TVP Dokument Środa, 25.10.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie "niebieski ptak" może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad woda gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za "niebieskiego ptaka" w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Ale gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze "niebieskiego ptaka" nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też "niebieskim ptakiem" w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, gość programu. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 24 W ŚWIECIE ŁEMKÓW Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dlaczego podróżując po polskim Beskidzie Niskim, możemy natrafić na samotne drzwi, które stoją w środku pola? Kto je tam zostawił? Co symbolizują? Radek Kotarski rusza ich śladem i odkrywa barwną kulturę Łemków. Sprawdza, jak wielu zostało ich w Polsce, czym tradycyjnie się zajmowali i co dawniej jedli. Zapraszamy na magiczną podróż do świata tajemniczych górali. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 220 KASZUBSKI PARK KRAJOBRAZOWY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Barbara Adamczyk Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Wędkowanie to jedna z wielu aktywności na świeżym powietrzu, która przyciąga zwiedzających do Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. W czystych wodach parku żyje około 40 gatunków ryb, takich jak karp, szczupak, okoń, sandacz, węgorz. Jeziora Raduńskie to swoista wizytówka Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Tzw. zespół jezior rynnowych zajmuje obszar głębokiej rynny polodowcowej, przez którą przepływa rzeka Radunia. Największe akweny to jezioro Raduńskie Dolne i Górne, które przedzielone są Bramą Kaszubską, czyli wąskim przesmykiem na końcu leśnego wąwozu prowadzącego z Kartuz. 07:40 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Serial dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2. Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 08:40 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 UKRYTY SKARB ANDALUZJI (WATER IS OUR FUTURE EP. 2 ANDALUSIA’S HIDDEN TREASURE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Frank Nischk Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 2 - "Ukryty skarb Andaluzji". Południe Hiszpanii - morze i słońce. Zwłaszcza słońce. Andaluzja ma jednak więcej do zaoferowania - 24 niezwykłe parki narodowe i rzadkie gatunki zwierząt. Czy jednak wody wystarczy? Dla rolnictwa i przyrody Andaluzji? Tu trzeba być koniecznie, by pojąć kulturę Andaluzji - Alhambra, górująca nad miastem Granada. Przyglądając się filigranowej architekturze, trzeba sobie wyobrazić, że stała tu forteca. W kulturze islamu istnieje wielki szacunek dla wody. To chyba najważniejszy aspekt codziennego życia. System nawadniający, stworzony przez Maurów, nadal dostarcza farmerom w Las Alpujarras wodę, gdy skończy się odwilż. 09:40 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 1 PARK KRAJOBRAZOWY BEVERIN (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 1 BEVERIN NATURE PARK) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. Odc. 1 - "Park krajobrazowy Beverin". Beverin wielka góra w parku o tej samej nazwie. W kantonie Gryzonya jest to jeden z kilku szczytów sięgających trzech tysięcy metrów nad poziomem morza. Każdego ranka leśnik, Hans Gartmann, wspina się po zboczach i zagląda do koziorożców. W tym parku spędził całe swoje życie. Zna to miejsce