TVP Historia Czwartek, 20.10.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1947 - Mikołajczyk uciekł do Londynu w obawie przed komunistami; 1952 - Alain Bombard samotnie z minimalnymi zapasami wody i żywności przepłynął Atlantyk w pontonie; 1956 - polskiego Października dzień kolejny - wystąpienie Gomułki (potępienie stalinizmu), wiec na Politechnice Warszawskiej; 1973 - otwarcie Opery w Sydney; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 36 "OSTATNIA RUNDA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Granatowy policjant Olek jest przesłuchiwany. Zaprzecza, że jest komunistą. Dowódca oddziału mówi chłopakom, że muszą wstrzymać dalsze akcje aż do wyjaśnienia przecieku. Helena szuka chłopca, który przepadł podczas łapanki. Sorokin chce, żeby Karol zabił generała, gdyż stał się dla Rosjan bezużyteczny. Karol wpada na pomysł innej wymiany. Rutka mówi Lenie o planach zmniejszenia getta. Na zebraniu Żydowskiego Związku Wojskowego Romek dowiaduje się o możliwości wyjazdu do Palestyny. Mówi o tym rodzicom. Mongoł nie pojawia się w pracy. Ale nadzieja Leny i Rutki na uwolnienie się od oprawcy jest tylko chwilowa. Po kilku dniach pijany Mongoł wraca do warsztatu. Wszy z tyfusem nie zadziałały. Lena znów wraca do domu pobita. Tadeusz jest wściekły na Halbego, że pozwolił na aresztowania sowieckich agentów. Musi teraz uwiarygodnić się w oczach chłopaków, by odwrócić od siebie podejrzenia. Tadeusz aranżuje spotkanie z fotografem Sołtanem. Ten zeznaje, że Woyciechowski donosił w czasie przesłuchań. Kiedy kontaktuje się powtórnie, by przekazać ważne informacje, zostaje zamordowany. Dowódca i Tadeusz znajdują przy Sołtanie aparat z filmem. Wywołują zdjęcia, na których jest Woyciechowski w towarzystwie Niemców. Dowódca ma już wystarczające dowody. Inga rozpoznaje Tadeusza na zdjęciach u Rainera. Przypomina sobie, że widziała go rozmawiającego z Halbem. Rainer próbuje się czegoś dowiedzieć o Tadeuszu od Niny. Krzysztof i Tadeusz trenują przed pojedynkiem. Sędzia ustala szczegóły walki. Tadeusz mówi Bronkowi, że na jego ojca został wydany wyrok. Zdradza mu szczegóły planowanej przez niego i Władka akcji. Bronek w ostatniej chwili uniemożliwia kolegom wykonanie rozkazu. Ratuje ojca. Woyciechowski przysięga przed synem, że nie jest zdrajcą. Michał i Janek nie mogą znaleźć Bronka. Tadeusz zaprasza chłopaków na walkę. Rozpoczyna się sparing, wkraczają Niemcy. Aresztują dowódcę, Krzysztofa i mężczyznę, którego Tadeusz wskazuje jako Komendanta Głównego. 08:00 W KOTLE HISTORII - POLSKI WYNALAZCA I HISZPAŃSKA KUCHNIA. ZAMACH NA ALFONSA XIII. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 31 maja 1906 roku miał miejsce zamach na króla Hiszpanii Alfonsa XIII. Jak informowała prasa, w chwili gdy przejeżdżał powóz wiozący króla i królową, ręka przestępcy rzuciła bombę z dynamitem. Król, gdy bomba wybuchła, spowijając samochód dymem i krwawym pyłem, objął i ucałował młodą pannę młodą, w sposób żywiołowy i naturalny. To, co jest smutne, co jest bolesne, co sprawia, że wszyscy uczciwi ludzie drżą z przerażenia i oburzenia, to rzesze ofiar, które padły na Calle Mayor pod wpływem ogromnego impulsu, jakim była śmiertelna eksplozja. Wiele kobiet bez mężów, wiele dzieci bez ojców, wiele domów pogrążonych w żałobie? Jest to dzieło tej nikczemnej rasy zwyrodnialców, którzy żyją dla nienawiści, dla kłamliwych teorii, które rzekomo opierają się na miłości; tego tłumu szaleńców, którzy każą myśleć o krwawych eksterminacjach. Alfons XIII z zamachu bombowego wyszedł bez szwanku. Jest bardzo prawdopodobne, że życie ocaliła mu specjalna kamizelka, którą dwór w Madrycie zakupił od polskiego wynalazcy Jana Szczepanika. W dowód wdzięczności za ochronę królewskiego życia został on odznaczony orderem Izabeli Katolickiej. Nie było to znów takie dziwne, bo Szczepanik był niezwykle znanym na świecie wynalazcą. Wspominając triumf Szczepanika, Łukasz Modelski ugotuje po madrycku i po galicyjsku. 