TVP Historia Środa, 25.10.2023 06:25 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1936 - Niemcy i Włochy zawarły sojusz zwany później "Osią"; 1952 - pierwszy po wojnie eksperymentalny program telewizyjny w Polsce; 1955 - pierwsza seria kuchenek mikrofalowych w sprzedaży; 1962 - Nobel dla Johna Steinbecka; 06:28 HISTORIA DZIEJE SIĘ - CZESI W BOJU Cykl dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Kurka, Tobiasz Gruchel Scenariusz: Paweł Nowakowski Prowadzący: Paweł Nowakowski Czy Czesi zaanektują Kaliningrad? Żart internetowy, który prowokuje do rozmowy o czeskich wyprawach wojennych w dziejach na lądzie, w powietrzu i na morzach. Nie tylko o Szwejku! 07:20 STULECIE WINNYCH - ODC. 42 (S. IV, ODC. 3) Serial historyczny, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Małgorzata Retei, Piotr Rzepka, Ariadna Lewańska Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Magdalena Walach, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Weronika Humaj, Kamila Bujalska, Arkadiusz Janiczek, Lesław Żurek, Ina Sobala, Maria Pawłowska, Paweł Małaszyński, Andrzej Andrzejewski, Sonia Mietielica, Filip Gurłacz, Krzysztof Cybulski Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Mania pogrąża się w rozpaczy, ale jak zawsze może liczyć na wsparcie siostry. Ania na przekór wszystkiemu postanawia zjednoczyć Winnych i zebrać całą rodzinę na święta. Szuka sposobu na ściągnięcie Ewy z Izraela, co w tych czasach graniczy z cudem. Czy Ania zobaczy jeszcze ukochaną córkę? Po śmierci Lotty, do domu wraca Antek. Syn Jaśka próbuje się odnaleźć w nowej rzeczywistości, a pomagają mu wpierający go dziadek i Mirka, szalona hipiska. Iskierkę nadziei w życie Winnych wnosi wybór Karola Wojtyły na papieża. 08:15 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - BUNTOWNICY W PRL: LUDWIK FLASZEN, JERZY GROTOWSKI. Cykl kulturalny, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Prowadzący: Andrzej Dobosz Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach jest Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są Ludwik Flaszen i Jerzy Grotowski. 08:40 HISTORIA POLSKI - TOWARZYSZ WIESŁAW: OD AGITATORA DO DYKTATORA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2014 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Sylwetka Władysława Gomułki, towarzysza Wiesława - pierwszego sekretarza KC PZPR w latach 1956 - 1970. Oczywiście życiorys polityka nie może być oderwany od czasów i wydarzeń, w których brał on udział, czy też które sam kształtował swoimi decyzjami, stając się za nie odpowiedzialnym. Dlatego biografia Gomułki została ukazana na tle najważniejszych wydarzeń jego epoki: rok 1956 (objęcie władzy, wielkie nadzieje wiązane przez społeczeństwo z Władysławem Gomułką); rok 1968 (zamieszki na uczelniach, wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji; prowadzona od 1967 r. pod hasłem walki z syjonizmem nagonka na Żydów; samospalenie się Ryszarda Siwca podczas uroczystości dożynkowych); rok 1970 (uznanie przez RFN zachodniej granicy PRL; wydarzenia na Wybrzeżu - użycie broni wobec robotników; odwołanie Gomułki z piastowanych przez niego stanowisk. 10:00 GOŁAS, ABSOLUTNIE! Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Ewa Haczyk - Plumley, Ewa Haczyk - Plumley Film dokumentalny o Wiesławie Gołasie z okazji jego 85. urodzin. W programie: rozmowy z Wojciechem Młynarskim, Magdaleną Zawadzką, Ireną Kwiatkowską, Ryszardem Nawrockim, Franciszkiem Pieczką, Janem Kobuszewskim, Romanem Dziewońskim, Jarosławem Kilianem oraz wizyta w Teatrze Dramatycznym i Teatrze Polskim, a także wywiad z Wiesławem Gołasem. Zamiarem twórców programu jest ukazanie osobowości aktora, poznanie jego przemyśleń o sztuce, aktorstwie, dotarcie do sekretu artystycznego rzemiosła i kunsztu Wiesława Gołasa. W programie pojawi się także jego córka, Agnieszka Gołas - Ners, autorka książek "Na Gołasa" i "Gołas". Struktura programu zakłada zilustrowanie opowieści o aktorze piosenkami z Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Dudek, filmów: "Ogniomistrz Kaleń", "Chudy i inni", "Jak być kochaną", "Lalka", "Zezowate szczęście", "Upał", "Żona dla Australijczyka", "Dzięcioł", "Czterej pancerni i pies", "Droga", "Kapitan Sowa na tropie". Przedstawienia teatralne: "Parady", "Zemsta", "Kto uratuje wieśniaka", "Wędrówki Mistrza Kościeja", "Grube ryby", "Zaczarowana królewna". Kroniki PKF, kadry z filmu Jerzego Ziarnika "Co to jest Dudek?" Dokument o Gołasie ma za zadanie przypomnieć wielką postać polskiego kina, teatru i kabaretu, zaprezentować bogactwo środków aktorskiego wyrazu, poznać opinię o świecie, ludziach i życiu. W dorobku autorki "Gołasa, absolutnie!", Ewy Haczyk - Plumley, pracującej na stałe w Brukseli, są dwa programy telewizyjne dla TVP1 z 2006 roku: "Kapitan" (o Włodzimierzu Lubańskim) oraz "Serenada dla wędrowca" (o Ericu - Emmanuelu Shmitcie), a także filmy krótkometrażowe "Słomkowy kapelusz" (2010) i Lipstick (2013). 11:00 OPIEKUNOWIE PAMIĘCI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dariusz Fedorowicz Scenariusz: Dariusz Fedorowicz Zdjęcia: Paweł Szczur, Mateusz Różański Film opisuje genezę powołania Komitetu Kopca Kościuszki w Krakowie i specyfikę jego działalności na przestrzeni dwóch stuleci. Narrację prowadzą obecni członkowie Komitetu na czele z urzędującym prezesem Mieczysławem Rokoszem. Dowiadujemy się o idei i potrzebie, która skłoniła ludzi do uhonorowania Tadeusza Kościuszki usypaniem pomnika mogiły. Przez kolejne dziesięciolecia, działania członków Komitetu ściśle związane były ze stanem technicznym Kopca, który wymagał ciągłych interwencji i napraw. Ale troska o inżynierską budowlę to jednocześnie troska o pamięć, tradycję, tożsamość i idee niepodległościowe. 12:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ZZA KULIS REŻIMU DO RWE Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Na dezerterów reżimu Wolna Europa czekała z otwartymi ramionami: uciekinierów z bezpieki, cenzury, wojska, aparatu partyjnego Kiedy wybierali wolność, zabierali na Zachód najpilniej strzeżone tajemnice reżimu. Potem siadali przed mikrofonami Głosu Ameryki i Wolnej Europy. Ich rewelacje o kulisach peerelu wywoływały w Warszawie polityczne wstrząsy. O uciekinierach z bezpieki na falach Radia Wolna Europa opowiedzą: historyk prof. Rafał Habielski i dr hab. Sławomir Łukasiewicz - badacz dziejów emigracji. Ponadto archiwalne nagrania radiowe audycji "uciekinierów reżimowych". 12:35 QUO VADIS? - ODC. 4/6 Serial historyczny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni W Ancjum dochodzi do spięć między Petroniuszem a Tygelinusem. Petroniusz sprytnie przymusza cezara, by wyraził zgodę na ślub Winicjusza i Ligii. Właśnie wtedy przyjeżdżają posłańcy z wieścią, że Rzym płonie. Winicjusz niespokojny o los ukochanej pędzi do Rzymu. Nie odnajduje dziewczyny w ogarniętym paniką mieście. Chilon wskazuje mu drogę do chrześcijan. Piotr apostoł prowadzi go do Ligii, lecz odrzuca propozycję Winicjusza, by opuścił miasto. Ze wzruszeniem przyjmuje jego wyznanie wiary i chrzci go. W trawionym ogniem mieście wybuchają rozruchy. Neron ze świtą wkracza na akwedukt i z jego wysokości, podniecony pożarem, śpiewa na tle płonącego miasta. Jego zachowanie rozwściecza tłum. Petroniusz uspokaja ludzi obietnicami chleba i igrzysk. Za radą Poppei, Tygelinus o podpalenie Rzymu oskarża chrześcijan. Neron podchwytuje ten pomysł. Petroniusz demaskuje intrygę Tygelinusa i zawiadamia Winicjusza o niebezpieczeństwie grożącym chrześcijanom. 14:25 HISTORIA BRONI - ATAK Z POWIETRZA. ODC. 2/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 15:25 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 4 KORONACJE Program historyczny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski Prowadzący: Piotr Legutko Przez pryzmat Wawelu pokazujemy ciągłość naszej historii i znaczenie, jakie to miejsce odegrało w dziejach narodu i państwa polskiego. W kolejnym odcinku cyklu "Tu wszystko jest Polską" prowadzący program Piotr Legutko dyskutuje z zaproszonymi gośćmi na temat roli Wawelu, jaką odegrał jako miejsce koronacyjne władców polskich. Wawel nie był pierwszym miejscem koronacyjnym władców piastowskich. Ale okazał się najistotniejszym. Czy rzeczywiście tak ważne było, gdzie król odbywa ceremonię? Kraków od 1320 r. pozostał stałym miejscem koronacji aż do czasów stanisławowskich. Nawet wówczas, gdy ośrodek polityczny przeniósł się do Warszawy, wzgórze wawelskie podkreślało ciągłość monarchii polskiej od gnieźnieńskich intronizacji po czas elekcji. 16:05 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 2 (BLOOD OF THE CLANS) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 17:10 HISTORIA POLSKI - GDAŃSK 1939 Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Karbowski Scenariusz: Grzegorz Karbowski Film dokumentalny o wydarzeniach 1939 roku w Gdańsku oraz ich genezie, nawiązującej między innymi do utworzenia Wolnego Miasta Gdańska i jego nazyfikacji w latach 30. Do przedstawianych przez dokument zagadnień należą tragiczne losy polskiej i żydowskiej ludności tego miasta, a także bohaterska obrona Westerplatte czy gdańskiego gmachu Poczty Polskiej. W filmie wykorzystano liczne materiały archiwalne, w tym również te dotąd nieznane szerszej publiczności. Dopełniają je fragmenty notacji filmowych ze świadkami historii, zrealizowanych przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Warstwę merytoryczną uzupełniają komentarze historyków oraz badaczy historii Gdańska XX wieku. 18:10 SPÓR O HISTORIĘ - PAŹDZIERNIK'56 Debata, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller 21 października 1956 roku na VIII Plenum KC PZPR - na fali rozliczeń za Poznańskich - przywrócono do władzy Gomułkę. Wybór towarzysza "Wiesława" przez wielu został przyjęty z entuzjazmem. Jego deklaracje dawały nadzieję na złagodzenie reżimu. Na zorganizowany 24 października na warszawskim Placu Defilad wiec przybyło około 400 tysięcy osób. Za "Wiesławem" szła legenda człowieka, który potrafi przeciwstawić się Stalinowi. Niejako w zapomnienie miał pójść fakt, że tuż po wojnie "Wiesław" deklarował, że "raz zdobytej władzy nie oddamy". W 1948 roku ten "komunista z krwi i kości" został oskarżony przez towarzyszy partyjnych o odchylenie prawicowo - nacjonalistyczne i pozbawiony stanowiska sekretarza Polskiej Partii Robotniczej. Trzy lata później Gomułkę aresztowano miedzy innymi pod zarzutem zdrady i współpracy z obcym wywiadem. Więzienie opuścił w 1954 roku. Dwa lata później został zrehabilitowany i przejął ster władzy. 19:10 STULECIE WINNYCH - ODC. 43 (S. IV, ODC. 4) Serial historyczny, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Małgorzata Retei, Michał Buszewicz, Ariadna Lewańska Zdjęcia: Piotr Śliskowski, Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Weronika Humaj, Lesław Żurek, Maria Pawłowska, Paweł Małaszyński, Filip Gurłacz, Iga Górecka, Sabina Bednarz, Oliwia Sekita, Dariusz Toczek, Magdalena Bendek, Maja Barełkowska, Artur Steranko, Paulina Policzkiewicz, Wojciech Kalita, Kinga Zygmunt Rodzina Winnych wspólnie kolęduje z okazji Jasełek. Jasiek, dumny z syna, chwali się, że ten jest najlepszy na roku. Ania i Andzia nie mogą się nacieszyć obecnością małego Stasia. Jerzyk szantażowany przez służby, znajduje się w dramatycznej sytuacji. Ceną za utrzymanie biznesu jest donoszenie na najbliższych. Rozwija się związek Mirki i Antka. Źle dzieje się w małżeństwie Basi i Tomka. Bliźniaczki są świadkami ich ciągłych kłótni. Kasia poznaje uroczego lekarza, kolegę z roku Ewy. Przyjazd papieża Jana Pawła II budzi w rodzinie Winnych nadzieję na lepsze. 20:05 OKRUCIEŃSTWA IWANA GROŹNEGO (IVAN THE TERRIBLE (IWAN DER SCHRECKLICHE)) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Peter Moers Film dokumentalny o Iwanie IV Groźnym, pierwszym władcy Rosji, który koronował się na cara w styczniu 1547 roku. Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Zasłynął okrucieństwem, zamordował swojego drugiego syna. Przypisuje mu się autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Iwan IV popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w państwie moskiewskim druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł. Miał też mnóstwo kochanek. Zalecał się do siostry Zygmunta Augusta i Elżbiety I. Zmarł w 1584 roku podczas rozgrywania partii szachów. Car Iwan IV, wielki książę moskiewski, pierwszy car Rosji. Przeszedł on do historii jako Iwan Groźny. Radzieccy historycy uważali go za silnego przywódcę, który walczył z korupcją i wyzyskiem. Był intelektualistą, jak na czasy, w których żył. Urodził się w 1530 roku w Moskwie. Gdy miał 3 lata, stracił ojca, wielkiego księcia Wasilija. Pięć lat później umarła mu matka Helena, prawdopodobnie w wyniku otrucia. Władzę w imieniu osieroconego Iwana przejęła magnateria. Bojarzy mieli go chronić. Tymczasem zamienili życie Iwana w piekło. Spadkobierca tronu musiał walczyć o pożywienie. Był poniżany, bez powodu przetrzymywany w zamknięciu i bity. Jednak przeżył. Przez następne lata chłopiec dorastał pod ścisłym nadzorem Kościoła. 17 - letni Iwan poślubił Anastazję Romanową, córkę jednego z bojarów. Anastazja była najwierniejszą towarzyszką Iwana. Lud wierzył, że car był dobry, nawet jeśli był despotyczny, ponieważ stał po jego stronie w walce z korupcją i zdeprawowanymi bojarami. Rządy Iwana IV są dzielone zwykle na dwa okresy: czas reform do około roku 1560 i lata terroru, które przyszły później. Po śmierci pierwszej żony Iwan zawarł kilka małżeństw z córkami rosyjskiej arystokracji, ale chciał, by następcą tronu został jego najstarszy syn Iwan Iwanowicz z małżeństwa z ukochaną żoną Anastazją. Ojciec i syn byli do siebie podobni. Jednak sprawy potoczyły się inaczej. Po dziesiątkach lat panowania, podejrzenia i strach przed zdradą sprawiły, że car popadł w paranoję. Coraz częściej tracił nad sobą kontrolę. Pewnego dnia spotkał synową ubraną jego zdaniem niestosownie i wpadł w gniew. Iwan Iwanowicz bronił żony przed ojcem. Sytuacja się zaostrzyła i Iwan pobił ukochanego syna na śmierć. Tym samym pozbawiał Rosję następcy tronu. Carem mógł zostać tylko jedyny brat zabitego, ale opóźniony w rozwoju. Zabicie własnego syna długo było tematem rozważań psychologów i artystów. Jakiej siły potrzeba, jakiego gniewu, żeby zabić własne dziecko? Po kilku latach umarł też Iwan - męczone dziecko, które stało się despotą. Pozostawił marnego następcę. Wkrótce bojarzy odzyskali władzę i wprowadzili w kraju chaos i zamęt. Epoka bezprawia skończyła się dopiero wraz z czasami Piotra Wielkiego, 200 lat później. Car Piotr osiągnął to, o czym marzył Iwan, nie przy pomocy brutalności i szaleństwa, lecz dzięki modernizacji i umocnieniu Rosji. Zbudował na Bałtyku port Sankt Petersburg, o który Iwan przez 30 lat na próżno prowadził wojnę. Przydomek Groźny po raz pierwszy pojawił się w mowie potocznej w XVIII wieku. Wywodzi się on z błędnego tłumaczenia rosyjskiego słowa grozny, które oznacza surowy, ale nie ma negatywnych konotacji. W XIX wieku kompozytor Modest Musorgski poświęcił carowi Iwanowi całą arię w swojej operze "Borys Godunow". 300 lat później Iwan wciąż pozostawał dobrym carem i był postacią kultową, Stalin zlecił zrobienie filmu o nim tak, aby był korzystny dla jego interesów. Zlecenie dostał awangardowy reżyser Siergiej Eisenstein. Film trafił na ekrany kin w 1940 roku. Jest to powierzchowny portret przepełniony sentymentalnym patosem. Każda epoka tworzy legendy według swoich potrzeb: po upadku Stalina Iwan stał się symbolem brutalnego tyrana. W okresie głasnosti za Gorbaczowa historycy należący do liberalnej opozycji posunęli się dalej i utożsamiali Stalina z Iwanem Groźnym, żeby go oczernić. W tamtych czasach negatywny obraz Iwana był na tyle żywy, że w skuteczny sposób służył potępieniu Stalina. 21:10 KRONIKI HITLERA - ODC. 1. OBIBOK I ŻOŁNIERZ. LATA 1889 - 1918 (HITLER CHRONICLES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 22:15 ŚWIADKOWIE ALBO NASZA MAŁA STABILIZACJA Spektakl teatralny, 43 min, Polska, 1963 Autor: Tadeusz Różewicz Reżyseria: Adam Hanuszkiewicz Aktorzy: Aleksandra Śląska, Adam Hanuszkiewicz, Zofia Kucówna, Czesław Wołłejko, Andrzej Łapicki, Zbigniew Zapasiewicz Zdjęcia: Władysław Forbert Inscenizacja sztuki Tadeusza Różewicza w reż. Adama Hanuszkiewicza, z jego udziałem oraz innych znakomitych aktorów: Aleksandry Śląskiej, Zofii Kucówny, Czesława Wołłejko, Andrzeja Łapickiego i Zbigniewa Zapasiewicza. Wersja zrekonstruowana cyfrowo. Podtytuł sztuki "Nasza mała stabilizacja" zrobił swoistą karierę. Bardzo szybko stał się uniwersalną formułą dla określenia stanu świadomości ludzi początku lat 60. (i nie tylko), nastawionych na pilnowanie swego i obojętnych wobec istotnych problemów współczesności. Poszczególnych części dramatu nie łączą ani osoby bohaterów, ani fabuła. Pierwsza część "Świadków" - rodzaj prologu - to poemat rozpisany na dwa głosy, uzasadniający ideę "naszej małej stabilizacji". Małych trosk "o szafę /i o spodnie w szafie i o poetykę / i porcelanę i estetykę /i kieliszki i etykę/"... Część druga to scena z życia pary małżonków. Wypowiadają banalne słowa, wykonują rutynowe czynności. Gra pozorów nie przesłania jednak pustki, jałowości, ukrytej niechęci, obojętności. Pozornie sielankową scenkę drastycznie puentuje opowieść mężczyzny o małym chłopcu, który morduje kotka. W części trzeciej dwaj mężczyźni, uparcie tkwiący w fotelach, odwróceni tyłem do siebie i świata, toczą zdawkowy dialog. Niby są to zwierzenia, tak szczere, jak tylko dwaj mężczyźni mogą ze sobą otwarcie rozmawiać. Naprawdę ich słowa niczego nie wyjaśniają. 23:05 GOŁAS, ABSOLUTNIE! Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Ewa Haczyk - Plumley, Ewa Haczyk - Plumley Film dokumentalny o Wiesławie Gołasie z okazji jego 85. urodzin. W programie: rozmowy z Wojciechem Młynarskim, Magdaleną Zawadzką, Ireną Kwiatkowską, Ryszardem Nawrockim, Franciszkiem Pieczką, Janem Kobuszewskim, Romanem Dziewońskim, Jarosławem Kilianem oraz wizyta w Teatrze Dramatycznym i Teatrze Polskim, a także wywiad z Wiesławem Gołasem. Zamiarem twórców programu jest ukazanie osobowości aktora, poznanie jego przemyśleń o sztuce, aktorstwie, dotarcie do sekretu artystycznego rzemiosła i kunsztu Wiesława Gołasa. W programie pojawi się także jego córka, Agnieszka Gołas - Ners, autorka książek "Na Gołasa" i "Gołas". Struktura programu zakłada zilustrowanie opowieści o aktorze piosenkami z Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Dudek, filmów: "Ogniomistrz Kaleń", "Chudy i inni", "Jak być kochaną", "Lalka", "Zezowate szczęście", "Upał", "Żona dla Australijczyka", "Dzięcioł", "Czterej pancerni i pies", "Droga", "Kapitan Sowa na tropie". Przedstawienia teatralne: "Parady", "Zemsta", "Kto uratuje wieśniaka", "Wędrówki Mistrza Kościeja", "Grube ryby", "Zaczarowana królewna". Kroniki PKF, kadry z filmu Jerzego Ziarnika "Co to jest Dudek?" Dokument o Gołasie ma za zadanie przypomnieć wielką postać polskiego kina, teatru i kabaretu, zaprezentować bogactwo środków aktorskiego wyrazu, poznać opinię o świecie, ludziach i życiu. W dorobku autorki "Gołasa, absolutnie!", Ewy Haczyk - Plumley, pracującej na stałe w Brukseli, są dwa programy telewizyjne dla TVP1 z 2006 roku: "Kapitan" (o Włodzimierzu Lubańskim) oraz "Serenada dla wędrowca" (o Ericu - Emmanuelu Shmitcie), a także filmy krótkometrażowe "Słomkowy kapelusz" (2010) i Lipstick (2013). 00:05 RONDELE - WIELKA ZAGADKA SPRZED 7000 LAT Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński Lektor: Jacek Kaczmarski Zdjęcia: Rafał Jerzak Ten fabularyzowany dokument to swego rodzaju opowieść - wędrówka po ziemiach naszego kraju i Europy przed bez mała 7000 laty, co bezpośrednio przekłada się na wysoki walor poznawczy i edukacyjny filmu. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom, animacji 3D, precyzyjnie zaplanowanym kadrom, widzimy świat, który już dawno przestał istnieć. Tego typu filmy w kinematografii polskiej praktycznie nie istnieją. Punktem wyjścia do filmu są stosunkowo słabo rozpoznane i zbadane rondele, które są najstarszymi, sięgającymi 7000 lat wstecz, przykładami monumentalnej architektury w Europie. Budowano je m.in. na Węgrzech, w Czechach, Austrii, Niemczech i, co najważniejsze, na terenie dzisiejszych ziem polskich. W sumie w Europie odkryto ich ponad 180. W 2014 roku w Polsce rozpoznane były tylko trzy tego typu konstrukcje, teraz jest już ich co najmniej 5. Rondele to budowle o konstrukcji drewniano - ziemnej o średnicy dochodzącej do stu kilkudziesięciu metrów, kolistego kształtu na planie okręgu, wznoszone przy użyciu prostych narzędzi przez społeczność najstarszych rolników, którzy przybyli na ziemie obecnej Polski z terenów naddunajskich. Ich budowę rozpoczęto około 4900 lat przed naszą erą. Po około 200 - 300 latach funkcjonowania zniknęły. W opinii profesora Lecha Czerniaka rondele były na obszarze Europy Środkowej nową instytucją społeczną, której wynalazek odegrał kluczową rolę w uformowaniu się nowego ładu społecznego po upadku kultury pierwszych rolników w początkach V tysiąclecia p.n.e. Podobne czy też zbliżone, co do swej funkcji budowle wielokrotnie obserwujemy w późniejszych czasach. Najbardziej spektakularnym i znanym, ale młodszym o ponad 1500 lat przykładem jest Stonehenge. Obiekty te na terenie Polski zostały rozpoznane m.in. pod Oławą w Drzemlikowicach, Bodzowie, Nowym Objezierzu, w Wenecji koło Biskupina, Tylicach w woj. kujawsko - pomorskim. W filmie zaprezentowane są, również inne spektakularne - praktycznie nieznane fakty związane z naszą zamierzchłą przeszłością. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NASZE MIEJSCE NA ZIEMI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki 1/ Nasze miejsce na Ziemi Tego zakątka na zapleczu dworca kolejowego Warszawa - Praga nie opisuje żaden przewodnik. Turyści nie mają najmniejszych powodów by tu zaglądać, a jednak są ludzie, którzy mówią o nim ciepło nasze miejsce na Ziemi. Każdy przedmiot, który się tu znajduje, ma swoją historię. Fundacja Kolejowe Przysposobienie Wojskowe zainteresowała się tym miejscem o 140 - letniej tradycji. Znalazły się tu nie tylko eksponaty z przeszłości, ale i repliki, np. replika tzw. tanku Piłsudskiego, czyli improwizowanego samochodu pancernego z okresu polsko - ukraińskich walk we Lwowie. Fundacja na zapleczu dworca stara się stworzyć zespół muzeów wojskowo - kolejowych, gdzie takie eksponaty znalazłyby swój dom. W pobliskim budynku członkowie Motoklubu Weteran już urządzili małą wystawę zabytkowych motocykli. To jedna wielka społeczność, którą łączy wspólna pasja miłość do historii. 2/ Bitwa pod Stokiem. Następnie przeniesiemy się w czasie w majową porę roku 1863. Car zadeklarował amnestię tym wszystkim powstańcom, którzy złożą broń. Oddział płk. Ignacego Mystkowskiego, który w Puszczy Kurpiowskiej urósł owej wiosny do 700 ludzi, postanowił odpowiedzieć na tę propozycję w bardzo dobitny sposób. My zaczynamy dziś zmagania z kolejną powstańczą zagadką; marzy nam się dokładne zlokalizowanie miejsca bitwy pod Stokiem. 01:40 EX LIBRIS - KSIĄŻKA HISTORYCZNA ROKU 2023 ODC. 9 Magazyn, 5 min, Polska, 2023 Prowadzący: Wiktor Świetlik, Antoni Dudek Lektor: Marek Bocianiak Wykonawcy: Marek Bocianiak Ex Libris. Książka Historyczna Roku 2023. Telewizja Polska, Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury ogłaszają kolejną edycję Konkursu "Książka Historyczna Roku" o Nagrodę im. Oskara Haleckiego. Ideą konkursu jest popularyzowanie dziejów Polski w XX wieku oraz promowanie czytelnictwa książek historycznych. Telewizję Polską w tym konkursie reprezentuje redakcja programu Ex Libris. Przygotujemy serię krótkich programów, które przedstawią widzom książki nominowane do poszczególnych kategorii. Rywalizacja o Nagrody im. Oskara Haleckiego będzie toczyć się w czterech kategoriach: a) najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku; b) najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku; c) najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako publikacja opracowana zgodnie ze standardami naukowymi, w tym zwłaszcza opatrzona wstępem naukowym oraz przypisami; d) najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako dziennik, relacje lub wywiady, które nie muszą spełniać rygorów przyjętych przy publikacjach o charakterze naukowym. Jury konkursu w każdej kategorii wybierze maksymalnie 10 książek nominowanych do nagrody, które następnie zostaną szczegółowo omówione przez redakcję programu Ex Libris. Swoich zwycięzców wskażą również czytelnicy, którzy od 1 do 31 października 2023 r. wybiorą w drodze głosowania internetowego najlepsze książki w kategorii naukowej i popularnonaukowej. Oprócz nagród jury ma prawo przyznać czterem publikacjom z listy nominowanych wyróżnienia o charakterze honorowym.