i tutejsze zwierzęta na wylot. Około 60 - ciu lat temu ojciec Gartmanna był świadkiem powrotu koziorożców do liczącego 400 kilometrów kwadratowych parku. W dolinie Safien, w północnej części parku, na zboczach gór widać pastwiska przeznaczone tylko dla owiec. Bez tych zwierząt łąki już dawno by zarosły. Ten park jest piękny, ale oprócz doliny mamy też takie atrakcje jak Via Mala czy wodospad Roffla, znajdujący się na drugim co do wielkości dopływie Renu w południowej części parku. Nad Renem góruje tu szczyt Schamsen. 10:40 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 26 MOC RYTUAŁÓW (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 26 DES RITES ET DES HOMMES) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 26 - "Moc rytuałów". Japonia. Podstawą etykiety jest przyjmowanie odpowiedniej pozycji, gdy siedzimy, gdy wstajemy i chodzimy, by zadbać o silny gorset mięśniowy. Trwają zajęcia u mistrza Ogasawara, potomka cesarza Seiwy, który żył w IX wieku. RPA. Witamy w Czakalandzie! Tu każdy może zobaczyć, jak dawniej żyli ludzie. Zobaczymy, jak kiedyś wyglądała codzienność Zulusów. Ich kultura jest fascynująca. Przenieśmy się do Anglii. Tu, w Glastonbury, Pani Jeziora przekazała miecz Ekskalibur królowi Arturowi. Z Glastonbury wiąże się wiele opowieści i legend. Swoje miejsce znaleźli tu wyznawcy wszelkich pogańskich wierzeń. Bierzemy kurs na Indie. W mistycznej historii Indii odnajdziemy wiele opowieści o mistrzach duchowych i guru, obdarzonych znacznie szerszą świadomością i wiedzą niż rzesza śmiertelników. Do dziś wielu ludzi podąża śladami tych wyjątkowych istot. Na koniec zajrzymy do Kanady. Rdzenni mieszkańcy Kanady wierzyli, że Góry Skaliste są nawiedzone przez duchy. Kryją się one w każdym kamieniu, każdym drzewie i każdej rzece. 11:10 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 27 Z NURTEM RZEKI (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 27 AU COURS DES FLEUVES) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 27 - "Z nurtem rzeki". Rzeka Senegal przepływa przez cztery afrykańskie kraje i nosi nazwę państwa, którego stanowi naturalną granicę. Przecina na pół miasto Rosso. Jego północna część należy do Mauretanii, a południowa do Senegalu. Przeniesiemy się do Luizjany. W Lake Bruin, w północnej części Luizjany nastaje świt. Kajakarze przygotowują się do spływu pod wodzą Johna, którego wszyscy nazywają tu River Manem. Missisipi to trzecia pod względem długości rzeka na Ziemi. Pozostajemy w Stanach Zjednoczonych. Przed nami Nowy Meksyk. Zajrzyjmy też do Indii i do Francji. Ren tworzy naturalną granicę dzielącą Francję i Niemcy. Do dziś pozostaje ważnym szlakiem handlowym i miejscem pracy wielu Alzatczyków. 11:45 OSTATNIA ROLA Felieton, 7 min, Polska, 1978 Scenariusz: A. Królikowski, M. Walczak Zdjęcia: Stanisław Ścieszko, T. Kośmider Wieś Siedlątków, w województwie sieradzkim, została wykupiona od rolników przez państwo. Jej tereny będą wkrótce dnem zbiornika retencyjnego, który poskromi kapryśną w tym miejscu Wartę i dostarczy wodę pitną mieszkańcom Poznania i Konina. Przed rozstaniem ze swoimi gospodarzami Siedlątków gra swoją ostatnią rolę. Płonąca wieś i uciekający z niej mieszkańcy stają się bohaterami jednego z odcinków cyklu "Polskich Pieśni Żołnierskich", w reżyserii Tadeusza Worontkiewicza, traktującego o wrześniu 1939 roku. 12:00 ZESTRZELONY NAD CZECHOSŁOWACJĄ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jerzy Morawski Zdjęcia: Jacek Knopp W lipcu 1975 roku