TVP Dokument Sobota, 29.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - PASTWISKO DLA SUSŁA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bohaterem odcinka jest Krzysztof Próchnicki, przyrodnik zajmujący się ochroną susłów. Dzięki niemu udaje nam się sfilmować te piękne zwierzęta w rezerwacie Suśle Wzgórza. Pracownicy Zespołu Zamojskich Parków Krajobrazowych opracowali program ochrony gatunku. Polega on na wykonaniu czynnych działań ochronnych typu: rekultywacja zdegradowanych pastwisk, organizacja wypasu i koszeń w celu poprawy warunków siedliskowych. Program obejmuje również badania naukowe. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 33 JAK SMAKUJĄ KRESY? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Skoro pierogi ruskie nie pochodzą z Rosji, to skąd się wzięła ich nazwa? Czym różni się barszcz ukraiński od swojej polskiej wersji? Radek Kotarski przemierza pola, restauracje i targi Ukrainy. Szuka odpowiedzi na pytanie, dlaczego o tym rejonie mówiono spichlerz Europy. Razem ze swoimi przewodnikami po kresowych smakach przygotowuje potrawy w profesjonalnej restauracji, na polu i w zwykłym domu. Pokaże też, ile słodyczy znajdziemy w połączeniu ogórków i miodu. 07:00 NOTACJE - JERZY JANICKI. KISZONE OGÓRKI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2007 Sentymentalna opowieść o przedwojennym Lwowie, opis pierwszej wizyty w rodzinnym mieście po wypędzeniu przez Rosjan. Jerzy Janicki (ur. 10 sierpnia 1928 w Czortkowie, zm. 15 kwietnia 2007 w Warszawie) polski pisarz, dziennikarz i scenarzysta. W 1946 r. w Krakowie zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął pracę dziennikarską jako reporter sportowy. W latach 1947 - 1948 studiował polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim, następnie przeniósł się do Warszawy. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 139 BIELSK PODLASKI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Bielsk Podlaski jest najstarszym miastem na Podlasiu. Gród położony wśród mokradeł i torfowisk istniał już w XI wieku. Perełką architektoniczną jest kościół parafialny Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja, wzorowany na kościele św. Filipa z Paryża. Wybudowany w XVIII wieku, zarówno w bryle, jak i wyposażeniu zachował jednolity neoklasycystyczny charakter, niemal w nienaruszonym stanie. Z inicjatywy jego fundatorki - Izabeli Branickiej - wybudowano też ratusz miejski. Nawiązująca do stylu barokowego, murowana bryła wzniesiona na planie prostokąta posiada dwie kondygnacje. To unikatowy obiekt architektoniczny, nie tylko na skalę województwa podlaskiego. Między szarością ulic wznosi się okazała, błękitna cerkiew św. Michała Archanioła. Kolorystykę elewacji zaproponował Jerzy Nowosielski - jeden w najważniejszych polskich malarzy XX wieku, nie tylko genialny twórca sztuki nowoczesnej, ale przede wszystkim pisarz ikon, filozof i teolog prawosławia. Przy parafii istnieje Policealne Studium Ikonograficzne - jedyna tego typu szkoła w Polsce. Ciekawostką jest to, że w 1981 roku Jerzy Hoffman kręcił w Bielsku sceny do filmu "Znachor", na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi - Mostowicza. Na rynku miasta wciąż znajduje się sklep, w którym pracowała bohaterka filmu, grana przez Annę Dymną. Do dziś wewnątrz wiszą zdjęcia przedstawiające ujęcia z filmu. Co ciekawe, "Znachor" swą prapremierę miał w bielskim kinie "Znicz". Bielsk to również miasto pełne niezwykłych, pełnych pasji ludzi, którzy odnaleźli tu swoją małą ojczyznę. 