TVP Historia Sobota, 28.10.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1836 - na placu Concorde w Paryżu ustawiono obelisk - dar Egiptu dla Francji; 1950 - władze PRL dokonały wymiany pieniędzy, pozbawiając większość Polaków oszczędności; 1956 - trwają starcia w Budapeszcie; 1965 - Paweł VI podczas Soboru Watykańskiego II ogłosił dekrety regulujące stosunek Kościoła do innych wyznań; 07:10 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 49 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Krzysztof Łukaszewicz Scenariusz: Ewa Ratusińska, Anna Krasuska, Małgorzata Jurczak Aktorzy: Milena Staszuk, Dariusz Toczek, Jędrzej Jezierski, Agata Pieszko, Marta Jarczewska, Kuba Kochanek, Iwona Katarzyna Pawlak, Piotr Makarski, Dawid Pokusa, Mariusz Drężek, Sebastian Skoczeń, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Maciej Raniszewski, Robert Jarociński Oskarżona. Rok 1407. Hrabia Herman (Dariusz Kordek) i Barbara Cylejska (Marta Jarczewska) wyjeżdżają z Krakowa. Będzie ich eskortować Zawisza Czarny (Robert Jarociński). Królowa Anna (Milena Staszuk), posądzona o romans, zostaje zamknięta w komnacie w bocznym skrzydle zamku. W jej niewinność wierzą Mikołaj Trąba (Radosław Pazura) i jej spowiednik Jan Szafraniec (Dariusz Toczek), ale nie wierzy w nią Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń). Jagiełło postanawia wydać królową pod sąd, który "rozstrzygnie, czy królowa prowadziła się nieobyczajnie...". Greta (Iwona Katarzyna Pawlak), która przetrwała próbę wody, opuszcza Kraków i zaczyna życie w lesie. Katka (Anna Oberc) idzie z nią. Femka (Żaneta Homa) i Zyndram (Maciej Raniszewski) pogodzili się. Arunas (Filip Gurłacz) jedzie na Żmudź. Gdy banda Wojsława (Mariusz Drężek) napada na cieśli, z którymi jedzie, w zakapturzonej postaci rozpoznaje Saule (Agata Pieszko). 07:40 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 50 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Tomasz Wojtczuk, Marta Hryniak, Anna Krasuska Aktorzy: Milena Staszuk, Jacek Kopczyński, Lech Mackiewicz, Jędrzej Jezierski, Maciej Raniszewski, Żaneta Homa, Marcel Opaliński, Aldona Orman, Malwina Dubowska, Mieczysław Kadłubowski, Marek Piekarczyk, Marta Zgutczyńska, Sebastian Skoczeń, Marcin Piętowski, Radosław Pazura Proces. Jesień 1407. Królowa Anna (Milena Staszuk) dyktuje swemu spowiednikowi Janowi Szafrańcowi (Dariusz Toczek) listy do księżnej Aleksandry Mazowieckiej, do wuja Hermana z Cylii i do księżnej Anny Witoldowej, prosząc o wstawiennictwo wobec oskarżeń pod swoim adresem. Otto (Ksawery Szlenkier) melduje Wielkiemu Mistrzowi Ulrykowi von Jungingenowi (Szymon Nygard), że jego krakowska misja zakończyła się sukcesem. Wszyscy gadają o rozpustnej królowej. Zaczyna się proces królowej Anny, która bardzo źle znosi czekanie na wyrok. Mdleje. Wezwany medyk (Rafał Rosiak) podejrzewa, że królowa jest w ciąży. 08:15 W KOTLE HISTORII - NIHIL NOVI? A JEDNAK. STATUT ŁASKIEGO I KONSTYTUCJA. Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski "Nic nowego" zwykło się skrótowo mówić o dokumencie uchwalonym w Radomiu w 1505 roku. Tymczasem sam akt prawny, całkowicie niemal ograniczający władzę królewską i dopuszczający do podejmowania decyzji Izbę Poselską, nie tylko Senat, był przełomowy. Włączony do tzw. Statutu Łaskiego wszedł w skład pierwszej polskiej konstytucji. W programie kuchnia dla senatorów i szlachciców mniej zamożnych. 