TVP Historia Środa, 19.10.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1956 - polski Październik - obrady plenum KC PZPR; wizyta Nikity Chruszczowa; ruchy wojsk radzieckich w Polsce - marsz na Warszawę; 1970 - premiera filmu "Rejs" w reżyserii Marka Piwowskiego; 1984 - dokonano bestialskiego mordu na księdzu Jerzym Popiełuszce; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 35 "OPERACJA GENERAŁ" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka, Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maciej Zakościelny Ranny Rainer dochodzi do siebie w szpitalu. Odwiedza go Halbe - przynosi mu cygara, jak wcześniej Kellerowi. Tannenberg wykorzystuje sytuację i przejmuje obowiązki Rainera. Helena nawiązuje kontakt z chłopcem. Dowiaduje się, że ma na imię Adam. Zostają rozdzieleni w czasie ulicznej łapanki. Chłopiec nie wraca do mieszkania. Inżynier Garstecki znajduje w radiostacji mikrofilm. Dowódca za pośrednictwem Janka umawia się z Sowietami. Zgadza się wymienić radiostację, jednak nie na broń, ale na gen. Radziszewskiego, który jest w rękach NKWD. Celina mówi Krzysztofowi, że nie wyjdzie za niego. Wściekły Krzysztof napada na Michała. Zdesperowany, chce go zabić. Bronek dowiaduje się od dowódcy, że jego ojciec wyszedł z Pawiaka dzięki łapówce. Za namową dowódcy, odnawia z nim kontakt. Przekazuje mu list z propozycją spotkania. Woyciechowski obiecuje pomóc Bronkowi w znalezieniu mieszkania dla Wandy. Lena coraz bardziej boi się Mongoła. Widząc go na ulicy, mdleje ze strachu. Romek chce ratować siostrę. Daje jej fiolkę z zakażonymi tyfusem wszami. Lena wsuwa ją do kieszeni płaszcza Mongoła. Tadeusz pomaga Bronkowi w przeprowadzce Wandy i Niny. Nina robi im zdjęcia, które przekazuje Rainerowi. Inga widzi Halbego z Tadeuszem. Dochodzi do zrzutu spadochronowego z gen. Radziszewskim. Tadeusz zgłasza się, że po wymianie odwiezie go do lokalu. Janek jest przetrzymywany przez Sowietów. Pilnuje go Staszek. Do mieszkania wpadają Niemcy. Staszkowi i Jankowi udaje się uciec. 08:30 HISTORIA POLSKI - HABDANK Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2021 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Bohaterem filmu jest niezwykły człowiek Jerzy Oskar Stefanowski - Habdank, przedwojenny marynarz, oficer, awanturnik, partyzant, harcmistrz, patriota, zaangażowany w walkę o wolną Polskę, kawaler Orderu Virtuti Militari. 09:20 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 8 BITWA POD OLIWĄ Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) 28 listopada 1627 roku w Zatoce Gdańskiej rozegrała się bitwa morska między polską flotą a eskadrą szwedzkich okrętów. Starcie to przeszło do historii jako bitwa pod Oliwą. Od lipca 1626 oku trwała inwazja Szwedów na teren Prus Królewskich i Książęcych. W kolejnych miesiącach najeźdźcy zajęli wiele ważnych miast - Frombork, Elbląg, Tczew czy Puck. Szwedzi rozpoczęli także blokadę morską Gdańska, pobierając od szyprów wysokie opłaty celne. Rajcy gdańscy odwołali się do króla Zygmunta III Wazy. W listopadzie 1627 roku zapadła decyzja o użyciu 10 okrętów w akcji bojowej przeciw blokadzie. Ze względu na ciężką chorobę admirała Wilhelma Appelmana, królewscy komisarze utworzyli kolektywne dowództwo, zaś funkcję admirała przekazali Arendtowi Dickmannowi. Do bitwy doszło kilka dni później, gdy pilnujące Zatoki Gdańskiej szwedzkie statki wykryły na redzie Gdańska okręty pod polską banderą. Konfrontację w ostatecznym rozrachunku wygrała flota Rzeczpospolitej. Radość z triumfu nie była jednak pełna, ponieważ już po