07:45 PRZYRODNIK NA TROPIE - /31/ - GNIEWOSZ PLAMISTY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Tego węża można spotkać na terenie całej Polski, choć na południu występuje częściej niż na północy kraju. Nazwa gniewosza wywodzi się od dużej zawziętości, po tym jak się zdenerwuje. Choć nie jest jadowity, potrafi wtedy dotkliwie pogryźć. Ale uwaga. Potrafi być wyjątkowo łagodny, jeśli będziemy się z nim delikatnie obchodzić i nie będziemy go drażnić. 08:15 REKORDZIŚCI W ŚWIECIE ZWIERZĄT (ANIMAL RECORD BREAKERS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Phil Coles Film dokumentalny o rekordzistach wśród zwierząt. Natura zawsze starała się docierać coraz dalej na drodze ewolucji, wszystko zależnie od potrzeb życiowych i warunków otaczających danego osobnika. Przyroda stale poszerza granice ewolucji, a zwierzęta zachwycają nas niezwykłymi zdolnościami. Na początek największe zwierzę lądowe: słoń afrykański. Może ważyć 6 ton i mieć 4 m wzrostu. Jest dwa razy wyższy od człowieka i cięższy niż minibus. Ale jest jedno zwierzę, które patrzy na słonia z góry, z wysokości 6 m. Wyrośnięty obserwator ogarnia wzrokiem wielkie połacie równiny. Żyrafa ma duże oczy, dzięki którym potrafi dostrzec nawet odległe zagrożenie. Największym i jednym z najrzadszych kotowatych na świecie jest tygrys syberyjski. Ara hiacyntowa jest z kolei największa wśród papug. Na swój własny sposób wszystkie zwierzęta są rekordzistami. Wszystkie umiały przetrwać i dzięki swoim wyjątkowym umiejętnościom doskonale sobie radzą na wolności. Ludzie, dzięki technice, inteligencji i pasji, mają wyjątkową możliwość, by podziwiać swoich sąsiadów - rekordzistów w świecie zwierząt. 09:15 DEMOKRACJA WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 2 SZEF KONSULTUJE (ANIMAL DEMOCRACY / DÉMOCRATIE ANIMALE EP. 2 LE CHEF CONSULTE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Emma Baus Liczne zwierzęta żyją pod przywództwem szefa. Okazuje się jednak, że władza przywódców nie jest tak absolutna, jak nam się wydawało. Na dzikich obszarach Afryki współpraca jest koniecznością. Poznajmy przywódców, którzy nim zaczną działać, konsultują się ze swoimi stadami. Społeczności pawianów oliwkowych są zorganizowane hierarchicznie. Zwierzę o najwyższym statucie kontroluje liczne aspekty życia grupy, przyznaje sobie najlepsze pożywienie, najwygodniejsze miejsce odpoczynku. W świecie zwierząt, nawet w społecznościach bardzo zhierarchizowanych, każdy ich członek posiada cząstkę władzy. Przyjrzymy się tej hierarchii społecznej. 10:15 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 5 (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny - podróż po świecie islamu. Rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także dla tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. 11:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - GRZEGORZ BRZOZOWICZ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Grzegorz Brzozowicz. 11:40 OSTATNIA GÓRA Film dokumentalny, 82 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Załuski Scenariusz: Anna Maria Filipow, Dariusz Załuski Muzyka: Maja Pietraszewska - Koper Film dokumentalny o dramatycznych losach narodowej, zimowej wyprawy na K2. Zdobycie K2 zimą to jedno z największych wyzwań współczesnego himalaizmu sportowego. Główną trudnością we wspinaczce zimowej na ośmiotysięczniki są silne huraganowe wiatry wiejące ze średnią prędkością 120 km/h, które mogą dochodzić nawet do 180 km/h. W czasie sezonu zimowego mają miejsce