TVP Dokument Sobota, 28.10.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - ICH MALEŃKI MODRASZEK Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska W odcinku wystąpili dr Marcin Sielezniew i jego żona Izabela Dziekańska. Dr Marcin Sielezniew jest entomologiem, entuzjastą motyli myrmekofilnych, czyli takich, które do swojego rozwoju wykorzystują mrówki. To dla nich przeniósł się z Warszawy do Białegostoku, a w przyszłości planuje zamieszkać na podlaskiej wsi, by mieć jeszcze bliżej do obiektów swych badań modraszków arion. W programie starają się odpowiedzieć na pytanie - Czemu modraszek jest tak niezwykłym motylem? 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 27 JEDYNE TAKIE MIASTO Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jakie tajemnice skrywa współczesny Lwów? Czy znajdziemy w nim ślady polskiej przeszłości? Radosław Kotarski w swojej podróży na dawne, wschodnie rubieże Rzeczpospolitej dociera do miejsc na co dzień niedostępnych lub pomijanych przez przewodników. Zapraszamy w niezwykłą podróż do miasta, które od zawsze było tyglem narodów, języków i niesamowitej kuchni. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 223 SOPOT Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Sopot - jeden z najbardziej renomowanych nadmorskich kurortów w Polsce, który słynie z pięknych plaż i eleganckich hoteli. Nie bez przyczyny mówiono niegdyś o nim Riwiera Północy. Znajduje się tu najdłuższe drewniane molo w Europie, a w tutejszej Operze Leśnej występowały największe gwiazdy muzyki rozrywkowej. Podobnie jak każdy szanujący się kurort, Sopot ma reprezentacyjny deptak, gdzie kuracjusze i turyści mogą przechadzać się lub wstąpić do kawiarni. To słynny na całą Polskę Monciak, czyli popularne określenie ulicy Bohaterów Monte Cassino, która jest chyba jednym z najbardziej rozpoznawalnych deptaków w Polsce. Na odcinku 600 metrów koncentruje się życie Sopotu. Ulica żyje w dzień i w nocy, bo wokół jest wiele kawiarni, restauracji i klubów. To przy Monciaku działa kultowy SPATiF, gdzie po wojnie balowała artystyczna bohema, w tym Zbigniew Cybulski, Kalina Jędrusik, Roman Polański. 07:35 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - PÓŁWYSEP ARABSKI KRAINA ZŁUDZEŃ (ARABIA - LAND OF ILLUSION) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Wykonawcy: Aleksandra Biernacka Półwysep Arabski to przede wszystkim pustynie, a wśród nich jeden z największych na świecie piaszczystych obszarów Rub Al - Chali. Żyje tu jednak zaskakująca liczba zwierząt. To dom dla oryksów, które zostały ocalone przed wyginięciem, dzięki staraniom rządu Omanu. Raz do roku, monsuny przynoszą chmury nad południowo - wschodnie wybrzeże, które na kilka miesięcy zamienia się w oazę zieleni. 08:35 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 5 JORDAN - ŚWIĘTA RZEKA POKOJU (WATER IS OUR FUTURE EP. 5 THE JORDAN RIVER OF PEACE?) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Munter Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 5 - "Jordan - Święta rzeka pokoju". Ta rzeka od niepamiętnych czasów jest zbawieniem Bliskiego Wschodu - Jordan. Kolebka cywilizacji, a dla chrześcijan - święta rzeka. Żyzna dolina Jordanu jak zielona wstęga wije się w pustyni i żywi 16 milionów Izraelczyków, Jordańczyków i Palestyńczyków. W drodze do Morza Martwego maleje w strumyczek. Samo morze również cierpi niedostatek wody. Jej brak od dawna jest przyczyną konfliktów w regionie. Wzgórza Golan na granicy izraelsko - syryjskiej, na północy Izraela. To dla Izraelczyków miejsce sportów zimowych na wysokości dwóch tysięcy metrów. Śnieg i deszcze zaopatrują w wodę region, w którym dominuje pustynia. W górach tych rodzą się potoki, zasilające Jordan. Jordan jest arterią życia Izraela, w którym przeciętna opadów deszczu to zaledwie połowa tego, co przypada na Europę Środkową. 