zakończeniu bitwy zginął od zabłąkanej kuli admirał Dickmann. Zwycięska bitwa nie miała większego znaczenia dla ogólnej sytuacji militarnej, jednakże miała duże znaczenie moralne i propagandowe, udowadniając, że polska flota może pokonać szwedzką. Spowodowała czasowe odstąpienie Szwedów od blokady Gdańska. Zwycięstwo zostało rozpropagowane w Europie przez polski dwór królewski, wzmocniło też pozycję władzy królewskiej wśród mieszczaństwa gdańskiego. "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 10:50 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Eliza Kubarska Scenariusz: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty zakazane przez bogów. 12:15 POŁUDNIOWE KURYLE - WYSPA ZAPOMNIANYCH Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Scenariusz: Jerzy Śladkowski Reportaż, 54 min, Polska/Niemcy 1997 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Zdjęcia: Nikołaj Sidorczenko Andriej Szandin żyje na wyspie Kunaszyr, jednej z czterech będących od lat przedmiotem japońsko - rosyjskiego sporu. Jest rencistą. Został nim w efekcie "diedowszcziny", starego obyczaju znanego w rosyjskim wojsku już w czasach carskich, a będącego odpowiednikiem naszej "fali". Młodsi i słabsi żołnierze bestialsko maltretowani przez starszych kolegów i większość dowódców poddają się z rezygnacją. Niektórzy jednak nie wytrzymują. Popełniają samobójstwo. Albo wpadają w szał, jak ci dwaj, z którymi Szandin odbywał służbę w miejscowym Wojskowym Centrum Szkolenia. Chcieli uciec do Japonii, której brzegi z Kuryli widać w odległości 7 kilometrów. W końcu jednak chwycili za broń i zaczęli strzelać do śpiących kolegów, a potem do wszystkiego co się rusza: koni, świń, psów. Zginęło sześciu żołnierzy. Andriej z masakry uszedł z życiem, ale okaleczony i fizycznie, i psychicznie. Opowieść o dramacie szeregowca Szandina jest nicią przewodnią wstrząsającego reportażu nakręconego na południowych Kurylach w czerwcu 1996 roku, kiedy to w Rosji trwały wybory prezydeckie, dzięki czemu ekipie filmowej udało się dostać na Kunaszyr i Tanfiliewo. Na Kurylach żyje 21 tys. Rosjan. Dla wielu z nich to zresztą nie tyle życie, co wegetacja na granicy nędzy, w opuszczeniu i zapomnieniu, zwłaszcza zaś lęku. Boją się trzęsień ziemi, fali tsunami i oddania wysp Japończykom. Bałagan po rozpadzie imperium w jednakowym stopniu dotyka i wojskowych, i cywili, czyniąc ich bytowanie trudnym do wytrzymania. Odkąd jednak władze rosyjskie zgodziły się na bezwizową wymianę turystyczną z Japonią, co obrotniejsi zaczynają sobie coraz lepiej radzić, czerpiąc dochody z przemytu, czego znieść nie mogą ci bezradni, miesiącami czekając na wypłatę lub usiłując się utrzymać z głodowej emerytury czy renty. Szandin za kalectwo wyniesione z wojska otrzymuje rentę w wysokości równej 80 dolarów. 14:15 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O SÓWECZCE: PRAWO DRAPIEŻNIKA Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowiemy o sóweczce. Jest drapieżnikiem, ma wielkość wróbla. Zabija małe ptaki i gryzonie. Aby wykarmić aż ośmioro młodych, poluje w dwójnasób, bo nagle została bez partnera. Ciężko doświadczona, samotnie opiekuje się potomstwem. Pojawia się jednak ktoś jeszcze. Też drapieżnik. 