średnio 2 - 3 kilkunastogodzinne tzw. okna wiatrowe, kiedy siła wiatru jest mniejsza niż 60km/h. W takich momentach z obozów szturmowych położonych powyżej 7000 m możliwe są ataki na szczyt. By zmieścić się czasowo w oknie wiatrowym tempo wspinaczki w górę i powrotu musi być niezwykle szybkie. O sukcesie decyduje wytrzymałość i siła himalaistów. Dodatkowym problemem są temperatury, które spadają do 50 stopni C. Zimą też znacznie rosną trudności techniczne. Z powodu silnych wiatrów i niskich temperatur brak jest śniegu, a stoki góry pokryte są z reguły szklistym lodem. Polacy przez kilkadziesiąt dni starali się osiągnąć cel, jednak zła pogoda i wiele innych zdarzeń uniemożliwiły osiągnięcie celu. Kierownik wyprawy Krzysztof Wielicki podjął decyzję o zakończeniu wyprawy i 19 marca 2018 r. , po 80 dniach trwania Zimowej Narodowej Wyprawy na K2, himalaiści powrócili do kraju. Film jest kroniką dramatycznych i zapierających dech w piersiach zdarzeń, które miały miejsce podczas tej wyprawy. 13:10 OBRAZKI 1/55 Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1955 Scenariusz i reżyseria: Janusz Nasfeter Zdjęcia: Leopold Chrapek "Obrazki nr 1/55" składają się z trzech krótkich historii: "Uwaga woda!", "Elek" oraz "...a statek odpłynął beze mnie". Wszystkie mają wymowę dydaktyczną, pouczają i przestrzegają młodzież oraz dzieci przed niebezpieczeństwami jakie czekają na nich w życiu. Film znakomicie wpisuje się w styl reżysera, który już w swoich pierwszych produkcjach opisywał świat dziecięcych i młodzieńczych dylematów. ; W "Uwaga woda!" przestroga dotyczy bezmyślnego korzystania ze zbiorników wodnych, kąpielisk, czy wód. Tytułowy Elek - Eligiusz Grabowski, utytułowany polski kolarz szosowy - jest sportowcem, który nie tylko podbija serca kibiców, ale również łączy ze sportem naukę i pracę. Ostatnia z przedstawionych opowieści - "...a statek odpłynął beze mnie" dotyczy powszechnego wśród dzieci strachu przed wizytą w gabinecie dentystycznym. 13:30 OPACTWO W OLIWIE Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1955 Reżyseria: Aleksander Świdwiński Scenariusz: Mieczysław Wallis Zdjęcia: Olgierd Samucewicz Kościół pocysterski w Oliwie, panteon książąt pomorskich i skarbnica pamiątek polskich, a także katedra biskupów gdańskich sięga swymi początkami XII wieku. Z dawnego opactwa Cystersów pozostał kościół wielokrotnie przebudowany, część klasztoru i wspaniały park założony w XVIII wieku przez opata Jacka Rybieńskiego. Twórcy przedstawiają bogactwo pozostawione przez cysterskich opatów, ukazując piękno sztuki gotyckiej z wieloma elementami barokowymi w stylu rokoko. Na zdjęciach zobaczyć można okazałość opactwa z zewnątrz oraz wnętrza klasztoru i kościoła, z wieloma ołtarzami zdobionymi marmurem, obrazami i innymi dekoracjami. Do tego ukazane zostały portale, stelle, kolumny, prezbiterium, tablice pamiątkowe i płyty nagrobkowe, portrety opatów, książąt pomorskich oraz królów Polski. Kościół oliwski słynie ze swych wielkich organów zbudowanych w wieku XVIII przez zakonnika Jana Wolfa. Twórcy przedstawiają wizualizację koncertu, w czasie którego rzeźbione figury aniołów poruszają trąbami i dzwonkami oraz obracają bębenki, słońca i gwiazdy. 13:50 HIDDEN INDIA - TAJEMNICZE INDIE. KRAINA GÓR (HIDDEN INDIA) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Ben Southwell Scenariusz: Leah Arnold - Redman Zima w dalekich Himalajach. Wyjątkowo odporne markury śruborogie dają sobie radę nawet na bardzo stromych zboczach. Ogromne, poskręcane rogi samców to potężny oręż do walki z innymi. W porze rui muszą walczyć o terytorium i harem samic. Strome miejsce do walki jest bardzo niebezpieczne, jeden zły ruch może się fatalnie skończyć. Jednocześnie zwierzęta muszą uważać na innego wroga, lamparta śnieżnego. Z górskich drapieżników lampart potrafi się najskuteczniej skradać. Obserwuje z góry, a w odpowiednim momencie błyskawicznie atakuje. Takie jest życie w górach Indii. Warunki ekstremalne wychowują twardych zawodników. Góry dają schronienie ogromnej rozmaitości form życia na wszystkich poziomach. Od ukrytych dolin po zaśnieżone szczyty góry mają wpływ szeroko i daleko, zapewniając egzystencję unikalnej przyrodzie, rozwijającej się na całym subkontynencie. Najlepiej jest to widoczne w innych górach indyjskich, w Ghatach Zachodnich - ukrytym klejnocie daleko na południu. Cykl życia w górach Indii trwa. Historia tych zwierząt powtarza się na całym subkontynencie. Najbardziej niezwykła przyroda występuje w górach. Góry dają schronienie, pożywienie, oferują kryjówki i dyktują wyzwania. Kształtują klimat i czynią przyrodę Indii unikalną. Od skąpanych deszczem Ghatów Zachodnich na południu po ogromne Himalaje na północy. Góry Indii chwalą się swoim bogactwem, ale wciąż pilnie strzegą swoich sekretów. 14:50 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 2 (MEET THE HUMANS EP. BASIC INSTINCTS) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W drugim odcinku zajmiemy się podstawowymi instynktami człowieka. Ludzi motywuje wiele rzeczy. Jedną z najważniejszych jest seks. W teorii chodzi o posiadanie jak największej liczby dzieci i przekazywanie genów. W praktyce to bardziej skomplikowane. Obecnie w znalezieniu partnera pomaga nam technologia. Przesuwamy palcem po ekranie i kierujemy się prawie wyłącznie wyglądem. Ale chcemy wrócić do korzeni i spróbować zupełnie innego podejścia do łączenia się w pary. 15:50 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 1 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven i John Landis; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:55 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 3 JANGCY (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Trzecia część to okazja do poznania rzeki Jangcy. Płynie na południe i teoretycznie powinna opuścić Chiny, ale napotyka pasmo górskie zbudowane z twardego wapienia. Przez wieki nie była w stanie się przez nie przebić, więc skręca i płynie dalej przez Państwo Środka. Niesie wodę, cywilizację i życie setkom milionów ludzi. Gdyby nie to miejsce, nie byłoby Chin, jakie znamy. Dorzecze Jangcy pokrywa 1/5 terytorium Chin i jest spichlerzem kraju środka. Rzeka jest tak nierozerwalnie związana z Chinami, że występuje w mitach dotyczących ich powstania. Legenda głosi, że mityczny cesarz wykorzystał zastępy smoków, by wpłynąć na topografię kraju i zawrócić rzekę na teren Chin. Plemię Nashi oddaje cześć naturze i świętej rzece Jangcy. Wielu jego członków wierzy w smoczych bogów tyleż dobrotliwych, co siejących grozę. Od tysiącleci potężni smoczy bogowie i Jangcy stanowią element chińskiego folkloru. Podążając tropem świętych rzek, wiele się można dowiedzieć o krajach, przez które przepływają. Te rzeki są zanieczyszczone, toczą się o nie walki, ale to wciąż życiodajne arterie, niezbędne setkom milionów ludzi. Ukształtowały one liczne cywilizacje i będą nadal wpływać na nasz świat. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiej spuścizny na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do Połągi i Kretyngi na Litwie. 