie w temperaturze 50 stopni Celsjusza to ekstremum. Zobaczymy, jak wygląda życie na takiej pierwszej linii frontu milionów istnień, które każdego dnia muszą się mierzyć z ekstremalnymi upałami. Film bada wpływ zmian klimatycznych na ludzi na całym świecie. Od Nigerii po Pakistan, jest to aktualne śledztwo dotyczące tego, jak globalne ocieplenie zmienia życie. 17:00 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 2 MADERA (ISLANDS OF THE FUTURE 2. MADEIRA) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu, na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 18:05 WIELKA ARCHITEKTURA NA MAŁEJ PLANECIE (GREAT ARCHITECTURE ON A SMALL PLANET) Film dokumentalny, 53 min, Dania, 2019 Reżyseria: Lars Torp, Thomas Houkjr Houkjaer Zrównoważona architektura zyskuje popularność. Architekci już teraz myślą, jak w przyszłości będziemy budować i żyć. Zmiana klimatu. zanieczyszczenie, megamiasta i emisja CO2: duńscy architekci są w czołówce rozwoju zrównoważonej architektury dla przyszłych pokoleń. W połowie wieku na świecie będzie dziesięć miliardów ludzi. Miasta będą się rozrastać i coraz silniej oddziaływać na przyrodę i klimat. Podróżujemy po świecie, badając projekty i budynki, które odpowiadają na globalne wyzwania, jednocześnie poprawiając nasze codzienne życie. Bjarke Ingels ma mistrzowski plan ochrony Manhattanu, w obliczu podnoszącego się poziomu morza. W Paryżu duńscy architekci postawią zielony budynek na szczycie najbardziej zanieczyszczonej autostrady w mieście, gdzie rośliny będą oczyszczać powietrze, zmniejszą hałas i ochłodzą mieszkania. Architekci w Buenos Aires przekształcili dawne slumsy i zintegrowali je z resztą miasta. Czy w przyszłości możemy budować bez emisji CO2? W Kopenhadze materiały z recyklingu są wykorzystywane przez architekta Andersa Lendagera na dużą skalę, co redukuje emisję CO2 o 80%. A w Szwecji CF Mller buduje dziesięciopiętrowe domy mieszkalne z masywnych kawałków drewna zamiast betonu, redukując emisję CO2 do zera. To wszystko są inspirujące przykłady tego, jak możemy żyć i budować w sposób bardziej zrównoważony w przyszłości. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - FLORENCJA - MIASTO TALENTÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 21:20 BIAŁORUŚ I ŁUKASZENKA: MARIONETKOWY REŻIM PUTINA (INSIDE BELARUS: PUTIN’S PUPPET REGIME) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Pierre Chabert, Emilie Lob Obaj mają wspólną ideologię i wizję totalitarnej władzy, ale podobno Władimir Putin i Aleksandr Łukaszenka nienawidzą się wzajemnie. Ludowa opozycja na Białorusi i wojna na Ukrainie mają wiele wspólnego. W tym filmie przyglądamy się relacjom między tymi politykami. Spoglądamy również wstecz na dojście Łukaszenki do władzy i słyszymy opinie niektórych protestujących na tyle odważnych, by mu się przeciwstawić. Film został nakręcony ukradkiem na Białorusi w tygodniach poprzedzających i tuż po inwazji na Ukrainę. To właśnie uziemienie lotu Ryan Air w celu aresztowania dziennikarza Romana Protasevicha wywołało surowe sankcje ze strony Europy. W odwecie Łukaszenko zwabił dziesiątki tysięcy uchodźców z Bliskiego Wschodu i wysłał ich do Polski. Kiedy ludzie zaczęli umierać w temperaturach poniżej zera, obwiniał Europę i poszedł grać w hokeja z Władimirem Putinem. Był to publiczny znak poparcia ze strony Kremla dla człowieka, którego muszą wspierać. Bez pomocy Rosji powszechne protesty w 2020 roku prawdopodobnie zakończyłyby reżim Łukaszenki. Na Białorusi wszyscy wiedzą, że żyją pod nieustanną inwigilacją, pod rządami rządu, który utracił legitymację i rządzi siłą. Istnieje obawa, że jeśli Ukraina przegra wojnę, jej los może być taki sam. 