15:20 GUŁAG - ROZWÓJ. ODC. 2/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 16:30 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM HENRYKA SIENKIEWICZA W OBLĘGORKU Magazyn, 26 min, Polska, 2021 "Zyskałem miłość swoich, uznanie obcych, a nawet względny dostatek, brakło mi tylko jednego: ziemi naszej, tej ziemi, z której wyrośliśmy wszyscy, która jest i będzie niewzruszoną podstawą życia i nieśmiertelną walką pokoleń" - mówił Henryk Sienkiewicz, dziękując za Oblęgorek. Dziś jest tu muzeum pisarza. Powstało w 1958 roku, z inicjatywy dzieci pisarza, córki Jadwigi i syna Henryka Józefa. Co ciekawe, to miejsce można było już oglądać za życia pisarza, kiedy przebywał poza Oblęgorkiem. Sienkiewicz otrzymał pałacyk wraz z majątkiem ziemskim od społeczeństwa polskiego z okazji 25 - lecia swojej pracy artystycznej. Dworek został przekazany przyszłemu nobliście wraz z hipoteką. [Faktyczny jubileusz przypadał na rok 1897, ale Sienkiewicz był zaangażowany w obchody 100. - lecia urodzin Adama Mickiewicza]. Kiedy dar ten przekazywano mu 22 grudnia 1900 roku, dom nie był jeszcze gotowy. Stały tu wprawdzie dwa połączone budynki, wybudowane przez poprzednich właścicieli - leśny domek arystokratycznej rodziny Tarłów i pawilon myśliwski rejenta Mieczysława Halika, ale nie zadawalały one ofiarodawców. Postanowiono więc do istniejących zabudowań dobudować pałac dla Henryka Sienkiewicza. Zaprojektował go architekt warszawski Hugo Kudera, nadając mu kształt, który, ze względu na zastosowany eklektyzm, budził wiele kontrowersji. Nad całością górowała okrągła wieża oraz ustawiona nad wejściem figura husarza będąca nawiązaniem do twórczości pisarza. Nad drzwiami wejściowymi umieszczono herb Sienkiewicza Oszyk. 17:00 CZAS HONORU - ODC. 36 "OSTATNIA RUNDA" Seriual wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Granatowy policjant Olek jest przesłuchiwany. Zaprzecza, że jest komunistą. Dowódca oddziału mówi chłopakom, że muszą wstrzymać dalsze akcje aż do wyjaśnienia przecieku. Helena szuka chłopca, który przepadł podczas łapanki. Sorokin chce, żeby Karol zabił generała, gdyż stał się dla Rosjan bezużyteczny. Karol wpada na pomysł innej wymiany. Rutka mówi Lenie o planach zmniejszenia getta. Na zebraniu Żydowskiego Związku Wojskowego Romek dowiaduje się o możliwości wyjazdu do Palestyny. Mówi o tym rodzicom. Mongoł nie pojawia się w pracy. Ale nadzieja Leny i Rutki na uwolnienie się od oprawcy jest tylko chwilowa. Po kilku dniach pijany Mongoł wraca do warsztatu. Wszy z tyfusem nie zadziałały. Lena znów wraca do domu pobita. Tadeusz jest wściekły na Halbego, że pozwolił na aresztowania sowieckich agentów. Musi teraz uwiarygodnić się w oczach chłopaków, by odwrócić od siebie podejrzenia. Tadeusz aranżuje spotkanie z fotografem Sołtanem. Ten zeznaje, że Woyciechowski donosił w czasie przesłuchań. Kiedy kontaktuje się powtórnie, by przekazać ważne informacje, zostaje zamordowany. Dowódca i Tadeusz znajdują przy Sołtanie aparat z filmem. Wywołują zdjęcia, na których jest Woyciechowski w towarzystwie Niemców. Dowódca ma już wystarczające dowody. Inga rozpoznaje Tadeusza na zdjęciach u Rainera. Przypomina sobie, że widziała go rozmawiającego z Halbem. Rainer próbuje się czegoś dowiedzieć o Tadeuszu od Niny. Krzysztof i Tadeusz trenują przed pojedynkiem. Sędzia ustala szczegóły walki. Tadeusz mówi Bronkowi, że na jego ojca został wydany wyrok. Zdradza mu szczegóły planowanej przez niego i Władka akcji. Bronek w ostatniej chwili uniemożliwia kolegom wykonanie rozkazu. Ratuje ojca. Woyciechowski przysięga przed synem, że nie jest zdrajcą. Michał i Janek nie mogą znaleźć Bronka. Tadeusz zaprasza chłopaków na walkę. Rozpoczyna się sparing, wkraczają Niemcy. Aresztują dowódcę, Krzysztofa i mężczyznę, którego Tadeusz wskazuje jako Komendanta Głównego. 