18:30 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 6. MUZYKA Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 154 SUWAŁKI Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Yulia Yukhymets Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Suwałki to dawny ośrodek wielu kultur, przez który przebiegał Trakt Kowieński prowadzący z Warszawy do Petersburga. Miasto zostało założone w XVIII w. przez zakon kamedułów, w malowniczym miejscu wśród jezior i lasów. Szczęśliwie niemalże w całości zachowało swoją XIX - wieczną klasycystyczną zabudowę. Dziś można je zwiedzać szlakiem ścieżek kulturowych. Tomasz Bednarek wybiera ścieżkę klasycystyczną, na której znajduje się 21 przystanków cennych zabytków architektury. Suwałki to miasto urodzenia Marii Konopnickiej, która mieszkała tu do siódmego roku życia. Z miastem nad Czarną Hańczą związane były także inne wybitne postacie, tu urodzili się: Lechosław Marszałek, twórca słynnej kreskówki "Bolek i Lolek" oraz znakomity reżyser Andrzej Wajda, a także tu spędziła młodzieńcze lata żona marszałka Józefa Piłsudskiego Aleksandra Szczerbińska oraz wybitny malarz Alfred Wierusz - Kowalski. Kulturę w Suwałkach można chłonąć nie tylko w muzeach, ale również w plenerze. Nad malowniczym Zalewem Arkadia znajdują się rzeźby powstałe w ramach Międzynarodowego Pleneru Rzeźbiarskiego. Co roku w spotykają się tutaj rzeźbiarze z Białorusi, Litwy, Ukrainy i Polski. Uczestnicy pleneru korzystają z brył granitu, niesamowicie trwałego i opornego w pracy materiału, którym Suwalszczyzna została hojnie obdarzona przez lodowce skandynawskie. W okresie międzywojennym Suwałki były jednym z największych garnizonów kawaleryjskich w kraju, suwalski garnizon liczył około czterech i pół tysiąca żołnierzy. Teraz tradycje kawaleryjskie pielęgnuje Grupa Rekonstrukcji Historycznej Garnizon Suwałki, uhonorowana w swojej dziedzinie prestiżowymi nagrodami. 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 1 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala, Ewa Wołkanowska-Kołodziej Scenariusz: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Nietuzinkowi, błyskotliwi, pełni pasji. Bohaterami "Historii wileńskich" są Polacy z Litwy, ludzie, którzy na co dzień używają trzech języków, których sąsiadami są Litwini, Rosjanie i Białorusini i którzy przynajmniej raz w życiu zadają sobie pytanie: który kraj jest moją ojczyzną? Urodzili się w Wilnie, jednym z najbardziej czarujących i romantycznych europejskich miast, ale tak naprawdę każdy z nich wybrał zupełnie inną życiową drogę. Jolanta i Andrzej Kostyginowie to małżeństwo z 35 - letnim stażem, ale też najbardziej znana para wileńskich przewodników. Oprowadzanie wycieczek uważają zarówno za swoją pracę, jak i powołanie. Mówią: "lubimy turystów!" Twierdzą: "nie ma fajniejszego i bardziej nieoczywistego miasta niż Wilno". Wraz z nastaniem pandemii Kostyginowie zostali bez pracy. Jak sobie poradzili? Jak odnaleźli się w mieście, do którego przestali przyjeżdżać turyści? 20:15 EFEKT MOTYLKA Film dokumentalny, 90 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Jarosław Szmidt Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Historia o niezwykłej sile miłości i nadziei. To opowieść o solidarności tysięcy ludzi, których połączyła potrzeba ratowania życia dziewczynki chorej na rzadką, nieuleczalną chorobę genetyczną - E. B. Film jest wielowątkową relacją heroicznej walki 7 - letniej Zuzi Machety i jej rodziny z chorobą powodującą otwarte rany na całym ciele i z wszechobecnym bólem. Wielu nazywa Zuzię małym motylem, bo jej skóra jest wrażliwa jak skrzydła motyla. Po 7 latach walki z diaboliczną chorobą pojawiła się nadzieja. Rodzice Zuzi dowiadują się o nowatorskiej, eksperymentalnej terapii prof. Jakuba Tolara w USA, mogącej uratować życie ich dziecka i wyrwać z koszmaru cierpienia. Aby ocalić tego małego motylka, lekarze muszą przeszczepić jej szpik kostny i komórki macierzyste, które powinny zatrzymać powstawanie ran. Zuzi można pomóc, ale potrzebne jest aż 1, 5 mln. dolarów. Mimo to rodzice dziewczynki, którzy poświęcili cały swój majątek na dotychczasowe leczenie i codzienną walkę z bólem, nie tracą nadziei. Poprzez fundację "Siepomaga" organizują publiczną zbiórkę pieniędzy. Niezwykle szczere i ujmujące wołanie o pomoc uśmiechniętej mimo bólu dziewczynki połączyło serca. Ludzie uwierzyli, że nawet ich niewielka pomoc ma znaczenie i razem można dokonać czegoś wielkiego i pozornie niemożliwego. Jej historia poruszyła do głębi także autora tego filmu, który po pierwsze ruszył z pomocą, a następnie chwycił za kamerę w poczuciu wartościowego tematu, który może budować mosty nadziei. W ten sposób poznaje Zuzię i jej rodzinę. Towarzyszy im z kamerą. Wiadomości o chorej Zuzi dzięki portalom społecznościowym oraz telewizji obiegają Polskę i świat. Spontaniczny odzew tysięcy ludzi wykracza poza granice. Wsparcie przychodzi nie tylko z Polski, ale także m.in. z Japonii, USA. Społeczna akcja pomocy i zbiórka pieniędzy rozpędza się, przechodząc wszelkie oczekiwania. Jest jak kula śnieżna zabierająca po drodze coraz więcej i więcej ludzi chcących pomóc cierpiącemu dziecku. Nieosiągalną dla rodziców Zuzi kwotę ponad 6 mln złotych, udaje się zebrać zaledwie w 55 dni dzięki zaangażowaniu ponad 100 tysięcy ludzi. Autor filmu wylatuje transportem medycznym do USA wraz z rodziną Zuzi, trzymając w ręku namalowany przez nią bilet. Leczenie dziewczynki może dojść do skutku, ale droga do jej zdrowia jest bardziej złożona. Terapia w USA może przynieść ok. 90% poprawy jej stanu zdrowia, ale ryzyko jest też olbrzymie. Aby doczekać jej 10. urodzin, rodzice Zuzi muszą położyć na szali jej życie. Przeszczep szpiku musi być poprzedzony podaniem chemioterapii. Na pierwszym spotkaniu prof. Tolar nie ukrywa, że będzie to piekielna próba niegwarantująca pełnego sukcesu. Pierwszy zabieg poszerzający zarastający przełyk udaje się i Zuzia zjada swoją pierwszą parówkę w życiu. Minneapolis staje się ich drugim domem, siostra Alicja, która będzie dawcą szpiku, idzie do amerykańskiej szkoły, poznajemy klinikę, ich nowy dom. Po długim oczekiwaniu jest zielone światło dla terapii, długiej, pełnej cierpienia i nadal niepewności. Zuzia składa własnoręczny podpis dający zgodę na przeszczep szpiku od Alicji. Przeszczep Zuzi się udaje, ale autor filmu musi już wracać do kraju. Prowadzona elektroniczna łączność nagle ustaje, zalega cisza, wreszcie przychodzi wiadomość mrożąca krew w żyłach - dziewczynka umiera. Los ponownie wystawia wszystkich na wielką próbę. Ale niemożliwe znowu staje się możliwe, płuca zaczynają pracować i wraca oddech. Widzimy prof. Tolara idącego korytarzem kliniki: uśmiech proszę, organizm Zuzi ma w sobie 100% komórek dawcy. Dziewczynka zaczyna coraz śmielej poruszać się, mimo podłączonych pomp i kroplówek, jeździ po szpitalnym korytarzu specjalnym wózkiem. 