09:35 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 4 JURA W KANTONIE VAUDOIS (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 4 THE VAUD JURA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 10:35 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 1. ODRA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 1. Rzeka Odra jest niemiecko - polską rzeką, która w dolnym biegu tworzy amazoński krajobraz. Temat Odry jest w tym roku w programie. To jedna z ważniejszych rzek w kraju morawsko - śląskim. Jest to jedna z ostatnich swobodnie płynących, naturalnych rzek w sercu Europy. Źródło Odry znajduje się we wschodnich Czechach, w Górach Odrzańskich w Sudetach. Rzeka uchodzi do Roztoki Odrzańskiej, będącej zatoką Zalewu Szczecińskiego, w północno - zachodniej części Polski, przy północnej granicy miasta Police. Największymi miastami nad Odrą są: Wrocław, Szczecin, Ostrawa, Zielona Góra oraz Opole. We Wrocławiu odbywają się turystyczne rejsy po Odrze statkami białej floty, w mieście znajduje się także marina oraz przystań kajakowo - gondolowa. Przy ujściu rzeki został utworzony obszar sieci Natura 2000 Ujście Odry i Zalew Szczeciński (rezerwat Czarnocin). 11:35 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ELIZA KUBARSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Eliza Kubarska. 12:15 PIERRE CARDIN - PAZUR NOWOCZESNOŚCI (PIERRE CARDIN. A FIGURE OF MODERNITY / PIERRE CARDIN - LA GRIFFE DE LA MODERNIT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Isabelle Szumny Scenariusz: Sophie Kurkdjian Filmowa, dokumentalna historia życia Pierre'a Cardina. To opowieść o jednym z najbardziej kontrowersyjnych francuskich projektantów mody, który od nieszczęśliwego dziecka, później jako włoski uchodźca, doszedł swoją ciężką pracą do wyjątkowego artystycznego i ekonomicznego sukcesu. To historia człowieka, który siłą swojego talentu zbudował imperium, wstrząsając skodyfikowanym światem Haute Couture, aby przejść przez niesamowite zmiany ostatnich 70 lat naszej historii. Był znany z awangardowego stylu, preferował geometryczne kształty i motywy. Jego imię i nazwisko stało się marką dla setek produktów. Ale Pierre Cardin to także tajemniczy mężczyzna, który mimo wspaniałych przyjaźni i namiętnych romansów zawsze był niezwykle dyskretny w swoim życiu prywatnym. Był uznawany za najstarszego żyjącego projektanta mody, a zarazem najdłużej pracującego w zawodzie. Do końca życia rysował, tworzył, wymyślał, myśląc o jedynej rzeczy, która go interesowała: o przyszłości. Cardin zbudował imperium siłą woli i talentu. W latach 90 - tych był jednym z pięciu najbardziej znanych Francuzów na świecie. Po raz pierwszy całe jego życie zobaczymy w tym dokumencie pełnym archiwaliów, niepublikowanych obrazów i chińskich rysunków, których jest autorem. A to wszystko zaczerpnięte ze świata wielkiego projektanta mody. Zmarł 29 grudnia 2020. 13:15 SKRZYDLACI RYCERZE Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1956 Reżyseria: Izabella Puchalska, Włodzimierz Puchalski Film zrealizowany w okresie ptasich godów i lęgów w rozlewiskach Narwi. Autor obserwuje życie i zwyczaje różnych gatunków zwierząt i roślin. Najbardziej interesują go tokowiska batalionów, ptaków zwanych "skrzydlatymi rycerzami". 13:25 TAJEMNICE KINESKOPU Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1969 Reżyseria: Jerzy Popiel - Popiołek Scenariusz: Jerzy Popiel - Popiołek Film wyjaśnia jak powstaje obraz w kineskopie. 13:40 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCE WOGEZY - DZIKOŚĆ W ŚRODKU EUROPY (FASCINATING VOSGES - WILDERNESS IN THE HEART OF EUROPE) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Moritz Mayerle, Annette Scheurich W tym odcinku poznamy Wogezy - siedzibę licznych gatunków dzikich zwierząt. Są tam góry, doliny, rozległe lasy i pola. W południowych Wogezach krajobraz jest ukształtowany przez tradycyjną alpejską gospodarkę rolną. W Wogezach północnych z kolei lasy, bogate w gatunki często sięgają i po wyższe zbocza, poprzecinane tylko głęboko popękanymi wychodniami z piaskowca, górującymi nad drzewami. W rezerwacie przyrody w Wogezach północnych duże tereny są chronione przed wycinką i uprawami rolnymi. Kopulaste szczyty Wogezów południowych są w większości nieporośnięte. Zwane są balonami i tylko z rzadka można napotkać zahartowanego przez wiatr buka. W Wogezach północnych echo niesie pradawne odgłosy. Jesień zmienia las liściasty Wogezów w morze barw. Drzewa wkrótce potracą wszystkie liście. Las Wogezów musi czekać aż do wiosny, zanim znowu zbudzi się do życia. 14:00 ALPEJSKIE SKARBY - ODC. 2 ZIMA (THE ALPS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Steve Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o Alpach. Dzikie góry, ekstremalne życie, ale też magiczny świat. To majestatyczne pasmo górskie łączy osiem krajów i osiąga wysokość do 4 000 metrów nad poziomem morza. Alpy o długości 1200 kilometrów tworzą zarówno most łączący Europę Zachodnią i Wschodnią, jak i wysoką barierę między Europą Południową i Środkową. Góry działają jak potężny zbiornik wodny i kontynentalny dział wodny, zasilając niezliczone rzeki, które wpływają do trzech różnych oceanów. Ich najwyższy szczyt, Mont Blanc, otoczony jest długimi, strzelistymi górami o pokrytych lodem zboczach. Te wielkie szczyty to tylko jeden z powodów, dla których tak zwany Dach Europy nadal fascynuje na całym kontynencie i na całym świecie. Niesamowita różnorodność krajobrazów, flory i fauny sprawia, że Alpy są wyjątkowym skarbem przyrody w sercu Europy. Odc. 2 - "Zima". Kraina zimy. Ten łańcuch górski na styku płyt tektonicznych ma niemal tysiąc kilometrów długości. Wyłania się na wschodzie i rośnie ku zachodowi. Rzeki spływające z tego dachu Europy toczą swoje wody aż do trzech mórz. Alpy jako całość stanowią wspólne dobro ośmiu nacji. Pośród monumentalnych wieżyc stoi alpejski król. Przyćmiewa największe fortece i jest świadkiem wielowiekowej walki żywiołów ze skalną masą. Mont Blanc. Pradawny alpejski patriarcha i najwyższy szczyt. W dolinach leży zgromadzony przez milenia śnieg. Z czasem przeobraża się w twardy lód. Zima to surowa pani. Wysoko w górach tak naprawdę nie ustępuje. Monumentalny Matterhorn... i potężny Mont Blanc pełnią rolę jej tronów i odwiecznej alpejskiej siedziby. Słońce wschodzi tu od tysięcy lat, a mimo to nie zdołało roztopić śniegu pokrywającego te legendarne szczyty. Nie pozbawiło ich bieli majestatu. Widok pokrytych czapami śniegu Alp zapiera dech w piersi nawet z daleka. Jednak, by w pełni docenić ich piękno oraz potęgę trzeba wzbić się w powietrze, jak orzeł. 15:00 NA KRAWĘDZI - ODC. 6 NURKOWANIE NA BEZDECHU (ON THE EDGE 6. FREEDIVING) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym, co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko oraz poddany będzie ogromnym prędkościom lub bardzo wymagającym testom na refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 6 - "Nurkowanie na bezdechu". W głębinach Morza Śródziemnego. Celem będzie osiągnięcie 30 metrów bez oddychania, czyli głębokości, na którą mogą sobie pozwolić tylko sportowcy. Jacques Mayol jest kimś więcej niż tylko bohaterem filmu "Wielki błękit". Zainspirował całe pokolenie nurków i wciąż pozostaje legendą. Był pierwszą osobą, która zeszła na głębokość ponad stu metrów. Dziś freediverzy dochodzą nawet do 240 - stu metrów. Jak udaje im się osiągnąć takie głębokości bez