18:20 W PRLU - PRL KONTROLUJĄCY Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Polska Ludowa miała od zarania potrzebę kontroli. Kontrola miała być stała i przeprowadzana przez wszystkich, choć oczywiście najważniejszą instancją kontrolującą miała być sama władza ludowa. W różnych okresach starano się jednak, by kontrole miały tak zwany czynnik obywatelski. Oczywiście, obywatelski w rozumieniu władzy. Społecznym kontrolerem mógł być przede wszystkim ktoś zaufany - jak ormowiec (czyli członek paramilitarnej Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskie), ale też i trójka klasowa (czyli rodzice uczniów), o ile wykonywała działania zalecone przez szkołę i zaakceptowane przez inne czynniki władzy, mogła wtedy wykraczać poza zakres działania szkoły. Czynnik społeczny zyskiwał ma randze (a tak działa się najczęściej), kiedy dołączano do niego oficjalnego przedstawiciela, np. inspektora Inspekcji Handlowej lub Sanepidu, a najlepiej milicjanta. Bo inspekcja poza kontrolą miała przede wszystkim wykazać wszystkie niedociągnięcia w danej dziedzinie i ukarać surowo winnych. W Lublinie w latach osiemdziesiątych prasa podawała, że w czasie akcji Posesja polegającej na kontrolowaniu stanu nieruchomości ukarano prawie wszystkich skontrolowanych prywatnych właścicieli. Zwykle karano za to, czego i tak nie można było poprawić i tych, którzy nie mieli wpływu na niedociągnięcia. Bo kontrole miały też charakter propagandowy i zastraszający, pokazywały, że władza coś robi, a odpowiedzialni (winni) za trudności są inni. Władza chce dobrze, ale ludzie nie pozwalają, żeby było lepiej. W stanie wojennym i po nim do akcji przystąpiły kontrole wojskowe, zastąpione stopniowo przez tzw. Irchy, czyli Inspekcje Robotniczo - Chłopskie oraz wspomnianą już Akcję Posesja. 19:00 JERZY POPIEŁUSZKO. POSŁANIEC PRAWDY (JERZY POPIEŁUSZKO. POSŁANIEC PRAWDY) Film dokumentalny, 86 min, Polska/USA, 2014 Reżyseria: Gustavo Cooper Scenariusz: Paul Hensler Film dokumentalny o życiu i przesłaniu, jakie niósł kapłan Solidarności bł. ks. Jerzy Popiełuszko. Film zawiera autentyczne nagrania, zdjęcia i dokumenty. To pierwszy tego typu dokument, który powstał poza granicami Polski. "Posłaniec prawdy pokazuje sytuację Polski, walkę Polaków o wolność, pojawienie się Solidarności i jej wpływ na zmianę sceny geopolitycznej po II wojnie światowej, oraz osobę ks. Jerzego i jego rolę w życiu zwykłych ludzi w tym czasie. To opowieść o prawdzie, wolności i odwadze. Film zaczyna się symbolicznie, pokazuje upadek komunizmu w Europie Środkowowschodniej. Nie zaczęło się to jednak od zniszczenia muru berlińskiego, ten etap w historii nie byłby możliwy, gdyby nie zryw Solidarności w Polsce. Najcenniejsza była solidarność ludzi, dla których najważniejszą sprawą była wolność. I właśnie na fali tych uczuć, pragnień i nadziei pojawia się w filmie osoba bł. ks. Jerzego Popiełuszki. Dzięki niemu doszło do przebudzenia wielu ludzi w Polsce, wskrzeszenia wiary w lepsze jutro, budowania przyszłości na prawdzie i podstawowych prawach Bożych. Błogosławiony ks. Jerzy był duszpasterzem, który mówił ludziom o pragnieniu poczucia godności i o prawie do wolności. Ksiądz Jerzy nawiązywał w swoich kazaniach do słów Bożych, do nauczania Jana Pawła II i ks. prymasa Stefana Wyszyńskiego. Właśnie dlatego w kościele św. Stanisława Kostki na mszach za ojczyznę gromadziły się tłumy, ludzie przyjeżdżali z całej Polski, mimo zakazów władzy ludowej. Przesłanie i nauczanie ks. Jerzego są aktualne, a jego życie i męczeńska śmierć nie pozostawiają nikogo obojętnym. 