na Słowacji, 8 km od granicy z Austrią zestrzelono polski dwupłatowiec z pilotem Dionizym Bielańskim. Rodzinie Bielańskiego przekazano metalową trumnę z jego ciałem, której nie wolno było otwierać. W pogrzebie w Opolu uczestniczyło niewiele osób, a rodzinie przekazano, że Dionizy Bielański zginął w wypadku lotniczym. Osierocił żonę i dwie małe córeczki. Jedna z córek, Anna, w 2005 roku przeczytała w tekście wspomnieniowym o Aeroklubie Opolskim, że jej ojciec zginął w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach... Anna zaczęła poszukiwania w Internecie. Nieoczekiwanie wygrzebała w Internecie referat czeskiego historyka z konferencji naukowej o zestrzeleniu Dionizego Bielańskiego przez pilota czechosłowackiego lotnictwa wojskowego, na rozkaz wydany w Warszawie. Poszukiwania Anny, której towarzyszyć będzie ekipa filmowa, odsłonią wielowarstwową sprawę śmierci jej ojca, tuszowania faktu zestrzelenia, ukrywania prawdy i zastraszania rodziny. Anna dotrze do wstrząsającej teczki założonej przez SB w 1971 roku na jej ojca, zatytułowanej "Ikar". Z materiałów tam zgromadzonych wyłania się obraz zaszczutego pilota, który chce tylko normalnie żyć i nie ugina się pod namowami do współpracy z SB, nie poddaje się szantażom i prowokacjom. Czy represje wobec Dionizego Bielańskiego spowodowały ucieczkę samolotem z kraju? Czy został do niej zmuszony? Czy uciekał wraz z grupą lotników oficerów, bo taka informacja się pojawiła? Czy jest też inna prawda o śmierci pilota? Gen. Wojciech Jaruzelski w kwietniu 2009 roku wydał oświadczenie, że taka historia jak zestrzelenie Bielańskiego odbyła się poza nim i sztabem generalnym LWP. Kto więc zadecydował o zestrzeleniu pilota? IPN prowadzi śledztwo w tej sprawie, podobnie jak jego odpowiedniki w Czechach i na Słowacji. Prywatne śledztwo w sprawie zestrzelenia Dionizego Bielańskiego poprowadzi jego córka Anna Pawliszyn. Zamierza odwiedzić pod Ostrawą pilota, który zestrzelił jej ojca. W Pradze będzie rozmawiała z oficerem czechosłowackich sił powietrznych, który uzyskał od strony polskiej zgodę na zestrzelenie samolotu. W Warszawie także dotrze do osób wiedzących dużo o całej sprawie. 13:00 FIORDY PEŁNE PLASTIKU (PLASTIC FJORDS / PLASTHAVET) Film dokumentalny, 59 min, Norwegia, 2022 Reżyseria: Jan Inge Skogheim Film dokumentalny o norweskich fiordach, które są bezpieczną przystanią dla natury, choć niestety nie do końca jest to prawdą. Plastikowe śmieci można znaleźć tu wszędzie. Dzieje się to w jednym z najbardziej odległych miejsc i zarazem w jednym z najbogatszych krajów na świecie. Norweskie fiordy są piękne, dopóki nie widzi się plastiku. Mogłoby się wydawać, że to zanieczyszczenie jest problemem dla obszarów zabudowanych lub krajów rozwijających się. Plastik przenika do łańcucha pokarmowego zwierząt i tak trafia do naszych ciał. Ponad 80% chemikaliów, które znajdujemy w plastiku, to chemikalia nam nieznane, nie mają nawet nazwy. Skąd możemy wiedzieć, że są one bezpieczne? Naukowcy odkryli, że toksyny w plastiku powodują gromadzenie się dodatkowego tłuszczu w komórkach tłuszczowych. Czy to może być czynnikiem globalnego kryzysu otyłości? I czy bakterie, które jedzą plastik, mogą pomóc nam posprzątać to, z czym sami sobie nie poradzimy? Musimy dbać o to, by plastik nie trafiał do środowiska naturalnego. Musimy sprzątać. Bo jeśli Norwegia, bogaty kraj z najnowocześniejszym systemem gospodarowania odpadami, jest zasypana plastikiem, to co z resztą świata? Musimy coś zrobić. Będzie trudno, ale trzeba zacząć działać już teraz! 