TVP Dokument Niedziela, 23.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - GDY GRZYB Z GLONEM W JEDNYM DOMU STANĄ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Wyglądają trochę jak freski, namalowane na drzewach ku ozdobie lasu. Ale tak naprawdę nie spełniają jedynie estetycznej roli. Są ważnymi wskaźnikami stanu środowiska: czystości powietrza, wilgotności, rozmaitości drzewostanu. Uchodzą mylnie za leśnych biedaków, bo ich obfitość widzimy zazwyczaj w ubogim, piaszczystym runie borów sosnowych czy na opadłych, próchniejących konarach. Ale wbrew tym pozorom porosty - istoty powstałe ze ścisłej współpracy glonów i grzybów - zasiedlają najchętniej lasy bujne, wielogatunkowe. Tam też można spotkać największą ich rozmaitość. Tylko trzeba umieć szukać, a to jest specjalnością prof. Wiesława Fałtynowicza, lichenologa, który zna porosty od każdej strony - nawet medycznej i... kulinarnej. Ruszamy z profesorem do suwalskich lasów na porostową ucztę, bynajmniej nie tylko kulinarną. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 27 JEDYNE TAKIE MIASTO Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jakie tajemnice skrywa współczesny Lwów? Czy znajdziemy w nim ślady polskiej przeszłości? Radosław Kotarski w swojej podróży na dawne, wschodnie rubieże Rzeczpospolitej dociera do miejsc na co dzień niedostępnych lub pomijanych przez przewodników. Zapraszamy w niezwykłą podróż do miasta, które od zawsze było tyglem narodów, języków i niesamowitej kuchni. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 133 ELBLĄG Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek zaprasza na niecodzienną wycieczkę po Elblągu. To miasto jest marzeniem niejednego archeologa, stolicą szlaku żeglownego i miejscem, gdzie sport ze sztuką prześcigają się w atrakcjach. I jest to bardzo zdrowa rywalizacja. Elbląg jest najstarszym miastem województwa warmińsko - mazurskiego i jednym z najbardziej wiekowych w Polsce. Jest też - wraz z pobliskimi Raczkami Elbląskimi - najniżej położonym miastem w Polsce względem poziomu morza. Zaczniemy nietypowo od skoku spadochronowego z samolotu Aeroklubu Elbląskiego. Trudno o większe emocje, zwłaszcza gdy skoczek jest debiutantem! Druga propozycja podziwiania widoków miasta wymaga pokonania 360 schodów. Wieża Katedry św. Mikołaja mierzy 97 metrów. Ten najwyższy po prawej stronie Wisły kościół góruje nad budynkami do tego stopnia, że przy dobrej pogodzie, zbliżając się do miasta można go już wypatrzyć z ogromnej odległości. Niedaleko od Katedry warto przejść intrygującym zaułkiem. Wąska droga - wciśnięta pomiędzy kamienicami Starówki jest łącznikiem między ulicą Świętego Ducha i ulicą Mostową. Dawniej ten przesmyk między budynkami był znacznie dłuższy. Łączył ze sobą trzy kościoły Dominikański, Św. Mikołaja i Ducha Świętego. Wąska ścieżka wciąż - tak jak dawniej nazywa się Ścieżką Kościelną i jest unikatowa w skali kraju. Wyjątkowa jest też cała Starówka po wojnie całkowicie rozebrana, jednak po latach odbudowana w taki sposób, że współczesne kamienice wyglądają jak te z dawnych lat świetności Elbląga. Unikatem na skale światową jest Kanał Elbląski, który został wpisany na listę siedmiu cudów Polski. Szlak żeglowny jest jedyną taką działającą drogą wodną z zachowanym XIX - wiecznym system śluz i 5 pochylni. Amatorów wypoczynku na świeżym powietrzu zainteresuje Park Dolinka z terapeutycznymi dźwiękami kaskad wodnych, ogród różany w Parku Michała Kajki w sezonie buzujący zapachem kwiatów oraz Park Bażantarnia, skąd można wyruszyć w podróż rowerową szlakiem Green Velo. Miłośnikom ekstremalnego wysiłku fizycznego można w Bażantarni polecić bieg pod górę. Dla miłośników sztuki nie lada gratką będzie niezwykła galeria w XIII - wiecznych murach. 07:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - /25/ - MAKOLĄGWA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Jest mniejsza od wróbla, mierzy tylko 12, 5 - 14 cm, ale w tym małym ptaszku drzemie śpiewak artysta. Makolągwy bardzo ładnie śpiewają. Samce mają czerwone czoła i szarą głowę oraz ciemnobrązowe skrzydła, samice z kolei nie posiadają w swojej barwie czerwieni, są raczej brązowo - szare. Żywią się nasionami chwastów i drzew, ale od czasu do czasu nie pogardza pająkiem, muchą lub komarem. Na spotkanie z makolągwą zaprasza Łukasz Bożycki. 08:00 W KRAINIE STRUDLA (THE STRUDEL A PUFF OF PASTRY / VOM STRUDEL EIN HAUCH VON TEIG) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Anita Lackenberger Film o tym, jak powstaje i czym jest strudel. Wielką sztuką jest rozciągnięcie ciasta tak cienko, aby można było przez nie czytać gazetę. Prawie nikt nie jest już w stanie opanować tej sztuki, a przynajmniej prawie nikt nie poświęca tyle czasu, aby samodzielnie robić ciasto na strudle. To ciasto powstaje z długotrwałego, gorliwego wyrabiania i kilku prostych składników: mąki, wody, oleju oraz - w zależności od przepisu - jajka i szczypty soli. Ważne jest, aby używać mąki o dobrych właściwościach klejących. Strudel z jabłkami i twarogiem to klasyka kuchni wiedeńskiej, ale często występuję też strudel z serkiem śmietankowym. Warianty kwaśne to Luftstrudel do zup czy smaczny strudel z kapustą. Ciasto strudla pochodzi z Imperium Osmańskiego. Film podąża kulinarnym tropem powstania i wykorzystywania ciasta na Bałkanach, gdzie spotyka się kulinarna przeszłość Wschodu i Zachodu. Słodka baklawa i kwaśny börek zawijane są właśnie w ciasto strudla. To prawdziwa historia kultury, która bardziej łączy niż dzieli ludzi. 09:00 KRÓLESTWO. JAK GRZYBY STWORZYŁY NASZ ŚWIAT (THE KINGDOM: HOW FUNGI MADE OUR WORLD) Film dokumentalny, 52 min, Australia, 2018 Reżyseria: Annamaria Talas, Simon Nasht Film dokumentalny o królestwie grzybów. Są jednymi z najtrwalszych i najstarszych form życia na naszej planecie. Łączą całe lasy za pośrednictwem swoistej sieci jakby internetu natury. Poza zasięgiem naszego wzroku istnieje królestwo, które rządzi życiem na ziemi. To obcy świat potężnych pradawnych form. Ukształtowały naszą rzeczywistość i mogą zdecydować o naszej przyszłości. Grzyby nie są roślinami ani zwierzętami. Tworzą własne królestwo. Wielu ludzi uważa je za rośliny. Może dlatego, że się nie poruszają? Tak naprawdę są bliżej spokrewnione ze zwierzętami, bo tak jak zwierzęta, żywią się innymi organizmami. Myśląc o grzybach, zwykle myślimy o owocnikach grzybów kapeluszowych, a one są tylko małą częścią otaczającego nas grzybowego świata. Mają już miliard lat i rozpoczęły ewolucję na lądzie. Grzybnia to ciało grzyba. Rozrasta się w glebie, pochłaniając wszystko na swoim szlaku. Przebija się nawet przez twarde drewno. Enzymy pełnią funkcję zębów i pazurów grzyba. Ciało grzyba wciąż zmienia kształt w ciągłym poszukiwaniu pożywienia. Zjadały skały, które stworzyły ziemię, a ta pozwoliła roślinom skolonizować ziemię, zmieniając atmosferę, umożliwiając ewolucję ssaków - w tym nas. To grzyby przywróciły życie po każdym masowym wyginięciu w historii Ziemi. Bez grzybów nie mielibyśmy dzisiaj naszej planety. Są one jednak mało znane, pomimo ich kluczowego znaczenia. Używamy grzybów nie tylko do robienia dobrych rzeczy, takich jak piwo i chleb, kawa i czekolada, ale także do wielu najważniejszych i ratujących życie leków. Patrząc na grzyby jako epicką historię ewolucyjną, naukowcy dokonują odkryć, które odmienią nasze życie. Niektóre grzyby ocalą nas, inne nam zagrożą i dopiero zaczynamy rozumieć, co jest czym. To jest historia naturalna, która ma ogromne znaczenie. W ciągu miliarda lat ewolucji grzyby stały się mistrzami przetrwania. Musimy się jeszcze o nich wiele nauczyć. Jak dotąd znamy niecały jeden procent z prawdopodobnie pięciu milionów ich gatunków. Badając królestwo grzybów, możemy liczyć na kolejne ekscytujące odkrycia. 