20:40 POLA WIELKICH BITEW S.V - PIEKŁO VERDUN (BATTLEFIELDS) Film dokumentalny, 65 min, Francja, 2019 Scenariusz: Serge Tigneres 21 lutego 1916 roku w okolicach Verdun zaczęła się jedna z największych bitew pierwszej wojny światowej. Podczas jednej z najsurowszych zim, jakie nawiedziły ten region, niemiecki sztab przygotowywał się do wielkiej ofensywy w dolinie Mozy. Pod rozkazami generała Ericha von Falkenhayna Niemcy byli zdecydowani wykorzystać niszczycielską siłę ciężkiej artylerii. Co zostanie z ludzi, na których spadnie grad pocisków? Nic - mówili niemieccy żołnierze przedzierający się przez zniszczone pola. Niewiele się mylili. W niektórych sektorach patrole przekraczały front, nie zdając sobie z tego sprawy, bo linia frontu przestała istnieć. 12 lipca 1916 roku, po ponad czterech miesiącach zaciętych walk, generał Falkenhayn musiał pogodzić się z tym, że nie zdobędzie Verdun. Co gorsza dla niego - jesienią wojska francuskie odzyskały część terenu utraconego na początku bitwy. Po 300 dniach i 300 nocach, walki na froncie pod Verdun osłabły. Co działo się w pierwszych miesiącach ofensywy? Jak wytłumaczyć klęskę Niemców, pomimo ogromu zaangażowanych środków? Co dokładnie wydarzyło się pod Verdun w 1916 roku? Odpowiedzi na te pytania postara się odnaleźć dziennikarz i historyk Serge Tignres. Gromadził on świadectwa i zbierał dane. Grupy rekonstrukcyjne odtworzyły warunki, w jakich walczono. Na potrzeby filmu rozłożono na czynniki pierwsze jedno z najbardziej niszczycielskich starć pierwszej wojny światowej. W pamięci zbiorowej ta dantejska bitwa stała się symbolem, mitem. Ci, którzy ją przeżyli, na zawsze zapamiętali ją jako Piekło Verdun. 21:55 BUNT BARBARZYŃCÓW - SPARTAKUS. ODC. 3/8 (BARBARIANS RISING) Film dokumentalny, 46 min, USA, 2016 Reżyseria: Declan O'Dwyer, Maurice Sweeney, Simon George Seria przybliża historię legendarnych wojowników: Hannibala, Spartakusa, Boudiki, Attyli, a także Gotów i Wandalów, którzy postawili wszystko na jedną kartę i chcieli zmienić świat, obalając jedno z najpotężniejszych imperiów w dziejach świata: Imperium Rzymskie. Ten liczący osiem odcinków fabularyzowany serial to opowieść o powstaniu i upadku Imperium Rzymskiego widziana z perspektywy barbarzyńskich przywódców buntów. W Imperium Rzymskim barbarzyńcami nazywano tych, którzy wedle Rzymian żyli poza nawiasem cywilizacji, wiodąc prymitywną i nacechowaną brutalnością egzystencję. Wśród ludzi tych znaleźli się jednak także tacy, których walka nadała kształt współczesnemu światu. Seria przedstawia sylwetki słynnych wojowników: Hannibala, który w wieku dziewięciu lat złożył przysięgę krwi; Spartakusa, niewolnika, który stanął na czele barbarzyńskiego buntu; Boudiki, wojowniczej celtyckiej królowej; Arminiusa, porwanego chłopca z germańskiego plemienia i Attyli, pogromcy Wschodu. Ukazuje także armie wojowników: Gotów - nieprzejednany lud zdradzony przez Imperium oraz Wandalów, wędrownych łupieżców, którzy zadali Rzymowi ostateczny cios. Wspaniałe opowieści ukazują, jak jedno z największych imperiów świata rozpadło się wskutek własnej agresywnej ekspansji. To nie jest opowieść o chwale Rzymu. To historia milionów, które powstały, by walczyć o wolność z najpotężniejszym imperium ówczesnego świata. Seria przybliża wydarzenia które zapoczątkowały upadek Rzymu i ukształtowała przyszły świat. 