TVP Dokument Sobota, 22.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - CZYSTOŚĆ PRZEDE WSZYSTKIM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Sprawy ekologii w lasach i walka o zachowanie w nich czystego środowiska. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 26 NA RATUNEK W GÓRACH Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Zorganizowana pomoc ratownicza w Tatrach ma już ponad 100 lat! Przez ten czas zmieniali się ludzie, sprzęt i poziom wyszkolenia. Nie zmieniło się jednak jedno - nadal w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym pracują ludzie, którzy ryzykują życie, aby turystyka w naszych górach była bezpieczna. Radek Kotarski sprawdza jak bardzo dawny TOPR różni się od współczesnego. 07:00 NOTACJE - GUSTAW HOLOUBEK. DZIADY Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2007 Wspomnienie słynnego przedstawienia "Dziady" Adama Mickiewicza, zrealizowanego w Teatrze Narodowym w 1967 r. przez Kazimierza Dejmka. Rolę Gustawa - Konrada zagrał wówczas Gustaw Holoubek (1923 - 2008), aktor filmowy i teatralny, reżyser i pedagog. Absolwent PWST w Krakowie, wykładowca Akademii Teatralnej w Warszawie, wieloletni dyrektor Teatru Dramatycznego w Warszawie. Odwołano go z tej funkcji dopiero w styczniu 1983 roku z powodu konfliktu z komunistycznymi władzami. 07:10 NOTACJE - JÓZEF WILKOŃ. Z PRZYPADKU STAŁEM SIĘ RZEŹBIARZEM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Józef Wilkoń urodził się w 1930 r. w Bogucicach koło Wieliczki. Studiował malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zilustrował ponad 200 książek dla dzieci i dorosłych, które zostały wydane w kraju i za granicą. Bohaterami jego prac są przede wszystkim zwierzęta i natura, choć jest także twórcą ilustracji do "Pana Tadeusza" i "Don Kichota". Wystawiał swoje ilustracje i rzeźby w wielu w miejscach na świecie np. w Centrum Pompidou w Paryżu, w Oshima Muzeum w Japonii, w Seulu. Otrzymał wiele prestiżowych nagród i wyróżnień w Polsce i za granicą, m.in. Premio Grafico na Międzynarodowych Targach Książki Dziecięcej w Bolonii oraz odznaczeń m.in. Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 132 STARE MIASTO WE WROCŁAWIU Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Katarzyna Kamińska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Stare Miasto we Wrocławiu. To najstarsza część lewobrzeżnej części stolicy Dolnego Śląska. Znajdziemy tu kilkadziesiąt zabytkowych kamienic, kościoły, muzea, ale też mnóstwo zaułków, w których wciąż pobrzmiewają echa burzliwej historii. A ponadto imponujący rynek - trzeci największy dawny plac handlowy w Polsce. Z czterech stron otacza go 60 pięknych, kolorowych kamienic, ufundowanych przez wrocławskich patrycjuszy. W średniowieczu rynek był wyznacznikiem potęgi miasta mierzonej również liczbą ulic, które z niego wychodziły. W przypadku Wrocławia, jest ich aż 11. Zwiedzanie Starego Miasta warto zacząć od ratusza. Dwukondygnacyjny budynek pełnił funkcję siedziby władz miejskich i sądownictwa. Dziś to jeden z najpiękniejszych polskich zabytków architektury gotyckiej i renesansowej, z licznymi płaskorzeźbami i wykuszami oraz trzydziestometrową wieżą z zabytkowym zegarem, którego mechanizm pochodzi z XIV wieku. Inne ciekawe obiekty to m.in. Pałac Królewski, którego dzieje sięgają początku XVIII wieku, katedra św. Marii Magdaleny - jeden z najstarszych kościołów w mieście oraz kościół św. Elżbiety, wybudowany na początku XIV wieku. Ciekawym punktem wycieczki może też być spacer po Dzielnicy Czterech Wyznań. Na jej terenie znajdują się położone po sąsiedzku świątynie: ewangelicko - augsburska, prawosławna, rzymskokatolicka oraz synagoga. Z kolei jednym z najciekawszych punktów widokowych we Wrocławiu jest położony na wysokości 45 metrów mostek łączący dwie wieże kościoła św. Marii Magdaleny, nazywany Mostkiem Pokutnic lub Czarownic. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /24/ - PADALEC Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Wiele osób się zastanawia, czy to gad, czy to płaz? Nasz niestrudzony przyrodnik Łukasz Bożycki już odpowiada: otóż padalec to gatunek jaszczurki, czyli gad, choć często mylony jest np. ze żmiją zygzakowatą. Padalec z wyglądu przypomina węża z powodu uwstecznienia kończyn. Chętnie zjada ślimaki nagie i dżdżownice, no i nie jest zbyt szybki, choć na takiego wcale nie wygląda. 08:20 ŻYWNOŚĆ 3.0 - CZĘŚĆ 3 MODYFIKACJE (FOOD 3.0) Film dokumentalny, 43 min, Francja, 2016 Reżyseria: Jean - Baptiste Erreca, Guilhem Rondot Trzyczęściowy film dokumentalny. W 2050 roku naszą planetę będzie zamieszkiwać prawie 10 miliardów mieszkańców. Kluczowa będzie kwestia wyżywienia, która już dziś jest bardzo istotna i problematyczna. Jakie będzie jedzenie jutra? Jak wyprodukujemy tak ogromną ilość żywności? Zgodnie z obecnymi praktykami nasz inwentarz i plony musiałyby wzrosnąć o 70%, aby wyżywić wszystkich Ziemian. Taka presja doprowadziłaby do wzrostu zanieczyszczenia, znacznego zmniejszenia zasobów wodnych i wielu innych trudności, których z pewnością nie można nawet dzisiaj zdefiniować i udzielić odpowiedzi. Dziś na całym świecie naukowcy, firmy, wizjonerzy i laboratoria pracują nad różnymi rozwiązaniami i opcjami, z różnymi celami i punktami widzenia, aby odpowiedzieć na fundamentalne pytania dotyczące przyszłości ludzkości. Poza liczbami problem wyżywienia ma też wymiar kulturowy i filozoficzny. W trzech częściach tej dokumentalnej serii skupimy się na żywności przyszłości. W części trzeciej na eksperymentach mających na celu produkcję żywności w oparciu o modyfikacje genetyczne i najnowsze technologie. Odwiedzimy laboratoria i pracownie naukowe. Poznamy sposoby modyfikowania jakości roślin i zwierząt, które są używane do produkcji żywności. 09:15 KUBAŃSKA DZIKA REWOLUCJA (CUBA’S WILD REVOLUTION / KUBA - DIE WILDE REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2019 Reżyseria: John Murray Na zachodnim krańcu Atlantyku leży wyjątkowa wyspa... z innej epoki. Kuba ma jedne z najbogatszych gatunków dzikich zwierząt na Karaibach: 3700 km dziewiczego wybrzeża, łańcuchy górskie wciąż porośnięte pierwotnymi lasami, niziny pełne stworzeń kochających wilgoć, a wiele z nich rozwija się dzięki rewolucji na Kubie. Kuba - największa wyspa na Karaibach. Dziś stała się najcenniejszym karaibskim klejnotem przyrody. Rozległe plaże pulsują życiem, a krystalicznie czyste wody kryją zapierające dech rafy koralowe. Gdy większość dzikich terenów i mórz karaibskich umiera... specyficzna historia Kuby sprawia, że jest to prawdziwie dzika kraina czarów. Połowa kubańskiej fauny i flory jest endemiczna. Dzięki dłuższym niż przeciętnie nogom krokodyl kubański jest najbardziej lądowym ze wszystkich krokodyli i prawdopodobnie najbardziej inteligentnym, zdolnym do polowania w sforze. Kiedyś wędrował po Karaibach, teraz jego ostatnimi miejscami życia są bagna Zapata i Wyspa Młodości. Dekady rządów komunistycznych, embarga USA i minimalny rozwój sprawiły, że wyspa była praktycznie tak nieskażona, jak wtedy, gdy Kolumb po raz pierwszy postawił stopę na jej plażach ponad 500 lat temu. Mierzący zaledwie 5 cm koliber jest najmniejszym żyjącym ptakiem na świecie, jego jaja nie są większe od ziarnka grochu. Na wyspach kubańskich ten mały, ale kluczowy zapylacz ewoluował wraz z ponad pół tuzinem endemicznych gatunków roślin, które są jego głównym źródłem pożywienia. Ten film został wielokrotnie nagrodzony na festiwalach. Przedstawia dziką przyrodę archipelagu: od sępów leniwie krążących w poszukiwaniu zdobyczy, boa dusicieli polujących na nietoperze w ciemnościach po gigantyczne legwany. 