10:10 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - VAN GOGH. NOWE SPOJRZENIE (EXHIBITION ON SCREEN VAN GOGH - A NEW WAY OF SEEING) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 7 Van Gogh. Van Gogh jest takim fenomenem, że chyba każdy ma już o nim jakieś wyobrażenie. Może zna najważniejsze obrazy artysty albo słyszał o jego burzliwym życiu. Chcielibyśmy jednak, by ludzi zaciekawiło coś więcej, niż "Słoneczniki" i samobójstwo. Nowa aranżacja obrazów uświadamia, że Van Gogh nie był osobnym geniuszem, który spadł z nieba. Jako malarz rozwijał się, czerpał inspiracje ze środowiska artystycznego, w którym żył i pracował, i z którym wymieniał poglądy. Wywarły na niego wpływ wcześniejsze pokolenia artystów, a on z kolei wpłynął na pokolenia późniejsze. Chcemy pokazać Van Gogha w tym kontinuum sztuki. Człowiek i twórca są jednym, nie mają dwóch odrębnych tożsamości. Gdy patrzymy na dzieła jednego z największych artystów wszech czasów, warto zwrócić uwagę na mity dotyczące jego życia. Pomagają zrozumieć, dlaczego Van Gogh jest tak ważny i wyjątkowy. 11:10 JEST U NAS Reportaż, 20 min, Polska, 2019 Scenariusz: Ks. Kan. Dr Andrzej Dębski, Marta Smolińska Zdjęcia: Sławomir Romaniuk To miało się nie wydarzyć - o tym dniu mieliśmy zapomnieć. Po 35 latach przypominamy o początku ostatniej drogi księdza Jerzego Popiełuszki pod bramą białostockiego Zakładu Medycyny Sądowej. Przypominamy o bolesnym - z dala od tłumu - pożegnaniu matki z nieżyjącym synem, o narodzinach kultu bł. ks. Jerzego, dokładnie w miejscu narodzin współczesnego męczennika. O symbolicznym misterium męki, które rozgrywało się na oczach całej Polski. 11:45 BIAŁORUŚ I ŁUKASZENKA: MARIONETKOWY REŻIM PUTINA (INSIDE BELARUS: PUTIN’S PUPPET REGIME) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Pierre Chabert, Emilie Lob Obaj mają wspólną ideologię i wizję totalitarnej władzy, ale podobno Władimir Putin i Aleksandr Łukaszenka nienawidzą się wzajemnie. Ludowa opozycja na Białorusi i wojna na Ukrainie mają wiele wspólnego. W tym filmie przyglądamy się relacjom między tymi politykami. Spoglądamy również wstecz na dojście Łukaszenki do władzy i słyszymy opinie niektórych protestujących na tyle odważnych, by mu się przeciwstawić. Film został nakręcony ukradkiem na Białorusi w tygodniach poprzedzających i tuż po inwazji na Ukrainę. To właśnie uziemienie lotu Ryan Air w celu aresztowania dziennikarza Romana Protasevicha wywołało surowe sankcje ze strony Europy. W odwecie Łukaszenko zwabił dziesiątki tysięcy uchodźców z Bliskiego Wschodu i wysłał ich do Polski. Kiedy ludzie zaczęli umierać w temperaturach poniżej zera, obwiniał Europę i poszedł grać w hokeja z Władimirem Putinem. Był to publiczny znak poparcia ze strony Kremla dla człowieka, którego muszą wspierać. Bez pomocy Rosji powszechne protesty w 2020 roku prawdopodobnie zakończyłyby reżim Łukaszenki. Na Białorusi wszyscy wiedzą, że żyją pod nieustanną inwigilacją, pod rządami rządu, który utracił legitymację i rządzi siłą. Istnieje obawa, że jeśli Ukraina przegra wojnę, jej los może być taki sam. 12:50 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - MIROSŁAW Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w tym mieście uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich antenaci. Mirosław Staszkiewicz, dyrektor szkoły, wspólnie z synami Jakubem, prawnikiem, i Kacprem, studentem medycyny, konfrontuje się z historią swoich pradziadków. Mierzy się z przeszłością, zadając pytanie, czym jest współczesny patriotyzm i jakie jest miejsce tradycji we współczesnym świecie. 13:20 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (119) - PERU OD TYŁU Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Jak wygląda sobota na prowincji i kogo wiesza się na latarniach? Co piją miejscowi i jak zrobić peruwiańskiego drinka? Dowiemy się też, że w Peru ludzie głosują na bolków i budki. 14:00 KAMERY WŚRÓD ZWIERZĄT SERIA 1 - ODC. 2 (ANIMALS WITH CAMERAS) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Anne Sommerfield, Clare Dornan, Hannah Ward Seria dokumentalna o zwierzętach, którym zainstalowano małe kamerki do obserwacji. Dzięki temu możemy po raz pierwszy zobaczyć dziki świat z perspektywy jego mieszkańców. Bez względu na to, czy przebywają na drzewach, czy pod ziemią, będziemy świadkami życia, którego żaden człowiek nigdy nie widział. Nowo narodzone surykatki, pingwiny polujące na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, a także rodzina szympansów z bardzo bliska. Zwierzęta z kamerami to kolejny genialny pomysł realizatorów filmów przyrodniczych BBC Worldwide. W tym odcinku dzięki naszym kamerom przyjrzymy się życiu trzech bardzo odmiennych zwierzęcych rodzin. Zobaczymy, jak w wodach u wybrzeży Australii uchatki uciekają przed rekinami białymi - jednymi z najgroźniejszych drapieżników oceanu. W Afryce Południowej narasta konflikt między rolnikami i pawianami. Czy kamery pomogą go rozwiązać? Podróż rozpoczynamy w Namibii, królestwie geparda - najbardziej zagrożonego wyginięciem gatunku wielkiego kota w Afryce. Te najszybsze ssaki świata osiągają prędkość sto kilometrów na godzinę w zaledwie 3 sekundy. Na otwartych obszarach trawiastych można je dostrzec bez trudu. W Namibii gepardy żyją w buszu. Tu są znacznie mniej widoczne. Mamy nadzieję, że dzięki naszym kamerom będziemy mogli przyjrzeć się bliżej trójce wyjątkowych gepardów. Działaczka na rzecz ochrony przyrody Marlice Van Vuuren zaopiekowała się trójką młodych gepardów, które zostały sierotami w pierwszym dniu życia. Marlice wciąż dostarcza im pożywienie. Chce jednak wiedzieć, czy jej podopieczni potrafią już samodzielnie zdobyć posiłek. Liczy na to, że zdołamy wyposażyć zwierzęta w odpowiednie kamery, pokazujące, jak młode gepardy radzą sobie w buszu. Specjalista od miniaturowych kamer, Chris Watts, podejmuje wyzwanie. 14:55 WIELKIE KOTY W DOMU ODC. 2 (BIG CATS ABOUT THE HOUSE EP. 2) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Jo Shinner W tym odcinku Giles Clark pomaga młodej samicy jaguara w decydujących o przetrwaniu pierwszych tygodniach jej życia. Giles Clark opiekuje się wielkimi kotami od ponad dwudziestu lat. Ostatnie dziesięć spędził w australijskim zoo pod Brisbane. Wychowywanie dzikich kotów przez człowieka budzi wiele kontrowersji. Część badaczy twierdzi, że u zwierząt mogą pojawiać się zaburzenia behawioralne. Na całym świecie wielkim kotom grozi wyginięcie. W ostatnich stu latach liczebność niektórych gatunków zmniejszyła się o ponad 90 procent. Badacze twierdzą, że wiele z nich może wyginąć w naturalnym środowisku w ciągu kolejnej dekady. 