TVP Historia Wtorek, 24.10.2023 06:30 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1929 - krach na giełdzie nowojorskiej - początek wielkiego kryzysu; 1931 - wyrok na Ala Capone; 1956 - polski "Październik" - wiec na Placu Defilad; 1980 - wstępna rejestracja w sądzie NSZZ "Solidarność" z dopiskami o kierowniczej roli PZPR; 06:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KRETY W "DRUGIM OBIEGU" Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Kontrolowanie podziemnej poligrafii było jednym z głównych zadań SB w walce z opozycją. Jednak doraźne sukcesy, jak zamykanie drukarń i drukarzy nie pozwalały skutecznie infiltrować opozycji. Co innego wydawnictwa, kierowane przez funkcjonariuszy służb. O infiltracji drugiego obiegu przez SB mówią m.in. niezależni wydawcy z tamtych lat - Czesław Bielecki i Wacław Holewiński, a także dr hab. Sebastian Ligarski z IPN. Zobaczymy też materiały operacyjne Służby Bezpieczeństwa z wpadek podziemnych wydawnictw. 07:10 STULECIE WINNYCH - ODC. 41 (S. IV, ODC. 2) Serial historyczny, obyczajowy, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz Scenariusz: Ariadna Lewańska, Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei Aktorzy: Urszula Grabowska, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Weronika Humaj, Ina Sobala, Andrzej Andrzejewski, Marcin Kwaśny, Tomasz Błasiak, Jan Wieczorkowski, Barbara Wypych, Magdalena Walach, Marcin Franc, Kamila Bujalska, Lesław Żurek, Maria Pawłowska Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Mimo ogłoszenia amnestii przez Edwarda Gierka, Ryszard wciąż odsiaduje wyrok. Mania zaczyna już tracić nadzieję, codziennie czeka na męża. Tymczasem Michelle walczy z cenzurą, przygotowuje reportaż ze stoczni. Liczy, że uda się jej przemycić prawdę, nie zgadza się na lukrowanie rzeczywistości w prasie. Duże zamieszanie w życiu Stanisława i Andzi, wprowadza pojawienie się Jerzyka. Starszy syn Andzi ma głowę do interesów i zamierza rozwijać swój biznes. W tym celu adaptuje warsztat Stanisława, co powoduje iskrzenie między panami. 08:00 OSTATNI RAPORT Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2018 Reżyseria: Janusz Sozański Scenariusz: Janusz Sozański Zdjęcia: Robert Sitek, Miłosz Mickiewicz Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej we Wrocławiu działał od maja 1920 r. do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Nasza wiedza o nim mimo upływu wielu lat od zakończenia ostatniej wojny była i jest ciągle znikoma. Tymczasem urząd ten, podobnie jak kilkanaście innych polskich placówek konsularnych rozrzuconych na terenie Niemiec w okresie międzywojennym, miał duże znaczenie i odgrywał ważną rolę w kształtowaniu stosunków między obu państwami w tamtym czasie. Film "Ostatni raport" przybliży nam tę mało znaną historię. 08:30 KŁAMSTWA I MITY POLSKI LUDOWEJ - ODC. 13 Magazyn, 10 min, Polska, 2023 Scenariusz: Monika Kwasigroch, Edyta Strub, Sebastian Ligarski Wielu młodych ludzi, urodzonych już w wolnej Polsce wiedzę o tym, jak wyglądała współczesna historia naszego kraju, czerpie z filmów, czasem z opowieści rodziny. Na lekcjach historii poznaje tylko najważniejsze z wydarzeń i nie zawsze potrafi zrozumieć, jak wyglądał ten system i jak żyło się w Polsce Ludowej. Zwłaszcza że kultywowana jest moda na PRL, pojawiają się lokale nawiązujące do tej nazwy, modne gadżety czy kultowe filmy. Sielankowy obraz kraju, w którym żyło się może biednie, ale było wesoło, pojawia się gdzieś w społecznej świadomości. Kłamstwo Polski Ludowej wciąż nie zostało odkłamane. Autorzy cyklu postawili sobie za cel próbę odkłamania tych lat, nie tylko w kwestiach fundamentalnych, ale też drobiazgach, by pokazać, jak wyglądało życie w najzabawniejszym baraku Układu Warszawskiego. Punktem wyjścia będą mniejsze i większe kłamstwa Polski Ludowej, z jakimi do dziś obcujemy - od słynnego referendum w 1946 roku, poprzez słynne gierkowskie "pomożecie", aż po Okrągły Stół. Aby to osiągnąć, w krótkiej formie dokumentalnej połączymy wiele źródeł: filmy archiwalne, stare zdjęcia, wspomnienia żyjących lub zachowane archiwalne wypowiedzi świadków, stare nagrania radiowe, gazety, filmy fabularne, piosenki z tych lat, a wszystko opatrzone komentarzem lektorskim. 