10:15 WYSPY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 5. ISLANDIA (ISLANDS OF THE FUTURE 5. ICELAND) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Michael R. Gartner Seria dokumentalna, pięcioodcinkowa o wyspach przyszłości. Seria przedstawia wyspy takie jak El Hierro, Orkady, Madera, Islandia oraz Sams i toczące się na nich życie. Świat przeżywa kryzys energetyczny, który cały czas się pogłębia, ropa i gaz kosztują coraz więcej, a węgiel napędza globalne zmiany klimatyczne. Rozwiązanie tych problemów można odnaleźć na morzu, u wybrzeży kontynentu na wyspach Europy. Życiu na wyspach z dala od lądu i dużych miast towarzyszyło od zawsze szukanie sposobów na przetrwanie. Dzięki swojej hisotrii i mentalności, w której na co dzień musieli radzić sobie z ograniczoną przestrzenią i zasobami, to właśnie wyspiarze są dobrze przygotowani do opanowania nowej przyszłości energetycznej. 11:15 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - MAŁGORZATA IMIELSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Małgorzata Imielska. 11:50 KRAINA MIODU (HONEYLAND) Film dokumentalny, 85 min, Macedonia, 2019 Reżyseria: Tamara Kotevska, Ljubomir Stefanov Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny nagrodzony na wielu festiwalach. To niezwykła opowieść, której bohaterką jest 50 - letnia Hatidze mieszkająca z chorą matką w opustoszałej macedońskiej wiosce bez prądu i bieżącej wody. Hoduje pszczoły i jest ostatnią z linii niezależnych pszczelarzy, którzy sprzedają miód w małych partiach. Handluje nim w najbliższym mieście, oddalonym od jej domu o cztery godziny drogi. Codziennie chodzi po zboczu wzgórza, aby sprawdzić swoje ule. Kocha pszczoły, zaklina je śpiewem, delikatnie manewrując plastrami miodu bez kombinezonu, siatki na twarzy lub rękawiczek. Żyje tradycyjnie, w zgodzie z naturą. Pewnego dnia w jej okolicy pojawia się wielodzietna rodzina, która tu się osiedla. W życie Hatidze wkradają się wrzeszczące dzieci, ryczące krowy i silniki. Nowi sąsiedzi również hodują pszczoły, ale traktują miód i pszczoły zgoła inaczej. Tradycję zastępuje twardy biznes i maksymalna eksploatacja. Hatidze czuje, że to, czego nie da się zmienić, należy zaakceptować. Przybysze mogą jednak poważnie zagrozić jej życiu oraz jej ulom. Film ukazuje zanikającą tradycję szacunku do pszczół i traktowania ich jak partnerów, a nie poddanych człowiekowi niewolników produkujących miód. Pięknie sfilmowana opowieść daje nadzieję na zmianę komercyjnego nastawienia człowieka do pszczół i natury. Dokument zdobył wiele nagród: 2019 FF Sundance: nagroda World Cinema Grand Jury Prize: Documentary, World Cinema Documentary Special Jury Award for Impact for Change, World Cinema Documentary Special Jury Award for Cinematography, 2019 MFF Hong Kong, 2019 New Direction/New Films FF Nowy Jork. 13:20 NASZE ZWIERZĘTA STEPOWE Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1971 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film przedstawia życie okazów stepowej fauny, zachowanych na terenie Polski, w tym sześciu słynnych tchórzy stepowych, które wbrew opinii naukowców Puchalski odnalazł na terenach polskich. 13:35 NIEDŹWIEDŹ Z NADAJNIKIEM Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1988 Scenariusz i reżyseria: Maciej Łukowski Obserwacja życia niedźwiedzi brunatnych. Przygotowania do założenia niedźwiedziowi nadajnika radiowego. Film ukazuje eksperyment, który naukowcy z Sudeckiej Stacji Ochrony Przyrody PAN, zastosowali do zbadania życia niedźwiedzi brunatnych w Polsce. Metoda polega na złapaniu niedźwiedzia w klatkę - pułapkę, uśpieniu go, w celu założenia nadajnika, który umożliwi obserwację niedźwiedzi. Oglądamy sprawdzanie funkcjonowania prototypowej klatki, ustawionej na wybiegu w ZOO Wrocławskim. Celem działania przyrodników jest ochrona niedźwiedzi w ich naturalnym środowisku. Kamera filmowa towarzyszyła przeprowadzanemu na obszarze Bieszczad eksperymentowi. 