powietrza? Marc chce doświadczyć tej niezwykłej wolności. Zatoka Villefranche - sur - Mer na francuskiej Riwierze jest miejscem narodzin freedivingu. Claude Chapuis uważany jest za prekursora tej dyscypliny we Francji. Ten sport uprawia już ponad 150 tysięcy freediverów. Claude wciąż lubi rzucać wyzwania swoim uczniom. Dziś jest wiele dyscyplin: takie, które odbywają się w basenie na bezdechu statycznym. Z kolei freediving dynamiczny to taki, w którym płyniesz jak najdalej pod wodą. Jest tez morze i dyscypliny głębokościowe, na przykład nurkowanie ze stałym balastem, czyli z obciążnikiem i płetwami. Jest też nurkowanie ze zmiennym balastem, gdy zanurzasz się z obciążnikiem i wynurzasz się bez niego. Zaś szczytem lenistwa jest dyscyplina no - limit, w której nurkujesz z obciążeniem, ale żeby wypłynąć, nadmuchujesz balon. 16:00 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 1. ODKRYWANIE KOSMOSU (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 01 EXPLORING THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 1. W tym odcinku odkrywamy kosmos. Pięćdziesiąt lat temu Neila Armstronga stającego na Księżycu oglądało 600 milionów widzów przyklejonych do telewizorów - jedna piąta mieszkańców Ziemi. Tamta chwila odmieniła życia, rozbudziła nadzieje i zapoczątkowała nową erę eksploracji kosmosu. Lądowanie na Księżycu było jednym z najważniejszych przedsięwzięć technologicznych w historii ludzkości - ale to był dopiero początek. Jeszcze w sześćdziesiątym dziewiątym NASA obrała kolejny, śmiały cel: opracować statek kosmiczny wielokrotnego użytku. Wahadłowce nie spełniły wyobrażeń o kosmicznych autobusach. Przestrzeń kosmiczna to ostatni, niekończący się obszar, w którym ludzie mogą przecierać nowe szlaki i badać nowe światy. Nigdy nie zabraknie nam rzeczy do odkrycia. 17:05 PODRÓŻE DO UKRYTYCH ŚWIATÓW - ODC. 1 MAKOKO NA WODZIE (THE HIDDEN WORLDS EP. 1 MAKOKO ON WATER) Serial dokumentalny, 44 min, Turcja, 2020 Reżyseria: Orcun Behram Seria dokumentalna (5 odcinków) o kilku tajemniczych i bardzo ciekawych miejscach na świecie. Obecnie języki i kultury szybko zanikają, ponieważ globalizacja ma coraz większy wpływ na wszystko. Poznamy różne historie życia, poprzez poetycki tekst i strukturę wizualną. Narratorami odcinków będą ludzie, którzy są punktem wyjścia tych historii. W takim okresie społeczności, które potrafią zachować swoje dziedzictwo kulturowe lub stworzyć własną kulturę, zyskały na atrakcyjności. Będziemy mieli okazję zobaczyć bogatą paletę wizualną i niezwykłe miejsca: Makoko w Nigerii; La Rinconada w Peru; Manilę stolicę Filipin; dolinę rzeki Omo w Etiopii; Dharavi w Bombaju. Odc. 1 - "Makoko na wodzie". Życie w tym ogromnym slumsie toczy się wokół wody. Labirynt kanałów i domów na palach na obrzeżach Lagosu, stolicy Nigerii, jest domem dla około trzystu tysięcy osób. Osadę założyli rybacy, którzy przybyli tu z Afryki Zachodniej dwieście lat temu. Ten pływający slums rozrósł się współcześnie do sześciu dzielnic. Stanowi cierń w boku włodarzy miasta, nie pasując do wizji Lagosu jako gospodarczej potęgi Afryki. Jednak dla mieszkańców osada stanowi dynamiczną społeczność, pełną nadziei i marzeń. Życia i śmierci. Śmierć to w Makoko powód do świętowania. Kres życia wiąże się z wieloma rytuałami i przesądami. Wielu mieszkańców uważa, że duch zmarłego może ich ukarać lub nagrodzić, zależnie od przebiegu pochówku. Rybołówstwo jest tu ważną częścią życia. Mimo panującej tu biedy, brudnych kanałów, walących się domów i infrastruktury, w Makoko panuje atmosfera odnowy. Wielu mieszkańców z nadzieją patrzy na tutejszą młodzież. 