08:45 WOJOWNICY CZASU - W KRWAWYM POLU, CZYLI ŁUCZNICA 1863 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan W styczniu 1863 roku na ziemiach nieistniejącego formalnie od prawie siedemdziesięciu lat polskiego państwa, wybuchło powstanie. Było ono najdłużej trwającym niepodległościowym zrywem okresu porozbiorowego. Stoczono wówczas 1200 bitew i potyczek, a jedna z nich miała miejsce 18 marca na Mazowszu, pod Łucznicą. 09:35 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 6/9 - W CUDZEJ SKÓRZE Serial historyczny, przygodowy, 56 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak, Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Ewa Biała, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Lesień, Andrzej Precigs, Jerzy Trela, Roch Siemianowski, Marek Frąckowiak, Władysław Komar, Bożena Krzyżanowska, Marta Klubowicz, Maciej Kozłowski, Piotr Garlicki, Leon Niemczyk, Andrzej Bielski, Stanisław Michalski Czarny i Jaksa przyjeżdżają do Malborka. Czarny spotyka się z Benkiem i przekonuje go o niewinności Zyty. W tym czasie Jaksa dowiaduje się, że Sonnenberg ukrywa Zytę w pobliskich Barcianach. Benko zabija giermka Sonnenberga, po czym rani sam siebie i opowiada Sonnenbergowi, że napadł na nich... Benko z Rubieży. Sonnenberg przyjmuje go na miejsce zabitego sługi. Do Malborka przybywa poselstwo polskie. Arcybiskup Mikołaj z Gniezna żąda, by Krzyżacy zaniechali planowanego najazdu na Żmudź. Wielki Mistrz wypowiada wojnę Polsce, Litwie i Żmudzi. Podczas sfingowanego napadu Litwinów na poczet Sonnenberga Benko ratuje mu życie. Krzyżacy wysyłają Vogelwedera po Unę do Tczewa. W drodze odbijają ją Czarny i zbóje Kosookiego. 11:55 KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 2 (JOANNA LUMLEY'S HIDDEN CARIBBEAN) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Aktorka i prezenterka Joanna Lumley odkrywa dwa najbardziej intrygujące kraje na Karaibach, by podzielić się ich ukrytymi skarbami. Swoją przygodę rozpoczyna w kubańskiej stolicy Hawanie, a kończy w tętniącym życiem Haiti. Oba kraje z pewnością nie należą do najbogatszych, lecz są obfite pod wieloma innymi względami. Miasta pełne kolorowych ulic tętniących rytmem życia ustępują miejsca dziewiczym wybrzeżom, nieskazitelnym plażom, majestatycznym górom i bujnym lasom. Joanna Lumley testuje drinki, podawane w wydrążonym ananasie, podziwia występy tancerzy i muzyków, namorzyny oraz stado flamingów. Zwiedza aptekę w której czas zatrzymał się jakieś sto lat temu. Ze zrozumieniem odnosi się do objawów kultu Che Guevary i Fidela Castro. Haiti, najuboższe państwo na zachodniej półkuli, swoją rewolucję przeżyła już na przełomie XVIII i XIX wieku, a i potem nie omijały ją katastrofy. Widać skutki trzęsienia ziemi z 2012 roku. Brytyjka także tutaj szuka ludzi, mających nadzieję na lepszą przyszłość oraz niewykorzystanych w pełni atutów: czystych plaż, zatok idealnych dla surferów, zapierających dech w piersiach widoków, stylowych budynków. Obserwuje wypiek bezglutenowego chleba z manioku, płynie sfatygowaną żaglówką na wyspę, odkrytą niegdyś przez osławionego pirata Morgana, gdzie jest świadkiem obrzędów voodoo. Kibicuje artystom, próbującym znaleźć kupców na makabryczne rzeźby i malowidła. Robiąc zakupy w Santiago de Cuba, demonstruje, na czym polega różnica między sklepami państwowymi i prywatnymi. W Port - au - Prince załatwia kilku dzieciom ulicy pobyt w ośrodku opieki. 12:55 WIELKI KAUKAZ (THE GREATER CAUCASUS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Henry M. Mix Dokument prezentuje stosunkowo mało znany obszar Kaukazu na południowo - wschodniej granicy Europy. Najwyższe góry kontynentu, obfitujące w liczne szczyty i najprzeróżniejsze rzadkie gatunki zwierząt (jak bizony górskie), tworzą panoramę spektakularnej przyrody, nietkniętej bezpośrednią działalnością człowieka. Poszczególne gatunki współegzystują w harmonijnym ekosystemie wzajemnych relacji i wpływów w sposób niezakłócony od wieków. Kolejne pory roku przynoszą kolejne etapy cyklu życia i egzystencji. Klasyczna konstrukcja dokumentu jest oparta na wysokiej jakości zdjęciach oraz lekkim komentarzu na wysokim merytorycznie poziomie. 13:50 HISTORIA ŻYWA S.I - ŻOŁNIERZE SPOD ARNHEM Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marcin Kwiatkowski, Maciej Kuszewski, Paweł Długołęcki Scenariusz: Marcin Kwiatkowski, Maciej Kuszewski, Paweł Długołęcki Zdjęcia: Rafał Chudziak, Paweł Latałło, Waldemar Kolsicki Reportaż z imprezy plenerowej pt. "Walkiria", jaka co roku w sierpniu, odbywa się na poligonie w pobliżu Wilczego Szańca pod Kętrzynem. W roku 2015 scenariusz widowiska historycznego zakładał odtworzenie epizodów z walk 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskeigo. W widowisku wzięły udział grupy rekonstrukcyjne odtwarzające wojska polskie i niemieckie w tym jednostki pancerne. W programie dowiemy się, kim są skaczący na spadochronach oraz jeżdżący czołgami rekonstruktorzy a także jak wyglądają kulisy ich pasji. 14:20 FOTOHISTORIE - NA SŁUŻBIE Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Dariusz Fedorowicz, Marek Szczepanek Fotografia od samego początku była wykorzystywana przez różne służby jako narzędzie do dokumentacji i identyfikacji. Wraz z rozwojem technologii fotograficznej, stawała się coraz bardziej precyzyjnym i niezawodnym źródłem informacji. W odcinku przyglądamy się genezie fotografii policyjnej, jej ewolucji technicznej i standardom wykonywania zdjęć. Szczególną uwagę skupiamy na zastosowaniach fotografii w pracach prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej, gdzie fotografia stanowi nieodzowne narzędzie w procesach śledczych i dochodzeniach. Odwiedzamy Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, by przyjrzeć się samolotom i ich roli w zadaniach rozpoznawczych, wywiadowczych i fotogrametrycznych. Opowiadamy o początkach i roli fotografii rentgenowskiej, a także analizujemy zakres wykorzystania fotografii w pracach przy konserwacji i renowacji zabytków na przykładzie Ołtarza Wita Stwosza. 16:25 ARABSKA WYPRAWA LEVISONA WOODA - ODC. 3/5 (ARABIA WITH LEVISON WOOD 1) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Neil Bonner Duszą i twarzą tej niezwykłej podróżniczej serii jest brytyjski podróżnik Levison Wood, który próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym dzisiaj jest Arabia. Okazuje się krainą kontrastów, nie tylko krajobrazowych. Kraje pogrążone w chaosie sąsiadują z dobrze prosperującymi, enklawy nowoczesności ze średniowieczem. Bijące w oczy bogactwo z ludźmi, którzy stracili wszystko i żyją na śmietniskach. Film jest po trosze etnograficzny, bo naszego podróżnika interesuje wszystko. Zachwyca się naturą, ale nie arabskim stylem rządzenia. Zagaduje młodych, a nawet kobiety (po uzyskaniu zgody ich mężów lub ojców). Nie rezygnuje z pomocy miejscowych przewodników. W pierwszym odcinku Wood w dwa tygodnie przemierza Irak, a raczej to, co z niego zostało po amerykańskiej interwencji i serii wojen domowych - od północnej części, kontrolowanej przez Kurdów po rozlewiska Szatt al - Arab. Nie jest to bezpieczna podróż, na drogach są gęsto ustawione blokady i posterunki kontrolne, spać można tylko w militarnych bazach. Oprócz żołnierzy regularnych armii Anglik spotyka oddziały ochotników. Jest świadkiem strzelaniny i zdobywania wioski opanowanej przez ISIS. Często filmuje z ukrycia. Podczas przechadzki po ruinach starej części Mosulu znajduje nieużywaną kamizelkę terrorysty samobójcy, rozmawia ze snajperem, który ma na koncie 343 zabitych wrogów (tydzień później sam zostaje odstrzelony), zagląda do piwnicy, w której ukrywał się Saddam Husajn. Drugi odcinek ma zupełnie inny charakter. Przemknąwszy przez Kuwejt, Brytyjczyk objeżdża Półwysep Arabski. Zwiedza Oman, zwany klejnotem Arabii. Robi zakupy na targowiskach, przebiera się za Beduina, wspina się na najwyższą górę, częściowo na wielbłądzie, częściowo na własnych nogach przemierza 250 kilometrów przez pustynię. Granicę ogarniętego wojną domową Jemenu przekracza nieoficjalnie, jednak droga na zachód jest zamknięta. W trzecim odcinku Wood omija tereny kontrolowane przez zwaśnione plemiona, gangi kryminalistów i Al - Kaidę drogą morską, na zaszczurzonym statku z hinduską załogą, lękliwie wyglądającą piratów. Nieplanowany wcześniej tranzyt przez Róg Afryki - Somalię i Dżibuti kończy w Arabii Saudyjskiej - kolebce arabskiej cywilizacji. Rząd przydziela mu opiekuna, który czujnie przysłuchuje się jego rozmowom. Podróżnik zagląda do wiosek, gdzie nawet dzieci noszą sztylety - symbole prestiżu i niezależności. Gościnni gospodarze częstują go mlekiem wielbłąda, kultywują dawne obyczaje, równocześnie są aktywni na Instagramie. Wood spotyka młodych ludzi, zafascynowanych Zachodem i pielgrzymów, zmierzających do Mekki. Wizytuje opuszczone miasteczko, którego mieszkańcy przenieśli się do nowoczesnych wieżowców i stację kolejową, gdzie słynny Lawrence z Arabii, dokonał pierwszego sabotażu. W Jordanii przemierza malowniczą skalistą pustynię Wadi Rum. 17:15 EX LIBRIS - KSIĄŻKA HISTORYCZNA ROKU 2023 ODC. 5 Magazyn, 5 min, Polska, 2023 Prowadzący: Wiktor Świetlik, Antoni Dudek Lektor: Marek Bocianiak Wykonawcy: Marek Bocianiak Ex Libris. Książka Historyczna Roku 2023. Telewizja Polska, Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury ogłaszają kolejną edycję Konkursu "Książka Historyczna Roku" o Nagrodę im. Oskara Haleckiego. Ideą konkursu jest popularyzowanie dziejów Polski w XX wieku oraz promowanie czytelnictwa książek historycznych. Telewizję Polską w tym konkursie reprezentuje redakcja programu Ex Libris. Przygotujemy serię krótkich programów, które przedstawią widzom książki nominowane do poszczególnych kategorii. Rywalizacja o Nagrody im. Oskara Haleckiego będzie toczyć się w czterech kategoriach: a) najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku; b) najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku; c) najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako publikacja opracowana zgodnie ze standardami naukowymi, w tym zwłaszcza opatrzona wstępem naukowym oraz przypisami; d) najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku, rozumiane jako dziennik, relacje lub wywiady, które nie muszą spełniać rygorów przyjętych przy publikacjach o charakterze naukowym. Jury konkursu w każdej kategorii wybierze maksymalnie 10 książek nominowanych do nagrody, które następnie zostaną szczegółowo omówione przez redakcję programu Ex Libris. Swoich zwycięzców wskażą również czytelnicy, którzy od 1 do 31 października 2023 r. wybiorą w drodze głosowania internetowego najlepsze książki w kategorii naukowej i popularnonaukowej. Oprócz nagród jury ma prawo przyznać czterem publikacjom z listy nominowanych wyróżnienia o charakterze honorowym. 17:30 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 9 PIOTR JAROSZEWICZ. CZŁOWIEK BIERUTA, CZŁOWIEK GOMUŁKI, CZŁOWIEK GIERKA. CZŁOWIEK - ZAGADKA. Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Piotr Jaroszewicz. Jego kariera była długa i bardzo zagadkowa. Do dziś nie wiemy, dzięki czemu szeregowiec w ciągu trzech lat został generałem brygady, dlaczego nauczyciel budował przemysł zbrojeniowy w rządzie Bieruta, a stanowisko wicepremiera zachował także za Gomułki, by następnie awansować na premiera u boku Gierka. No i nie wiemy, z jakiego powodu i przez kogo Jaroszewicz został, wraz ze swoją drugą żoną Alicją, zamordowany we własnym domu. Odcinek pt. Człowiek Bieruta, człowiek Gomułki, człowiek Gierka. Człowiek - zagadka przypomina życiorys i karierę Jaroszewicza, a opowiadają o nich historyk dr hab. Mirosław Szumiło oraz autor i narrator cyklu "Towarzysze sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 18:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 16/24 Serial sensacyjny, wojenny, 55 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Danuta Kowalska, January Brunow, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz-Różycka, Ewa Sałacka, Jacek Kałucki, Witold Skaruch, Maciej Kozłowski, Piotr Krukowski, Małgorzata Wachecka, Andrzej Grabarczyk, Małgorzata Gudejko Czarek jedzie do Paryża, aby dostarczyć wywiadowi francuskiemu klucz do szyfru Kriegsmarine. Z rozszyfrowanych depesz wynika, że Niemcy mają informacje o stanie marynarki francuskiej. W zamian za swoją przysługę Czarek chciałby uzyskać pomoc przy wyjaśnianiu sprawy księżny Hohenlohe oraz co najmniej dziwnych ataków prasy angielskiej i amerykańskiej, które dotyczą "korytarza gdańskiego" i związanej z nim polityki polskiej wobec Niemców. Czarek sądzi, że księżna przekazuje Niemcom informacje uzyskane od licznych znajomych, wśród których są przedstawiciele francuskiej prawicy, niemieckich sojuszników Hitlera, angielskich przemysłowców. Dobrze przygotowana akcja wywiadu francuskiego udaje się. Ze znalezionych tajnych dokumentów wynika, iż wszelkich informacji o stanie marynarki francuskiej dostarczał Niemcom komandor Blanchard, a ataki koncernów prasowych sowicie opłacone zostały przez Niemców. Księżna zostaje aresztowana, sprawa nagłośniona. W czasie swojego pobytu we Francji Czarek dowiaduje się, że kanclerzem Niemiec został Adolf Hitler. 19:00 GIGANCI HISTORII - JAN MATEJKO Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Jeden z najwybitniejszych artystów w historii Polski. Piewca wielkich zwycięstw i wnikliwy odtwórca przełomowych momentów. Budziciel sumień i niedościgły wyraziciel snów o potędze. To właśnie dzięki niemu możemy wyobrazić sobie, jak wyglądał dramatyczny sprzeciw Tadeusza Reytana, zaduma Stańczyka nad losami Rzeczypospolitej czy czułe gesty Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny. Jego wizje wydarzeń historycznych na trwałe zapisały się w naszej zbiorowej pamięci. Niewysoki wzrostem, a wielki swym talentem - Jan Matejko. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 43 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:00 WIELKI SZU Film sensacyjny, 95 min, Polska, 1982 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Nowicki, Andrzej Pieczyński, Karol Strasburger, Dorota Pomykała, Leon Niemczyk, Grażyna Szapołowska, Teresa Sawicka, Jan Frycz, Grażyna Trela, Jerzy Bończak "Wielki Szu" był jednym z największych kinowych przebojów w Polsce w 1983 r. - obejrzało go wówczas ponad 2 miliony widzów, a recenzenci rozpływali się w zachwytach, chociaż to tylko dobrze zrobione kino popularne. "Tylko" albo raczej "aż": takiemu kinu dochowują wierności widzowie, marzą o nim aktorzy, a kolejnym pokoleniom reżyserów śnią się takie udane pod każdym względem obrazy. Tajemnica sukcesu tkwi w umiejętnościach reżysera (doświadczony, pamiętny jako twórca Kargulowo-Pawlakowej trylogii Sylwester Chęciński), scenarzysty (znakomity debiut Jana Purzyckiego), w doborze aktorów (szczególnie Jana Nowickiego jako tytułowego mistrza karcianej szulerki oraz Andrzeja Pieczyńskiego jako jego ucznia), a wreszcie w zręcznej grze uczuciami widza, który niemal bezwiednie poddaje się ekranowej fikcji. Tłem wydarzeń w filmie Chęcińskiego jest "gierkowska" Polska lat 70.: Polska marzeń o mniej szarym życiu i blichtru ówczesnych nowobogackich "elit". Na tym tle twórcy kreślą portret nieco staromodnego samotnika i outsidera, "triumfatora z piętnem przegranej w oczach", który - wybrawszy w młodości specyficzną i niezgodną z prawem drogę postanowił szukać sensu istnienia w doskonaleniu swych umiejętności. Ale jeszcze ważniejszy jest w "Wielkim Szu" swoisty pojedynek między mistrzem i uczniem, wielkim kanciarzem zmęczonym życiem, wyposażonym w życiową mądrość, doświadczenie i dystans a młodzikiem zafascynowanym jego osobowością, głodnym sukcesu i pieniędzy, trawionym gorączką rodzącego się nałogu. Starzejący się, ale wciąż znany w środowisku karciany szuler, zwany Wielkim Szu, po pięciu latach pobytu w więzieniu wraca do domu, jednak młoda i piękna żona nie wierzy, by mógł się zmienić. Proponuje mu rozwód i podział pokaźnego majątku. W poszukiwaniu spokojnej przystani Szu dociera do miasteczka Lutyń, gdzie chce wziąć udział w licytacji domu. Młody taksówkarz, Jurek, zawozi go do mistrza ceremonii, miejscowego potentata Mikuna, który sam zamierza nabyć licytowaną posiadłość. Przy okazji gość rozgrywa z nim partię bilarda i przegrywa parę tysięcy złotych. Zadowolony Mikun proponuje mu rewanż w pokera. Traci pół miliona złotych. Po wyjściu mężczyzny dzwoni do znajomego szulera z Warszawy, Denela, prosząc, by odegrał się w jego imieniu. Poker stanowi też życiową pasję Jurka, który długo prosi Szu, by zechciał zdradzić mu swoje sekrety. Stary mistrz próbuje wyperswadować chłopakowi jego zainteresowania, ale w końcu ulega namowom i udziela Jurkowi pierwszych lekcji. Wezwany przez Mikuna Denel odmawia gry z Wielkim Szu, nie czując się na siłach, by zmierzyć się z takim przeciwnikiem. Wściekły Mikun zmusza szulera do zwrotu wygranej gotówki. Po odjeździe gościa przekonuje się, że zamiast banknotów dostał kawałki pociętego papieru, ale pogoń nie przynosi rezultatu. Szu przybywa w towarzystwie Jurka do Wrocławia. Taksówkarz błaga o przekazanie mu sekretu, który uczyni go mistrzem. Dzięki otrzymanym wskazówkom ogrywa doszczętnie dwóch miejscowych oszustów. Tymczasem odpoczywający na basenie Szu zostaje zaatakowany przez niejakiego Lipo, który ma do niego zadawnione urazy. 21:50 DOM POD DWOMA ORŁAMI - ODCINEK 9 Serial historyczny, 46 min, Polska, 2021 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Małgorzata Kopernik, Waldemar Krzystek Zdjęcia: Piotr Kukla Aktorzy: Adam Baciński, Thomas Christian, Nina Czerkies, Eugeniusz Diaczkow, Martyna Diłaj, Aneta Gidelska, Karolina Gruszka, Justyna Janowska, Joanna Kasperska, Andrzej Konopka, Anna Kozłowska, Eryk Lenartowicz, Roman Leus, Agnieszka Mandat, Sonia Mietielica W Domu pod Dwoma Orłami zostaje zatrudniona Fela. To Polka, która ma szpiegować dla gestapo. Lisa szybko nawiązuje z nią jednak porozumienie. Fela pomaga jej opiekować się małą Helenką. Pewnego dnia zrywa ich z łóżek przymusowa ewakuacja. Lisa umieszcza w metalowej kasecie pamiątki oraz pamiętnik i chowa ją w piwnicy. W mieście panuje chaos i panika. Ludzie pragnący dostać się do pociągu tratują siebie nawzajem. W zamieszaniu Lisa traci z oczu córeczkę. Nie ma jej wśród tłumu, ani wśród leżących przed stacją ciał zamarzniętych dzieci. Lisa odnajduje ją po powrocie do domu. To Fela uratowała jej córeczkę. Tymczasem do Breslau wkracza Armia Czerwona. Dom pod Dwoma Orłami po przejściu wyzwoleńczej armii jest splądrowany. Fakt, że dziennik Lisy urywa się tak nagle jeszcze bardziej intryguje Mariannę. Nie wie co stało się z Lisą i jej córeczką. Jedynym łącznikiem z tajemniczą przeszłością może być tylko Babcia Zofia. Ona, gdy skończyła się wojna może wracać do siebie. W wyniku jałtańskiego ładu jej dom, jak i cały dorobek życia, nie jest już jej własnością. Został bowiem upaństwowiony. Co więcej, ich rodzinne strony nie należą teraz do Polski, tylko do Związku Radzieckiego. Zofia Szablewska, przyjeżdża nie do Breslau, a do Wrocławia jako repatriantka. Zamieszkuje w Domu pod Dwoma Orłami. Jej współlokatorem jest Jan Liski, oficer Urzędu Bezpieczeństwa, który samotnie wychowuje Kazimierza Lacha, swego pasierba. W Domu pod Dwoma Orłami jest jeszcze jedno głodne i przestraszone dziecko wojny, Helenka. Choć Liski rozpoznaje w dziecku Niemkę, Zofia postanawia przygarnąć i zaopiekować się sierotą. 22:45 DOM POD DWOMA ORŁAMI - ODCINEK 10 Serial historyczny, 46 min, Polska, 2021 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Waldemar Krzystek, Małgorzata Kopernik Zdjęcia: Piotr Kukla Aktorzy: Agnieszka Mandat, Sonia Mietielica, Thomas Christian, Adrian Zaremba, Mateusz Rusin, Klara Williams, Jan Litvinovitch, Karolina Gruszka, Małgorzata Zajączkowska, Andrzej Konopka, Daria Polunina, Andrew Zhuravsky, Eryk Lenartowicz, Karolina Rzepa, Adam Ferency Liski przynosi Zofii wyczekiwaną wiadomość - znalazł jej syna, Zbyszka. Jadą do Jeleniej Góry, jednak na miejscu, zamiast syna Zofia rozpoznaje w przedstawionym jej mężczyźnie... Wasylkę. Żeby uniknąć zdemaskowania, on sięga po broń, ale Liski jest szybszy. Później Zofia jedzie do Lwowa, udaje jej się spotkać z Aksinią. Kobieta opowiada, że Zbyszek dokonywał rzezi, ale został złapany w przez UPA. Później Wasylko upił kompanów i uwolnił go, a Zbyszek w zamian dał mu swoje dokumenty. Brat Zofii, Maurycy, także przeżył ukraińską rzeź. W zakładzie dla nieuleczalnie chorych Zofia spotyka kompletnie łysego, pozbawionego brwi i rzęs staruszka. Mimo starań, Zofii nie udaje się zabrać brata do Polski. Maurycy jako obywatel radziecki musi żyć i umrzeć w ZSRR. Do Wrocławia przyjeżdża Karl Weber. Jest już stary i żegnając się ze światem chciałby jeszcze raz pobyć w Domu pod Dwoma Orłami. Gdy Karl widzi młodą Helenę, poznaje natychmiast córkę ukochanej siostry. Zofia i Karl umawiają się na następny dzień, ale Karl umiera w nocy w hotelowym pokoju. Ponad pół wieku później Paul przylatuje z Ukrainy do Wrocławia. Nie są już z Marianną tą samą beztroską, szczęśliwą parą jak niedawno. Są skupieni na tym czego się dowiedzieli o przeszłości swoich rodzin. Marianna uważa, że Helena nie można dłużej bać się okazywania uczuć, bólu, który paraliżował ją przez całe życie. Wyrzucanie z pamięci niemieckiej przeszłości było na nic. Marianna wyznaje matce swoje głębokie uczucie... ale w języku niemieckim. Ujawnienie prawdy wszystkim przynosi ulgę. 01:40 BERŁO Z BRĄZU - SYMBOL ZMIANY CYWILIZACYJNEJ Dokument fabularyzowany, 72 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński "Berło z brązu - symbol zmiany cywilizacyjnej" to fabularyzowany dokument opowiadający o czasach sprzed około 4000 lat, kiedy to na obszarach dzisiejszej Polski i Europy nastąpiło przejście z epoki neolitu do epoki brązu. W tym właśnie okresie miał miejsce gwałtowny skok technologiczny i cywilizacyjny.