TVP Dokument Środa, 26.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - UCZTOWANIE NA POLANIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Na przełomie lata i jesieni las rozbrzmiewa rykami samców jeleni, które zatraciły się w miłosnych umizgach. Między bykami dochodzi do walk o łanie. Ryki mają wiele znaczeń. Po ich potędze, brzmieniu można wywnioskować, w jakiej fazie znajdują się jelenie gody. Bywa, że o świcie po zakończonym rykowisku na łące spotkać można wyłącznie łanie skubiące trawę. Dr Marcin Hurski i jego kolega Dris, który przybył aż z Holandii, próbują dowiedzieć się czegoś więcej na temat wpływu tych potężnych zwierząt na leśny ekosystem. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 30 BURZLIWE DZIEJE KRESÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury. 07:05 NOTACJE - JAN NOWAK - JEZIORAŃSKI. PIERZYNA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2007 Autor: Sławomir Chojecki Opowieść o wymarzonych studiach ekonomicznych i początkach wojny. Jan Nowak - Jeziorański (właśc. Zdzisław Antoni Jeziorański herbu Jeziora, ur. 3 października 1914 r. w Berlinie, zm. 20 stycznia 2005 r. w Warszawie) polityk, politolog, polski patriota, działacz społeczny, dziennikarz i żołnierz AK. W latach 2002 - 2005 Honorowy Członek Rady Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 136 SIERADZ Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem będzie dużo o włosach, bo odwiedzimy Sieradz - miasto znane nie tylko z tego, że wybierano w nim królów, ale przede wszystkim rozsławione przez króla współczesnego fryzjerstwa. Tu urodził się bowiem Antoni Cierplikowski, znany lepiej jako Antoine de Paris - najwybitniejszy fryzjer XX wieku. Antoine był nazywany królem fryzjerów i fryzjerem królów. Strzygł koronowane głowy i najwybitniejsze artystki epoki, w tym Sarę Bernhardt, Josephine Baker czy Édith Piaf. W centrum Sieradza znajduje się prostokątny Rynek, który razem z układem odchodzących prostopadle ulic ma swoją genezę w średniowieczu. Od XIII wieku był to plac handlowy, do którego docierali kupcy nawet z odległego Półwyspu Iberyjskiego. W centrum placu znajdowała się studnia. Dziś w tym miejscu jest XIX - wieczna pompa otoczona przez współczesną fontannę ze spiralnym wzorem na posadzce, niczym niesforne kosmyki włosów. Na sieradzkim Rynku stoi jedyny w Polsce pomnik fryzjera - na takie upamiętnienie zasłużył sobie oczywiście Antoni Cierplikowski. Ten bodajże najsłynniejszy sieradzanin wypromował fryzurę na chłopczycę, która zrewolucjonizowała światową modę. Nigdy nie zapomniał, skąd pochodzi, na starość wrócił do rodzinnego Sieradza, tu też został pochowany na parafialnym cmentarzu. Przez stulecia nad Sieradzem górował ceglany zamek ulokowany na sztucznej wyspie oblewanej przez wody rzeki Żegliny i fosę. Tutaj w królewskiej rezydencji i siedzibie kasztelanii bywali królowie: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło czy Kazimierz Jagiellończyk. Zawierucha dziejowa nie była łaskawa dla sieradzkiej warowni, nie ostała się ani królewska siedziba, ani nawet mury obronne. Dziś czytelny jest tylko układ wzgórza zamkowego wraz z fosami. Przed kilku laty zrewitalizowano je i powstał malowniczy park - jedno z ulubionych miejsc spacerowych sieradzan. Na przedmieściach warto zobaczyć wotywny kościół z 1416 roku. Zbudowany z modrzewiowych belek kościółek jest jedną z najbardziej namacalnych pamiątek czasów, kiedy Sieradz słynął z walecznych i bogobojnych rycerzy. Z kolei w pobliskim Tubądzinie można przenieść się w świat XIX - wiecznego dworu. Muzeum Walewskich mieści się w klasycystycznym pałacyku. To największy skarb Tubądzina - niewielkiej wsi o bogatej historii, która według legendy została założona w XIII wieku przez rycerza Tubąda. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /28/ - MODRASZEK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Ich skrzydełka, chociaż niewielkie, przepięknie mienią się metalicznymi barwami w odcieniach błękitu i fioletu. To jeden z najrzadszych, ale jednocześnie najpiękniejszych motyli występujących w Polsce. Modraszek, bo o nim mowa, jest gatunkiem chronionym, a jego zwyczaje i historię przybliży widzom "Przyrodnik na tropie". 