13:55 TAJEMNICZE INDIE. KRAINA KONTRASTÓW (HIDDEN INDIA) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alex Lanchester Zdjęcia: Toby Wilkinson Na dalekim wschodzie Indii, na stepach Parku Narodowego Kaziranga żyje jedno z największych zwierząt na świecie, nosorożec indyjski. Mimo że waży dwie tony, potrafi biec z prędkością 40 km/godz. Intensywne polowania doprowadziły jednak do niemal całkowitego wymarcia gatunku. Tutejszy park narodowy jest jedną z ich ostatnich ostoi. Żyje tu połowa całej światowej populacji tego gatunku. Kraina nie byłaby tak bujna bez ważnego czynnika klimatu indyjskiego - monsunu. Monsun indyjski jest jednym z najważniejszych elementów systemu pogodowego na naszej planecie. Ma bezpośredni wpływ na całą południową Azję, wpływając na życie ponad półtora miliarda osób. Ikony fauny indyjskiej wychodzą na otwarte przestrzenie. Można obserwować, jak sobie radzą zwierzęta, gdy woda z wolna pozyskuje obszary, wysuszone przez bezlitosne upały. Przetrwanie trudnych miesięcy i straszliwych upałów pory suchej jest najgorszym okresem dla indyjskiej dzikiej przyrody. Ten doświadczający ją upał będzie jednak zarazem zbawienny. Gorące powietrze napływa do chłodniejszego, wilgotnego powietrza z południa znad Oceanu Indyjskiego. Na południowym krańcu Indii powraca monsun. Właśnie na to czeka przyroda w Indiach. 15:00 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 1 (MEET THE HUMANS EP. NOSTALGIA TRIP) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W pierwszym odcinku zajmiemy się nostalgią. Wspomnienia to zapis naszych życiowych doświadczeń. Z czasem wspomnienia coraz bardziej określają, kim jesteśmy. Do jakiego stopnia wpływają na obecne zachowania? Jaki mają wpływ nie tylko na umysł, ale też na ciało? Chcemy sprawdzić, czy proces starzenia można spowolnić, a nawet odwrócić dzięki zanurzeniu się we wspomnieniach z młodości. Zebrano grupę ludzi, którzy w tym pomogą. Nie mogą wiedzieć, co jest naszym celem. Najlepszą przykrywką będzie szkolne spotkanie po latach. 15:55 JAK POWSTAŁA ZIEMIA? (SECRETS OF THE SOLAR SYSTEM (HORIZON: COSMIC PINBALL - THE SOLAR SYSTEM REBORN)) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Toby Macdonald Film dokumentalny o kosmicznych odkryciach i badaniach. Obecnie regularnie odkrywane są nowe planety poza naszym Układem Słonecznym, a te dziwne, nowe światy zmuszają naukowców do przepisania historii naszego własnego Układu Słonecznego. Z dala od prostej historii o stabilnych orbitach, powstanie naszego Układu Słonecznego to opowieść o ogniu piekielnym, chaosie i planetarnym flipperie. To cud, że nasza Ziemia w ogóle jest tutaj. Będziemy chcieli zrozumieć, jak narodził się Układ Słoneczny. Oto opowieść o ogniu, chaosie i planetarnym bilardzie. Odwiedzimy Królewskie Obserwatorium w Greenwich, historyczne centrum brytyjskiej astronomii. 17:00 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 2 GANGES (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Druga część pozwoli na poznanie innej, potężnej rzeki. Oto święty Ganges, rzeka czczona jako bóstwo. Wyżej dwie rzeki funkcjonują pod innymi nazwami. Dopiero w miejscowości Devprayag oficjalnie uznaje się je za potężny Ganges. Ganges nie jest najdłuższą rzeką świata, ale nawadnia pola pół miliarda ludzi. Dorzecze Gangesu obejmuje prawie jedną trzecią terytorium Indii i jest jednym z najgęściej zaludnionych pod słońcem. Żadna inna rzeka nie jest dla tego kraju tak ważna i tak święta. Ganges czci miliard Hindusów. Nazywają tę rzekę boginią Ganga. W miejscu, z którego rozpoczyna ona swój bieg, spotykamy się z Babą, świętym, który udziela błogosławieństwa pielgrzymom. Wody Gangesu zaczynają jako rozpuszczony lodowiec w Himalajach, a potem pokonują ponad 3 i pół tysiąca metrów przez strome wąwozy. Choć Ganges jest kluczowy dla historii i tradycji religijnych, w dzisiejszych Indiach nie postrzega się go tylko jako obiektu kultu. Rzeka, czczona od źródła do ujścia, jest jak wszystko w Indiach niejednoznaczna. To święta rzeka, ale przydałoby się ją posprzątać. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 5 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiego dziedzictwa na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do Dubnik i Mejszagoły na Wileńszczyźnie. 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi ciężko dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 153 LUBLIN Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzamy Lublin - miasto z 700 - letnią historią, która rozpoczęła się na wzgórzu Czwartek. Nazwa założonej tu osady pochodziła od targów, jakie miały odbywać się właśnie w ten dzień tygodnia. Architektonicznym symbolem Lublina jest Brama Krakowska, łącząca starą część miasta ze śródmiejskim deptakiem. Stare Miasto z dawną siedzibą Trybunału Koronnego w centralnej części, należy do najlepiej zachowanych zespołów urbanistycznych w Polsce, a jego Rynek wyróżnia się bogactwem zdobień zabytkowych kamienic. Brama Grodzka, łącząca Stare Miasto ze wzgórzem zamkowym, była niegdyś łącznikiem pomiędzy miastem chrześcijańskim, a nieistniejącym już miastem żydowskim. Dziś mieści się w niej Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN, gromadzący wspomnienia o mieście żydowskim, którego społeczność stanowiła przed II wojną światową ponad 30 procent mieszkańców Lublina. Zwiedzając miasto, nie sposób pominąć Lubelskiej Trasy Podziemnej oraz Zamku z XIV - wieczną Kaplicą Trójcy Świętej z freskami ufundowanymi przez Władysława Jagiełłę. To jeden z najcenniejszych zabytków sztuki średniowiecznej nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Sztukę współczesną można podziwiać, spacerując ulicami Lublina. Miejskie murale ilustrują tematy społeczne lub po prostu pełnią funkcję estetyczną, odmieniając szare, smutne ściany starych kamienic. W dzielnicy Sławinek, na powierzchni 27 hektarów powstała unikatowa ekspozycja, dokumentująca życie dawnych mieszkańców regionu. Muzeum Wsi Lubelskiej zgromadziło zabytki architektury drewnianej, murowanej oraz zbiory etnograficzne z rejonu dawnego województwa lubelskiego. Co ciekawe mieszkają tu także zwierzęta gospodarskie. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - MIROSŁAW Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w tym mieście uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich antenaci. Mirosław Staszkiewicz, dyrektor szkoły, wspólnie z synami Jakubem, prawnikiem, i Kacprem, studentem medycyny, konfrontuje się z historią swoich pradziadków. Mierzy się z przeszłością, zadając pytanie, czym jest współczesny patriotyzm i jakie jest miejsce tradycji we współczesnym świecie. 20:15 OSTATNIA GÓRA Film dokumentalny, 82 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Załuski Scenariusz: Anna Maria Filipow, Dariusz Załuski Muzyka: Maja Pietraszewska - Koper Film dokumentalny o dramatycznych losach narodowej, zimowej wyprawy na K2. Zdobycie K2 zimą to jedno z największych wyzwań współczesnego himalaizmu sportowego. Główną trudnością we wspinaczce zimowej na ośmiotysięczniki są silne huraganowe wiatry wiejące ze średnią prędkością 120 km/h, które mogą dochodzić nawet do 180 km/h. W czasie sezonu zimowego mają miejsce średnio 2 - 3 kilkunastogodzinne tzw. okna wiatrowe, kiedy siła wiatru jest mniejsza niż 60km/h. W takich momentach z obozów szturmowych położonych powyżej 7000 m możliwe są ataki na szczyt. By zmieścić się czasowo w oknie wiatrowym tempo wspinaczki w górę i powrotu musi być niezwykle szybkie. O sukcesie decyduje wytrzymałość i siła himalaistów. Dodatkowym problemem są temperatury, które spadają do 50 stopni C. Zimą też znacznie rosną trudności techniczne. Z powodu silnych wiatrów i niskich temperatur brak jest śniegu, a stoki góry pokryte są z reguły szklistym lodem. Polacy przez kilkadziesiąt dni starali się osiągnąć cel, jednak zła pogoda i wiele innych zdarzeń uniemożliwiły osiągnięcie celu. Kierownik wyprawy Krzysztof Wielicki podjął decyzję o zakończeniu wyprawy i 19 marca 2018 r. , po 80 dniach trwania Zimowej Narodowej Wyprawy na K2, himalaiści powrócili do kraju. Film jest kroniką dramatycznych i zapierających dech w piersiach zdarzeń, które miały miejsce podczas tej wyprawy. 21:45 JRR TOLKIEN: TWÓRCA ŚWIATÓW (JRR TOLKIEN DESIGNER OF WORLDS) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2014 Reżyseria: Simon Backs Bohaterem tego filmu dokumentalnego jest John Ronald Reuel Tolkien, którego książki przetłumaczono na ponad sześćdziesiąt języków, a jego opowieści głęboko naznaczyły wyobraźnię milionów czytelników na całym świecie. Ale w czasie powstawania ekranizacji w Hollywood, część tajemnicy mogła jednak blaknąć i tracić coś, co jest przywiązane do czegoś wyjątkowego w twórczości literackiej. Film zabiera nas do początków tych dzieł i jednocześnie jest okazją do ponownego odkrywania zaskakującej osobowości ich autora. Kim był ten cichy i mądry człowiek, który uczył języków i staroangielskiej literatury w Oxfordzie? Jak narodził się jego gigantyczny projekt, przechodzenia między światami, między rzeczywistością i bajecznie bogatą fikcją? Ta historia oferuje podróż do świata Tolkiena i jego życia, jako cudownej przygody umysłu. 22:50 GADAJĄCE GŁOWY Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1980 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki, Piotr Kwiatkowski Wywiady z Polakami. Ludzie w różnym wieku i różnych zawodów odpowiadają na pytania kim są i czego pragną. Chcą podobnych wartości: wolności, sprawiedliwości, demokracji. Oglądamy ludzi myślących uczciwie, ''łączących się ku dobremu'', jak mówi jedna z wypowiadających się osób. Jest rok 1979. Krzysztof Kieślowski przeprowadza swego rodzaju sondę socjologiczną. Setki ludzi pyta: w którym roku się urodziłeś? kim jesteś? co jest dla ciebie najważniejsze? czego byś chciał? Z zarejestrowanych na taśmie ostatecznie wybiera 44 osoby i ustawia je w porządku chronologicznym: od jednolatka, który jeszcze nie umie mówić, do stuletniej staruszki, która niedosłysząc pytania, potwarza kilkakrotnie, że chciałaby dłużej żyć. Przedstawia całą galerię gadających głów - przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych i średnich, studentów, etatowego działacza organizacji młodzieżowej, inżyniera u progu kariery zawodowej, elektryka, pielęgniarkę, księdza, nauczyciela historii, matkę dwojga dzieci, pisarza, socjologa, księdza, rzeźbiarza, taksówkarza, emerytów, kobietę, która uważa, że przede wszystkim jest katoliczką, i inżyniera chemika, kwitującego pytania stwierdzeniem "obecnie piję, wszystko jest w porządku". W warstwie obrazu właściwie nie dzieje się nic. Po prostu głowy następują po sobie, a pod każdą pojawia informacja o roku urodzenia. Ta galeria jednak fascynuje, z dwóch powodów. Oto widz obserwuje, jak ludzkie marzenia zmieniają się z wiekiem. Na