08:35 HISTORIA POLSKI - CZESŁAW KACZMAREK. BISKUP NIEZŁOMNY Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Mazur Scenariusz: Sławomir Mazur, Bogdan Gumowski Aktorzy: Zdzisław Reczyński Film "Czesław Kaczmarek. Biskup Niezłomny" przedstawia postać byłego ordynariusza diecezji kieleckiej, oskarżonego przez komunistów m.in. o próbę obalenia ludowych władz, współpracę z faszystowskimi Niemcami i amerykańskim imperializmem. Producentem filmu jest Wzgórze Zamkowe oraz diecezja kielecka. W rolę biskupa Kaczmarka wcielił się Zdzisław Reczyński - aktor Teatru Lalki i Aktora Kubuś. Hierarcha został aresztowany 20 stycznia 1951 r. przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Trafił do więzienia na warszawskim Mokotowie. Przez 2 lata i 8 miesięcy poprzedzających proces był w nieludzki sposób torturowany. Poddawano go wielogodzinnym przesłuchaniom, podczas których był bity i obrzucany obelgami. Dostawał także zastrzyki powodujące zmianę świadomości i utratę pamięci. Został całkowicie odizolowany od świata zewnętrznego. Bp Czesław Kaczmarek przyznał się do zarzucanych mu czynów. Proces zakończył się 21 września 1953 r. Za kolaborację z hitlerowskim okupantem, szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych i Watykanu oraz próbę obalenia ludowych władz sąd wymierzył mu karę 12 lat więzienia. 10 lutego 1955 r. bp Kaczmarek został zwolniony z dalszego odbywania kary. Powodem był zły stan zdrowia. Ordynariusz nie mógł jednak jeszcze przez rok powrócić do swojej diecezji. Po śmierci Bieruta i przejęciu władzy przez Władysława Gomułkę, 28 grudnia 1956 r. Najwyższy Sąd Wojskowy oczyścił hierarchę z zarzutów szpiegostwa i współpracy z hitlerowcami. Stan zdrowia biskupa stale się pogarszał. Przebywał na leczeniu w Nałęczowie. Zmarł 26 sierpnia 1963 r. w Lublinie. W 1990 r. został pośmiertnie zrehabilitowany, a 17 lat później odznaczony Krzyżem Wielkim Odrodzenia Polski. W 2010 r. w Kielcach stanął pomnik biskupa Kaczmarka. (na podstawie PAP). 09:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 10:45 MALOWANE POLSKI ZMARTWYCHWSTANIE WEDŁUG JACKA MALCZEWSKIEGO Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2018 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Zdjęcia: Wojciech Pronin Wykonawcy: Mariusz Pyrka, Magdalena Pawelec Fabularyzowany dokument opowiadający o życiu i twórczości najwybitniejszego polskiego malarza symbolisty, który zwykł mawiać o sobie: wierny radomiak. Obraz, będący barwną i sentymentalną podróżą przez całą biografię Malczewskiego, wskazuje na historyczno - patriotyczne i kulturowe źródła jego twórczych inspiracji. Przedstawia środowisko rodzinnego domu, w jakim dorastał, które uformowało go jako człowieka i jako artystę. Poprzez fabularyzację wybranych obrazów, autorzy filmu ukazali mistrzostwo Malczewskiego w przenoszeniu swych poetyckich wyobrażeń na płótno. 