08:25 TAJEMNICE DIAMENTÓW (DIAMONDS! DIAMONDS!) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 1993 Reżyseria: Patricia Desmortiers, Helene Weigand Diamenty są wieczne, lecz nie lubią rozgłosu. To jeden z najbardziej tajemniczych rynków świata. Obraca się na nim setkami milionów dolarów. Autorom tego fascynującego dokumentu udało się dotrzeć do południowoafrykańskich kopalń tych szlachetnych kamieni, ich sortowni w Londynie i szlifierni w Antwerpii. W filmie przedstawiono historie najsłynniejszych diamentów świata, takich jak Koh - i - noor, który zdobi koronę brytyjskich królowych. 09:25 SWALA PALA. PRZYGODY MŁODEJ IMPALI (THE ADVENTURES OF SWALA PALA, THE BABY GAZELLE / LA VIE A AVENTUREUSE DE SWALA PALA, BEBE GAZELLE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jean Marc Dauphin Zdjęcia: David Matthieu Film dokumentalny opowiadający historię małego samca impali, nazwanego Swala Pala. Piękny, nowo narodzony samiec waży blisko pięć kilogramów. Przypomina swoim wyglądem Bambi z bajek Disneya. Wielkie czarne oczy z długimi rzęsami oraz długie, jeszcze nieporadne nogi. Kamera śledzi go od narodzin. Choć ma zaledwie 72 godziny, już wyczuwa osobliwą relację z matką, która jest raczej zdystansowana i nie przejawia zbyt wiele macierzyńskich uczuć. W końcu młody samiec zaczyna rozumieć, że poruszając się po sawannie, musi zachować ostrożność. Przyglądamy się poczynaniom malucha oraz jego spotkaniom z innymi zwierzętami zamieszkującymi sawannę. Zobaczymy, jak radzi sobie z niebezpieczeństwami, jak podąża za matką, uczy się, dorasta i poznaje świat. Niezwykle ciepła i wzruszająca opowieść. Filmowcy śledzili jego losy przez prawie trzy lata. 10:25 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 2 INDIE. SPLENDOR CZASÓW MOGOŁÓW (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny - podróż po świecie islamu. Rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także dla tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. Odcinek 2 - "Indie". Splendor czasów Mogołów. Indie. Gęsto zaludnione i pełne kolorytu, biedne i pogrążone w chaosie. A jednak tutejsze ogrody świadczą o ich bogactwie i porządku. W jaki sposób zdołały uzyskać balans pomiędzy orientalną wspaniałością i rygorem islamskiej kultury ogrodowej? Wyruszyliśmy w odkrywczą podróż do najbardziej spektakularnych ogrodów kultywowanych pośród harmidru i zgiełku współczesnych Indii. W Indiach mieszka prawie jedna piąta ludności świata. To sprawiło, że okręg rządowy w Nowym Delhi stał się ważnym punktem na politycznej mapie świata. Prezydent Indii mieszka i rządzi za tą bramą i w tym ogrodzie. Teren ten, widziany z góry, wygląda jak dywan, z wzorem poprzecinanym surową geometrią osi i kanałów nawadniających. Jest to jednak zdecydowanie ogród, zaprojektowany według islamskich zasad. Jak to możliwe, że głowa państwa w kraju zamieszkanym w dużej mierze przez Hindusów żyje w otoczeniu ogrodów islamskich? Ogród powstał ponad sto lat temu, gdy Brytyjczycy przenieśli siedzibę rządu z Kalkuty do Delhi w północnych Indiach. Zbudowali w tym celu nowe miasto, Nowe Delhi, z własną siedzibą rządu i ogrodem. W ten sposób brytyjscy władcy kolonialni skupili się poznanych tu ogrodach, łącząc zawarte w nich pomysły z własnym zamiłowaniem do wystawnych kwietników. 11:25 MUSZĘ TAM WRÓCIĆ: ZBIGNIEW PUCHALSKI I MIRANDA Reportaż, 22 min, Polska, 1981 Scenariusz: Elżbieta Jaworska Jankowska Zdjęcia: Andrzej Dobrzyński Kapitan Zbigniew Puchalski opowiada o żeglowaniu, regatach i spotkaniach w czasie podroży dookoła świata na jachcie "Miranda". Kapitan mówi o pasji żeglowania i zwiedzaniu świata. Opowieść o tym, czym dla człowieka może być podróżowanie. Historie ludzi, których poznał, niebezpieczne sytuacje podczas rejsu. Film ilustrowany jest prywatnymi fotografiami i filmami kapitana Puchalskiego m.in. z Australii i Tahiti. Prezentacja pamiątek z podróży. 