początku zabawny dwulatek chce być samochodem - syrenką, a na koniec - blisko stuletnia kobieta, straciwszy niedawno męża, nie chce już niczego. Lecz to tylko pozorna wyliczanka pragnień. Ludzkie marzenia tworzą obraz rzeczywistości, pośrednio mówią o tym, czego w niej brak, co ludziom dokucza, z czym się nie godzą. Oto mówią: chciałbym, żeby zniknął brak poszanowania; żeby ludzie robili coś dla innych, nie tylko dla siebie; wolności, która nie preferowałaby najsilniejszych; żeby ludzie zrozumieli, że prawdziwe przyczyny agresji nie leżą w nich; żebyśmy żyli odważnie; żeby wszyscy dobrzy ludzie łączyli się ku dobremu; żeby ludzie nie bali się innych; żeby każdy mógł swobodnie decydować o swoim losie; żeby mniej było łokci i pleców, a więcej serca i rozumu; pragnę wprowadzenia w sposób rzeczywisty, nie werbalny, dwóch pojęć: demokracja i tolerancja; lepszej sprawiedliwości; żyć w warunkach demokracji i poczucia bezpieczeństwa; żyć w świecie rzeczywistym, który nie byłby fikcją i pozorami. Krzysztof Kieślowski niezwykle oszczędnymi środkami filmowymi stworzył niejako zbiorowy portret Polaka - świadomego swej tożsamości i miejsca, w którym żyje, bacznego obserwatora rzeczywistości, którą trudno zaakceptować, gorąco pragnącego zmian, dojrzewającego do buntu. Reżyser ukończył film w 1979 roku, lecz szanse dotarcia do widza dały mu dopiero wydarzenia sierpnia 1980 roku. 23:10 FILM NR 1650 Reportaż, 6 min, Polska, 1976 Reżyseria: Marcel Łoziński Dokument przedstawia inwentaryzację w zakładzie państwowym. W kadrach widzimy typowe obrazki okresu PRL - u; zebranie w sali z białym orłem w tle, charakterystyczna herbata w szklankach i wszechobecna szarość. Praca przy spisywaniu krzeseł czy biurek zostaje przedstawiona jako bezsensowna. 23:20 WYTRWAŁOŚĆ Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Przemysław Niczyporuk Muzyka: Michał Lorenc Wzruszający dokument Małgorzaty Imielskiej o Benie Barenholtzu - kultowym producencie filmowym i promotorze amerykańskiego i europejskiego kina niezależnego, który wraz z rodziną przeżył wojnę dzięki pomocy polskiej rodziny Kotowskich. Mieszkający w Nowym Jorku "odkrywca" m.in. braci Cohen, Davida Lyncha czy Jima Jarmuscha przez całe lata szukał w Polsce ludzi, którzy go uratowali. W końcu udało mu się odnaleźć potomków Marii i Władysława Kotowskich ze wsi Gruszówka koło Kowla na Wołyniu, którzy przez blisko 2 lata pomagali ponad 20 żydowskim uciekinierom ukrywającym się w pobliskich lasach. 8 listopada 2012 r. przyznany państwu Kotowskim medal "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" odebrał we wrocławskiej synagodze ich wnuk, Stefan Kotowski. Film przedstawia tragiczne wojenne losy rodziny Barenholtzów, spotkanie Bena i jego brata Reuvena z rodziną Kotowskich przy okazji przyznawania medalu oraz podróż braci w ich rodzinne strony. Jest to głęboko poruszający zapis pamięci o straszliwych czasach, postawach ludzi skonfrontowanych ze złem i o bohaterach, którzy temu złu się przeciwstawiali. 01:50 POWIEDZ MI DLACZEGO? Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol-Borodziuk Poznali się w 1936 roku w Otwocku. Jurek właśnie został wyrzucony z drugiego już gimnazjum. W nowej szkole koedukacyjnej chłopak zwrócił uwagę na Stellę. Piękna, czarnowłosa dziewczyna o śniadej cerze wpadła mu w oko. I choć pochodzący z żydowskiej rodziny Jurek wolał Polki, zakochał się w Żydówce. Rodzice Stelli krzywo patrzyli na związek swojej uwielbianej córeczki z "warszawskim łobuzem". Ale znajomość kwitła, młodzi często spacerowali razem "aleją kochanków" - drogą z Otwocka do Śródborowa. Kiedy wybuchła wojna, Stella i Jurek, jak wszyscy polscy Żydzi, znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. On