18:00 PASJONACI S.II - SEZON 2 ODC. 8 APLIKACJA Dokument fabularyzowany, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek, Danuta Damek, Agnieszka Szygenda Aktorzy: Joanna Kucharek, Marcin Gazda, Elżbieta Sielawa, Ewa Kuklińska, Małgorzata Walkosz, Janina Sitarz, Janusz Bąk, Joanna Dyrek - Bohosiewicz, Gabriela Dziurman, Maria Siedlecka, Janina Budka - Pytel, Alina Kamińska, Szymon Grzybek, Katarzyna Piotrowska - Ornatkiewicz, Zofia Obidowicz Zdjęcia: Artur Michalik, Jacek Fabrowicz Muzyka: Robert Bylica Danka robi porządek ze swoimi rzeczami w biurze. Mietek, targany wyrzutami sumienia przychodzi z przeprosinami. Tymczasem aktorki ITAN - a wybierają się na zakupy do galerii handlowej. W tym samym czasie Jan Szuster bierze w Urzędzie Marszałkowskim udział w konferencji prasowej dotyczącej systemu TUJESTEM. Po konferencji spotyka się z Michałem - radiowcem. Dobrze się rozumieją, obaj wierzą, że warto walczyć o lepszy świat. Michał opowiada Janowi o dziewczynie, która jest bardzo aktywna, choć jest osobą niedowidzącą i chce ciągle angażować się w coraz to nowe i ciekawsze projekty, stara się o pracę także w radiu. Helena organizuje w swoim mieszkaniu spotkanie, na które zaprasza kilka osób z teatru oraz redaktorkę Ewelinę, wspierającą ich działania. Kiedy wieczorem Jasiek wraca po próbie do domu, nieoczekiwanie na pustej drodze, zostaje pobity i okradziony. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W kolejnym odcinku cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Lipawie, która od II rozbioru była jedynym portem w wolnej jeszcze wtedy części Rzeczypospolitej. Przybliży także historię obecnej dzielnicy Rygi - Dyjamentu, gdzie mieściła się twierdza osłaniająca Rygę od strony Bałtyku. Poznamy także historię pałacu w Mitawie oraz jego inicjatora, Ernesta Jana Birona, który zapisał się na kartach historii jak najgorzej, będąc człowiekiem do specjalnych poruczeń Katarzyny II w wewnętrznych sprawach polskich. Stefan Tompson przypomni również postać Mamerta Stankiewicza, utrwalonego przez Karola Olgierda Borchardta jako bohatera książki "Znaczy Kapitan". 19:10 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 4 NARODOWO I Z FASONEM Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Lucyna Rotter, Jarosław Migoń Prowadzący: Lucyna Rotter Lektor: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Wciągająca fashion story dla każdego, kto dostrzega rolę i znaczenie ubioru. Audycja o tematyce dokumentalno - historycznej, która odsłania ukryte znaczenia, symbole i dzieje ubioru. Odcinek poświęcony genezie strojów narodowych. Lucyna Rotter, prowadząca program, spotyka na krakowskim rynku prof. dr hab. Czesława Dźwigaja, znajdując pretekst do rozmowy o kontuszu i żupanie. Z prof. dr hab. Józefem Mareckim prowadząca rozmawia o modzie Polski XIX wieku w okresie ówczesnej żałoby narodowej. Dowiadujemy się, czym były kostiumy, rekwizyty i biżuteria o charakterze narodowym. 19:40 HISTORIE SOLECZNICKIE - JOVITA JANKELAITYT Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Radosław Wikiera Soleczniki, najbardziej polski rejon w Litwie, gdzie kultura i polska tradycja jest kultywowana od pokoleń. To właśnie tutaj autorzy szukają niezwykłych historii i pasji ludzi, podobnie jak w pierwszej serii dokumentalnej z Wilna. Historie wileńskie pokazały, jak ciekawa i złożona jest społeczność Polaków na Litwie. Podobnie jak poprzednio twórcy przyglądają się kolejnym polskim bohaterom na Litwie, którzy swe korzenie mają w oddalonym o 40 kilometrów od Wilna okręgu solecznickim. Odcinek 3. Jovita Jankelaityt jest Polką z Solecznik, a jednocześnie jedną z najbardziej rozpoznawalnych litewskich aktorek młodego pokolenia. Mieszka w Wilnie razem ze swoim narzeczonym Bartoszem - fotografem, który przeprowadził się tu dla niej z Polski. Codzienność tych dwojga artystów jest bardziej fascynująca niż niejeden film. 20:15 DZIECI W CZASACH ADHD (FOUR LETTERS APART CHILDREN IN THE AGE OF ADHD) Film dokumentalny, 87 min, Dania, 2013 Reżyseria: Erlend E. Mo Scenariusz: Åsa Mossberg, Stefan Sundlöf Zdjęcia: Simon Plum, Casper Høyberg, Lars Reinholdt, Erlend E. Mo Muzyka: Niels Arild Syndrom ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) jest aktualnie diagnozowany u coraz większej liczby dzieci w wieku 6 - 9 lat. Chociaż często spotykany, syndrom ten określa różne, zindywidualizowane, często przeciwstawne symptomy. Trójka siedmiolatków: Victor, Martine i Marino, uczących się w specjalnej klasie w normalnej szkole w Danii, jest przykładem na diagnozowanie ADHD w przypadku skrajnie odmiennych zachowań. Victor nienawidzi ADHD i czuje się z jego powodu gorszy i niechciany, Martine jest zamknięta w sobie i okazjonalnie wybucha gniewem, którego nie jest w stanie opanować, Marino zaś wydaje się być spokojny, ale często staje się też agresywny. Rodzice, nauczyciele i dzieci starają się wspólnie odnaleźć powody, dla których emocje dominują nad zachowaniem dzieci, jednak proces ten jest trudny i powolny. Szkoła rozpoczyna więc pilotażowy, eksperymentalny program edukacyjny, łączący rozmowę i psychoanalizę z indywidualnie przygotowanymi ćwiczeniami ruchowymi, wspomagającymi procesy ogólnorozwojowe każdego z dzieci osobno. 21:55 WSZYSTKO, CO O TOBIE WIEMY (EVERYTHING WE KNOW ABOUT YOU) Film dokumentalny, 45 min, Hiszpania, 2021 Reżyseria: Xavier Duran Co minutę wysyłanych jest ponad 200 milionów e - maili, 7000 zakupów na Amazon i 4 miliony wyszukiwań w Google, wszystkie pozostawiając cyfrowe odciski palców. Dodajmy do tego ślad pozostawiony przez telefony komórkowe, karty kredytowe, kamery bezpieczeństwa, Ta niesamowita ilość szczegółów na temat naszego życia osobistego może być teraz analizowana przez komputery. Ale czy przy coraz większej liczbie decyzji podejmowanych przez algorytmy istnieje ryzyko, że wpadniemy w technokrację? Duże zbiory danych mogą też ratować życie. Pomagają ustalić wzorce postępowania i prognozy, a to, w połączeniu z danymi osobowymi, może stworzyć bardziej spersonalizowaną medycynę. W szpitalu w Sabadell program komputerowy skanuje zdjęcia rentgenowskie, aby zidentyfikować osoby z największym prawdopodobieństwem wystąpienia raka płuc. Są one następnie sprawdzane przez lekarza. Ale, jak pokazało doświadczenie z aplikacją śledzącą covid, wykorzystanie sztucznej inteligencji jest nadal ograniczone. Firmy takie jak Amazon, Facebook i Google zarabiają na sprzedaży profili użytkowników reklamodawcom. Może to jednak wiązać się z realnym ryzykiem dla sklasyfikowanych osób, zwłaszcza w krajach, w których są osoby mające skłonności seksualne, religijne lub polityczne, a działania te są związane z surowymi karami. Ponad 500 000 członków Facebooka w Arabii Saudyjskiej jest oznaczonych jako mających zainteresowanie homoseksualne, a reklamodawcy mogą w nich celować. Na bardziej przyziemnym poziomie, w każdej sekundzie ludzie są błędnie profilowani i na podstawie tych fałszywych profili można odmówić im kredytu hipotecznego lub możliwości. Co zatem można zrobić, aby zminimalizować ryzyko stwarzane przez big data przy jednoczesnej maksymalizacji korzyści? Jeśli coraz więcej decyzji będzie podejmowanych przez algorytmy karmione milionami elementów naszych danych, czy istnieje ryzyko, że wpadniemy w datakrację? 22:55 LUDZIE W DRODZE Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1960 Reżyseria: Kazimierz Karabasz Film pokazuje zakulisową pracę ludzi w cyrku. Kamera towarzyszy cyrkowcom od przyjazdu na miejsce występu do ostatnich chwil przed rozpoczęciem przedstawienia. 23:05 MUZYKANCI Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1960 Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Film jest opowieścią o amatorskiej orkiestrze warszawskich tramwajarzy, którzy po ciężkiej pracy rezygnują z wolnego wieczoru, gromadząc się na próbach "dęciaków". Kiedyś była ich cała armia, teraz została garstka zapaleńców. 23:25 JAK WYCHOWAĆ NASTOLETNIEGO MORDERCĘ (RAISING A SCHOOL SHOTER) Film dokumentalny, 56 min, Dania/Belgia, 2022 Reżyseria: Lasse Barkfors, Frida Barkfors Troje rodziców nastoletnich morderców opowiada o życiu po przerażającym i niezrozumiałym czynie, jakiego dopuściły się ich dzieci. Syn Jeffa odsiaduje dożywocie po tym, jak w wieku 15 lat otworzył ogień do swoich kolegów z klasy. Zastrzelił dwóch z nich i ranił trzynastu. Syn Clarence'a, Nicholas, również resztę życia spędzi w więzieniu po śmiertelnej strzelaninie, w której zabił nauczyciela i zranił innego. Sue jest matką Dylana Klebolda, jednego z dwóch nastolatków, którzy dokonali masowej strzelaniny w Columbine High School w 1999 roku, a następnie popełnili samobójstwo. Żal, poczucie winy i bezsilność mieszają się u nich z poczuciem porażki, smutku, miłości i odpowiedzialności za czyny bliskich. Jak przeprosić rodziców nastolatków zabitych przez własne dzieci? Czy i jak można krytykować i opłakiwać masakrę, jeśli jej sprawcą jest własne dziecko? I wreszcie co poszło nie tak z wychowaniem własnych dzieci i kiedy nastąpił moment krytycznego błędu? 00:30 POD ZNAKIEM WĘŻA - WSPOMNIENIE O TEATRZE KOBRA Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1992 Reżyseria: Mirosława Łukaszewicz, Renata Czarnkowska - Listoś Scenariusz: Mirosława Łukaszewicz, Renata Czarnkowska - Listoś Wykonawcy: Krzysztof Teodor Toeplitz, Józef Słotwiński, Andrzej Konic, Jerzy Gruza, Andrzej Łapicki, Zbigniew Safjan, Janusz Majewski, Piotr Szulkin Zdjęcia: Hubert Waliszewski Film jest próbą scharakteryzowania "Teatru Kobra" jako zjawiska istotnego dla telewizji i kultury popularnej lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Funkcję narratora, wprowadzającego kolejne tematy pełni Krzysztof Teodor Toeplitz. Mówi o narodzinach "Kobry", jej rozkwicie i ogromnej popularności, a potem o powolnym zmierzchu. Obok niego wypowiadają się twórcy Teatru Kobra, miedzy innymi Józef Słotwiński, Andrzej Konic, Jerzy Gruza, Andrzej Łapicki, Zbigniew Safjan, Janusz Majewski, Piotr Szulkin. Wypowiedzi narratora, reżyserów i scenarzystów przeplatane są fragmentami spektakli. Od strony formalnej film nawiązuje do stylistyki Teatru Kobra. 01:20 OSTATNI ŚWIADEK Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2005 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Andrzej Krauze Filmowa opowieść o zmarłym w 1997 r. w wieku 98 lat Stanisławie Swianiewiczu, profesorze ekonomii Uniwersytetu Wileńskiego, gorącym patriocie i prawym, dzielnym człowieku. Urodzony w stolicy Inflant, Dźwińsku, syn budowniczego kolei i nauczycielki niemieckiego, młody Swianiewicz brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej 1920 r. i został nawet odznaczony Krzyżem Walecznych. Studia rozpoczęte w Moskwie przed rewolucją październikową kontynuował po powrocie do cywila na otwartym po 87 latach przerwy Uniwersytecie Wileńskim. Tam poznał też swą przyszłą żonę, Olimpię. Ekonomista, ale także dziennikarz i publicysta polityczny, był Swianiewicz zwolennikiem federalistycznych idei Piłsudskiego, zdecydowanym przeciwnikiem przyłączenia Wilna do Polski. Uważał je bowiem za miasto bardzo litewskie. Przy jego współudziale powstał tam Instytut Naukowo - Badawczy Europy Środkowo - Wschodniej. Ale jego długie i bogate życie naznaczyło w największym stopniu jedno wojenne doświadczenie. Gdy wybuchła II wojna, powołany do wojska Swianiewicz wyruszył jako dowódca kompanii gospodarczej na front. Niestety, pod koniec września on i tysiące jego towarzyszy znalazło się w sowieckiej niewoli. W pierwszych dniach listopada 1939 r. trafił do obozu w Kozielsku, skąd kilka miesięcy później wraz z innymi oficerami ruszył pociągiem w kierunku Smoleńska. Na stacji Gniazdowo nieoczekiwanie wywołano go, umieszczono w innym wagonie. Stamtąd obserwował, jak jego współtowarzyszy podróży ładowano do autobusu z zamalowanymi szybami i dokądś wywożono. Autobus kursował wiele razy, wożąc kolejne grupy. Nigdy więcej ich nie ujrzał. Sam trafił najpierw do więzienia w Smoleńsku, później do moskiewskiej Łubianki. Bezpodstawnie oskarżony o szpiegostwo, został skazany na 8 lat łagru i wywieziony na daleką północ, do okręgu Komi. Miesiącami cierpiał głód, harował ponad siły, o mało nie umarł z wycieńczenia. Udało mu się stamtąd wydostać dopiero w kwietniu 1942 r. na mocy porozumienia Sikorski - Majski, umożliwiającego Polakom wstępowanie do armii gen. Andersa. Na próżno usiłował się dowiedzieć, co się stało z tysiącami jego kolegów z Kozielska. Dopiero kiedy w kwietniu 1943 r. berlińskie radio podało wiadomość o wykryciu zbiorowych mogił polskich niedaleko Smoleńska, domyślił się prawdy. Pod wpływem tego doświadczenia przystąpił do spisywania swoich wspomnień - on, ostatni świadek wydarzeń poprzedzających katyńską masakrę, która zdaniem profesora była zemstą Rosjan za przegraną 1920 r. W końcu 1943 r. został doradcą rządu polskiego w Londynie. Po wojnie nie mógł już wrócić do kraju, a próba ściągnięcia do siebie rodziny skończyła się niepowodzeniem. Swianiewicz musiał więc sam rozpocząć nowe życie. Zaczął wykładać na angielskich uczelniach, przez parę lat przebywał na Dalekim Wschodzie jako rzeczoznawca UNESCO, a w 1958 r. został wykładowcą London School of Economics. Po 18 latach rozłąki spotkał się wreszcie z żoną i dziećmi. W Wielkiej Brytanii wydał m.in. książkę o działalności NKWD, ale dziełem jego życia pozostanie opublikowana w paryskiej "Kulturze" książka "W cieniu Katynia" - rzetelna, prawdziwa, obiektywna. Od 1963 r. aż do emerytury był związany z uniwersytetem St. Mary's w kanadyjskim Halifaxie. Do Polski przyjechał dopiero po zmianie ustroju, ale już nie zdecydował się na zamieszkanie tu na stałe. Pochowano go koło ukochanej żony w Halifaxie. W filmie o profesorze Swianiewiczu mówią m.in. Czesław Miłosz i prof. Stanisław Stomma, którzy znali go z czasów wileńskich, a wypowiedzi nagrali na krótko przed śmiercią, oraz dzieci profesora: Bernadetta, Maria i Witold. W filmie wykorzystano archiwum rodzinne Swianiewiczów, liczne materiały archiwalne oraz zdjęcia inscenizowane. 02:25 KARTOTEKA ROZRZUCONA. PRÓBY Spektakl teatralny, 76 min, Polska, 1992 Autor: Elżbieta Sitek Reżyseria: Tadeusz Różewicz Scenariusz: Elżbieta Sitek Aktorzy: Tadeusz Różewicz, Igor Przegrodzki, Ewa Skibińska, Cezary Kussyk, Jerzy Skupnik, Tadeusz Lulek, Henryk Niebudek, Elżbieta Czaplińska, Wojciech Ziemiański, Mirosława Lombrado Tadeusz Różewicz w 1992 roku przystąpił do otwartych prób "Kartoteki" w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Autor zaproponował, aby próby odbyły się pod hasłem "Kartoteka rozrzucona". W ich czasie miała nastąpić dekompozycja, rozrzucenie "klasycznej" "Kartoteki" i "zabieg" złożenia jej na nowo, stworzenie nowej konstrukcji. Oznaczało to nie tylko zmianę scen - ich kolejności, odrzucenie niektórych fragmentów tekstu, ale także pojawienie się nowych bohaterów, zmiana ról. Dawna "Kartoteka" była próbą destrukcji teatru zastanego, teraz następuje niszczenie tamtej konstrukcji. Założeniem prób był sam proces powstawania zdarzenia teatralnego. Nie było premiery, ani złożonej całości spektaklu, odbyło się 12, a właściwie 10 prób - jak mówił Tadeusz Różewicz - autonomicznych przedstawień. Pozostał zapis telewizyjny prób.