12:00 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT. (PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Autorka, która znała Krzysztofa Pendereckiego, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania Epiphany cantata napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. Trudno powiedzieć, że "Penderecki. Droga przez labirynt" jest standardowym dokumentem biograficznym. To osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością. 13:00 BIAŁORUŚ I ŁUKASZENKA: MARIONETKOWY REŻIM PUTINA (INSIDE BELARUS: PUTIN’S PUPPET REGIME) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Pierre Chabert, Emilie Lob Obaj mają wspólną ideologię i wizję totalitarnej władzy, ale podobno Władimir Putin i Aleksandr Łukaszenka nienawidzą się wzajemnie. Ludowa opozycja na Białorusi i wojna na Ukrainie mają wiele wspólnego. W tym filmie przyglądamy się relacjom między tymi politykami. Spoglądamy również wstecz na dojście Łukaszenki do władzy i słyszymy opinie niektórych protestujących na tyle odważnych, by mu się przeciwstawić. Film został nakręcony ukradkiem na Białorusi w tygodniach poprzedzających i tuż po inwazji na Ukrainę. To właśnie uziemienie lotu Ryan Air w celu aresztowania dziennikarza Romana Protasevicha wywołało surowe sankcje ze strony Europy. W odwecie Łukaszenko zwabił dziesiątki tysięcy uchodźców z Bliskiego Wschodu i wysłał ich do Polski. Kiedy ludzie zaczęli umierać w temperaturach poniżej zera, obwiniał Europę i poszedł grać w hokeja z Władimirem Putinem. Był to publiczny znak poparcia ze strony Kremla dla człowieka, którego muszą wspierać. Bez pomocy Rosji powszechne protesty w 2020 roku prawdopodobnie zakończyłyby reżim Łukaszenki. Na Białorusi wszyscy wiedzą, że żyją pod nieustanną inwigilacją, pod rządami rządu, który utracił legitymację i rządzi siłą. Istnieje obawa, że jeśli Ukraina przegra wojnę, jej los może być taki sam. 14:00 PSY I MY (DOGS AND US - THE SECRET OF A FRIENDSHIP) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ute De Groot Film dokumentalny o psach i ich relacjach z człowiekiem. Kilka tysięcy lat temu ludzie i psy zawarli emocjonalny pakt, który wciąż nie został zerwany. Niezależnie od tego, czy polują, jeżdżą na sankach, wypasają, psy podążają za ludźmi do każdego zakątka świata, od pustyń i dżungli po zamarznięte ziemie. Pies jest symbolem prawdziwej przyjaźni i bezgranicznej lojalności. Jednak dopiero niedawno zaczęliśmy naprawdę rozumieć życie naszych ukochanych psów. Więc co tak naprawdę wiemy o naszych czworonożnych przyjaciołach? Usłyszymy najpiękniejsze, najbardziej ekscytujące i niezwykłe historie z życia psów i ludzi na całym świecie. Na zapierających dech w piersiach zdjęciach dokument pokazuje szczególne umiejętności psów i odkrywa, dlaczego są one niezbędne dla naszego społeczeństwa. Dlaczego psy tak dobrze się z nami komunikują? Jak daleko sięga to zrozumienie? A jaki dokładnie jest sekret tej wspaniałej przyjaźni? 15:00 NAJWSPANIALSI W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT - PTAKI (BIRDS OF AFRICA) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean-Marc Dauphin Struś to najsłynniejszy ptak Afryki. Ma dziób, skrzydła, pióra, znosi jaja. Poza tym jednak niewiele łączy go z prawie trzema tysiącami przedstawicieli tej gromady, żyjącymi na kontynencie afrykańskim. Największy i najstarszy ptak na ziemi waży nawet ponad 100 kg. Szacuje się, że jest 7 razy za ciężki, by wzbić się w powietrze. Już sama anatomia uniemożliwia mu latanie. Na mostku brak grzebienia kostnego, miejsca przyczepu mięśni służących do latania, typowego dla innych ptaków. Ponadto pióra są miękkie i nieprzydatne do latania. W Afryce żyje także drop olbrzymi, który rywalizuje z europejskim kuzynem, dropiem zwyczajnym, o tytuł największego ptaka latającego. Dropie olbrzymie żyją samotnie lub w małych grupach po dwa, trzy ptaki. Samce wyprostowane mierzą ponad metr, ważą kilkanaście kilogramów, a samice o połowę mniej. Nie różnią się za to upierzeniem. Szaro - beżowe pióra zapewniają doskonały kamuflaż. Dropie idealnie wtapiają się w skalisty krajobraz pełen pożółkłych