dość szybko postanowił wstąpić do konspiracji. Znajomy, Malinowski, załatwił chłopakowi fałszywe, aryjskie papiery. Jurek wiedział, jak zmylić Niemca czy szmalcownika. Chodził sprężystym, zawadiackim krokiem, wyprostowany, z młodzieńczą bezczelnością w oczach. Wstąpił w szeregi Narodowych Sił Zbrojnych, podziemnej organizacji kładącej wielki nacisk na wartości narodowe. Niektórzy towarzysze broni Jurka, nieświadomi jego prawdziwego pochodzenia, wyrażali antysemickie uwagi i doceniali rolę Hitlera w "oczyszczaniu" Polski z Żydów. Doskonale zakamuflowany wśród nich młodzieniec nie zapomniał o Stelli. Parokrotnie pomagał jej przenieść się z miejsca w miejsce. Uratował życie dziewczynie, kiedy hitlerowcy likwidowali otwockie getto. Spotykali się potajemnie, w tajemnicy też wzięli ślub. Wkrótce jednak doszło do tragedii. Podczas jednej z akcji Jurek został schwytany przez Niemców. Nieświadoma jego losu, przerażona Stella opuściła Polskę. Po wojnie Jurek, który przeżył piekło obozów koncentracyjnych, postanowił odnaleźć żonę. Ta jednak całkiem zerwała kontakty. Zrozpaczony mężczyzna szukał jej po całej Europie, aby w końcu dowiedzieć się, że Stella ponownie wyszła za mąż i wyemigrowała ze Starego Kontynentu. Po ponad pięćdziesięciu latach dawni kochankowie i małżonkowie wspominają swoją pierwszą miłość. Dzielą ich tysiące kilometrów - Stella mieszka w Bostonie w USA, Jurek w Izraelu. On nadal nie może zrozumieć, czemu żona go opuściła i uciekła z innym. Czy uda im się zobaczyć i porozmawiać po raz pierwszy od pół wieku? 02:45 ARIZONA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1997 Scenariusz i reżyseria: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz "Arizona" to tanie wino. Artykuł pierwszej potrzeby, fundament sprzedaży w sklepiku w Zagórkach, obiekt uwielbienia stałych rezydentów tej handlowej placówki. Uniwersalny usypiacz, znieczulacz i pocieszyciel licznego grona byłych pracowników funkcjonującego tu przez przeszło 40 lat PGR - u. W 1990 roku, po zaprzestaniu dotowania budżetowego Państwowych Gospodarstw Rolnych, zakład w Zagórkach udusił się w pętli narastających długów. Garstka cwaniaków rozszabrowała majątek gospodarstwa i otworzyła własne interesy, lwia część załogi przeszła "na kuroniówkę". Dziś w zdewastowanym pałacyku dyrekcji mieszka biznesmen - filantrop, wygłaszający długie monologi o pilnej potrzebie kulturalnej edukacji tubylców. Głosi je po południu, do południa śpi. Budynki gospodarcze stoją puste, strasząc czarnymi otworami okien pozbawionych futryn, pola porastają chwastami. Za to w pegeerowskim osiedlu mieszkalnym, zabudowanym betonowymi pudełkami, życie wre. Mieszkańcy podsłuchują i podglądają się zawzięcie, korzystając z wyrafinowanych środków technicznych, m.in. kupionej u "ruskich" lornetki i szklanki przyłożonej do ściany. Ponadto plotkują, obmawiają sąsiadów, kłócą się, procesują, biją i szpiegują, w ramach inicjatywy indywidualnej lub instytucjonalnie: dawny informator Milicji Obywatelskiej po staremu donosi nowej, zreformowanej i demokratycznej Policji. Od czasu do czasu coś ukradną lub zakłusują w lesie. Jednak najwięcej emocji, pragnień, westchnień i pożądania skupia na sobie nabywane za gotówkę lub "na krechę" wino "Arizona". "Arizona" ratuje im życie! Przeznaczony dla widów dorosłych wstrząsający obraz niewielkiej społeczności obracającej się w zaczarowanym kręgu biedy, ciemnoty, bierności i bezradności. Ani młodzi, ani tym bardziej starzy, schorowani ludzie nie potrafią zrobić czegokolwiek dla poprawy swego losu. Złorzeczą, narzekają, wzdychają "za komuną", piją, marzą. Rozpaczliwie pragną zachować odrobinę ludzkiej godności, cień szacunku wobec siebie w odmiennym, wrogim i niepojętym świecie.