14:05 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 2 DOLINA CALANCA (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 2 THE VAL CALANCA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 15:05 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - JORDANIA: W PIECU PRZYRODY (JORDAN - NATURE'S FURNACE) Serial dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 3. Jordania to kraj położony w samym sercu Bliskiego Wschodu, jednego z najgorętszych i najsuchszych miejsc na naszej planecie. Mimo trudnych warunków, można tu spotkać fascynujące przejawy życia, takie jak przemierzający pustynię chrząszcz czy żyjące dziko osły onagery. 16:05 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 EMSCHER - CUD W ZAGŁĘBIU WĘGLOWYM (WATER IS OUR FUTURE EP. 3 THE EMSCHER THE MIRACLE IN THE COALFIELDS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 3 - "Emscher - cud w zagłębiu węglowym". Ruhra. Rzeka dała nazwę jednemu z największych regionów przemysłowych w Europie. Zagłębie Ruhry w sercu Niemiec słynie z węgla i stali. Przemysł zniszczył jednak kolejną rzekę - Emscher. Ujęta w betonowe koryto niosła toksyczne ścieki z całego Zagłębia Ruhry. Od lat znana jest jako najbardziej zatruty dopływ Renu. W latach 80 - tych podniosły się protesty miejscowej ludności. Powstał niezwykły projekt - odnowa rzeki na długości 350 - ciu kilometrów. Miał ponownie przywrócić Emscher i jej dopływy do naturalnego stanu. Ludzie i przyroda mieli odbić to, co zabrała im industrializacja. Zyskać także miała miejscowa ryba - byczek. Czy taka zmiana krajobrazu jest w ogóle możliwa? 17:10 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 28 SKARBY RZEMIOSŁA (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 28 MADE IN) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 28 - "Skarby rzemiosła". W Burkina Faso żyje sześćdziesiąt grup etnicznych. Każda ma własne tradycje. Balafon to zachodnioafrykański ksylofon. Jego wykonanie i strojenie zajmuje tydzień. W Bobo Dioulasso, drugim pod względem wielkości mieście w kraju, działa muzeum muzyki. Przeniesiemy się do Portugalii. Azulejos to ważny element architektonicznego dziedzictwa Portugalii. Są wszędzie: na fasadach domów i kościołów, w nieckach fontann. Fajansowe, malowane płytki, ułożone razem tworzą ciekawe freski. Zajrzymy też do Meksyku i na Litwę. Dwie trzecie bursztynu dostępnego obecnie w obrocie handlowym pochodzi z Litwy. Znawcy twierdzą, że bałtycki bursztyn jest najpiękniejszy na świecie. Odwiedzimy też Tanzanię. Kanga to tradycyjna tanzańska tkanina. Kobiety noszą ją podczas ceremonii i w domach. Materiał ten stanowi jeden z symboli lokalnej kultury. Ostatni przystanek to Francja i Serralongue w Pirenejach Południowych, gdzie poznamy skąd wzięły się espadryle. 17:40 DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 29 BYŁ LAS (AROUND THE GLOBE / REGARDE LE MONDE EP. 29 IL TAIT UNE FORT) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Yann Streff Seria dokumentalna, geograficzno - podróżnicza. 2 sezony po 15 półgodzinnych odcinków. Jules Verne mawiał - "Życie jest krótkie, a świat jest szeroki." Przemierzając planetę z lekceważeniem odległości, ale z pragnieniem autentycznych spotkań, ten cykl oferuje niezwykłą wizualnie podróż dookoła świata: odkrycia, sport, przyroda, tradycja, gastronomia, niezwykłe środki transportu Każdy odcinek zawiera jeden motyw z pięcioma niesamowitymi miejscami docelowymi. Odc. 29 - "Był las". Brazylia. Las amazoński kryje w sobie wiele przyrodniczych skarbów. Niestety jest również zagrożony. W mieście Belm, w stanie Para, działa instytut badawczy, którego celem jest ochrona lasu i leczenie żyjących w nim zwierząt. Las to apteka pod gołym niebem: kora, liście i korzenie wielu roślin mają właściwości lecznicze. Przeniesiemy się do Gujany Francuskiej. Sahul to raj dla botaników i miłośników przyrody. Bierzemy kurs na Litwę. Kraje bałtyckie słyną z ekosystemów stanowiących wyjątek na skalę europejską. Mieszkańcy Litwy od zarania czcili otaczającą ich wspaniałą przyrodę. Odwiedzimy Kolumbię. Las porasta blisko połowę terytorium tego kraju i stanowi obszar niezwykłej bioróżnorodności. Żyje tu tysiąc dziewięćset opisanych gatunków ptaków. Wiele z nich gniazduje w lesie mangrowym. Lasy to najważniejszy element pejzażu Vercors we Francji. 18:15 ZŁOTNICY HABSBURGÓW (PRECIOUS METAL PRECIOUS CRAFTS / EDLES METALL, EDLES HANDWERK) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2016 Reżyseria: Alexander Schukoff Złoto i srebro zawsze fascynowały ludzkość. Ale ten podziw dotyczy bardziej przedmiotów wykonanych przez artystów niż samego metalu. Blask szlachetnego metalu dodaje wartości i prestiżu biżuterii, dziełom sztuki czy architekturze. Sztuka złotnicza jest jednym z najstarszych rzemiosł na świecie, W 1366 roku Albrecht i Leopold III przyznali złotnikom pierwsze prawa handlowe. Ten film to wyprawa przez historię tego rzemiosła. Zobaczymy najpiękniejsze dokonania tej sztuki, między innymi bukiet kamieni szlachetnych w Muzeum Historii Naturalnej. Sztuka wiedeńskich złotników stała się sławna na całym świecie dzięki kamieniom z Sissi. Portret niemieckiego malarza Franza Xavera Winterhaltera przedstawia cesarzową Elżbietę z dziewięcioma błyszczącymi gwiazdami we włosach. Te diamenty są do dziś produkowane przez tę samą rodzinę, która dostarczała cesarzowi korony, insygnia i kule. Kajzerowie zawsze sami zamawiali takie prace, a niektórzy nawet uczyli się rzemiosła. Film skupia się na szczegółach rzemiosła, wypowiedziach kuratorów, złotników i historyków, zaprasza na ekscytującą podróż przez historię. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RIWIERA WŁOSKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Riwiera Włoska. 20:15 LOKALSI - LOKALSI - ODC. 4 PIOTREK Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 20:50 FILANTROP. ERAZM JERZMANOWSKI - WIELKI ZAPOMNIANY... Film dokumentalny, 83 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Krzysztof Kalisz, Rafał Solis, Bartłomiej Karpiel Czy celem była wydajność surowców czy zrobienie fortuny? Rozwój nauki czy dobroczynność? Realizacja osobistych celów czy wizja kraju w rozkwicie? Erazm Jerzmanowski zrealizował wszystkie te wyzwania. Jego idee są i dziś aktualne, a nagroda jego imienia wciąż wspiera innych. Kim był ten człowiek? Jerzmanowski to ten, o którym mówiono, że oświetlił Amerykę. To zatem musiał być ktoś wyjątkowy. Urodzony w 1844 roku, w ziemiańskiej rodzinie z tradycjami, uczył się najpierw w Instytucie Politechnicznym w Puławach, lecz przerywał studia, by walczyć w powstaniu styczniowym. Powstanie kończy się klęską, internowaniem Jerzmanowskiego i przymusową emigracją do Paryża, która daje mu nowe możliwości. Dzięki rodzinnym koneksjom mógł studiować na prestiżowej uczelni - w Szkole Inżynierii i Artylerii Wojskowej w Metz. Patriotyzm wyssany z mlekiem matki i wiedza nabyta na emigracji - kluczowe wartości, które oświetlą dalszą jego drogę. Dzięki wiedzy robi fortunę, dzięki przekonaniom wie, jak ją spożytkować. Zanim jednak wykorzysta swoją wiedzę i możliwości, Jerzmanowski wyjedzie do kraju wielkich możliwości. Ameryka, podnosząca się ze skutków wojny secesyjnej, to kraj inspirujący do rozwoju. Rozmach towarzyszy Jerzmanowskiemu zawsze, wydaje się, że podstawową ideą jego życia jest pomnażanie, rozwijanie, czynienie tego, co małe wielkim. A w Ameryce wszystko nabiera dodatkowej skali. Erazm Józef Jerzmanowski herbu Dołęga, to powstaniec styczniowy, żołnierz, wynalazca, przemysłowiec, mecenas, działacz społeczny i filantrop, członek wieczysty Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890 roku. Zwany polskim Noblem. 22:30 MOSSAD OD ŚRODKA - ODCINEK 2: PRZYJACIELE NA MOMENT (INSIDE THE MOSSAD (TV SERIES) EPISODE TWO: FRIENDS FOR THE MOMENT) Serial dokumentalny, 48 min, Izrael, 2017 Reżyseria: Duki Dror Scenariusz: Yossi Melman, Chen Shelach Agenci Mossadu rekrutują nowych poza granicami. Skomplikowane są relacje między trenerem - rekruterem, a kandydatem na agenta. Wiele z nich kończy się tragedią i stawia to poważne pytania etyczne i wątpliwości co do ludzkich zachowań w świecie szpiegów. W pracy z agentami potrzebna jest ogromna mądrość. Ludzie są różni i trzeba odpowiednio postępować. 23:30 WETERYNARZE Z SERCEM - /63/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Babeszjoza to choroba przenoszona przez kleszcze, więc jest to temat szczególnie aktualny. W przypadku tej choroby o wszystkim decyduje czas. Wcześnie wykryta jest w 90 procentach wyleczalna. Opiekun Kai na szczęście przywiózł swoją pupilkę, gdy tylko zauważył pierwsze objawy. Autorzy odwiedzili też urocze miejsce, gdzie żyje ponad 90 gatunków zwierząt z sześciu kontynentów. W tym szczególnym ogrodzie zoologicznym przebywają ssaki, ptaki, gady i mieszkające tu od stycznia dwa przedszkolaki - dzieci króla zwierząt, rodzeństwo. Obserwowali rutynowy przegląd zdrowotny. Lwiątka są rozkoszne, ale trzeba się mieć na baczności. A w Kąciku Adopcyjnym - seniorzy Max i Rex z krakowskiego Schroniska dla Bezdomnych Zwierząt, które z godnością i nadzieją czekają na odpowiedzialnych opiekunów. 24:00 PLEBISCYT Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Bożyczko, Jerzy Bałłaban Zdjęcia: Norbert Boronowski Z tryptykiem powstańczym wiąże się nierozerwalnie obraz plebiscytu górnośląskiego, który został przeprowadzony 20 marca 1921 roku. Poprzedziły go dwa powstania śląskie, w których wzięła udział część ludności Górnego Śląska, domagając się przyłączenia tego regionu do Polski. Plebiscyt został z góry przesądzony postanowieniami artykułu 88 Traktatu Wersalskiego, który stanowił, że o przyszłej przynależności państwowej tego regionu ma zadecydować plebiscyt ludności Górnego Śląska. Plebiscyt został nie tylko narzucony, ale postawił też stronę polską w niekorzystnej sytuacji. Wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń, ilustrowane ikonografią z tamtego okresu. 00:30 NOTACJE - JANUSZ KRASIŃSKI. WSPOMNIENIE CIĄGLE ŻYWE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2011 Autor: Lucyna Smolińska Janusz Andrzej Krasiński, pisarz, autor wielu poczytnych książek, scenariuszy teatralnych i filmowych oraz słuchowisk radiowych. Podczas okupacji hitlerowskiej członek AK i Szarych Szeregów. Więzień obozów Oświęcim i Dachau. Po wojnie skazany na 15 lat więzienia za działania w nielegalnej organizacji politycznej. 