traw i uschłych drzew. To szczególnie ważne dla gatunku, który nie potrafi siedzieć na gałęziach. Dropie mają tylko trzy palce, a trzeba czterech, żeby uchwycić się gałęzi tak jak to robią ptaki wróblowe, nieustannie kursujące między wodą a bezpiecznym schronieniem na drzewie. Wiele ptaków również stepówka namibijska wybiera życie w licznym stadzie i poruszanie się grupami. Taka strategia zwiększa szanse przetrwania poszczególnych osobników. Wikłaczowate żywią się ziarnami. W suchych regionach Afryki niełatwo o pożywienie. Ptaki więc łapczywie rzucają się na wszystko, co znajdą. Aby zapewnić sprawiedliwy podział pokarmu, układ chmary zmienia się przy każdym locie. Te z końca grupy trafiają na początek i to one następnym razem najedzą się do syta. Zdumiewa doskonała synchronizacja z pozoru nieuporządkowanej chmary. Lot wikłaczy to jeden z najwspanialszych spektakli w świecie przyrody. Po zakończeniu sezonu godowego samce zrzucają odświętny strój i wracają do skromnego upierzenia. Wikłacz rezygnuje z efektownych barw i upodabnia się do nierzucającej się w oczy, beżowej samicy. Brąz to najlepszy kolor dla mieszkańców sawanny, ponieważ zapewnia idealny kamuflaż. Dlatego też większość ssaków ma sierść w różnych odcieniach brązu.Dzierzba, dziwogon i błyszczak zawdzięczają czarne pióra pigmentowi: melaninie. To za jej sprawą część upierzenia żabiru afrykańskiego jest czarna. Samiec tego kuzyna bociana prawie się nie różni od samicy. Zdradza go jednak czarna tęczówka, która u samicy jest brązowa; a także wyróżniają dwie żółte łezki u nasady dzioba, świadczące o tym, że trwa okres godowy. Żabiru to największy po marabucie przedstawiciel bocianów żyjących w Afryce. Tymczasem bocian białoszyi mierzy niecały metr i jest jednym z najmniejszych. Kazary egipskie również zawdzięczają kolor upierzenia melaninie, ale jej ilość i rozkład jest inny, stąd liczne odcienie szarości. Z kolei karotenoidy to pigmenty nadające jaskrawożółte umaszczenie wildze czarnogłowej. Im też intensywnie czerwony spód ciała zawdzięcza dzierzyk, którego można spotkać przede wszystkim w suchych regionach. Żywi się głównie bezkręgowcami. Za jego umaszczenie odpowiadają wyłącznie melanina i karotenoidy. Inne odcienie to już zasługa oświetlenia. W zależności od tego jak słońce pada na pióra pokryte warstwą keratyny, upierzenie poszczególnych ptaków będzie mienić się różnymi barwami, np. sierpodudek purpurowy raz może się wydawać niebieski, raz zielony, a raz fioletowy. Jeśli jednak pomiędzy warstwami keratyny znajduje się powietrze, pióra nabierają zielonkawego, różowego i niebieskawego odcienia, co widać u ptaków z rodziny krasek. U ptaków z rodziny żołn młode mają pastelowe umaszczenie, dopiero dorosłe osobniki wyróżniają się żywymi kolorami i długim ogonem. Umaszczenie żołn różni się w zależności od gatunku. Żołna białoczelna ma zielony grzbiet, żółtawą pierś i czerwone gardło. Z kolei niebieski spód ciała, żółte gardło i złocisty grzbiet są charakterystyczne dla żołn zwyczajnych, którena zimę przylatują do Afryki z Europy. Waruga to ptak zaliczany obecnie do rzędu pelikanowych. Różni się od swoich krewnych, w niczym nie przypomina jednego z największych przedstawicieli wodno - błotnych: czapli olbrzymiej. Większość ptaków żyjących na sawannie nie przywiązuje się do swojego gniazda. Prowizoryczna konstrukcja chroni jaja, a potem przez krótki czas zapewnia bezpieczeństwo pisklętom. Ale tkacz przez cały rok mieszka w imponującym gnieździe. Ten ptak z rodziny wikłaczowatych, jest gatunkiem endemicznym. Występuje wyłącznie na południu Afryki, gdzie panują ekstremalne warunki. Po upalnym dniu przychodzi zimna noc. Trzeba więc oszczędzać energię, dlatego ptaki te mieszkają we wspólnych gniazdach. Tymczasem wikłacz zmienny buduje gniazdo tylko na jeden sezon. To ptak obdarzony wręcz niezwykłym talentem tkackim. Każdy gatunek wikłaczowatych wypracował własną metodę budowy gniazda. Niektóre, zamiast wieszać gniazdo, rozciągają je między dwoma źdźbłami trzciny. Do takiej pracy trzeba mieć mocny dziób, jak np. brunatniczka. Podstawowy budulec gniazd bawolika czerwonodziobego, innego przedstawiciela wikłaczowatych, stanowi ciernista akacja. Buduje on olbrzymie konstrukcje, wielokrotnie większe od niego samego. Jego gniazda ważą po kilkaset kilogramów. Gniazdo ma służyć lokatorowi przez całe życie, co roku samce poprawiają je i powiększają. Ptaki żyjące na sawannie mają specyficzne przysmaki. Owocożerne gołębie spędzają całe dnie na gałęziach figowca. Zimorodek malachitowy to jeden z najmniejszych zimorodków, poluje na drobne ryby i duże bezkręgowce. Skrzydlata fauna Afryki przepada za kąpielami. Czyste, zadbane upierzenie odgrywa w ich życiu tak ważną rolę, że większość dnia poświęcają na troskę o nie. Każdy ma własny sposób, jak frankoliny, dławigady afrykańskie, czepigi, marabuty, czajki srokate, kazarki. 16:00 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (300 MILIONS YEARS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć filmu ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 17:05 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 3 MAROKO. (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny - podróż po świecie islamu. Rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także dla tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. Odcinek 3 - "Maroko". 18:05 STRAŻNICY MAGII (KEEPERS OF THE MAGIC) Film dokumentalny, 55 min, Australia, 2018 Reżyseria: Vic Sarin Film dokumentalny o najlepszych operatorach kamery na świecie, którzy potrafią zatrzymać w kadrze to co idealne. Co trzeba zrobić, aby publiczność omdlała przed srebrnym ekranem? Mistrzowie tego rzemiosła mówią o swoich związkach z ruchomym obrazem. Dokument zawiera wywiady z wizjonerami stojącymi za takimi hitami kina jak: "Ojciec chrzestny", "Czas apokalipsy", "Miasto Boga" i wieloma innymi. Zapierające dech w piersiach zakulisowe smaczki i spojrzenia mistrzów na magię wizualną w sercu najbardziej kultowych momentów historii kina. To zbiór artystycznych gigantów, a ich anegdoty stanowią prawdziwą gratkę dla miłośników filmu. Kim oni są? I jak im się udało stworzyć te niesamowite obrazy dla kina. Kino to język obrazów. Koniec kropka. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PEREŁKI ANTYLI (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku odwiedzimy wyspy będące częścią Małych Antyli. Barbados, Saint Vincent i Grenadyny należą do tak zwanych "Wysp Nawietrznych". Zamieszkuje je ludność pochodzenia indiańskiego i afrykańskiego. Dawne tereny Imperium Brytyjskiego wymykają się dziś wszelkim stereotypom. Barbados leży we wschodniej części archipelagu, między Martyniką a wybrzeżem Wenezueli. W przeciwieństwie do swoich wulkanicznych sąsiadek, jest wyspą koralową. Rdzenne terytorium Arawaków było kolonizowane przez Portugalczyków, a od 1625 roku - przez Anglików. Obecnie Barbados jest niezależnym państwem, należącym do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. To jedno z najmniejszych państw świata. Jego powierzchnia wynosi zaledwie 430 kilometrów kwadratowych. Wyspa Saint Vincent wraz z częścią archipelagu Grenadyn tworzy jedno państwo należące do Wspólnoty Narodów i niepodległe od 1979 roku. Jego stolicą jest Kingstown. Pięć tysięcy lat przed naszą erą na tych terenach żyli Indianie Sibonejowie. W III wieku naszej ery osiedli tu Arawakowie, a w XIV wieku - wojowniczy lud Karaibów. W latach 1763 - 1783 Wielka Brytania i Francja walczyły o kontrolę nad wyspą Saint Vincent, mimo że traktat z 1763 roku uznał ją za "neutralną". Brytyjczycy kilkakrotnie próbowali ją okupować, jednak Karaibowie skutecznie bronili swojego terytorium. Przyczynili się nawet do porażki Anglików, którzy ostatecznie musieli uznać ich prawo do funkcjonowania jako "niepodległy naród". 20:10 MOJE 600 GRAMÓW SZCZĘŚCIA - ODC. 3 Telenowela dokumentalna, 38 min, Polska, 2015 Reżyseria: Aneta Kopacz Scenariusz: Aneta Kopacz, Tomasz Średniawa, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit, Krzysztof Landsberg Zdjęcia: Wojciech Kursa, Zbigniew Jarosz, Ryszard Mroczkowski, Dariusz Posłuszny, Dariusz Goczał Muzyka: Jan A.P. Kaczmarek W trzecim odcinku poznamy Gabrielę, która do Szpitala Położniczo - Ginekologicznego Ujastek, trafiła w szóstym miesiącu ciąży z powodu odklejającego się łożyska. Było to zagrożenie życia jej i dziecka. Lekarze podjęli decyzję o cesarskim cięciu i na świecie pojawił się Oliwier. Waży zaledwie 660 gramów, więc jest określany mianem skrajnego wcześniaka. Syn Łukasza, Kubuś, ma żółtaczkę, musi być poddany serii naświetleń. W odcinku również historia Jakuba i Katarzyny oraz ich córeczki Niny, urodzonej 1, 5 miesiąca za wcześnie. Katarzyna nie była gotowa na tak wczesne macierzyństwo. Dowiemy się też, czym jest "kangurowanie" i dlaczego jest tak ważne w budowaniu relacji między rodzicami a maluchami. 20:45 MOJE 600 GRAMÓW SZCZĘŚCIA - ODC. 4 Telenowela dokumentalna, 38 min, Polska, 2015 Reżyseria: Aneta Kopacz Scenariusz: Aneta Kopacz, Tomasz Średniawa, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit, Krzysztof Landsberg Zdjęcia: Wojciech Kursa, Zbigniew Jarosz, Ryszard Mroczkowski, Dariusz Posłuszny, Dariusz Goczał Muzyka: Jan A.P. Kaczmarek Maciuś jest już piąty dzień na oddziale patologii. Po przebytej odmie płucnej, jego stan nadal jest ciężki. Jerzy uczy się, jak być ojcem w tak trudnych chwilach. Stan zdrowia malutkiego Oliwiera poprawia się, co oznacza, że jego mama Gabriela, po raz pierwszy od porodu, będzie mogła przytulić synka. Antoś, Kuba i Franio przebywają na oddziale intensywnej terapii już od 25 dni. Czy ich mama będzie mogła wreszcie wziąć maluchy na ręce? Odcinek pokazuje, jak wielki dramat przeżywają rodzice dzieci urodzonych przedwcześnie. 21:15 ZA MORZEM (OVERSEAS) Film dokumentalny, 54 min, Belgia/Francja, 2019 Reżyseria: Sung - A Yoon Zdjęcia: Thomas Schira Muzyka: Frederic Verrieres Film dokumentalny o filipińskich kobietach często zatrudnianych jako pomoce domowe lub nianie poza granicami swojego kraju. Zostawiają one swoje własne dzieci oraz rodziny i wyruszają w podróż, która jest tak naprawdę wielką niewiadomą. W specjalnym ośrodku edukacyjnym przygotowują się na to, co może je spotkać. Uczą się wykonywać różne czynności domowe, ale też przygotowują się na nadużycia, jakie prawdopodobnie będą musiały znosić. Podczas ćwiczeń w ośrodku wcielają się w rolę zarówno pracownicy, jak i pracodawczyni. Dokument rzuca światło na kwestie współczesnego niewolnictwa i służebności w zglobalizowanym świecie. Podkreśla jednocześnie determinację kobiet, pokazuje też sposoby, za pomocą których radzą sobie one z trudnościami. Najlepszy Film Warszawskiego Festiwalu Filmowego w 2019 roku. 22:20 CZEKAJĄC NA NIEBO Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Tu rozgrywają się rzeczy najważniejsze. To ostatnia prosta całego biegu życia - mówi o hospicjum doktor Paweł Grabowski. Jeden z jego ostatnich pacjentów, pan Jan, wkładowca literatury na Uniwersytecie w Białymstoku, w terminalnej fazie choroby nowowtworowej wrócił z żoną do swojego domu na podlaskiej wsi. Tu się urodził i tu chce umrzeć. Zakosztowałem radości bycia dzieckiem i to było rozkoszne. Wspomnienie kromki chleba z cukrem, zbieranie poziomek w lesie z siostrą, rozmów z mamą, wszystko do mnie wraca. Wędruję w myślach, zwłaszcza nocą. Życie to klepsydra. Myślę, że mój piasek już się przesypał - opowiada doktorowi. Inna pacjentka - pani Alina - mówi, że swoje już przeżyła, 82 lata. Co ma powiedzieć ten, co umiera w wieku 40, 60 lat? Czasem chcę już pójść na tamten świat i zobaczyć jak tam ludzie żyją. Z tym że jeszcze wybieram się do Lewkowa. Już przyszykowałam sobie miejsce na cmentarzu. Pan Walenty od trzynastu lat opiekuje się chorą na Alzheimera żoną Niną, zmienia pampersy, co 20 minut odssysa ślinę. Mówi do niej: Jaka ty byłaś piękna. Jak to wszystko szybko minęło. Bohaterowie filmu dokumentalnego to niezwykły lekarz, doktor Paweł Grabowski, i jego pacjenci z podlaskich wsi. Będziemy towarzyszyć im z kamerą w bardzo intymnych rozmowach w czasie, kiedy człowiek odchodzi, wspomnina całe życie, to, co było dobre i złe, czego żałuje, za czym tęskni, co się nie wydarzyło. Rozmowy