21:55 WIEŻA ELFÓW Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2019 Siergiej jest reżyserem z ogromną pasją teatralną. Wierzy, że sztuka może zmieniać świat na lepsze. Prowadzi terapię zajęciową w zamkniętym szpitalu psychiatrycznym, polegającą na wystawieniu dramatu "Wieża Elfów", napisanego przez jednego z pacjentów. Sztuka jest baśnią metaforyczną. Główny bohater, Elf, trafia do chciwego i okrutnego świata ludzi, którego mieszkańcy troszczą się wyłącznie o siebie i o własne przetrwanie. Elf pragnie podarować ludziom skrzydła, oderwać ich od codzienności. Nikt mu nie dowierza, spotyka go jedynie drwiący śmiech. Tylko pewna niepełnosprawna dziewczyna umie mu zaufać i wznosi się ponad ludźmi i ich problemami. Siergiej, trafiwszy do szpitala psychiatrycznego, zobaczył tam nie chorych pacjentów, lecz wyjątkowych, wrażliwych ludzi. Swoiste Elfy, które usilnie stara się uwolnić z klatki przesądów, przywrócić światu i samym sobie. On traktuje ich z szacunkiem należnym twórczym artystom, oni mu zaufali. Ich wzajemna relacja wynika z wiary, że sztuka jest po to, by zmieniać świat na lepsze. 23:30 MALARKA I ZŁODZIEJ (THE PAINTER AND THE THIEF) Film dokumentalny, 102 min, Norwegia, 2020 Reżyseria: Benjamin Ree Młoda, czeska artystka, Barbora Kysilkova przeprowadza się z Berlina do Oslo, aby rozpocząć karierę malarki. W kwietniu 2015 r. jej dwa najcenniejsze, wielkoformatowe obrazy zostały skradzione. Stało się to w biały dzień, w galerii Nobel w centrum Oslo. Desperacko szukając odpowiedzi na pytanie o prtzyczyny kradzieży swoich obrazów, Barbora staje przed niezwykłą okazją, by skontaktować się z jednym z mężczyzn biorących udział w napadzie, którym jest norweski kryminalista Karl - Bertil Nordland. Filmowiec Benjamin Ree zaczyna dokumentować historię, po tym jak Barbora w niewiarygodny sposób zaprasza złodzieja do pozowania do portretu. Ujawniają się nieprawdopodobne relacje, powstające, gdy para odnajduje wspólne tematy i tworzy nierozerwalną więź poprzez wzajemne przywiązanie do sztuki. 00:40 NIE POZWÓL MI ODEJŚĆ. Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Kuciewicz Liczne badania wskazują na przybliżony profil samobójcy. To przeważnie mężczyzna w wieku około 45 lat, mieszkaniec wsi lub małego miasteczka. Bezrobotny, rolnik lub robotnik dokonujący aktu samobójczego przez powieszenie. Według policyjnych statystyk, kobiet samobójczyń jest znacznie mniej niż mężczyzn. Kobiety częściej dokonują nieudanych prób samobójczych. 01:45 MODLITWA O POLSKĘ. Z ZIEMI PODLASKIEJ Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Michał Muzyczuk Zdjęcia: Witold Kornaś Film dokumentalny o losach tysięcy unickich rodzin, które w drugiej połowie XIX wieku na terenie dzisiejszego Podlasia Południowego cierpiały męki ze strony ówczesnej carskiej administracji tamtych rejonów. Film przedstawia losy przede wszystkim trzynastu mężczyzn, którzy 24 stycznia 1874 roku, broniąc w Pratulinie swojej unickiej świątyni przed jej sprawosławieniem, zostali zastrzeleni przez carskie wojsko. W 1996 roku owych trzynastu unitów zostało uznanych błogosławionymi przez papieża Jana Pawła II. Tym samym stali się symbolem doświadczeń całej lokalnej społeczności. Unici pojawili się na wschodzie Polski po zawiązaniu Unii Brzeskiej w 1596 roku. Do Kościoła unickiego, zwanego również greckokatolickim, wstępowały miliony ludzi i tysiące duchownych, którzy wcześniej należeli do cerkwi prawosławnej. Obrządek łaciński i unicki zbliżały się do siebie, a u unitów stopniowo wykształcała się polska świadomość narodowa. Po zaborach i zniknięciu Polski z mapy Europy, carska polityka zmierzała do