TVP Historia Piątek, 28.10.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1836 - na placu Concorde w Paryżu ustawiono obelisk - dar Egiptu dla Francji; 1950 - władze PRL dokonały wymiany pieniędzy, pozbawiając większość Polaków oszczędności; 1956 - trwają starcia w Budapeszcie; 1965 - Paweł VI podczas Soboru Watykańskiego II ogłosił dekrety regulujące stosunek Kościoła do innych wyznań; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 42 "KIM PANI JEST?" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Brehm budzi Rainera wiadomością o znalezieniu zwłok esesmana. Sugeruje, że za zamachem na Schoebbla nie mogą stać amatorzy. Akcja została zbyt dobrze przygotowana i przeprowadzona. Władek i Michał podczas lądowania w Polsce wpadają w pułapkę Sowietów. Próba ucieczki nie udaje się, gdyż Dykow bierze na muszkę Skotnickiego. Sowieci wyprowadzają więźniów. Pakują ich na ciężarówkę. Razem z nimi ładują tajemniczą osobę w kapturze na głowie. Otto bada Gertrudę Fischerową w domu gubernatora. Mówi Fischerowi, że stan jego matki jest poważny. Otto poleca dr Marię Konarską, z którą pracował przed wojną. Fischer zgadza się wyciągnąć Marię z obozu. Na ciężarówkę, którą Rosjanie przewożą Władka, Michała i Skotnickiego napada grupa Krawca: Janek, Bronek i partyzanci Jastrzębia. Udaje się uwolnić zakładników. Bronek, Janek, Michał i Władek znów się spotykają. Więźniem w kapturze, którego Rosjanie przewozili razem z naszymi, okazuje się piękna kobieta, Karolina Osmańska. Krawiec i Skotnicki przesłuchują Osmańską. Kobieta zeznaje, że od śmierci męża pracuje jako sekretarka w obozie Heidelager. Została napadnięta i pojmana przez sowieckich partyzantów w czasie transportu dokumentów. Skotnicki nakazuje sprawdzić kobietę. Brehm informuje Rainera o kolejnej ofierze. Na miejscu zbrodni okazuje się, że morderstwo jest zaskakująco podobne do poprzedniego. Pozostawione napisy znów wskazują na polskich bandytów. Ruda wykonuje wyrok na Holtzu. W jego mieszkaniu Janek i Ernest znajdują skrytkę z archiwum dokumentów, którymi mężczyzna się posługiwał. Wśród nich Janek znajduje kennkartę Leona Sajkowskiego. Dociera do niego, że rodzice Leny nie wyjechali do Palestyny. 08:05 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. DWIE KSIĄŻKI, DWIE MARIE. KOBIETY KTÓRE UFORMOWAŁY DWUDZIESTOLECIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Dwie osoby i dwie książki kucharskie stworzyły kuchnię dwudziestolecia, jako kuchnię nowoczesną, taką, która nadąża za wyzwaniami czasu. Te dwie osoby to Maria Ochorowicz - Monatowa i Maria Disslowa. Przepisy prezentowane w kolejnym odcinku programu pochodzą z tych książek. Jedną z takich potraw, która przetrwała, są placki ziemniaczane. Kolejną potrawą jest kurczak w śmietanie. 08:35 HISTORIA POLSKI - UPADEK ŻELAZNEJ KURTYNY (THE FALL OF THE IRON CURTAIN / L'ECHEC DU RIDEAU DE FER) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2019 Reżyseria: Franck Cuveillier, Annette Gourdon Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny Francka Cuveilliera, który powstał w listopadzie 2019 roku. z okazji rocznicy upadku muru berlińskiego Pod koniec II wojny światowej Stalin podpisał Układ Warszawski, który doprowadził do powstania żelaznej kurtyny, która zmniejszyła Europę o połowę na wiele lat. Przez ponad 40 lat Europę Zachodnią od bloku wschodniego oddzielało 3800 kilometrów muru i drutów kolczastych. Mieszkańcy Zachodu niewiele wiedzieli o życiu i doświadczeniach tych ze Wschodu, po drugiej stronie żelaznej kurtyny. Wciąż żyją osoby, które ją dobrze pamiętają. Wspólnie z historykami zastanawiamy się, co pozostało z tej wielkiej historycznej blizny. Winston Churchill, który doprowadził Anglię do zwycięstwa, był nieufny wobec rosyjskich działań w Europie Wschodniej, gdzie rządzili komuniści: w Czechosłowacji, Polsce, na Węgrzech i we wschodnich Niemczech. W marcu 1946 roku w Fulton w Ameryce w obecności prezydenta Trumana w swym przemówieniu wypowiedział prorocze słowa: "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem w poprzek kontynentu opuściła się żelazna kurtyna". Mimo że żelazna kurtyna odgradzała od siebie Europejczyków, w Berlinie pozostało ostatnie otwarte przejście między Wschodem a Zachodem. Berlin był wyspą w sercu wschodnich Niemiec, podzieloną na dwie strefy. Mieszkańcy musieli przywyknąć do życia wzdłuż żelaznej kurtyny. Lata 70. , które rozpoczęły się pod znakiem polityki wschodniej postulowanej przez zachodnioniemieckiego kanclerza Willy’ego Brandta, przyniosły odprężenie po obu stronach żelaznej kurtyny. Oba państwa niemieckie wzajemnie uznały swoją suwerenność i zgodnie z Aktem Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Helsinkach podpisanym w 1975 roku, gwarantowały swobodny przepływ osób. Kilka lat później gwałtownie wzrosła wymiana handlowa między oboma państwami niemieckimi. Masowo wydawano wizy na wyjazdy na Wschód, rzadko na wyjazdy na Zachód. Lata 80. były paradoksalne. Choć żelazna kurtyna nigdy nie była bardziej skuteczna, przywiązanie do socjalistycznego reżimu coraz bardziej słabło. Wizerunek zamożnego społeczeństwa po zachodniej stronie żelaznej kurtyny wzmagał pragnienia konsumpcyjne mieszkańców Wschodu. W nocy z 9 na 10 listopada 1989 roku tłumy berlińczyków zgromadziły się wokół muru. Rozeszła się pogłoska, że granica zostanie otwarta. Straż graniczna się wahała. Komunikaty partii były nie do końca jasne. Te niedopowiedzenia doprowadziły do upadku muru berlińskiego. W ciągu kilku godzin żelazna kurtyna straciła swoje znaczenie. Po kilku miesiącach została zdemontowana, a po kilku latach całkowicie usunięta. To, co z niej zostało, jest nieistotne. W przeciwieństwie do związanych z nią historii. Ten film pokazuje genezę powstania, efekt i skuteczność żelaznej kurtyny oraz wpływ, jaki miała na trzy pokolenia Niemców, Czechów i Polaków. To również próba odpowiedzi na pytanie: czy mur spełnił swój cel, czy też był kolejnym błędem w historii Europy i świata? 09:55 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 10:45 MARUSARZ - TATRZAŃSKI ORZEŁ Film biograficzny, 53 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marek Bukowski 100% Scenariusz: Maciej Dancewicz 50%, Marek Bukowski 50% Zdjęcia: Artur Zdral 100% Aktorzy: Mateusz Janicki, Marta Maria Wiśniewska, Mateusz Bożek, Janka Cholewa, Olga Szostak, Krzysztof Szczepaniak, Marcin Stępniak, Robert Czebotar, Maciej Mikołajczyk, Paweł Okraska, Konrad Makowski, Tomasz Augustynowicz, Juliusz Krzysztof Warunek, Beata Schimscheiner, Dorota Ruskowska Historia Stanisława Marusarza, legendy i prekursora polskich skoków narciarskich na światowym poziomie. Bez jego legendy, która przyczyniła się do spopularyzowania w Polsce tej dyscypliny sportu, mogłoby nie być sukcesów Wojciecha Fortuny, Adama Małysza i Wojciecha Skupnia, a skoki narciarskie nie stałyby się polskim, narodowym sportem zimowym. "Dziadek", bo tak był nazywany ze względu na trwającą niemal 30 lat karierę sportową, przecierał szlaki późniejszym wielkim mistrzom. Czterokrotny olimpijczyk, dwudziestokrotny Mistrz Polski w skokach narciarskich, dwukrotny rekordzista w długości skoku narciarskiego. Wicemistrz Świata z 1938 r. w Lahti, kiedy to złoty medal przegrał tylko na skutek stronniczej decyzji sędziów. Jeden z kandydatów do medalu niedoszłej olimpiady zimowej w 1940 r. w Garmisch - Partenkirchen. Od pierwszych okupacyjnych miesięcy działał w konspiracji. Będąc kurierem Państwa Podziemnego przedzierał się na Węgry. Został aresztowany wiosną 1940 r. Jego skok z okna więzienia gestapo na Montelupich w Krakowie i ucieczka przez wysoki mur przeszły do legendy. Po wojnie był jednym z najdłużej czynnie uprawiających skoki narciarskie sportowców na świecie, jednak do przedwojennej formy już nigdy nie powrócił. Powszechnie szanowany został honorowym gościem Turnieju Czterech Skoczni w sezonie 1965 - 66. Na słynnej Grosse Olymiaschanze stanął mając 53 lata. Ten słynny skok Marusarza w garniturze staje się pretekstem do przredstawienia jego losów. Drugą bohaterką filmu jest jego siostra Helena. Młoda, piękna i utalentowana narciarka. Podobnie jak brat - żołnierz Związku Walki Zbrojnej i tatrzański kurier. 11:45 KŁAMSTWA I MITY POLSKI LUDOWEJ - STAN WOJENNY - MNIEJSZE ZŁO? Magazyn, 10 min, Polska, 2021 Scenariusz: Monika Kwasigroch, Edyta Strub, Sebastian Ligarski Mimo upływu ponad 40 lat od wprowadzenia stanu wojennego niektóre mity na jego temat są wciąż żywe. Jednym z nich jest pogląd, że był on mniejszym złem, że uchronił Polskę i Polaków przed sowiecką interwencją. A jak było w rzeczywistości? - O tym w programie. 12:00 KŁAMSTWA I MITY POLSKI LUDOWEJ - KŁAMSTWO KATYŃSKIE Magazyn, 11 min, Polska, 2021 Scenariusz: Monika Kwasigroch, Edyta Strub, Sebastian Ligarski Historia kłamstwa katyńskiego jest niemal tak długa, jak historia zbrodni katyńskiej. Jego początki sięgają 1941 roku, gdy rząd RP rozpoczął poszukiwania polskich oficerów, zaginionych po 17 września 1939 roku. Był to początek długiej drogi do prawdy o zbrodni katyńskiej. Jak wyglądała droga do tej prawdy? - O tym w odcinku. 12:15 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - POECI: STANISŁAW JERZY LEC, ZBIGNIEW HERBERT. Reportaż, 14 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są poeci: Stanisław Jerzy Lec i Zbigniew Herbert. 12:40 DOKTOR EWA - ODC. 1/9 - TRUDNY WYBÓR Serial obyczajowy, 35 min, Polska, 1970 Reżyseria: Henryk Kluba Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Ryszard Pietruski, Celina Niedźwiecka, Maria Kaniewska, Janusz Kłosiński, Józef Zbiróg, Janina Borońska-Łągwa, Ewa Lemańska, Andrzej Zaorski, Maria Białobrzeska, Jan Rudnicki, Wiesław Dymny, Adam Daniewicz Na przełomie lat 60. i 70. wciągnięci w serialowe "szaleństwo" telewidzowie - po sukcesach "Stawki większej niż życie", "Czterech pancernych" i "Pana Wołodyjowskiego" - gromko dopominali się o serial współczesny, "prosto z życia". Tak pojawiła się "Doktor Ewa", za sprawą scenarzystów Wilhelminy Skulskiej i Jana Laskowskiego oraz reżysera Henryka Kluby ("Chudy i inni", "Słońce wschodzi raz na dzień", "Szkice warszawskie" i in.). Serial wzbudził kontrowersyjne opinie. "Zwykły reportaż z wiejskiej przychodni przekonałby nas, że mądrzejsi i ciekawsi przychodzą tam ludzie i bardziej skomplikowane jest ich życie" - pisała prasa. Lekarze zgłaszali zastrzeżenia z fachowego punktu widzenia, recenzenci wytykali twórcom rozmijanie się z prawdą o polskiej wsi. Inni kontrargumentowali, że film telewizyjny nie jest podręcznikiem medycyny ani programem informacyjno - publicystycznym, wiernie odzwierciedlającym realia codzienności. Najważniejszy jest klimat, społeczno - obyczajowa otoczka. Ktoś dowcipnie zauważył, że gdyby on był pacjentem doktor Ewy, to niechby go nawet truła, skoro jest taka ładna. Doktor Ewa Lipska, atrakcyjna młoda kobieta tuż po studiach, z interesującymi perspektywami zawodowymi na przyszłość, wybiera pracę wiejskiej lekarki. Wychowana w wielkim mieście, osiada w małym Międzyborzu w województwie łódzkim. Zmuszona jest nie tylko samodzielnie pokonywać codzienne trudności wynikające z praktyki lekarskiej w wiejskim ośrodku zdrowia, ale też musi nauczyć się rozmawiać z ludźmi o innej mentalności, zdobyć zaufanie swoich pacjentów. 13:30 KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY. ODC. 2 (JOANNA LUMLEY'S HIDDEN CARIBBEAN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Aktorka i prezenterka Joanna Lumley odkrywa dwa najbardziej intrygujące kraje na Karaibach, by podzielić się ich ukrytymi skarbami. Swoją przygodę rozpoczyna w kubańskiej stolicy Hawanie, a kończy w tętniącym życiem Haiti. Oba kraje z pewnością nie należą do najbogatszych, lecz są obfite pod wieloma innymi względami. Miasta pełne kolorowych ulic tętniących rytmem życia ustępują miejsca dziewiczym wybrzeżom, nieskazitelnym plażom, majestatycznym górom i bujnym lasom. Joanna Lumley testuje drinki, podawane w wydrążonym ananasie, podziwia występy tancerzy i muzyków, namorzyny oraz stado flamingów. Zwiedza aptekę w której czas zatrzymał się jakieś sto lat temu. Ze zrozumieniem odnosi się do objawów kultu Che Guevary i Fidela Castro. Haiti, najuboższe państwo na zachodniej półkuli, swoją rewolucję przeżyła już na przełomie XVIII i XIX wieku, a i potem nie omijały ją katastrofy. Widać skutki trzęsienia ziemi z 2012 roku. Brytyjka także tutaj szuka ludzi, mających nadzieję na lepszą przyszłość oraz niewykorzystanych w pełni atutów: czystych plaż, zatok idealnych dla surferów, zapierających dech w piersiach widoków, stylowych budynków. Obserwuje wypiek bezglutenowego chleba z manioku, płynie sfatygowaną żaglówką na wyspę, odkrytą niegdyś przez osławionego pirata Morgana, gdzie jest świadkiem obrzędów voodoo. Kibicuje artystom, próbującym znaleźć kupców na makabryczne rzeźby i malowidła. Robiąc zakupy w Santiago de Cuba, demonstruje, na czym polega różnica między sklepami państwowymi i prywatnymi. W Port - au - Prince załatwia kilku dzieciom ulicy pobyt w ośrodku opieki. 15:30 GENIUSZE I MARZYCIELE. TADEUSZ TAŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marek Pawłowski Tadeusz Tański był jednym z pierwszych polskich inżynierów, którzy podjęli próbę produkcji polskich samochodów. Na skutek tajemniczych wpływów ówcześni decydenci wybrali lojalność wobec włoskiego fiata. Ten wybitny umysł spotykał się z wielkim rozczarowaniem. Pasję tworzenia odziedziczył po ojcu Czesławie Tańskim, malarzu, konstruktorze i budowniczym samolotu, śmigłowca i szybowca Lotnia, który porzucił rodzinę zaraz po urodzeniu syna. A gdy po latach spotkali się w Paryżu, rozumieli się od tego momentu jak nikt na świecie. Tadeusz studiował w Paryżu od 1909 r. Po uzyskaniu dyplomu w kategorii motoryzacji i lotnictwa pracował w fabryce Renault, opracował wiele projektów i patentów. Dał się poznać jako bardzo zdolny i obdarzony niezwykłą wyobraźnią przestrzenną twórca, a jego pomysły wybiegające ponad epokę budziły zachwyt. Jako 24 - letni inżynier skonstruował największy na świecie 12 - cylindrowy lotniczy silnik spalinowy w układzie H o mocy 520 KM. 17:00 CZAS HONORU - ODC. 43 "SONDERKOMMANDO TIGER" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Janek, Ruda i Ernest przeglądają archiwum Holtza. Znajdują zaszyfrowany dokument, który może być spisem transakcji przeprowadzanych przez Holtza. Janek mówi Rudej, że Władek wrócił do Warszawy. Brehm robi postępy w śledztwie, okazuje się, że ofiary współpracowały w załogach obozów koncentracyjnych. Rainer zaczyna bać się, że podzieli los zamordowanych Niemców. Otto przywozi dr Marię do willi Fischera. Fischerowa jest oburzona faktem, że ma się nią zajmować brudna Polka. Bronek zmusza Teresę do ujawnienia, gdzie wywieziono Wandę. Dowiaduje się, że Wandę zabrano na roboty do Rzeszy do Czerniejewa. Krawiec i Brodowicz przesłuchują Osmańską. Kobieta daje im zdjęcie silnika pulsacyjnego nowej broni testowanej przez Niemców. Brehm nie znajduje akt kolejnej ofiary. Podejrzewa, że Neumeier był u Schoebbla nieformalnie. Brehm zabiera Rainera do prosektorium. Pokazuje mu ślady tortur na ciele Neumeiera i mówi, że Neumeier służył w Sonderkommando Tiger. Rainer postanawia pojechać do ich jednostki. Helena zgłasza się do Arbeitsamtu. W sytuacji bez wyjścia zgadza się dobrowolnie wyjechać na roboty. Przekupuje Schweriga, by skierował ją do Czerniejewa. Brodowicz informuje oddział, że w Pustkowie zlokalizowano poligon, na którym Niemcy przeprowadzają testy nowej broni. Osmańska flirtuje z Michałem. Janek zabiera Romka do mieszkania Leny. Nie ma odwagi powiedzieć mu o śmierci Sajkowskich. 17:55 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 4 NARODOWO I Z FASONEM Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Lucyna Rotter, Jarosław Migoń Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Lucyna Rotter (prowadząca), Magdalena Zbylut - Wiśniewska Wciągająca fashion story dla każdego, kto dostrzega rolę i znaczenie ubioru. Audycja o tematyce dokumentalno - historycznej, która odsłania ukryte znaczenia, symbole i dzieje ubioru. Odcinek poświęcony genezie strojów narodowych. Lucyna Rotter, prowadząca program, spotyka na krakowskim rynku prof. dr hab. Czesława Dźwigaja, znajdując pretekst do rozmowy o kontuszu i żupanie. Z prof. dr hab. Józefem Mareckim prowadząca rozmawia o modzie Polski XIX wieku w okresie ówczesnej żałoby narodowej. Dowiadujemy się, czym były kostiumy, rekwizyty i biżuteria o charakterze narodowym. 18:30 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1992 - 2016: TRAGEDIA I TRIUMF. ODC. 1/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Seria opowiada o historii zamku Windsor, w którym mury zamku i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia prawdę o najsłynniejszej brytyjskiej rodzinie. 19:30 HISTORIA POLSKI - FILM DOKUMENTALNY - PRYMAS UWIĘZIONY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Zdjęcia: Rafał Bobrowski Film dokumentalny "Prymas uwięziony" w reżyserii Dariusza Debernego opowiada o 3 latach z życia Prymasa Stefana Wyszyńskiego, kiedy to przebywał w internowaniu. W filmie opowiadamy o aresztowaniu w Pałacu Arcybiskupim w Warszawie. Następnie o pobycie w Rywałdzie, Stoczku Warmińskim, Prudniku i Komańczy. W filmie poruszamy, również kwestię Ślubów Jasnogórskich i Wielkiej Nowenny. O Prymasie wypowiadają się historycy oraz osoby duchowne. Wykorzystaliśmy fragmenty Zapisków więziennych Stefana Kardynała Wyszyńskiego, które czyta aktor Jerzy Zelnik. Niektóre fragmenty rękopisów Prymasa zostały umieszczone w filmie. Przygotowaliśmy również inscenizacje z życia Prymasa w internowaniu. W tej roli wystąpił ks. Jan Rosiek. W filmie prezentujemy liczne fragmenty artykułów z prasy polskiej, amerykańskiej i watykańskiej. Wykorzystaliśmy również materiały komunistycznego aparatu bezpieczeństwa, zgromadzone w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej. 20:20 TEATR HISTORII - FEINWEINBLEIN Dysk./wywiad/debata, 16 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Weroniki Murek Feinweinblein"z 2016 roku, w reżyserii Mateusza Bednarkiewicza, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie Maryla Zielińska (teatrolog). Sztuka Weroniki Murek w reżyserii Mateusza Bednarkiewicza opowiada o ludziach mieszkających w małym miasteczku na Górnym Śląsku. Historia rozgrywa się tuż po zakończeniu II wojny światowej, jej traumą naznaczeni są bohaterowie spektaklu. Górny Śląsk był w latach powojennych specyficznym miejscem. Mieszkańcy tego regionu byli poddani najpierw bardzo intensywnej propagandzie niemieckiej, później sowieckiej. Symbolem jednego i drugiego totalitaryzmu jest tu radio, którym za czasów hitlerowskich nagradzano ludzi oddanych nazizmowi i było wtedy towarem luksusowym, natomiast po roku 1945 stało się komunistyczna szczekaczką. Tytuł dramatu, wg śląskich podań, znaczy tyle co: potwór lub straszydło, zaś podtytuł: "W starym radiu diabeł pali"kieruje uwagę w stronę clou tej sztuki. Dramat należy traktować jako metaforę społeczeństwa zmielonego przez dwa totalitaryzmy. Szczególną uwagę zwraca wątek dotyczący Akcji T4, czyli jak to nazwali hitlerowcy - eliminacji życia niewartego życia, co w istocie oznaczało eksterminację osób upośledzonych i niepełnosprawnych. Spektakl powstał w ramach projektu Teatroteka, realizowanego przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, mającego na celu promocję twórczości najmłodszej generacji polskich dramaturgów. 20:40 FEINWEINBLEIN Soektakl, 67 min, Polska, 2016 Reżyseria: Mateusz Bednarkiewicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak P. S. C. Muzyka: Hanna Kulenty Aktorzy: Ewa Dałkowska, Zygmunt Malanowicz, Katarzyna Herman, Łukasz Simlat, Jacek Braciak, Michał Kaleta, Artur Steranko, Magdalena Różańska, Lech Mackiewicz, Paweł Tomaszewski, Agnieszka Przepiórska, Franek Słomiński, Anna Kostrzewska, Jan Hussakowski Dramat "Feinweinblein" skonstruowany jest jak nowoczesny poemat. Akcja rozgrywa się zaraz po wojnie w małym miasteczku na Górnym Śląsku. Jego mieszkańcy są zawieszeni i rozdarci między traumą wojny i niepewnym jutrem, miedzy Polską a Niemcami. Żyją w codziennym marazmie, są ofiarami propagandy sowieckiej, tak jak wcześniej byli poddani działaniu propagandy niemieckiej. Narzędziem tej propagandy jest radio, którego słuchają, bo daje im ono namiastkę normalności i poczucie kontaktu ze światem, który istnieje gdzieś daleko, ale nie wokół nich. I właśnie z odbiornikiem radiowym związana jest w dramacie wstrząsająca historia rodziny Knauerów z czasów wojny: oddanie władzom niemieckim własnego upośledzonego dziecka w zamian za radio. Spektakl otrzymał II nagrodę za reżyserię (Mateusz Bednarkiewicz), II nagrodę za scenografię (Agata Zawadowska), III nagrodę za zdjęcia (Krzysztof Ptak) i nagrodę za drugoplanową rolę kobiecą (Ewa Dałkowska) podczas 1. edycji festiwalu TEATROTEKA Fest w 2017 roku. 22:00 NARODZINY NAZIZMU S.I - PIERWSZE MIESIĄCE U WŁADZY (RISE OF THE NAZIS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics Episode 2: The First Six Months in Power Episode 3: Night of the Long Knives 23:10 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 00:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - A CZAS SIĘ GO NIE IMA Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Są pojazdy dla opisu których nie wystarcza inżynierski język opisujący moc, zasięg czy możliwości trakcyjne. Takim pojazdem jest Willis G - amerykańska wojskowa terenówka, kochana przez żołnierzy wielu armii. Prosta, niezawodna, zaskakująco dobrze radząca sobie z najgorszymi wertepami, zwana przez żołnierzy mechanicznym mułem, co być może nie jest najbardziej wyszukaną metaforą, ale zawiera wiele szacunku przez odniesienie do niezastąpionych w górskich bojach zwierząt. 01:00 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie w sprzęt wojskowy dla ZSRR do portów w Murmańsku i Archangielsku.