o tym wszystkim, co najważniejsze - o domu, miłości, rodzinie, zwykłych, codziennych chwilach. Czasem ktoś chce się pojednać z dzieckiem, z którym nie ma kontaktu od lat, czasem kogoś przeprosić za coś, co wydarzyło się 50 lat temu - opowiada doktor Paweł. A czasem ktoś pragnie dokładnie zaplanować swój pogrzeb, bo dla niego to jest najważniejsze. Panie zastanawiają się, czy lepiej będę wyglądać w bluzce z dekoltem w serek, czy raczej pod szyję. I kupują odpowiednie ubranie do trumny. Tu śmierć i pogrzeb są czymś zwyczajnym. Dzieci kręcą się wokół łóżka chorej babci czy dziadka, widzą jak słabną i odchodzą. Doktor Paweł kilka lat temu stworzył na Podlasiu pierwsze wiejskie hospicjum onkologiczne. Zrezygnował z pracy w warszawskim Centrum Onkologii, gdzie robił karierę jako chirurg szczękowo - twarzowy. W tamtym czasie otarł się o śmierć, serce stanęło na 45 sekund, trzeba go było reanimować. I wtedy podjął dla wielu szaloną decyzję. Wyjechał na Podlasie, zmienił całe swoje życie. Gdy sobie uświadomisz, że wystarczy mały pstryk i już cię nie ma, nabierasz odwagi. Wiesz już, że brakuje ci czasu na rzeczy ważne, więc trzeba robić najważniejsze - mówi. Założone przez niego Podlaskie Hospicjum Onkologiczne początkowo było wyłącznie społeczne, dopiero od niedawna ma podpisany kontrakt z NFZ. Dziś doktor Paweł mieszka w Michałowie, ma pod opieką ponad 30 chorych z małych wiosek, do których czasem jedzie kilkadziesiąt kilometrów: Jestem głęboko przekonany, że żaden człowiek, który doświadcza autentycznej troski, nie poprosi o eutanazję - mówi. 23:25 NIEPARZYŚCI - ODC. 11 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 1999 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Wojciech Todorow, Piotr Łukasiewicz Muzyka: Bartek Straburzyński Telenowela dokumentalna poświęcona ludziom samotnym, szukającym swojego miejsca w życiu. 24:00 NARODZINY STOCZNI Reportaż, 22 min, Polska, 1976 Autor: Danuta Małek Zdjęcia: Lech Rydliński Morska Stocznia Remontowa w Świnoujściu powstała w latach 70. XX wieku. Młoda stocznia zatrudniała młodą kadrę pracowników, którzy odkryli tutaj dla siebie perspektywy rozwoju. Specjalistów kształciło przyzakładowe technikum i szkoła zawodowa. Stocznia naprawiała statki polskich i zagranicznych armatorów. Nie brakowało zamówień, zakład rozwijał się, rozbudowywał, a jego pracownicy planowali w nim swoją przyszłość. 00:30 NOTACJE - ZDZISŁAW TRANDA. HOLENDERSKI PASZPORT Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2007 Opowieść o wychowaniu patriotycznym w jego polsko - holenderskiej rodzinie, Kościele ewangelickim oraz w harcerstwie. Zdzisław Tranda (ur. 1925 r), w latach 1978 - 2000 biskup i zwierzchnik Kościoła Ewangelicko - Reformowanego w RP. Był też proboszczem parafii w Zelowie. W latach 80. XX wieku aktywny członek Polskiej Rady Ekumenicznej. 00:45 PRZYJACIELE NA 33 OBROTY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Brzozowicz Zdjęcia: Rymwid Błaszczak Film opowiada historię przyjaźni dwóch światowej sławy grafików pochodzących z Polski i przebieg ich równoległych, bardzo podobnych karier artystycznych. Pokazujemy wybitnych twórców, którzy mieli odwagę opuścić Polskę, gdzie odnosili sukcesy, i zmierzyć siłę swego talentu ze światem anglosaskiej sztuki pop. Tak jak czarna, winylowa płyta z jednej strony jest reliktem przeszłości, a z drugiej wciąż niedoścignionym jakościowo nośnikiem zapisu dźwięku, tak twórczość Szaybo i Zagórskiego była związana z kierunkami artystycznymi (Szkoła Polskiego Plakatu, Record Design), które miały w latach 60. i 70. , przy zachowaniu sporej wartości artystycznej, także i duży oddźwięk społeczny. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAPELAN POLSKI WALCZĄCEJ ODC. 263 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Jest taki niezwykły sztych z roku 1863 przedstawiający kapłana w szatach liturgicznych, który z uniesionym w ręku krzyżem prowadzi oddział powstańczy przez ciasną zabudowę jakiegoś miasta. Obraz funkcjonuje bez podpisu, w różnych miejscach, jako ilustracja ogólna postawy wielu kapłanów w powstaniu. Wiemy jednak, że w ilustracjach prasowych tamtego czasu zawsze zalążkiem pracy grafika było konkretne wydarzenie i konkretna postać - rozpoczęliśmy więc szczegółowe poszukiwania. I tak dotarliśmy do postaci niezwykłej acz zapomnianej - księdza Serafina Szulca, kapelana oddziału Apolinarego Kurowskiego, później całego zgrupowania powstańczego Dionizego Czachowskiego. Ruszymy tym śladem, poczynając od Sosnowca, a przy okazji opowiemy o gromadzie pasjonatów historii skupionych wokół Forum dla Zagłębia. Starają się w swoim środowisku popularyzować i historię powstania, i innych, ważnych wydarzeń narodowych. Praca to trudna, bo dla całych pokoleń Polaków dyspozycyjni historycy PRL malowali obrazy Zagłębia jako kolebki komunizmu. Prawda jest jednak zupełnie inna, z tym że trzeba o nią powalczyć. 02:30 RYMKIEWICZ. HISTORIA I METAFIZYKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Netz Scenariusz: Przemysław Dakowicz, Beata Netz Zdjęcia: Witold Kornaś, Piotr Wacławik, Paweł Hołubowic, Aleksander Macierzyński Klasyczny film biograficzny. Życie Jarosława Marka Rymkiewicza opowiedziane poprzez wydarzenia i miejsca, jakie przywołuje on w swoich utworach. Próba zdefiniowania, czym dla literatury polskiej, dla polskiej kultury, dla polskiego życia intelektualnego, jest twórcza obecność Profesora w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. 03:40 ZDZISŁAW NAJDER. CHCIAŁEM BYĆ LOTNIKIEM Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Mieczysław Voght Film zajmuje się zasadniczo jednym aspektem życia Zdzisława Najdera, jego bezpośrednim zaangażowaniem w działania o charakterze politycznym, co pozwoliło mu być w większej lub mniejszej mierze uczestnikiem albo świadkiem wielu wydarzeń istotnych dla współczesnej historii Polski. Film koncentruje się na latach 1975 - 1992. Jest to zapewne najciekawsza i najważniejsza dla polskiego życia publicznego część biografii Zdzisława Najdera, przypadająca na okres ustrojowej transformacji Polski i zmiany jej sytuacji geopolitycznej. W roku 1975, inspirowany między innymi rozmowami ze Zbigniewem Brzezińskim, Zdzisław Najder podejmuje decyzję o utworzeniu Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Kolejne poruszane tematy w filmie to: pełnienie przez niego - z amerykańskiego namaszczenia - funkcji dyrektora Polskiej Rozgłośni Radia Wolna Europa po ogłoszeniu stanu wojennego w Polsce, zaoczny wyrok śmierci, jaki otrzymał od władz PRL - u pod zarzutem rzekomego szpiegostwa na rzecz USA, a także odejście z pracy w Radiu Wolna Europa wskutek konfliktu z Amerykanami oraz praca doradcy Komisji Zagranicznej NSZZ Solidarność w Brukseli, z którą wiązał się udział w wizytach Lecha Wałęsy na Zachodzie, a następnie, już po upadku komunizmu i unieważnieniu ciążącego na nim wyroku śmierci, powrót do kraju w lutym 1990 r. Kolejne dwa lata to okres bardzo brzemienny w wydarzenia polityczne, niezwykle ważny dla finalnego rezultatu polskiej transformacji. W tym czasie Zdzisław Najder był w samym centrum polskiej polityki z racji pełnienia wielu eksponowanych funkcji. Na mocy decyzji Lecha Wałęsy objął stanowisko przewodniczącego Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym Solidarności (Komitet po objęciu przez Lecha Wałęsę prezydentury został przekształcony w Krajowy Komitet Obywatelski). Komitet ze Zdzisławem Najderem na czele miał w intencji Lecha Wałęsy być polityczną przeciwwagą dla Obywatelskiego Komitetu Parlamentarnego, któremu przewodniczył Bronisław Geremek i w którym dominowało środowisko tzw. lewicy laickiej. Zdzisław Najder był też członkiem Komitetu Doradczego Prezydenta Lecha Wałęsy, a następnie został szefem doradców premiera Olszewskiego. Do tego należy dodać istotną rolę Najdera w sztabie wyborczym Lecha Wałęsy przed jego prezydencką elekcją oraz nieformalne uczestnictwo w obu misjach utworzenia rządu przez Jana Olszewskiego nieudanej w roku 1990 i udanej w roku 1991, a także przewodniczenie stworzonemu przez siebie Klubowi Atlantyckiemu, który zainicjował starania Polski o przyłączenie się do NATO.