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MUZUŁMANINA W AZERBEJDŻANIE Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2004 Scenariusz i realizacja: Barbara Włodarczyk Kolejny odcinek z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawiających jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub innego państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem jest to reportaż z Azerbejdżanu, ukazujący życie codzienne muzułmanów, ich tradycje, kulturę, zakazy związane z wiarą oraz rolę kobiet, które zgodnie z zasadami islamu nawet we własnym domu mają inne prawa niż mężczyźni. Autorka odwiedza z ekipą filmową Nardaran - jedną z najbardziej ortodoksyjnych wiosek, w tym liberalnym kraju, gdzie niezbyt restrykcyjnie przestrzega się zasad islamu. Bohaterem jest mieszkaniec wioski, 31 - letni Nadir. Wierny zasadom islamu, żyje zgodnie z jego nakazami, choć dorastał w czasach radzieckiego ateizmu. Nadir mieszka w jednym domu wraz z żoną, dziećmi i rodzicami. Utrzymuje się z gospodarstwa. Razem z ojcem hoduje drób, owce. Uprawia też sad i ogród warzywny. Nadir ma wyższe wykształcenie, ukończył wydział towaroznawstwa w Instytucie Gospodarki Narodowej. Próbował znaleźć pracę w swoim zawodzie, ale w kraju panuje wielkie bezrobocie. Nardaran leży niecałe 40 kilometrów od Baku, miasta przypominającego raczej Zachód niż Wschód. Na tle w pełni zeuropeizowanej stolicy i głównego portu państwa Nardaran wygląda jak miejsce z innej epoki. Nad wioską góruje meczet, jedna z najokazalszych świątyń na Kaukazie. Budowa meczetu trwała dziesięć lat, sfinansowali ją w całości pielgrzymi. Decyzją starszyzny, w całej wiosce obowiązuje bezwzględny zakaz sprzedaży alkoholu. Jedyną dozwoloną używką są tu papierosy. Wioska Nardaran to jedno z nielicznych miejsc w Azerbejdżanie, gdzie można poczuć prawdziwą atmosferę tradycyjnych zasad świata islamu - świata, który po zamachach terrorystycznych zaczął budzić strach i nieufność. 23:00 SYRIA: ATAK NA ROŻAWĘ Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Witold Repetowicz Scenariusz: Konrad Zagórski, Witold Repetowicz Zdjęcia: Siarhei Marchyk Film pokazuje rejon północno - wschodniej Syrii (tzw. Rożawę) podczas pierwszych trzech tygodni tureckiej operacji wojskowej. Jak naprawdę wygląda ta wojna i jak bardzo ucierpieli cywile? Dlaczego Turcja postanowiła zaatakować siły, które przyczyniły się do zwycięstwa nad Państwem Islamskim w Syrii? I czy wszyscy Amerykanie zdradzili Kurdów? Film opowiada też o etnicznym i religijnym zróżnicowaniu Rożawy, w tym o chrześcijańskich Asyryjczykach mieszkających w okolicach miasta Tell Tammer. Pokazuje też jak powstanie Rożawy wpłynęło na dorastanie młodych ludzi w regionie i co dla nich znaczy nowa wojna. 23:50 LEPIEJ NIŻ PTAKI Reportaż, 20 min, Polska, 1977 Zdjęcia: Józef Bakalarski, Tomasz Kosior Nie każdy pilot może zostać akrobatą lotniczym. Do wykonywania figur samolotem potrzebne są wytrwałość, opanowanie i dobra kondycja fizyczna. Osiągnięcie doskonałości w wykonywaniu manewrów w powietrzu, można zdobyć dzięki ciężkiej pracy, bo tylko poprzez powtarzalność będzie możliwe zapanowanie nad samolotem. Kiedy już wykonywanie pętli, beczki nie będzie kłopotem i wszelkie figury będą wykonywane z precyzją, latanie staje się pasją, bez której trudno żyć. O miłości do samolotów i latania opowiadają piloci z Ośrodka Akrobacji Samolotowej przy aeroklubie w Szczecinie Dąbiu. 00:20 NOTACJE - ANTONI TOMICZEK. DROGA DO ANGLII Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2007 Autor: Wojciech Królikowski Opowieść o tym, jak bohater odcinka z obozu sowieckiego dostał się do lotnictwa w Anglii. Antoni Tomiczek (rocznik 1915), lotnik, walczył we wrześniu 1939 r. , jeniec sowiecki, oficer 1586. Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w Brindisi. Latał ze zrzutami dla powstania warszawskiego. 00:35 DEFILADA Film dokumentalny, 61 min, Polska, 1989 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Krzysztof Kalukin Film "Defilada" został doceniony przez widzów i krytyków, o czym świadczą liczne nagrody: Prix Italia, 1989; Lipsk - Grand Prix, 1989; Srebrny Lajkonik, 1989; Mannheim - Złoty Dukat, 1989; Złoty Ekran, 1989. Andrzej Fidyk (ur. 1953 r.), absolwent Handlu Zagranicznego SGPiS zrealizował ponad 30 filmów dokumentalnych, wiele z nich otrzymało prestiżowe nagrody w kraju i za granicą. "Defilada" ukazuje Koreańską Republikę Ludowo - Demokratyczną w momencie obchodów 40. rocznicy jej istnienia. Uroczystości zbiegły się w czasie z olimpiadą w Seulu. Władze komunistyczne postawiły sobie za cel zorganizowanie święta narodowego tak, by siłą wyrazu i rozmachem przyćmiło światowe święto