22:55 KATYŃ. OSTATNI ŚWIADEK (THE LAST WITNESS) Dramat polityczny, thriller, 89 min, Wielka Brytania/Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Szkopiak Scenariusz: Paul Szambowski, Piotr Szkopiak Aktorzy: Alex Pettyfer, Robert Więckiewicz, Talulah Riley, Piotr Stramowski, Michael Gambon, Will Thorp Akcja filmu rozpoczyna się dwa lata po zakończeniu II wojny światowej. Młody, ambitny dziennikarz z Bristolu, Stephen Underwood, poszukuje tematu, który pomoże mu zdobyć rozgłos i zapewni szybki rozwój kariery zawodowej. Tymczasem jego uwagę zwracają dziwne wypadki w miejscowym obozie dla dipisów. Badając tę sprawę, dociera do informacji o jeńcach wojennych i mrocznej tajemnicy Katynia. Dzięki ostatniemu świadkowi katyńskiej masakry, odkrywa, co naprawdę się wydarzyło wiosną 1940 roku. Ofiarami zbrodni popełnionej przez NKWD było ponad 20 tysięcy polskich oficerów i cywili. Drążąc temat, Stephen Underwood ujawnia niechlubną rolę władz brytyjskich, ryzykując w ten sposób dalszą karierę, a nawet życie. 00:50 POŁUDNIOWE KURYLE - WYSPA ZAPOMNIANYCH Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Scenariusz: Jerzy Śladkowski Reportaż, 54 min, Polska/Niemcy 1997 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Zdjęcia: Nikołaj Sidorczenko Andriej Szandin żyje na wyspie Kunaszyr, jednej z czterech będących od lat przedmiotem japońsko - rosyjskiego sporu. Jest rencistą. Został nim w efekcie "diedowszcziny", starego obyczaju znanego w rosyjskim wojsku już w czasach carskich, a będącego odpowiednikiem naszej "fali". Młodsi i słabsi żołnierze bestialsko maltretowani przez starszych kolegów i większość dowódców poddają się z rezygnacją. Niektórzy jednak nie wytrzymują. Popełniają samobójstwo. Albo wpadają w szał, jak ci dwaj, z którymi Szandin odbywał służbę w miejscowym Wojskowym Centrum Szkolenia. Chcieli uciec do Japonii, której brzegi z Kuryli widać w odległości 7 kilometrów. W końcu jednak chwycili za broń i zaczęli strzelać do śpiących kolegów, a potem do wszystkiego co się rusza: koni, świń, psów. Zginęło sześciu żołnierzy. Andriej z masakry uszedł z życiem, ale okaleczony i fizycznie, i psychicznie. Opowieść o dramacie szeregowca Szandina jest nicią przewodnią wstrząsającego reportażu nakręconego na południowych Kurylach w czerwcu 1996 roku, kiedy to w Rosji trwały wybory prezydeckie, dzięki czemu ekipie filmowej udało się dostać na Kunaszyr i Tanfiliewo. Na Kurylach żyje 21 tys. Rosjan. Dla wielu z nich to zresztą nie tyle życie, co wegetacja na granicy nędzy, w opuszczeniu i zapomnieniu, zwłaszcza zaś lęku. Boją się trzęsień ziemi, fali tsunami i oddania wysp Japończykom. Bałagan po rozpadzie imperium w jednakowym stopniu dotyka i wojskowych, i cywili, czyniąc ich bytowanie trudnym do wytrzymania. Odkąd jednak władze rosyjskie zgodziły się na bezwizową wymianę turystyczną z Japonią, co obrotniejsi zaczynają sobie coraz lepiej radzić, czerpiąc dochody z przemytu, czego znieść nie mogą ci bezradni, miesiącami czekając na wypłatę lub usiłując się utrzymać z głodowej emerytury czy renty. Szandin za kalectwo wyniesione z wojska otrzymuje rentę w wysokości równej 80 dolarów. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OPERACJA EMIL Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki To była jedna z trudniejszych akcji wydobywczych, w jakich zdarzyło nam się uczestniczyć. 12 lutego 1944 r. rumuński pilot latający w służbie niemieckiej nie zdołał zwolnić ćwiczebnej betonowej bomby i wyprowadzić samolotu Ju - 87. Przy 700 kilometrach na godzinę wbił się w pola Krościenka Wyżnego. Niemcom nie udało się wówczas wydobyć maszyny. Dopiero dziesiątki lat później udało się to prywatnemu Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia z Krosna. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku.