TVP Historia Wtorek, 25.10.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1936 - Niemcy i Włochy zawarły sojusz zwany później "Osią"; 1952 - pierwszy po wojnie eksperymentalny program telewizyjny w Polsce; 1955 - pierwsza seria kuchenek mikrofalowych w sprzedaży; 1962 - Nobel dla Johna Steinbecka; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 39 "WIECZÓR W EDENIE" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Sąd podziemny skazuje Bronka i Woyciechowskiego na śmierć za zdradę. Janek dzieli się z przyjaciółmi podejrzeniami Wandy wobec Tadeusza. W czasie obserwacji fotoplastykonu Michał rozpoznaje tajemniczego mężczyznę, z którym spotyka się Tadeusz. Jest nim major Abwehry Halbe, którego wcześniej próbował rozpracować. Szybko kontaktuje się z Dowódcą, jednak nie udaje im się uratować gen. Radziszewskiego przed aresztowaniem. To ostatni ruch zdekonspirowanego Tadeusza. Bronek zostaje oczyszczony z zarzutów. Dziękuje Wandzie i chłopakom za pomoc. Halbe, Tadeusz i Tannenerg zostają odznaczeni przez gubernatora. Zamierzają świętować sukces w restauracji Eden, gdzie z recitalem wystąpi Inga. Rainer, ośmieszony ostatecznie przez Halbego, szykuje zemstę. Przez Ninę przekazuje Bronkowi zaproszenie na wieczorny występ. Chłopiec wraca do mieszkania Heleny. Na widok Wiesławy przestraszony chowa się w szafie. Chce zostać z Heleną, do której zdążył się przywiązać. Mimo uczuć, jakimi go darzy, Helena decyduje się rozstać z chłopcem. Sajkowscy żegnają się przed wyjazdem. Obiecują sobie, że spotkają się po wojnie. Trafiają do ekskluzywnego hotelu - pierwszego przystanku na drodze do wolności. Prośba o wypisanie pocztówki dla rodziny nie wzbudza ich podejrzeń. Wyprowadzeni na podwórze, zostają rozstrzelani przez Niemców. Przepustka do wolności okazała się pułapką. Janek wyprowadza Lenę z getta. Romek rezygnuje z tej możliwości, decyduje się zostać w getcie. Celina żegna się Michałem. Władek oświadcza się Rudej. Przedstawiciel Komendy Głównej oficjalnie rozwiązuje oddział Władka, Bronka, Janka i Michała. Gratuluje im udanych akcji i dziękuje za współpracę. Chęć zemsty na Tadeuszu i Niemcach mobilizuje ich jednak do zorganizowania ostatniej akcji - zamachu w Edenie. W czasie trwania bankietu wysadzają jedną ze ścian lokalu i wpadają do środka. Ich strzały dosięgają m. in. Halbego, Tannenberga, Fuchsa, Rappkego i Ingę. Tadeuszowi udaje się wydostać z Edenu. W czasie ucieczki rani Bronka. Zostaje zastrzelony przez Janka. Rainer triumfuje. Morduje swoją agentkę Ninę, ostatniego świadka jego intryg, i szykuje się do odzyskania utraconego stanowiska szefa warszawskiego gestapo. 08:30 HISTORIA POLSKI - TOWARZYSZ WIESŁAW: OD AGITATORA DO DYKTATORA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2014 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Sylwetka Władysława Gomułki, towarzysza Wiesława - pierwszego sekretarza KC PZPR w latach 1956 - 1970. Oczywiście życiorys polityka nie może być oderwany od czasów i wydarzeń, w których brał on udział, czy też które sam kształtował swoimi decyzjami, stając się za nie odpowiedzialnym. Dlatego biografia Gomułki została ukazana na tle najważniejszych wydarzeń jego epoki: rok 1956 (objęcie władzy, wielkie nadzieje wiązane przez społeczeństwo z Władysławem Gomułką); rok 1968 (zamieszki na uczelniach, wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji; prowadzona od 1967 r. pod hasłem walki z syjonizmem nagonka na Żydów; samospalenie się Ryszarda Siwca podczas uroczystości dożynkowych); rok 1970 (uznanie przez RFN zachodniej granicy PRL; wydarzenia na Wybrzeżu - użycie broni wobec robotników; odwołanie Gomułki z piastowanych przez niego stanowisk. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 10:45 KAZIMIERZ GÓRSKI. PODRÓŻ SENTYMENTALNA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Anna Popek Wykonawcy: Anna Popek(prowadząca) Legendarny trener, który przyczynił się do sukcesów polskiej reprezentacji w piłce nożnej w latach 70. Prywatnie był skromnym i pogodnym człowiekiem. Z okazji setnej rocznicy urodzin legendy polskiej piłki, Telewizja Polska wraz z przedstawicielami trzech pokoleń rodziny Górskich, wybrała się w podróż pociągiem. Kazimierz Górski relacji Rzeszów - Szczecin, przebywając drogę, którą nasz mistrz pokonał z rodziną zaraz po wojnie. Odwiedziliśmy również warszawskie mieszkanie, w którym mieszkał z żoną i dziećmi. Syn oraz wnuczka przy herbacie opowiedzą nam o tym, jak żyło się z ojcem i dziadkiem. A opowieści przysłuchiwać się będzie najmłodszy z członków rodziny, czyli Kazimierz Górski, imiennik "pana Kazia". Reportaż o Kazimierzu Górskim - trenerze wszech czasów - przygotowany w 15. rocznicę jego śmierci. 11:15 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM NARODOWE ZIEMI PRZEMYSKIEJ W PRZEMYŚLU Magazyn, 26 min, Polska, 2021 Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu zostało założone w 1909 z inicjatywy miejscowych działaczy społecznych jako Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Uroczyste otwarcie pierwszej ekspozycji miało miejsce 10 kwietnia 1910 roku. Zalążkiem zbiorów była kolekcja prywatna Kazimierza i Tadeusza Osińskich oraz liczne dary społeczeństwa. W 1921, po przystąpieniu do Związku Muzeów Historyczno - Artystycznych w Poznaniu, przyjęło nazwę Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, reaktywowaną w 1984. W latach międzywojennych placówka borykała się z problemami finansowymi i lokalowymi, kilkakrotnie zmieniając siedzibę. W 1945 Muzeum przejęło zbiory Ukraińskiego Muzeum "Strywihor". Po II wojnie światowej, w 1946 placówka otrzymała również budynek po biskupstwie greckokatolickim przy pl. Czackiego 3. W roku 2008 zakończono budowę nowego budynku dla Narodowego Muzeum Ziemi Przemyskiej w miejscu, gdzie kilkadziesiąt lat temu znajdowały się zabudowania żydowskie. Nowy gmach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej zaprojektowany przez firmę KKM Kozień Architekci był jednym z polskich kandydatów do Nagrody im. Miesa van der Rohe 2009, prestiżowego wyróżnienia przyznawanego co dwa lata przez Fundację Miesa van der Rohe i Komisję Europejską najlepszym europejskim realizacjom. 11:55 ZAPOMNIANY GENERAŁ TADEUSZ JORDAN ROZWADOWSKI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński Film dokumentalny przypominający postać i historię jednego z najbardziej niezwykłych i niestety zapomnianych polskich generałów Tadeusza Jordana Rozwadowskiego. Pochodził z rodziny o długich tradycjach patriotycznych. Jego przodkowie walczyli u boku Króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w Powstaniach Kościuszkowskim, Listopadowym i Styczniowym. Tadeusz Rozwadowski studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu. Szybko ujawnił się jego talent stratega i konstruktora. Jego wynalazki to bardzo skuteczny przyrząd celowniczy oraz granato - szrapnel, którego podczas I wojny światowej używały armie niemiecka i austriacka. Za zasługi na polach bitewnych został odznaczony przez cesarza Wilhelma II Krzyżem Żelaznym I klasy. Już w 1916 roku nawiązał współpracę z Tymczasową Radą Stanu. Został pierwszym szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. O niezwykłej roli generała Rozwadowskiego w walce o niepodległość Polski oraz jego udziale w budowaniu II Rzeczpospolitej opowiada autorom filmu prof. Wojciech Roszkowski oraz biograf generała dr Mariusz Patelski. Unikatowe są wypowiedzi pani Kazimiery Rozwadowskiej, ostatniej już z żyjących i pamiętających generała Rozwadowskiego. Film przedstawia fakty z biografii generała Rozwadowskiego oraz tło historyczne wybuchu I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległości, nie tylko w formie wypowiedzi historyków i świadków, ale także inscenizacji przypominających widzom atmosferę tamtych czasów. W rolę generała Rozwadowskiego wcielił się Tomasz Marzecki. 13:55 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JULIUSZ CEZAR (JULIUSZ CEZAR) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" zabiera widzów w podróż do starożytnego Rzymu. Mogą tu poznać wyjątkową postać Juliusza Cezara. Wielkiego wodza, polityka i uwodziciela. Człowieka wybitnie uzdolnionego, o ponadprzeciętnych walorach fizycznych i umysłowych, przy tym jednak przekonanego o swoim geniuszu, wręcz boskości. To za jego panowania Rzym z małego, brudnego miasteczka zaczął stawać się centrum administracyjnym, politycznym i kulturalnym imperium. A serca Rzymian podbił, dając im to czego pragnęli: chleba i igrzysk. Film przybliży fascynujący świat gladiatorów i olimpiad, zabawy i rozpusty. Dzięki zręcznym zabiegom politycznym i czterem małżeństwom Cezar stał się pierwszym po bogach w Cesarstwie Rzymskim. Nim do tego doszło, przez 8 lat podbił tereny leżące w granicach dzisiejszej Szwajcarii, Francji, Niemiec, Belgii. Jednak jego celem był Rzym. W 49 roku p.n.e. Cezar przekroczył Rubikon. To otworzyło mu drogę do cesarstwa i do spotkania na swojej drodze Kleopatry. Panował krótko. Zamordowano go podczas id marcowych, 15 marca 44 roku przed Chrystusem. Zamach zorganizowała grupa republikanów obawiających się powrotu monarchii. 15:50 AUTOPORTRET ZA MGŁĄ. OLGA BOZNAŃSKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski Muzyka: Stanisław Radwan Filmowy portret Olgi Boznańskiej - jako artystki i kobiety. Osadzenie w kontekście historycznym, miejsce kobiety w świecie malarskim, psychologiczne przemiany, wybory życiowe i artystyczne. Film dokumentalny "Autoportret za mgłą. Olga Boznańska" opowiada o życiu i etapach twórczości znanej polskiej malarki, portrecistki. Konieczność kształcenia za granicą, pobyty w Monachium i Paryżu, spotkania ze światowymi twórcami, realizowanie indywidualnej drogi artystycznej i jednocześnie trudne życiowe wybory, osobiste tragedie. Od dzieciństwa, przez dojrzewanie - do schyłku życia. O Oldze Boznańskiej opowiadają historycy sztuki, znawcy jej twórczości. 16:40 KSIĘŻA WOLNOŚCI 1914 - 1981 - KS. STANISŁAW ZIELIŃSKI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Pużański Urodził się w miejscowości Pełczyn w diecezji lubelskiej jako najstarszy syn Antoniego i Marianny (z domu Czerniak). Rodzice wychowali dzieci (siedmioro) w duchu miłości Boga, Ojczyzny i bliźniego. Święcenia kapłańskie (20 czerwca 1937 r.) przyjął z rąk biskupa lubelskiego Mariana Fulmana. W Tarnogórze, gdzie został wikariuszem, dał się poznać jako opiekun dzieci i młodzieży. Po wybuchu II wojny światowej organizował antyniemiecką konspirację. Aby uniknąć aresztowania przeniesiony do Krzczonowa, a następnie w lutym 1941 r. - do Kraśnika, gdzie mianowano go prefektem szkół i rektorem kościoła św. Ducha. Pomagał najuboższym, organizował tajne nauczanie i był kapelanem miejscowych struktur Narodowych Sił Zbrojnych. Po wejściu do Polski sowietów nie zrezygnował z działalności niepodległościowej. Jako członek kraśnickiej Miejskiej Rady Narodowej zabiegał m.in. o pomoc dla biednych. W sobotę, 10 marca 1945 r. , o godzinie 21.15 został zamordowany we własnym mieszkaniu strzałem w głowę. Bezpośrednią przyczyną mogła być jego interwencja w sprawie zmiany nazwy ul. Józefa Piłsudskiego na ul. Partyzantów. Dwaj napastnicy - najprawdopodobniej z UB - postrzelili również gospodynię księdza, za co jeden z nich został osądzony (nigdy nie odpowiedzieli za zabicie księdza). Przez dziesięciolecia komuniści wyklinali pamięć o niezłomnym kapłanie. Od 2000 r. w Kraśniku działa Bractwo Księdza Stanisława Zielińskiego, prowadzące wzorem patrona działalność charytatywną, przede wszystkim wśród najuboższych. W 2006 r. ks. Stanisław Zieliński został ogłoszony przez Kurię Metropolitalną w Lublinie świadkiem wiary. 17:05 CZAS HONORU - ODC. 40 "JUŻ CZAS..." Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Czwarta seria odcinków "Czasu honoru". Odnajdujemy bohaterów: Władka, Bronka, Janka, Michała oraz ich bliskich w okupowanej Polsce niecałe trzy lata po wydarzeniach opisanych w części trzeciej. Jest kwiecień 1944 roku. Odwracają się wojenne koleje losu. Niemcy przegrywają na wszystkich frontach. W jednym z oddziałów partyzanckich w Górach Świętokrzyskich działają Bronek i Janek. Spotykamy ich w momencie, kiedy przeprowadzają atak na posterunek niemieckiej żandarmerii. W obozie niespodziewanie pojawia się major Krawiec, ich dowódca z czasów warszawskich. Okazuje się, że po fali ostatnich aresztowań Bronek i Janek znowu są potrzebni, dostają rozkaz powrotu. W Warszawie spotykają się ze swoimi ukochanymi, Leną i Wandą. Bardzo szybko dochodzi do pierwszej akcji. Bronek i Janek uczestniczą w zamachu na szefa gestapo w Warszawie, Petera Schoebbla, który niechlubnie wsławił się wyjątkowym okrucieństwem. 20:10 GUŁAG - SZCZYT I UPADEK. ODC. 3/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 21:15 STULECIE NA TAŚMIE FILMOWEJ - POCZĄTEK WIEKU PEŁNEGO TRAGEDII. ODC. 1/6 (A CENTURY ON FILM) Film dokumentalny, 52 min, Japonia, 2019 Seria przedstawia wiele ciekawych wątków z historii burzliwego XX. wieku. Dzięki dostępowi do rzadkich materiałów archiwalnych z czasów pierwszej wojny światowej, z antywojennych protestów w Wietnamie, propagandowych materiałów niemieckich z czasów II wojny światowej czy obrazujących powstanie globalnych organizacji terrorystycznych autorzy uchwycili najważniejsze momenty tego dramatycznego dla ludzkości stulecia. Odc. 1 Początek stu lat tragedii 22:10 GWIAZDY Dramat biograficzny, 101 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jan Kidawa - Błoński Scenariusz: Jacek Kondracki, Jan Kidawa - Błoński Zdjęcia: Michał Englert Muzyka: Dariusz Kowalczyk, Piotr Ługowski Aktorzy: Mateusz Kościukiewicz, Sebastian Fabijański, Karolina Szymczak, Magdalena Cielecka, Eryk Lubos Film zainspirowany wątkami z biografii Jana Banasia, piłkarza m.in. Polonii Bytom i Górnika Zabrze, zawodnika reprezentacji Polski w latach 1964 - 1973. Nieślubny syn Niemca i Polki, Heinz - Dieter Banas, urodził się w Berlinie w 1943 roku, ale wychowuje i dorasta na Górnym Śląsku, gdzie mieszka z matką, ojczymem i przybraną siostrą. Piłką nożną interesuje się od dzieciństwa, to jego życiowa pasja. Najlepszym przyjacielem jest Ginter, który również swoją przyszłość związał z piłką nożną. Koledzy rywalizują na boisku, a także o względy Marleny, która z kolei marzy o karierze filmowej. Po ciężkiej kontuzji Ginter musi zrezygnować ze sportu, Heinz - Dieter ma grać w niemieckiej drużynie, wyjeżdża do swego ojca, który okazuje się jednak oszustem. Po powrocie do Polski Heinz zmienia nazwisko na Jan Banaś i z powodzeniem kontynuuje karierę sportową. Po latach spotyka się z dawnym przyjacielem Ginterem, który ożenił się z Marleną i ma z nią córkę. 00:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - UPARCIE WRACAMY Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Uparcie wracamy Niektóre nasze tematy badawcze niepostrzeżenie rozrastają się do rozmiarów małych seriali. W tej formule niewątpliwie mieszczą się nasze poszukiwania pola powstańczej bitwy pod Waliłami z roku 1863. Dziś próbujemy domknąć dwa watki. Pierwszy z nich to poszukiwana przez nas mogiła poległych powstańców. Drugi to odnaleziona tu przez nas uprzednio pieczęć, którą dziś będziemy w stanie przekazać potomkom jej właścicieli. Bitwa o wielką wieś trwa Gdy chodzi o obronę Wybrzeża, jednym tchem wymieniamy Westerplatte, Oksywie, Hel. Dziś do tej listy chwały dopisujemy wielką bitwę o Wielką Wieś - dzisiejsze Władysławowo. Rozpoczęła się 10 września 1939 r. i miała kluczowe znaczenia dla obrony dzisiejszego Wybrzeża. My zaś przyjrzymy się imponującej rekonstrukcji tej właśnie bitwy. Nad Wartą Przenosimy się na zachodnie rubieże Rzeczpospolitej, nad Warte, ale w czasie pozostajemy tym samym, co w poprzedniej opowieści. Jest wrzesień 1939 roku. Scenografia została taka jak wtedy, w pierwszych dniach września - nadrzeczne łąki, polskie schrony bojowe. Tylko wieś zniknęła i rekonstruktorzy musieli ją symbolicznie odtworzyć. Obrońcy tego skrawka też o dziesiątki lat młodsi, ale motywy, dla których włożyli mundur te samy co dla ich dziadków. Oglądamy kolejną rekonstrukcję historyczną, tym razem to bitwa o Beleń Strońsko Zagórzyce. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku.