TVP Dokument Wtorek, 01.11.2022 08:25 KSIĄŻĘ FILIP, MĄŻ KRÓLOWEJ (THE QUEEN'S HUSBAND) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania/Francja, 2015 Reżyseria: Anas Feuillette, Fx Goby Biograficzny film dokumentalny przedstawia historię życia Filipa, księcia Edynburga, męża królowej Elżbiety II od ponad 70 lat, najdłużej panującego księcia małżonka w historii monarchii brytyjskiej. Był najdłużej żyjącym męskim członkiem królewskiej rodziny. Zawsze stał przy żonie lub dwa kroki za nią, zgodnie z protokołem. Był wysoki i dystyngowany, szorstki, kontrowersyjny, dowcipny i trochę nieobliczalny. Co tak naprawdę wiemy o mężu królowej Elżbiety II? 09:25 MOTYLE (BUTTERFLIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Alberto Jos Redondo Villa Dokument o motylach. Pokazuje ekologiczne relacje niektórych z najbardziej niesamowitych motyli, jakie występują w faunie iberyjskiej. Współzależności drapieżnik - ofiara, dużo wiedzy na temat technik obrony i ukrywania się; poznamy siedliska i stan ochrony tych pięknych, kruchych stworzeń. Czynniki, które doprowadziły do spadku ich populacji i klucze do odzyskania tej fascynującej części bioróżnorodności. Półwysep Iberyjski to dom ponad połowy gatunków motyli całego kontynentu. Blisko 250 gatunków osiedliło się w różnego typu habitatach. Od najwyższych gór po wybrzeża. Od pustyni po bujne lasy. Niektóre z nich trudno zauważyć. Natomiast inne przyciągają uwagę ubarwieniem i wzorami. Drapieżcy nieustannie polują na gąsienice, więc niektóre z nich żywią się toksycznymi roślinami, by ich nie pożarto, a inne kryją się wśród roślin. Po niezwykłej transformacji - mozaiki barw szukają kwiatów, by spijać ich nektar. Te owady zawsze fascynowały. Są delikatne i bardzo ważne dla ekosystemu. Najliczniejszym gatunkiem są modraszkowate - rodzina niewielkich motyli obejmująca najwięcej gatunków. Motyle są odzwierciedleniem zdrowia naszego otoczenia. W ciągu zaledwie paru lat straciliśmy ogromną część motyli na naszych polach. Jeśli będziemy w stanie utrzymać różnorodność roślin i prowadzić zrównoważoną uprawę pól, uda się zachować populacje motyli, a z nimi resztę ekosystemu, od którego zależymy. 10:25 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 1 MAGGIORE (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odcinek 1. Jezioro Maggiore (Lago Maggiore) to drugie co do wielkości jezioro we Włoszech, leżące na granicy Włoch i Szwajcarii, około 80 km od Mediolanu. Nad taflą turkusowej wody górują zaśnieżone masywy Alp. Starożytni Rzymianie nazywali ten akwen Lacus Verbanus, od bujnie porastającej go werbeny. Do dziś można podziwiać wspaniałą śródziemnomorską roślinność, występującą tu dzięki łagodnemu klimatowi. Na jeziorze Maggiore znajduje się 11 wysp. Najpopularniejszą z nich jest, najbliższa stałego lądu, Isola Bella, czyli Piękna Wyspa. Nazwana została na cześć Isabelli D'Addy, hrabiny Borromeo. W centralnej części wyspy znajduje się wspaniały pałac w stylu barokowym, nazwany od jego fundatorów i właścicieli Pałacem Boromeuszy. W Szwajcarii, w kantonie Ticino znajduje się jest jedna czwarta jeziora Maggiore. Oszałamiająco piękne widoki górskich masywów, rześkie powietrze, łagodny klimat sprawiają, że ta część jeziora również jest warta uwagi. Kanton jest włoskojęzyczny, wpływy Italii są tutaj widoczne w architekturze, kuchni oraz w mieszance włoskiego i szwajcarskiego stylu życia. 11:25 MAŁE I NIESPODZIEWANE ODKRYCIE ŚMIERCI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1990 Scenariusz: Antoni Halor Zdjęcia: Marek Uhma, Jarosław Sikora Muzyka: Julian Gembalski Film dokumentalny Antoniego Halora, poświęcony historii fresków i polichromii w drewnianym kościółku w Bierdzanach koło Opola. Przypadkowego odkrycia dokonał ówczesny proboszcz parafii, ks. Marian Zagoń, w czasie remontu w 1968 roku. Dociekliwość i upór księdza wsparte intuicją i doświadczeniem artysty Pawła Szneli pozwoliły na odkrycie niezwykle starej polichromii, której istnienie negowali specjaliści. Koszt odsłonięcia cennych malowideł pokrywających całe wnętrze kościółka poniosła parafia, gdyż konserwator odmówił wsparcia. W latach 1972 - 1983 mieszkańcy sami wykonali większość prac pomocniczych u boku wynajętych konserwatorów. "Legendarną Śmierć", właściwy powód poszukiwań, odkryto na samym końcu. Ten niezwykły wyczyn małej społeczności nigdy nie został należycie doceniony, ale pozostało dzieło i duma mieszkańców. 14:00 BOTSWANA GINĄCY, AFRYKAŃSKI RAJ (BOTSWANA - AFRICA'S LAST WILDLIFE PARADISE / MITTENDRIN - BOTSWANA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Alexander Sass Film dokumentalny, w którym poznamy najciekawsze dzikie zwierzęta w fascynującym kraju, jakim jest Botswana. Kraj ten posiada różnorodną faunę i jest jednym z ostatnich miejsc w Afryce, gdzie mogą one nadal swobodnie żyć. Nakręcony w HFR z szybkością 50 klatek na sekundę materiał filmowy dzikiej przyrody zabiera widza na ekscytujące safari do delty Okawango. Odwiedzamy chatę zamieszkałą wyłącznie przez buszmenów z południowej Afryki, a także Park Narodowy Chobe, w którym żyje wiele słoni. Następnie udajemy się do solniska Makgadikgadi w północno - wschodniej Botswanie - kolebki Homo Sapiens. Tutaj odwiedzamy surykatki, zebry i podziwiamy widoki na zapierające dech w piersiach wodospady Wiktorii. Opowieść zaczyna się w Botswanie na skraju pustyni Kalahari. Rozległa, niekończąca się, na wpół jałowa i piaszczysta sawanna rozciąga się na olbrzymim obszarze Afryki Południowej. To tu żyje lud Buszmenów - zwanych San - rdzennych mieszkańców Afryki Południowej. San mieszkają niedaleko Ghanzi i prowadzą tu farmę z niewielkim hotelem. Witają bardzo gorąco przyjezdnych. To będzie ekscytująca wyprawa! Niesamowita, rozległa przestrzeń - dziewicza przyroda jak okiem sięgnąć. Odwiedzimy też deltę Okawango w Botswanie południowo - zachodniej. Ta największa na świecie delta śródlądowa istnieje dzięki rzece Okawango - raz do roku zalewającej te tereny. Tworzy całą sieć ukrytych kanałów, dróg wodnych, wysepek i naturalnych lagun. 20 tysięcy km kwadratowych równin zalewowych jest habitatem dla 444 gatunków ptaków, 64 gatunków gadów, 33 gatunków płazów, 71 gatunków ryb i 122 gatunków ssaków. 15:00 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Cykl dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2. Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 16:00 PERE LACHAISE - NEKROPOLIA PARYŻA (PERE LACHAISE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Christophe D’Yvoire, Augustin Viatte Film dokumentalny o słynnym cmentarzu Pere Lachaise w Paryżu. Cmentarze to naturalne świątynie pod gołym niebem, które mają własne kodeksy, estetykę, gospodarzy i organizację, a te głęboko odzwierciedlają kulturę i przekonania ludzi mieszkających w pobliżu. Za ich murami znajdujemy wspomnienia, historie ludzkie, emocje i zadumę. Wiele grobowców ma formę wysokich kapliczek. To wszystko sprawia, że łatwo się tutaj schować, poczuć jak w labiryncie. Rocznie Pere Lachaise odwiedzają trzy miliony turystów. Pielgrzymują do grobów słynnych twórców i artystów. Chopin, Proust, Edith Piaf, Montand i Signoret, Apollinaire, Oscar Wilde czy Pierre Desproges to tylko garść z długiej listy nazwisk. To największy i najsławniejszy cmentarz paryski, założony w 1804 roku w ogrodach przylegających do willi Mont - Louis, podarowanej przez Ludwika XIV swojemu spowiednikowi, francuskiemu jezuicie - Pere Lachaise. Miejsce pamięci, a zarazem coraz bujniejszy żywioł przyrody, anektowany przez rośliny i zwierzęta, które na cmentarzu Pere Lachaise znalazły swój azyl. Spacer po Pere Lachaise to niezwykła podróż. Osoby odwiedzające cmentarz odkrywają przepiękny ogród, w którym można obserwować zmieniające się pory roku, a to rzadkość w mieście. Nawet jeśli przyszliśmy tu wyłącznie ze względu na grobowce, zwrócimy uwagę na drzewa, liście, kasztany, alejki, innych zwiedzających, ptaki, przemykającego gdzieś kota - to wszystko kojarzy się z życiem, nie ze śmiercią. Każda epoka ma własną pamięć. Na cmentarzu Pere Lachaise niepodzielnym władcą okazuje się czas. Zmieniające się pory roku zacierają ślady przeszłości, by życie po raz kolejny mogło zatriumfować... w paryskiej nekropolii, wiecznym ogrodzie. 17:05 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 2 COMO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. 18:05 KRÓLOWA: WŁADCZYNI I MATKA (THE QUEEN: MONARCH AND MOTHER) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Paul Teverini, Leoni Jameson Muzyka: Stephen Baysted Film dokumentalny o Królowej Elżbiecie - zmarłej 08.09.2022 r. w Balmoral. Film o wspaniałej kobiecie, żonie, matce, monarchini. Film - nekrolog. Elżbieta II była najdłużej panującą władczynią Wielkiej Brytanii. Żyła blisko sto lat, pobiła wszelkie rekordy monarchii i nadała nowy wymiar roli królowej. Oto opowieść o tym, jak królowa musiała godzić sprzeczne role władczyni, matki i głowy rodu. Usłyszymy historie opowiedziane przez osoby, które ją dobrze znały, autorów królewskich biografii, historyków, dziennikarzy i przyjaciół. Najdłużej panujący monarcha brytyjski wcale nie miał być królową. Gdy urodziła się w 1926 - tym roku, jej ojciec, Książę Yorku, był drugi w kolejności do objęcia tronu. Jej dziadek, król Jerzy V przewodził Imperium Brytyjskiemu, a władza spoczywała w rękach mężczyzn. Elżbieta odziedziczyła po matce zdecydowanie, poznała też, że bycie miłym daje pewną władzę. Silny wpływ na młodą księżniczkę miała także jej guwernantka, Marion Crawford. Elżbieta nie otrzymała wykształcenia odpowiedniego dla władcy, bo nie spodziewano się, że zostanie królową. Wszystko odmienił rok 1936 - ty. W styczniu zmarł Jerzy V. Królem został jej wuj, Edward VIII, abdykował jednak po jedenastu miesiącach, by poślubić amerykańską rozwódkę, Wallis Simpson. Nowym królem został więc ojciec Elżbiety. Kiedy zmarł Elżbieta została królową w wieku zaledwie 25 - ciu lat. Gdy wyszła z samolotu lecącego z Kenii, przywitał ją premier Winston Churchill i gabinet w całości złożony z mężczyzn. Długoletnie panowanie królowej poświęcone było w całości służbie dla kraju. Królowa żyła w czasie drugiej wojny światowej, w czasie lądowania człowieka na Księżycu i w czasach rewolucji cyfrowej - miała 90 lat, gdy zamieściła swojego pierwszego tweeta. Dla młodych i starych królowa jest przykładem ciągłości, trwałości i pewności. W czasie swojego panowania królowa była źródłem inspiracji dla kobiet jej pokolenia. Brytyjczycy mówią, że przyniosła im coś więcej, niż można by oczekiwać, była obiektem ogólnoświatowej fascynacji i nigdy nie zawiodła rodaków, pełniąc swoją służbę dla kraju. 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ZAKONNICY Z KLASZTORU W CZERNICHOWIE NA UKRAINIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow Cykl reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany, jakie tam zaszły w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzi ze wszystkich grup i środowisk społecznych. W tym wydaniu jeden dzień z życia siostry Marianiły pochodzącej z Kijowa. Od sześciu lat przebywa ona w prawosławnym zakonie w Czernichowie. Za klasztornym murem toczy się życie, o jakim większość ludzi nie ma pojęcia. Siostry zakonne nie lubią mówić o sobie i z zasady unikają filmowania po latach, kiedy prasa publicznie je wyśmiewała. Zrobiły jednak wyjątek dla Barbary Włodarczyk, której pokazały surowe zasady życia w zakonie i ascetyzm, stanowiący ucieczkę przed konsumpcjonizmem. 00:15 CENA DECYZJI - BĘDZIESZ MYŚLAŁ W KRZYKU Reportaż, 35 min, Polska, 1971 Autor: Maciej Szumowski Relacja reporterska z akcji ratowniczej, która miała miejsce w dniach od 28 do 30 grudnia 1971 roku w Kopalni Węgla Kamiennego Siersza. Dramatyczna walka ratowników o życie zasypanych górników. Kamera towarzyszy ekipie ratowniczej na samym tzw. przodku ratowniczym, śledzi działania ratowników, którzy starają się odnaleźć swoich zasypanych kolegów. Zdjęcia są unikatowe, gdyż żaden z kierowników akcji ratunkowych nigdy nie zgodziłby się na wejście operatora z kamerą w tak niebezpieczne miejsce.