15:55 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. PRZETRWANIE (SECRETS OF THE HUMAN BODY. SURVIVE) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Przy pomocy pionierskiej grafiki i nowych odkryć naukowych poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę ludzkiego ciała. Organizm ludzki należy do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw, a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała, oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 16:55 JEZIORA Z SIMONEM REEVE - THE LAKES WITH SIMON REEVE (THE LAKES WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Sam Bagnall Trzyczęściowy film dokumentalny. Od pracowników łodzi podwodnych po farmerów górskich, Simon Reeve spotyka mieszkańców Cumbrii, odkrywając nowe spojrzenie na ten wspaniały zakątek Wielkiej Brytanii. Kraina Jezior to największy park narodowy w Anglii. Rozsławiony przez poetę Williama Wordswortha, jego surowe piękno zajmuje wyjątkowe miejsce w brytyjskim życiu. Ale jest to również sedno wielu kluczowych problemów, przed którymi stoi świat od rozwoju po zrównoważony rozwój i zmiany klimatyczne. Simon Reeve spotyka najbardziej fascynujące postacie z Krainy Jezior, dowiaduje się o zagrożeniach dla jej delikatnej przyrody i odwiedza niektóre ze spektakularnych i kontrowersyjnych projektów energetycznych znajdujących się w jej granicach. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiej spuścizny na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do Połągi i Kretyngi na Litwie. 18:30 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 6. MUZYKA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 154 SUWAŁKI Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Yulia Yukhymets Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Suwałki to dawny ośrodek wielu kultur, przez który przebiegał Trakt Kowieński prowadzący z Warszawy do Petersburga. Miasto zostało założone w XVIII w. przez zakon kamedułów, w malowniczym miejscu wśród jezior i lasów. Szczęśliwie niemalże w całości zachowało swoją XIX - wieczną klasycystyczną zabudowę. Dziś można je zwiedzać szlakiem ścieżek kulturowych. Tomasz Bednarek wybiera ścieżkę klasycystyczną, na której znajduje się 21 przystanków cennych zabytków architektury. Suwałki to miasto urodzenia Marii Konopnickiej, która mieszkała tu do siódmego roku życia. Z miastem nad Czarną Hańczą związane były także inne wybitne postacie, tu urodzili się: Lechosław Marszałek, twórca słynnej kreskówki "Bolek i Lolek" oraz znakomity reżyser Andrzej Wajda, a także tu spędziła młodzieńcze lata żona marszałka Józefa Piłsudskiego Aleksandra Szczerbińska oraz wybitny malarz Alfred Wierusz - Kowalski. Kulturę w Suwałkach można chłonąć nie tylko w muzeach, ale również w plenerze. Nad malowniczym Zalewem Arkadia znajdują się rzeźby powstałe w ramach Międzynarodowego Pleneru Rzeźbiarskiego. Co roku w spotykają się tutaj rzeźbiarze z Białorusi, Litwy, Ukrainy i Polski. Uczestnicy pleneru korzystają z brył granitu, niesamowicie trwałego i opornego w pracy materiału, którym Suwalszczyzna została hojnie obdarzona przez lodowce skandynawskie. W okresie międzywojennym Suwałki były jednym z największych garnizonów kawaleryjskich w kraju, suwalski garnizon liczył około czterech i pół tysiąca żołnierzy. Teraz tradycje kawaleryjskie pielęgnuje Grupa Rekonstrukcji Historycznej Garnizon Suwałki, uhonorowana w swojej dziedzinie prestiżowymi nagrodami. 19:35 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - MAŁGORZATA IMIELSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Małgorzata Imielska. 