całkowitej likwidacji Kościoła unickiego. Do największego natężenia prześladowań doszło po upadku powstania styczniowego. Podlascy unici byli systematycznie głodzeni, okradani, bici, zamykani w więzieniach, wysyłani na Syberię i w końcu zabijani. Obecnie Kościół unicki jest, poza należącymi do niego Ukraińcami, na ziemiach polskich niemal nieobecny. Film "Modlitwa o Polskę. Z ziemi podlaskiej" to także opowieść o współczesnych mieszkańcach Podlasia Południowego. Pratulin i okoliczne wsie to miejsca, w których wciąż żywa jest pamięć o męczennikach, a ludzie żyją tam w zgodzie z naturą i tradycyjnymi wartościami, do których zaliczają wiarę, szacunek do ziemi i ciężką pracę. Film jest również opowieścią o nich i zakątku Polski nad Bugiem, który został zapomniany, a ma do zaoferowania atmosferę, której próżno szukać w innych częściach naszego kraju. 02:55 ŚWIĘTOKRADZTWO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Film rozpoczyna się symboliczną sceną sprzed 26 lat: anonimowy mieszkaniec lubelskiego Starego Miasta dowiaduje się o kradzieży relikwii z klasztoru dominikanów. Ma to miejsce podczas jego porannej modlitwy w domu. Z niedowierzaniem kręci gałką radia; informację o świętokradztwie słychać w każdym serwisie informacyjnym. O zdarzeniu z nocy z 9 na 10 lutego 1991 r. opowiadają świadkowie tamtych zdarzeń: o. Waldemar szczegółowo opisuje tamten poranek, mówi m.in. o nieudolności śledczych, przesłuchaniach braci, o tym, że on sam znalazł się w kręgu podejrzanych. Jest też prokurator, który pokazuje akta, opisuje szczegółowo wszystkie wątki śledztwa, podjęte czynności oraz uzasadnia, dlaczego sprawa kradzieży relikwii po pewnym czasie została umorzona. Symboliczne chowanie prokuratorskich akt do szafy pokazuje, że śledczy uważają sprawę za zakończoną. Sam prokurator przyznaje, że organa ścigania wyczerpały wszystkie możliwości mające na celu ustalenie sprawców. Wówczas - w kolejnej scenie - pojawia się młody policjant Adam, który ma wrażenie, że nie wszystkim zależy na wyjaśnieniu tej sprawy. Opowiada o tajemniczej śmierci różdżkarza, który pomagając policji, umiera nagle w podziemiach klasztoru; mówi o kolejnej śmierci, tym razem znanego przestępcy ze Starego Miasta, który mógł mieć związek z tą sprawą, a na koniec o radach jego przełożonych, żeby aż tak bardzo nie angażował się w wyjaśnienie kradzieży relikwii. Los sprawia, że spotyka Bogdana Wagnera, byłego nauczyciela, historyka, dziennikarza, który podobnie jak Adam nie może pogodzić się z myślą, że kradzież największej na świecie relikwii wciąż nie jest wyjaśniona. Wagner poświęcił wiele lat swojego życia na rozwikłanie tej zagadki. Pojechał nawet na Ukrainę, gdzie według jego wiedzy mogła znajdować się skradziona relikwia. W trakcie jednej z wielu przeprowadzonych rozmów dowiaduje się, że kradzież może mieć związek z wycofywaniem się wojsk sowieckich z Polski. Mówi się, że Ukraina odzyska niepodległość, jeśli relikwia z lubelskiego klasztoru powróci do Kijowa. Prawie ćwierć wieku po kradzieży dowiaduje się, że ma nowotwór. Rozpoczyna walkę o życie. Niestety, przegrywa ją. Umiera. W filmie o jego poszukiwaniach, walce o wyzdrowienie opowiada jego żona. Przyznaje, że mąż nie zwierzał się jej ze swojego prywatnego śledztwa. Wiadomo jednak, że w jednej z rozmów powiedział o skradzionej relikwii: "wiem, gdzie ona jest, widziałem ją na własne oczy". Te słowa padają w ostatniej scenie filmu. Potwierdza to policjant Adam. Tajemnicę skradzionej relikwii Bogdan Wagner zabrał do grobu.