00:45 UWOLNIĆ MOTYLA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2012 Reżyseria: Joanna Frydrych Poruszający dokument Joanny Frydrych przedstawia historię Katarzyny Rosickiej - Jaczyńskiej, zmagającej się przez 12 lat ze stwardnieniem zanikowym bocznym. Dziś wiadomo, że ostatecznie przegrała tę nierówną walkę. Katarzyna Rosicka - Jaczyńska jest autorką książki, w której opowiada o własnych doświadczeniach, wspomina o tym jak losowe wydarzenia podzieliły jej życie. Pisze o sobie jako o kobiecie biznesu, właścicielce agencji modelek. Z drugiej jednak strony jako o osobie zamkniętej w swoim ciele pełnym niemocy. "Uwolnić motyla" to film o niezwykłej kobiecie i o nadprzyrodzonej woli przetrwania. Kiedyś cały świat leżał u jej stóp, miała pieniądze, urodę i sławę. Potem przyszła choroba. Stwardnienie zanikowe boczne zabija średnio po czterech latach, ale bohaterka filmu żyje z tym dwanaście lat. Ta choroba nie daje szans na jakikolwiek ruch, a ona cały czas jest niezwykle aktywna. Nie może wymówić ani jednego słowa, ale napisała książkę, która stała się bestsellerem. Jak się jej to wszystko udało, o tym będzie mowa w dokumencie. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W tym odcinku o tytule "Ciąg dalszy nastąpił" - to dla nas wielki dzień. Kilka miesięcy temu z podziemi dawnego banku w Krośnie wydobyliśmy ważący prawie trzy tony silnik stacjonarny, który napędzał kiedyś rezerwowy generator prądu. Milczał, bo nie był potrzebny przez prawie siedemdziesiąt lat. Został również pozbawiony wielu istotnych części. Przez cztery miesiące uczniowie i nauczyciele ze szkoły technicznej w Krośnie remontowali go. O tym remoncie opowiemy w programie i oczywiście podejmiemy próbę uruchomienia silnika. Nasza wyprawa w okolice Boguchwały i Czudca ma także za zadanie uczulić widzów na zabytki techniki, które ciągle można odnaleźć w naszym otoczeniu. Pierwszym przykładem będzie zabytkowy most - jeden z tych nielicznych ocalałych po wojnach, który został zbudowany w technice nitowania na gorąco. Dziś mało kto pamięta, że byliśmy liderami w budowie nowoczesnych mostów i że jako pierwsi zaczęliśmy je budować metodą spawania. Tę piękna kartę historii techniki przypomnimy. Pokażemy również liczącą ponad sto lat starą cegielnię i jej urządzenia techniczne. 02:15 A FE, CZYLI POLSKI ŚMIETNIK Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2008 Reżyseria: Maciej Muzyczuk Scenariusz: Maciej Muzyczuk Latem 2007 roku wszystkie telewizje świata pokazywały migawki z ulic Neapolu, gdzie trwał strajk służb komunalnych, który sparaliżował całe miasto. Wtedy też zaczęto bardziej uświadamiać sobie, jakie miejsce w naszym życiu zajmują nieczystości. Ale czy potrzeba strajku, żeby zaistniała tak dramatyczna sytuacja, czy też świat i tak zaleje fala brudu? Autorzy dokumentu pokazują ogólnoświatowy problem "śmieciowy" na tle przemyśleń i spostrzeżeń utrzymującej się ze zbieractwa mieszkanki Śląska, która w filmie odgrywa rolę specyficznego narratora. Kamera towarzyszy jej w codziennej wędrówce po miejskich śmietnikach. Sterana życiem, biedna kobieta miała 16 lat, gdy zaczęła pracować jako sprzątaczka oddziałowa. Dostawała trzy posiłki dziennie. To był prawdziwy raj, ale została zwolniona i musiała znaleźć inny sposób, by samotnie utrzymać troje dzieci. Od dawna żyje z tego, co znajdzie w śmieciach: nie musi kupować butów, ubrań, a pieniądze ze sprzedaży puszek i złomu przeznacza na jedzenie. Ludzie wyrzucają rozmaite rzeczy: nierzadko znajduje pierścionki, obrączki, zegarki, łańcuszki, portfele