20:15 MIŁOŚĆ I PUSTE SŁOWA Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Maciej Kozłowski Muzyka: Marek Napiórkowski Pełnometrażowy film dokumentalny "Miłość i puste słowa" to intymna opowieść o miłości w obliczu nieuleczalnej choroby. Miłości na przekór cierpieniu, złości i bezsilności. Bohaterowie to Adam i Wanda, wieloletnie małżeństwo. On jest zdrowy, ona choruje na Alzheimera. Punktem wyjścia historii jest moment, gdy stan kobiety gwałtownie się pogarsza. Jej niepamięć staje się coraz bardziej dojmująca. Adam sam opiekuje się żoną. Codziennie, dwadzieścia cztery godziny na dobę. Myje, karmi, zmienia pieluchy. I ciągle przypomina o dawnym życiu. Pokazuje stare, amatorskie filmy z ich przeszłości, a na nich ich samych. Młodych, zakochanych. Wierzących w szczęśliwą przyszłość. Wspólną przyszłość. Adam postanowił, że nie odda Wandy. Po prostu. Na przekór temu, że jego życie staje się piekłem. Wbrew radom lekarzy i rodziny. Postanowił, że nie zrobi tego nawet wtedy, gdy ona zapomni jego imię. Wie, że jej oczy zawsze szukają jego. Czy zdoła wypełnić swoje przyrzeczenie? 21:40 RADIO SIRIRI Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Maciej Nawrotkiewicz Zdjęcia: Mikołaj Syguda Muzyka: Tomasz Wiracki, Miro Kępiński W Republice Środkowoafrykańskiej, jednym z najuboższych państw świata, które od blisko dekady pogrążone jest w walkach zbrojnych i konfliktach, ponad połowa dzieci jest zmuszana do pracy fizycznej lub wcielana do wojska. Promowanie edukacji wśród najmłodszych mieszkańców tego kraju odbywa się głównie dzięki pracy i zaangażowaniu misjonarzy, którzy starają się pomagać utalentowanym dzieciom w dostępie do profesjonalnej edukacji i oderwaniu się od trudnej codzienności. W filmie odwiedzimy African Music School, wyjątkową szkołę muzyczną założoną przez brata Benedykta Pączkę. Stworzył on miejsce, w którym tutejsze dzieci mają szansę odkryć i rozwinąć swoje talenty oraz poczuć, że ich życie mogłoby wyglądać inaczej. Oczami dwójki uczniów - Hipolita i Godara, zobaczymy przygotowania do koncertu na rzecz Pokoju - Siriri oraz poczujemy z czym wiążą się realia codziennego życia w tym kraju. 22:30 TAMTE LATA, TAMTE DNI - EWA BŁASZCZYK Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzenie: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykamy się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem do swojego wnętrza zaprosi nas Ewa Błaszczyk, która opowie o swojej drodze do aktorstwa. Dowiemy się, co dzięki niemu zyskała i co dzięki grze na scenie udało się jej w sobie przełamać. 23:05 OSTATNIA GÓRA Film dokumentalny, 82 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Załuski Scenariusz: Anna Maria Filipow, Dariusz Załuski Muzyka: Maja Pietraszewska - Koper Film dokumentalny o dramatycznych losach narodowej, zimowej wyprawy na K2. Zdobycie K2 zimą to jedno z największych wyzwań współczesnego himalaizmu sportowego. Główną trudnością we wspinaczce zimowej na ośmiotysięczniki są silne huraganowe wiatry wiejące ze średnią prędkością 120 km/h, które mogą dochodzić nawet do 180 km/h. W czasie sezonu zimowego mają miejsce średnio 2 - 3 kilkunastogodzinne tzw. okna wiatrowe, kiedy siła wiatru jest mniejsza niż 60km/h. W takich momentach z obozów szturmowych położonych powyżej 7000 m możliwe są ataki na szczyt. By zmieścić się czasowo w oknie wiatrowym tempo wspinaczki w górę i powrotu musi być niezwykle szybkie. O sukcesie decyduje wytrzymałość i siła himalaistów. Dodatkowym problemem są temperatury, które spadają do 50 stopni C. Zimą też znacznie rosną trudności techniczne. Z powodu silnych wiatrów i niskich temperatur brak jest śniegu, a stoki góry pokryte są z reguły szklistym lodem. Polacy przez kilkadziesiąt dni starali się osiągnąć cel, jednak zła pogoda i wiele innych zdarzeń uniemożliwiły osiągnięcie celu. Kierownik wyprawy Krzysztof Wielicki podjął decyzję o zakończeniu wyprawy i 19 marca 2018 r. , po 80 dniach trwania Zimowej Narodowej Wyprawy na K2, himalaiści powrócili do kraju. Film jest kroniką dramatycznych i zapierających dech w piersiach zdarzeń, które miały miejsce podczas tej wyprawy. 00:35 INA BENITA - DWA ŻYCIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Papis Ina Benita to jedna z najbardziej tajemniczych postaci polskiego kina lat trzydziestych XX wieku. To gwiazda, której szanse na wielką, międzynarodową karierę pogrzebała wojna. Jej losy przez lata owiane były tajemnicą. Przez cały okres powojenny funkcjonowała legenda, że zginęła w kanałach podczas powstania warszawskiego. I dopiero w 2019 roku młody dziennikarz - Marek Teler odkrył, że tak naprawdę zmarła w latach osiemdziesiątych w Pensylwanii. Co robiła podczas wojny? Dlaczego okryta była złą sławą? Czemu nie powiedziała nigdy swojej amerykańskiej rodzinie, kim była przed wojenną? Tajemnicę tej niezwykłej aktorki próbuje rozwikłać film dokumentalny w reżyserii Jacka Papisa - "Ina Benita - dwa życia". 01:55 TATA ZZA ŻELAZNEJ KURTYNY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Rzączyński Zdjęcia: Michał Popiel - Machnicki Muzyka: Andrzej Panufnik, Jem Panufnik Jem (Jeremy Panufnik) jest twórcą muzyki młodzieżowej i animacji, mieszka w Londynie, gdzie jest znany również jako DJ. Gdy jego ojciec miał tyle lat, co on, czyli około czterdziestki, był już uznanym polskim kompozytorem. Komunistyczne władze wybrały go jako wizytówkę polskiej muzyki za granicą. W 1954 roku Andrzej Panufnik postanowił zerwać związki z reżimem. Wyjechał na Zachód jako kompozytor zza żelaznej kurtyny z postanowieniem, że nigdy do Polski nie wróci. Nie wierzył ani wówczas, ani potem, przez długie lata swojego życia w Anglii, że komunizm zostanie kiedyś obalony i w 1990 roku, na krótko przed śmiercią jeszcze raz stanie na ojczystej ziemi. Dla Jema przeszłość ojca była zawsze owiana tajemnicą. Ojciec nie opowiadał mu o Polsce, nie uczył języka, nie wierzył, żeby kiedykolwiek synowi to było potrzebne. W momencie kręcenia filmu Andrzej kończyłby 94 lata. Do domu pod Londynem, gdzie wciąż mieszka jego żona, Camilla, gdzie ciągle istnieje jego dawna, zakurzona dziś pracownia, przyjeżdżają starzy przyjaciele, tak jak kiedyś, na urodziny. Jem chce porozmawiać z nimi o tym, o czym nie zdążył porozmawiać z ojcem. Jednak perspektywa angielska nie wystarcza. Jem wyjeżdża do Polski, żeby zrozumieć dramatyczną biografię ojca, poznać jego dylematy, motywy ucieczki z kraju. Podróż w czasie śladami ojca jest przede wszystkim refleksją nad samym sobą. Jem, nie mając, w odróżnieniu od swojej siostry, klasycznego wykształcenia muzycznego, czuł się w rodzinie zawsze inny. Ale kiedy wraz z nim podróżujemy śladami Andrzeja Panufnika, mamy wrażenie, że syn jest niezwykle bliski ojcu, zarówno poprzez swoją wrażliwość i szczerość, jak i zaskakujące refleksje. W czasie podróży bohater odkrywa w sobie emocje, które do dziś pozostawały w ukryciu. 02:55 WARSZAWA DO WZIĘCIA Film dokumentalny, 51 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Karolina Bielawska, Julia Ruszkiewicz Zdjęcia: Bartosz Piotrowski, Kacper Czubak, Dominik Danilczyk, Tomasz Woźniczka, Dominik Zadęcki Muzyka: Jarosław Januszewicz, Tymon Tymański Warszawa - ziemia obiecana, symbol lepszego, ciekawszego życia i szans na karierę. Tak stolica wygląda z perspektywy głębokiej prowincji i do mieszkanek tejże prowincji adresowana była oferta Agencji Nieruchomości Rolnych - program aktywizacji zawodowej młodych kobiet z terenów popegeerowskich. Wymagania były niewielkie: wiek 18 - 25 lat i udokumentowana praca rodziców lub dziadków w PGR. W zamian zapewniano półroczne zakwaterowanie w bursie Caritasu zwanej "Przystanią na skarpie", opiekę pedagoga i doradcy zawodowego, zajęcia z savoir - vivre’u, pomoc w napisaniu CV. W tym czasie dziewczyny miały znaleźć sobie pracę i jakieś zakwaterowanie, słowem usamodzielnić się. W ciągu 6 lat trwania programu, między 2002 i 2008 rokiem, w programie wzięło udział niemal 900 dziewczyn. 479 ukończyło go i znalazło pracę. Ile z nich nadal przebywa w stolicy, nie wiadomo. Tak radykalna zmiana sposobu życia okazuje się bowiem trudniejsza, niż mogły przypuszczać. Przekonują się o tym trzy bohaterki filmu: 18 - letnia Ania z Głodowa, która pragnie być fryzjerką, 19 - letnia Gosia z Zalesia, mająca jeszcze 8 braci, oraz 21 - letnia Ilona, samotna matka 4 - letniego synka, która marzy o znalezieniu porządnego męża i założeniu rodziny. Do Warszawy przybywają pociągami, ciekawe nowego życia, ale jednocześnie bardzo niepewne tego, co je czeka. Nie mają jednak nic do stracenia, a w rodzinnych stronach mogą co najwyżej powielić schemat życia bezrobotnych rodziców czy starszego rodzeństwa. Warszawa je rozczarowuje: "jest bardziej szara niż w telewizji" - stwierdza Ania. Gosia dochodzi nawet do wniosku, że "to taka sama wiocha, tylko dużo większa", a Ilona uważa wręcz, że to straszne miejsce i nie pojmuje, jak ludzie w ogóle mogą tu żyć. Z kolei mieszkanie w bursie przypomina im pobyt w internacie: obowiązują ściśle określone zasady, ustalone godziny powrotów i porządek w pokojach kontrolowany przez wymagającą wychowawczynię. Dziewczyny piszą CV i podania o pracę, poznają miasto, na zajęciach z savoir - vivre’u zdobywają odrobinę ogłady. Ania wytrzymuje najkrócej: ku wielkiemu niezadowoleniu matki, nie mogącej się pochwalić przed sąsiadkami "miastową" córką, już po dwóch dniach wraca do domu gnana tęsknotą do rodzinnych stron i ukochanego Andrzeja, który pracował w Londynie, a teraz remontuje na wsi własne mieszkanie i jest gotowy związać się z Anią na stałe. A miłość potrafi wyznać nawet w kilku językach. Dla niego Ania powoli żegna się z marzeniami o własnym salonie fryzjerskim. Wystarczy jej, że kupiła sobie na raty pralkę Franię. Ilona od początku zamierzała pobyć w Warszawie nie dłużej niż cztery miesiące. W stolicy czuje się bardzo samotna, rozpaczliwie tęskni za synkiem i domem. Chociaż podczas rozmowy z ewentualnym pracodawcą szczerze wyznaje, że z poprzedniej pracy ją wyrzucono, bo nie spełniała wymogów kasjerskich, zostaje w końcu zatrudniona w delikatesach, gdzie ma się zapoznać z asortymentem towarów z całego świata. Ją jednak najbardziej interesuje, czy będzie mogła jeździć na weekendy do domu. Z pierwszej wizyty wraca do stolicy ze łzami w oczach. Po kolejnej nie zjawia się w pracy na czas i zostaje wyrzucona. Ale nawet specjalnie nie żałuje. Po co jej takie życie, w którym jest nieszczęśliwa? Zdecydowana, odważna i wygadana Gosia wydaje się mieć największe szanse na zakotwiczenie w Warszawie. Już po pierwszej rozmowie dostaje pracę hostessy w Złotych Tarasach. Koleżanka, która dłużej mieszka w stolicy, roztacza przed nią bajeczne perspektywy: będzie wydawała dużo na ciuchy, chodziła do solarium, robiła sobie tipsy i farbowała włosy nawet co dwa tygodnie. Gosia chętnie tego słucha. Z hostessy staje się wkrótce ochroniarką, potem pracuje na zmywaku, wreszcie w barze. Z bursy przeprowadza się do wynajętego na spółkę z koleżanką pokoju na mieście. Po raz pierwszy czuje się szczęśliwa, ma namiastkę bycia na swoim. W końcu poznaje Konrada pracującego na budowie, zamieszkuje z nim. Zarzeka się, że nie wróci do Zalesia. Ale dwa miesiące później, po rozstaniu z chłopakiem, i ona się poddaje. Warszawa może i jest do wzięcia, ale nie dla nich.