09:10 HISTORIA POLSKI - POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2006 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 10:25 BEZKRWAWA REWOLUCJA. KRÓTKA HISTORIA INTERNETU W POLSCE Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Film dokumentalny o kulisach podłączenia Polski do internetu oraz jego wpływie na upowszechnianie i rozwój polskiej kultury. Pomysłodawcą i producentem filmu jest Narodowe Centrum Kultury, a koproducentem Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Premiera filmu odbyła się 30 czerwca 2022 r. w stołecznym kinie Kultura. 11:25 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 3 TESALIA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 3 THESSALY) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 12:55 QUO VADIS? - ODC. 3/6 Serial historyczny, 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Ursus sprowadza do Winicjusza Chilona. Przy tej okazji wychodzi na jaw zbrodnicza przeszłość sprzedajnego Greka, mimo to młodzieniec nadal wykorzystuje go do swoich spraw. Winicjusz prosi Ligię o wybaczenie, wyznaje jej miłość. Dziewczyna także go kocha, z czego zwierza się Kryspusowi, Piotrowi i Pawłowi z Tarsu. Apostoł Piotr zapewnia ją, że w tej miłości nie ma winy, lecz radzi, by unikała Winicjusza tak długo, dopóki jego serce nie otworzy się na prawdziwą wiarę. Dziewczyna opuszcza dom Kryspusa. Petroniusz jest szczęśliwy, odkrył bowiem Eunice i jej miłość. Krytykuje postawę chrześcijan. Winicjusz, spytany, czy chce przyjąć tę wiarę, stwierdza, że jest ona przeciwna jego naturze, a jednak pod wpływem Ligii zaczyna się zmieniać i poznawać nieznane mu dotąd wartości. Dzięki Chilonowi znów odnajduje Ligię. Prosi o jej rękę i Piotr apostoł błogosławi ich miłość. Tymczasem Neron opuszcza Rzym, którego zniszczenia pragnie, i udaje się do Ancjum. Żąda, by w podróży towarzyszyli mu Petroniusz z Winicjuszem. 15:30 EX LIBRIS - KSIĄŻKA HISTORYCZNA ROKU 2023 ODC. 8 Magazyn, 5 min, Polska, 2023 Prowadzący: Wiktor Świetlik, Antoni Dudek Lektor: Marek Bocianiak Wykonawcy: Marek Bocianiak Ex Libris. Książka Historyczna Roku 2023. Telewizja Polska, Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury ogłaszają kolejną edycję Konkursu "Książka Historyczna Roku" o Nagrodę im. Oskara Haleckiego. Ideą konkursu jest popularyzowanie dziejów Polski w XX wieku oraz promowanie czytelnictwa książek historycznych. Telewizję Polską w tym konkursie reprezentuje redakcja programu Ex Libris. Przygotujemy serię krótkich programów, które przedstawią widzom książki nominowane do poszczególnych kategorii. Rywalizacja o Nagrody im. Oskara Haleckiego będzie toczyć się w czterech kategoriach: a) najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku; b) najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku; c) najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako publikacja opracowana zgodnie ze standardami naukowymi, w tym zwłaszcza opatrzona wstępem naukowym oraz przypisami; d) najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako dziennik, relacje lub wywiady, które nie muszą spełniać rygorów przyjętych przy publikacjach o charakterze naukowym. Jury konkursu w każdej kategorii wybierze maksymalnie 10 książek nominowanych do nagrody, które następnie zostaną szczegółowo omówione przez redakcję programu Ex Libris. Swoich zwycięzców wskażą również czytelnicy, którzy od 1 do 31 października 2023 r. wybiorą w drodze głosowania internetowego najlepsze książki w kategorii naukowej i popularnonaukowej. Oprócz nagród jury ma prawo przyznać czterem publikacjom z listy nominowanych wyróżnienia o charakterze honorowym. 15:40 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - SKRZYDŁA NAD POLSKĄ CASA C - 295M Cykl reportaży, 9 min, Polska, 2013 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zdjęcia: Tadeusz Arciuch, Zdzisław Najda, Grzegorz Marciniak, Łukasz Kasprzycki CASA C - 295M jest samolotem transportowym będącym na wyposażeniu Polskich Sił Powietrznych od 2003 roku. Świetnie sprawdza się w lotach na małych wysokościach, co jest szczególnie ważne w operacjach powietrznych w warunkach wojennych. Samolot jest wykorzystywany rutynowo do wsparcia logistycznego oddziałów polskich sił zbrojnych działających poza granicami naszego kraju. W filmie występuje mjr pil. Krzysztof Dzido z bazy lotnictwa transportowego w Krakowie. 16:00 AUTOPORTRET ZA MGŁĄ. OLGA BOZNAŃSKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski Muzyka: Stanisław Radwan Filmowy portret Olgi Boznańskiej - jako artystki i kobiety. Osadzenie w kontekście historycznym, miejsce kobiety w świecie malarskim, psychologiczne przemiany, wybory życiowe i artystyczne. Film dokumentalny "Autoportret za mgłą. Olga Boznańska" opowiada o życiu i etapach twórczości znanej polskiej malarki, portrecistki. Konieczność kształcenia za granicą, pobyty w Monachium i Paryżu, spotkania ze światowymi twórcami, realizowanie indywidualnej drogi artystycznej i jednocześnie trudne życiowe wybory, osobiste tragedie. Od dzieciństwa, przez dojrzewanie - do schyłku życia. O Oldze Boznańskiej opowiadają historycy sztuki, znawcy jej twórczości. 17:00 HISTORIA POLSKI - TOWARZYSZ WIESŁAW: OD AGITATORA DO DYKTATORA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2014 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Sylwetka Władysława Gomułki, towarzysza Wiesława - pierwszego sekretarza KC PZPR w latach 1956 - 1970. Oczywiście życiorys polityka nie może być oderwany od czasów i wydarzeń, w których brał on udział, czy też które sam kształtował swoimi decyzjami, stając się za nie odpowiedzialnym. Dlatego biografia Gomułki została ukazana na tle najważniejszych wydarzeń jego epoki: rok 1956 (objęcie władzy, wielkie nadzieje wiązane przez społeczeństwo z Władysławem Gomułką); rok 1968 (zamieszki na uczelniach, wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji; prowadzona od 1967 r. pod hasłem walki z syjonizmem nagonka na Żydów; samospalenie się Ryszarda Siwca podczas uroczystości dożynkowych); rok 1970 (uznanie przez RFN zachodniej granicy PRL; wydarzenia na Wybrzeżu - użycie broni wobec robotników; odwołanie Gomułki z piastowanych przez niego stanowisk. 19:00 STULECIE WINNYCH - ODC. 42 (S. IV, ODC. 3) Serial historyczny, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Małgorzata Retei, Piotr Rzepka, Ariadna Lewańska Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Magdalena Walach, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Weronika Humaj, Kamila Bujalska, Arkadiusz Janiczek, Lesław Żurek, Ina Sobala, Maria Pawłowska, Paweł Małaszyński, Andrzej Andrzejewski, Sonia Mietielica, Filip Gurłacz, Krzysztof Cybulski Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Mania pogrąża się w rozpaczy, ale jak zawsze może liczyć na wsparcie siostry. Ania na przekór wszystkiemu postanawia zjednoczyć Winnych i zebrać całą rodzinę na święta. Szuka sposobu na ściągnięcie Ewy z Izraela, co w tych czasach graniczy z cudem. Czy Ania zobaczy jeszcze ukochaną córkę? Po śmierci Lotty, do domu wraca Antek. Syn Jaśka próbuje się odnaleźć w nowej rzeczywistości, a pomagają mu wpierający go dziadek i Mirka, szalona hipiska. Iskierkę nadziei w życie Winnych wnosi wybór Karola Wojtyły na papieża. 20:00 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 2 (BLOOD OF THE CLANS) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 21:00 SERPICO (SERPICO) Film sensacyjny, 125 min, USA 1973 Reżyseria: Sidney Lumet Scenariusz na podstawie książki Petera Maasa: Waldo Salt, Norman Wexler Muzyka: Mikis Theodorakis Występują: Al Pacino, John Randolph, Jack Kehoe, Biff McGuire, Barbara Eda - Young, Cornelia Sharpe, Tony Roberts, John Medici, Allan Rich i inni Szesnaście lat po "Dwunastu gniewnych ludziach", należących do klasyki światowej kinematografii, amerykański reżyser Sidney Lumet nakręcił kolejny film, który stał się wielkim wydarzeniem komercyjnym i artystycznym. Uhonorowany dwiema nominacjami do Oscara (najlepszy aktor, scenariusz) "Serpico" został zainspirowany autentycznymi wydarzeniami, o których w swojej reportażowej książce pisał jej autor, Peter Maas. Oddający klimat powieści film przedstawia mechanizmy rządzące amerykańskim systemem sprawiedliwości, śledzi proces moralnej degrengolady w szeregach nowojorskich policjantów, odsłania korupcję i demoralizację, które niemal stały się normą. Nie ma w "Serpico" wysmakowanych plastycznie zdjęć, wyrafinowanej formy, stylistycznej ekwilibrystyki, za to reżyser bardziej zadbał o solidny portret bohatera, przedstawiając jego losy w sposób na poły dokumentalny. Całą uwagę skupił na samotnym tytułowym bohaterze, podejmującym nierówną walkę z szerzącym się złem. Silne wrażenie robi znakomita kreacja odtwórcy głównej roli, pełnego żywiołu i ekspresji Ala Pacino, który ponownie zaprezentował szczyt aktorskiej formy, jeszcze nie ochłonąwszy po suksesie w "Ojcu chrzestnym". Młody idealista Frank Serpico, pochodzący z rodziny włoskich imigrantów, kończy z wyróżnieniem szkołę policyjną. Rozpoczyna służbę jako szeregowy funkcjonariusz na ulicach Nowego Jorku. Jest nieprzekupny i bezwzględny dla wszystkich przestępców, co doprowadza do konfliktów z kolegami, którzy wolą przyjąć bardziej asekuracyjną postawę w walce o poszanowanie prawa i porządku w mieście. Skłócony ze środowiskiem przenosi się do innych jednostek, wszędzie jednak obowiązują te same zasady gry, a on czuje się coraz bardziej wyobcowany. Ambitny Serpico nie poddaje się. Pogłębia wiedzę, studiując na nowojorskim uniwersytecie, gdzie poznaje tancerkę Leslie Lane (Cornelia Sharpe), z którą połączy go uczucie. Rozpoczyna pracę w biurze policji kryminalnej, w nadziei że awansuje na detektywa. Szybko jednak nuży go papierkowa robota i po raz kolejny zmienia jednostkę. Już pierwszego dnia styka się z korupcją i próbami przekupstwa. Uświadamia sobie, że niemal wszyscy policjanci są opłacani przez przestępców, którym zapewniają bezkarność. Serpico powiadamia o tym przełożonych, zostaje wszczęte śledztwo w tej sprawie, które jest jednak tuszowane przez wyższe władze, a on sam bojkotowany i prześladowany. 23:15 WCIELENIA ZŁA - ODC. 4/10 BIN LADEN. GENIUSZ TERRORYZMU (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Maciej Gudowski Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoim krajem i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie: czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? W tym odcinku Bin Laden, człowiek którego szukał cały świat. 01:05 EX LIBRIS - KSIĄŻKA HISTORYCZNA ROKU 2023 ODC. 8 Magazyn, 5 min, Polska, 2023 Prowadzący: Wiktor Świetlik, Antoni Dudek Lektor: Marek Bocianiak Wykonawcy: Marek Bocianiak Ex Libris. Książka Historyczna Roku 2023. Telewizja Polska, Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury ogłaszają kolejną edycję Konkursu "Książka Historyczna Roku" o Nagrodę im. Oskara Haleckiego. Ideą konkursu jest popularyzowanie dziejów Polski w XX wieku oraz promowanie czytelnictwa książek historycznych. Telewizję Polską w tym konkursie reprezentuje redakcja programu Ex Libris. Przygotujemy serię krótkich programów, które przedstawią widzom książki nominowane do poszczególnych kategorii. Rywalizacja o Nagrody im. Oskara Haleckiego będzie toczyć się w czterech kategoriach: a) najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku; b) najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku; c) najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako publikacja opracowana zgodnie ze standardami naukowymi, w tym zwłaszcza opatrzona wstępem naukowym oraz przypisami; d) najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako dziennik, relacje lub wywiady, które nie muszą spełniać rygorów przyjętych przy publikacjach o charakterze naukowym. Jury konkursu w każdej kategorii wybierze maksymalnie 10 książek nominowanych do nagrody, które następnie zostaną szczegółowo omówione przez redakcję programu Ex Libris. Swoich zwycięzców wskażą również czytelnicy, którzy od 1 do 31 października 2023 r. wybiorą w drodze głosowania internetowego najlepsze książki w kategorii naukowej i popularnonaukowej. Oprócz nagród jury ma prawo przyznać czterem publikacjom z listy nominowanych wyróżnienia o charakterze honorowym.