11:55 W PRLU - PRL KONTROLUJĄCY Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Polska Ludowa miała od zarania potrzebę kontroli. Kontrola miała być stała i przeprowadzana przez wszystkich, choć oczywiście najważniejszą instancją kontrolującą miała być sama władza ludowa. W różnych okresach starano się jednak, by kontrole miały tak zwany czynnik obywatelski. Oczywiście, obywatelski w rozumieniu władzy. Społecznym kontrolerem mógł być przede wszystkim ktoś zaufany - jak ormowiec (czyli członek paramilitarnej Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskie), ale też i trójka klasowa (czyli rodzice uczniów), o ile wykonywała działania zalecone przez szkołę i zaakceptowane przez inne czynniki władzy, mogła wtedy wykraczać poza zakres działania szkoły. Czynnik społeczny zyskiwał ma randze (a tak działa się najczęściej), kiedy dołączano do niego oficjalnego przedstawiciela, np. inspektora Inspekcji Handlowej lub Sanepidu, a najlepiej milicjanta. Bo inspekcja poza kontrolą miała przede wszystkim wykazać wszystkie niedociągnięcia w danej dziedzinie i ukarać surowo winnych. W Lublinie w latach osiemdziesiątych prasa podawała, że w czasie akcji Posesja polegającej na kontrolowaniu stanu nieruchomości ukarano prawie wszystkich skontrolowanych prywatnych właścicieli. Zwykle karano za to, czego i tak nie można było poprawić i tych, którzy nie mieli wpływu na niedociągnięcia. Bo kontrole miały też charakter propagandowy i zastraszający, pokazywały, że władza coś robi, a odpowiedzialni (winni) za trudności są inni. Władza chce dobrze, ale ludzie nie pozwalają, żeby było lepiej. W stanie wojennym i po nim do akcji przystąpiły kontrole wojskowe, zastąpione stopniowo przez tzw. Irchy, czyli Inspekcje Robotniczo - Chłopskie oraz wspomnianą już Akcję Posesja. 12:30 DOKTOR MUREK - ODC. 5 Serial obyczajowy, 55 min, Polska 1979 Autor: Tadeusz Dołęga Mostowicz Reżyseria: Witold Lesiewicz Scenariusz: Witold Lesiewicz, Eugeniusz Kabatc Zdjęcia: Witold Adamek Wykonawcy: Jerzy Zelnik, Maria Ciesielska, Anna Chodakowska, Jolanta Hanisz, Krystyna Janda, Hanna Skarżanka, Stanisław Zaczyk, Marek Bargiełowski, Gustaw Lutkiewicz, Andrzej Piszczatowski, Jan Paweł Kruk, Marian Krawczyk Razem z kumplami Arletki Murek dokonuje napadu na willę przemysłowca Czabana. Wspólnicy nie orientują się, że łupem Murka pada torba pełna pieniędzy i akcji. Murek ukrywa ją w grobowcu na cmentarzu. Dociera do mieszkania Miki Bożyńskiej. Ukrywa u niej mikrofilm. Choruje przez 2 miesiące, po czym pojawia się w nowym wcieleniu. Ze szpiegowskiej wyprawy zachował paszport niemiecki na nazwisko Franz Klemm, zapuścił brodę i wąsy. Podaje się za profesora okulistyki z Heidelbergu i zaczyna przyjmować klientów jako mistrz Mahatma - przepowiadacz przyszłości. Następnie odnajduje Arletkę. Dziewczyna radzi mu, by nie przyznawał się wspólnikom do posiadania walizki. Natomiast Kazikowi opowiada, że Murek jest gotów oddać mu połowę łupu. Kazik, śledząc Arletkę, dociera do mieszkania Murka. 13:40 NORMANDIA. OSTATNI BOHATEROWIE DESANTU - ODC. 2/2 (THE LAST HEROES OF D - DAY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Tim Dunn Jedną z dat, która zmieniła bieg historii, jest 6 czerwca 1944 - D - Day. Stawką była wolność świata zachodniego. W dwuczęściowej serii Dan Snow bada, jak dwa lata skrupulatnego planowania, szpiegowania i analizy milionów trójwymiarowych zdjęć lotniczych rozpoznawczych wpłynęło na ten dzień. D - Day to również opowieść o heroizmie, poświęceniu i determinacji i to jest być może ostatnia szansa, by usłyszeć niezwykłe świadectwa z pierwszej ręki tych, którzy ryzykowali życie, by uratować świat od nazistowskiej tyranii. Bezprecedensowy dostęp do tysięcy tajnych zdjęć szpiegowskich. 14:45 PLANETY - JOWISZ. ODC. 3/5 (THE PLANETS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Stephen Cooter W trzecim odcinku Jowisz. Poza wewnętrznym obszarem Układu Słonecznego i pustkowiem pasa planetoid krąży Jowisz, ojciec chrzestny planet. Wyglądem przypomina gładką fakturę marmuru, lecz w jego grubych na tysiące kilometrów chmurach szaleją gwałtowne burze. To piękny i potężny świat. Cztery i pół miliarda lat temu jego grawitacja miała niszczący wpływ na otaczające go światy. Przyciągając materiał skalny wnętrza Układu Słonecznego, odmienił losy planet, również Ziemi. Jowisz to świat o mrocznej przeszłości. Nie trzeba daleko szukać, by znaleźć na to dowody. Na pustyni w Arizonie znajduje się Krater Barringera. Powstał pięćdziesiąt tysięcy lat temu, gdy asteroida o średnicy czterdziestu metrów uderzyła w powierzchnię Ziemi z prędkością czterdziestu trzech tysięcy kilometrów na godzinę. Być może właśnie Jowisz skierował ją w stronę Ziemi. W jaki sposób z tak daleka Jowisz może wpływać na losy Ziemi? I jak do tego doszło? Dopiero obejrzenie Jowisza z bliska pozwoliło sformułować pierwsze wnioski. 15:50 POLA WIELKICH BITEW S.V - PIEKŁO VERDUN (BATTLEFIELDS) Film dokumentalny, 65 min, Francja, 2019 Scenariusz: Serge Tigneres 21 lutego 1916 roku w okolicach Verdun zaczęła się jedna z największych bitew pierwszej wojny światowej. Podczas jednej z najsurowszych zim, jakie nawiedziły ten region, niemiecki sztab przygotowywał się do wielkiej ofensywy w dolinie Mozy. Pod rozkazami generała Ericha von Falkenhayna Niemcy byli zdecydowani wykorzystać niszczycielską siłę ciężkiej artylerii. Co zostanie z ludzi, na których spadnie grad pocisków? Nic - mówili niemieccy żołnierze przedzierający się przez zniszczone pola. Niewiele się mylili. W niektórych sektorach patrole przekraczały front, nie zdając sobie z tego sprawy, bo linia frontu przestała istnieć. 12 lipca 1916 roku, po ponad czterech miesiącach zaciętych walk, generał Falkenhayn musiał pogodzić się z tym, że nie zdobędzie Verdun. Co gorsza dla niego - jesienią wojska francuskie odzyskały część terenu utraconego na początku bitwy. Po 300 dniach i 300 nocach, walki na froncie pod Verdun osłabły. Co działo się w pierwszych miesiącach ofensywy? Jak wytłumaczyć klęskę Niemców, pomimo ogromu zaangażowanych środków? Co dokładnie wydarzyło się pod Verdun w 1916 roku? Odpowiedzi na te pytania postara się odnaleźć dziennikarz i historyk Serge Tignres. Gromadził on świadectwa i zbierał dane. Grupy rekonstrukcyjne odtworzyły warunki, w jakich walczono. Na potrzeby filmu rozłożono na czynniki pierwsze jedno z najbardziej niszczycielskich starć pierwszej wojny światowej. W pamięci zbiorowej ta dantejska bitwa stała się symbolem, mitem. Ci, którzy ją przeżyli, na zawsze zapamiętali ją jako Piekło Verdun. 17:15 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - TYGODNIK POWSZECHNY Reportaż, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) W tym odcinku poznajemy historię Tygodnika Powszechnego. 17:40 CZAS HONORU - ODC. 37 "POCZTÓWKA Z HAJFY" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Karol składa propozycję Halbemu - chce wymienić polskiego generała za sowieckich agentów, którzy są w rękach Niemców. Halbe proponuje Tannenbergowi dojście do polskiego Komendanta Głównego. Tannenberg przechwala się, że już go aresztował. Halbe jest zdziwiony, że Tadeusz współpracuje z Tannenbergiem. Romek pokazuje Lenie pocztówkę z Haify. Tymczasem Janek obiecuje Lenie, że ją wyciągnie z getta, ale potrzebuje więcej czasu. Tadeusz rozmawia w celi ze Szpakowatym. Jest pewny, że to komendant. Tanennberg sprawdza go. Okazuje się, że mężczyzna jest znanym bokserem. Maria opatruje na Pawiaku Milenę. Skatowana kobieta jest w ciąży. Okazuje się, że ma zostać wkrótce wywieziona do Oświęcimia. Maria planuje przyspieszyć poród u kobiety, co uratuje ją od transportu. Na Pawiaku pojawia się nowy lekarz, Schroeder. Zostaje przełożonym Marii. Bronek mówi Jankowi, że nie jest zdrajcą i chce wyjaśnić sprawę. Wypytuje ojca o firmę i powiązania handlowe z Niemcami. Bronek i Woyciechowski chcą stanąć przed sądem wojskowym. Michał mówi Celinie o aresztowaniu Krzysztofa. Tadeusz podsłuchuje Krzysztofa badanego w trakcie przesłuchania. Niemcom nie udaje się wyciągnąć od niego żadnych informacji. Rappke bije Tadeusza dla niepoznaki. Helena zauważa zdjęcie chłopca na wystawie zakładu fotograficznego. Wypytuje o niego dozorczynię kamienicy. Dowódca podejrzewa zdradę w oddziale. W czasie przesłuchań Tannenberg dysponuje szczegółowymi informacjami na temat ostatnich działań oddziału. To nowy plan Tadeusza. Władek chce, by Ruda wyjechała na jakiś czas. Nina mówi Rainerowi o aresztowaniu Tadeusza. Rainer prosi Ingę, by wyciągnęła informacje od Halbego. Halbe namawia Tannenberga, by przyjął propozycję Karola. Maria i Schroeder opatrują Krzysztofa, Dowódcę i Tadeusza. Krzysztof przekazuje gryps przez Marię. Tadeusz, dowódca i Krzysztof jadą na egzekucję. Uciekają przed plutonem. Krzysztof zostaje ranny. 18:55 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - PIES ŁAŃCUCHOWY AMERYKI Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) NATO bywa nazywane kotwicą demokracji liberalnej. Przetrwało wszystkie inne sojusze, to dowodzi jego wartości, zwłaszcza w godzinie próby. O strategiach i ewolucji Paktu Północnoatlantyckiego mówią: dyr. Wojskowego Biura Historycznego prof. Sławomir Cenckiewicz, historyk wojskowości dr Paweł Piotrowski oraz politolog dr hab. Przemysław Żurawski vel Grajewski. Wyjątkowe, do niedawna ściśle tajne archiwa filmowe 19:25 HISTORIA POLSKI - PAPIEŻ POLAK Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1997 Autor: Alina Czerniakowska Reżyseria: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Wykonawcy: Anna Nehrebecka Próba odpowiedzi na pytanie: jakie znaczenie miał i ma dla Polski fakt, że papieżem był nasz rodak. W programie fragmenty spotkań Ojca Świętego z rodakami, ukazujące, kim był dla nas papież Polak. Dzięki niemu uwierzyliśmy w swoją siłę, w możliwość odzyskania wolności, godniejszego życia, szczerej i wielkiej radości. 20:35 SMORAWIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka Muzyka: Rafał Rozmus Mieczysław Smorawiński pojawia się w zbiorowej świadomości prawie wyłącznie jako ofiara zbrodni katyńskiej. Mało znany jest przeciętnemu odbiorcy jako nowoczesny, sprawny dowódca, żołnierz, który dynamicznie szedł po szczeblach wojskowej kariery, stając się w roku 1927 najmłodszym generałem Wojska Polskiego. Film "Smorawiński" to fabularyzowana opowieść przypominająca nie tylko o tragicznej śmierci, ale i o życiu generała. Pokolenie Mieczysława Smorawińskiego tworzyło Polskę, walcząc o jej granice w latach 1918 - 1921, a następnie uczestniczyło w pracach nad jej rozwojem w okresie międzywojennym. Generał należał do osób, które poświeciły się służbie wojskowej. Wiodła ona przez szeregi Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. We wrześniu 1939 roku pokolenie oficerów o legionowym rodowodzie stanęło przed koniecznością obrony kraju. Wielu przebywało następnie w obozach jenieckich lub dożywało swoich ostatnich lat na emigracji. Smorawińskiemu przypadła w udziale śmierć, jednak nie na polu walki, a w katyńskim lesie. 22:25 EKSPERTYZA - KATASTROFA KOLEJOWA POD OTŁOCZYNEM Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec 19 sierpnia 1980 roku pod Otłoczynem o godzinie 4.29 rano doszło do zderzenia dwóch pociągów. Jadący z Chojnic pociąg towarowy (pomimo sygnału: stój) wjechał na tor, którym z przeciwnej strony podążał pociąg osobowy relacji: Toruń Główny - Łódź Kaliska. Całkowitemu zniszczeniu uległ pierwszy wagon pociągu pasażerskiego, zginęło 67 osób, w tym 65 na miejscu. Była to największa katastrofa kolejowa w powojennej Polsce. W jaki sposób prowadzono wówczas śledztwo? Czy wykonano (i jakie) ekspertyzy, by wskazać winnych tej tragedii? W jaki sposób próbowano wykorzystać katastrofę w działaniach propagandowych ówczesnego rządu Edwarda Gierka? Bo katastrofa wydarzyła się na 10 dni przed sierpniowymi strajkami na Wybrzeżu i w innych miejscach Polski. 23:55 OSTATNI TANIEC NRD (EAST GERMANY'S LAST DANCE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Heike Bittner, Torsten Korner Zdjęcia: Jean Schablin Film dokumentalny przypominający wydarzenia, jakie miały miejsce w październiku 1989 r. Odbyła się 40. i zarazem ostatnia rocznica powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Świat wywrócił się do góry nogami. Michaił Gorbaczow mówi o otwarciu i reformach: głastnosti i pierestrojce. Wielu obywateli NRD wiąże z nim nadzieje, ale wschodnioniemieccy przywódcy wydają się głusi na jego słowa. Dla Honeckera i jego biura politycznego ten dzień miał być demonstracją siły, sukcesu i żywotności państwa socjalistycznego. Podczas uroczystości ludność Niemiec Wschodnich zgromadziła się i w całym kraju odbyły się wielkie demonstracje przeciwko reżimowi. Stał się ten dzień dniem, w którym NRD zaczęła się rozpadać i wraz z nią cały blok wschodni. Zaledwie miesiąc później upadł mur berliński. Tego samego dnia rozkwitł porządek zimnej wojny i nastała inna Europa. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ARCHEOLOGIA W DIABELSKIM GNIEŹDZIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W Łańcucie intryguje nas historia dawna. Okres naszych zainteresowań zaczyna się w czasach Kazimierza Wielkiego. Przez dwieście pięćdziesiąt kolejnych lat swoją siedzibę miał tutaj ród Pileckich, zaś w roku 1586 pojawił się tu ktoś, kto budził trwogę w całej Rzeczpospolitej - Stanisław Stadnicki, który nabył majątek w Łańcucie od Anny Pileckiej z Sienawskich. Miejsce to określano potem w podaniach upiornym gniazdem diabła z Łańcuta. Wokół postaci Stadnickiego narosło wiele legend, a dla badacza sprowadzanie ich na ziemię nie jest sprawą łatwą. To, co nałożyła na nie wielowiekowa, wzbogacona wyobraźnią narracja, trzeba jak rdzę ze starożytnego miecza usunąć, by dobrać się do prawdy historycznej. Tak też od tego sezonu archeologicznego owo upiorne gniazdo to nie jakieś mityczne gdzieś. Dzięki badaniom geofizycznym spróbujemy ustalić dokładnie dawne położenie zamku Stadnickiego i granic jego majątku. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 2 Magazyn, 21 min, Polska, 1994 Autor: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek ilustrujący udział Armii Czerwonej w II wojnie światowej. Wykorzystano materiały archiwalne.