z pieniędzmi. Kolejne wątki opowieści bohaterki dokumentu są pretekstem do ukazania elementów składowych polskiego śmietnika. Widz poznaje strukturę wyrzucanych nieczystości, historię polskiego brudu sprzed wieków, a także dowiaduje się, jak przeciętny polski kosz na śmieci wypada na tle świata - co wyrzucamy i ile? Ciekawie przedstawiają się też statystyki dotyczące wytwarzania śmieci w skali rocznej przez przeciętnego mieszkańca naszego globu. Statystyczny Polak produkuje rocznie 330 kg. odpadów komunalnych, a Amerykanin - 800 kg. Najwięcej śmieci wytwarza się w Nowym Jorku i tam też najlepiej działają służby porządkowe. 10 tysięcy osób pracuje przy wywózce śmieci, których dziennie wyrzuca się na ulice miasta 24 tysiące ton. Z ulic Nowego Jorku kamera przenosi się do Brazylii, pokazuje piękną plażę Copacabana w Rio de Janeiro i słynne fawele mieszczące się nieopodal. Obskurne dzielnice nędzy zamieszkane przez połowę populacji miasta zostały zbudowane na śmieciach i ze śmieci. Ale w Polsce też są miejsca, jakby żywcem przeniesione z brazylijskich faweli. Ludzie żyją na górach śmieci, w prowizorycznych domach zbudowanych z tego, co znaleźli na wysypiskach. Patrząc na hałdy odpadów i rupieci, zaczynamy sobie uświadamiać, że chyba nie do końca zdawaliśmy sobie sprawę z tego, ile śmieci jest wokół nas. 03:10 MAKSIMUM PRZYJEMNOŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Reżyseria: Katarzyna Trzaska Scenariusz: Katarzyna Trzaska Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski, Michał Żuberek Muzyka: Marzena Majcher Bohaterki dokumentu pochodzą z Torunia, od dawna są na emeryturze, ale nie poddają się upływowi czasu. Przyjaciółki: Irena, Małgorzata, Krystyna, Bogumiła, Elżbieta, znajdują własny sposób na to, by oddalić starość, zapomnieć o nieuchronnym przemijaniu. Jesień życia upływa im na różnych zajęciach w klubach, na kuracjach, masażach. Nie stronią też od tańców na specjalnych wieczorkach dla seniorów. Myślą o dobrej zabawie, o zdrowiu, kondycji i wyglądzie zewnętrznym, a chcąc się ubierać elegancko i modnie, szukają lepszych kreacji w ciuchlandach. Osobne miejsce w ich życiu zajmują prezentacje handlowe, bez których nie umiałyby już normalnie funkcjonować. Tajemniczy rezonator biofotonowy za 6 tysięcy złotych, masażer do stóp z podczerwienią, odmładzające kapsułki, fotel masujący za 13 000 złotych, odkurzacz "inteligentny" za 8 tysięcy złotych, garnki "ambitne" oraz patelnia za 5 tysięcy to zakupy ich marzeń, sen o luksusie. Prym w tej dziedzinie wiedzie Irena, która ma już chyba wszystko, łącznie z kosztownym kompletem garnków do gotowania na parze. Na przyrządzanie i degustację takich potraw zaprasza przyjaciółki, które z podziwem, i być może z zazdrością, patrzą na jej nowy nabytek. Małgosia, Krysia, Ela, Bogusia i Irena wierzą, że oferowane im na różnych prezentacjach "cudowne" towary potrafią wydłużyć życie, uleczyć choroby, okażą się remedium na opuszczenie, samotność i dokuczliwą starość. Utwierdzają je w tym zapewnienia młodego, przebojowego prezentera o osiągnięciu: maksimum przyjemności, maksimum satysfakcji, maksimum zadowolenia. Autorka filmu nie próbuje analizować zjawiska sprzedaży bezpośredniej od strony agresywnych firm sprzedających, skłania się raczej ku subtelnej i zabawnej próbie odpowiedzi na pytanie: dlaczego wśród emerytów te przedmioty cieszą się tak ogromnym powodzeniem? Dlaczego decydują się wydać ostatnie oszczędności na luksus, który tak naprawdę ociera się o kicz.