sportu. Z jakim rezultatem? O tym właśnie opowiada film Andrzeja Fidyka. Autor dokumentuje przebieg uroczystości, niezliczoną masę ludzi ubóstwiających swojego wodza, oraz filmuje to tylko, co chcieli pokazać Koreańczycy. Nie zamieszcza własnych komentarzy. Pozwala, by obraz mówił sam za siebie. Właśnie ta powściągliwość wydaje się być siłą filmu: same fakty kreują wrażenia odbiorcy. Ci ludzie wierzą w sens tego, co robią, autentyczną czcią otaczają swego wielkiego przywódcę. Zdaniem Krzysztofa Kalukina, operatora filmu, "Problem polega na tym, że oni są kompletnie odcięci od świata. Telewizja nie pokazuje niczego, co dzieje się na świecie z wyjątkiem krajów, z którymi Korea jest zaprzyjaźniona. Oni wierzą, że u nich jest najlepiej. Wychować takie społeczeństwo, to wielka sztuka". Z ekranu tchnie magia siły, dyscypliny, tłumu. Dla Europejczyka jest to również swojski obraz, z tą różnicą, że to, co widzi na ekranie, ogląda jak relikt, ocenia poprzez pryzmat zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w środkowowschodniej Europie. Niezależnie od położenia geograficznego, totalitaryzm ma wszędzie tę samą twarz. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MROCZNA TAJEMNICA LASU. ODC. 257 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:10 PLANETA KIRSAN Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Pięta Film o świecie politycznego absurdu, który wprzęga w swoje mechanizmy dziecięce marzenia, ale i o magii, jaką roztacza gra w szachy. - Ta gra w życiu też może pomóc. W niej można przewidzieć kilka kroków do przodu - mówi jeden z bohaterów filmu. To opowieść o Kałmucji oglądanej z perspektywy szachownicy. Prezydent tej najmniej znanej z rosyjskich republik, Kirsan Ilumżynow, znany szachista i propagator szachów zdołał uczynić ze swojej krainy prawdziwe szachowe imperium, w którym dzieci uczą się grać już od wczesnych lat szkolnych. Dinara Darjieva ma 9 lat. Mieszka w Eliście, stolicy Kałmucji - małej rosyjskiej republiki leżącej nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Jest najmłodszym dzieckiem w swojej rodzinie i jedną z bardziej utalentowanych szachistek w republice. Zajęła 6 miejsce w Mistrzostwach Rosji w szachach w swojej grupie wiekowej. A zajmuje się szachami dopiero dwa lata. Dla uczczenia pamięci swego dziadka, który nauczył ją grać w szachy, Dinara chce zostać mistrzynią świata. Kirsan Ilyumżynov urodził sie w 1962 roku. W 1993 roku został prezydentem Kałmucji. Będąc także prezydentem Światowej Federacji Szachowej FIDE, łączył szachy, politykę i widowiska jako najlepszy i podobno najskuteczniejszy sposób promocji swojego narodu. Za jego nakazem, szachy jako dodatkowy przedmiot w szkole, stały się instrumentem do przemiany całego pokolenia. 03:05 KONIEC EUROPY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Kamila Veymont - Cendrowska Film opowiada o ostatnich miesiącach funkcjonowania najsławniejszego w Europie Środkowo - Wschodniej bazaru - Jarmarku Europa na terenach historycznego Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie. Decyzja UEFA przyznająca Polsce i Ukrainie organizację EURO w 2012 roku oznaczała konieczność wybudowania w Warszawie Stadionu Narodowego, a co za tym idzie wyprowadzkę kupców handlujących na zdewastowanym stadionie od blisko 18 lat. Tymczasem wraz ze stadionowym handlem, o którym niejeden mówi ze zgorszeniem, że to "trzeci świat" w centrum aspirującej do europejskości stolicy, odchodzi do lamusa historii jedyna w swoim rodzaju pamiątka czasów polskiej transformacji ustrojowej, z jej spontaniczną, nie zawsze legalną "działalnością gospodarczą" czy koegzystencją, nie do końca pokojową, rozmaitych ras i kultur, które uczyniły ze stadionu etniczny tygiel w homogenicznej Polsce nigdzie indziej niewystępujący. Film stara się to odchodzące nieformalne "państwo w państwie" zatrzymać w kadrze: sektor wietnamski o 2 nad ranem, targ bułgarski w deszczu, ciemnoskórych z korony i polskie rewiry na błoniach. Bo może się okazać, że "Europa" była jednym z bardziej intrygujących wcieleń zasłużonego Stadionu Dziesięciolecia, który wszak widział niejedno, o czym przypominają wykorzystane w filmie archiwalia.