TVP Dokument Sobota, 05.11.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - ŻYWY RELIKT MOKRADEŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Łoś jest gatunkiem wciąż objętym moratorium, czyli całorocznym okresem ochronnym. Na Bagnach Biebrzańskich bytuje unikalna pod względem genetycznym populacja, którą w dobie ogromnej presji na ochronę różnorodności genetycznej należałoby otoczyć szczególną troską, a nawet formą ochrony. Jesień to czas, gdy spora część łosi opuszcza bagna, gdzie zanika wegetacja i nie bardzo jest co jeść i przenosi się do lasów, najchętniej sosnowych. Spotkania oko w oko z łosiem bywają wtedy codziennością. W nadbiebrzańskiej wsi jest uprawa sosnowa ogrodzona pokaźnymi deskami wspartymi na żelaznych belkach. Łosie rezydują tu od świtu, o czym świadczą zwisające smętnie, połamane tęgimi łosiowymi kopniakami sztachety i poobgryzane czuby sosenek, bo "sosna jest dla łosia tym, czym schabowy dla nas" mówi bohater odcinka dr hab. Mirosław Ratkiewicz z Uniwersytetu w Białymstoku. Od jesieni łosie widzi się tu częściej niż latem krowy, do których zresztą te dzikie zwierzęta dołączają czasem na pastwiskach. 07:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 40 ŻUŁAWSKA DEPRESJA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Od wieków na polskich ziemiach mieszkała niesamowicie ciekawa społeczność, którą nazywano mennonitami. Przez całe stulecia wzbogacała swoją kulturą oraz budowlami krajobraz Żuław i terenów położonych blisko Wisły. Dlaczego przybyli do Polski? Co sprawiło, że nieustannie musieli walczyć z powodziami? Jak radzili sobie z żuławską depresją? Na te pytania odpowie Radosław Kotarski w najnowszym odcinku "Podróży z historią". 07:35 NOTACJE - JANUSZ DZIURAWIEC. OSTATNI HIPIS PRL - U Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Janusz Dziurawiec urodził się w 1950 r. w Katowicach. Ukończył Wydział Malarstwa warszawskiej ASP, gdzie studiował w pracowni Jana Tarasina (dyplom w 1980). W początkowej fazie swojej twórczości skupił się na oddaniu egzystencji człowieka zanurzonego w gorszej stronie wielkiego miasta, żyjącego w szarych blokowiskach, wśród wysypisk śmieci, błota i brudu, w scenerii zdominowanej przez beznadzieję i brzydotę. Temat ten artysta rozwijał od 1984 roku, tworząc kolejne obrazy z cyklu Druga Strefa. Utrzymane są one w stylu chłodnego realizmu, a momentami wręcz hiperrealizmu, za podstawę mając wykonaną wcześniej fotografię. W ostatniej dekadzie zwrócił się ponownie ku tematyce miasta, maluje jednak jego jasną, zarazem bardziej kolorową stronę. Fotorealizm jego sztuki uwydatnia się szczególnie w kompozycjach powstałych z pragnienia uchwycenia ruchu widoku pędzących rowerzystów, koni czy biegnącego psa. Prace artysty znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Fonds National D’Art Contemporain w Paryżu, w Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy, Radomiu, Wałbrzychu, Muzeum Ziemi Lubuskiej, Kujawskiej i Dobrzyńskiej, w warszawskiej Zachęcie, w czeskiej Galerii Sztuki w Nachodzie i innych. 07:45 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 146 OLKUSZ Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Julia Groszek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Olkusz często nazywany "Srebrnym Miastem". W wiekach średnich gwarkowie wydobywali tu, obok rud cynku i ołowiu, rudę srebra. Występowanie dużych ilości tego kruszcu, przyczyniło się do decyzji o otwarciu pierwszej w Polsce mennicy królewskiej, której sława dotrwała aż do czasów współczesnych. Olkuska mennica została otwarta w 1579 r. na mocy wydanego przez Stefana Batorego królewskiego uniwersału. Wybijano w niej szelągi, grosze i talary, a najbardziej popularne były trojaki. Za panowania Stefana Batorego przeszło 60% wszystkich monet wybijanych w Polsce powstało właśnie tutaj. Mur miejski, okalający miasto na planie regularnego prostokąta, początkowo miał formę drewniano ziemnych fortyfikacji. Z racji tego, że Olkusz, jako bogate miasto górnicze, narażony był na ataki obcych wojsk, za Kazimierza Wielkiego zapadła decyzja o wybudowaniu go z kamienia. Ponad kilometrowy mur był wysoki na 9 metrów, a jego grubość dochodziła do dwóch. W mieście warto zobaczyć m.in. gotycką świątynię, dziś noszącą nazwę Bazyliki Mniejszej św. Andrzeja Apostoła z niezwykle cennym XV - wiecznym Poliptykiem Olkuskim - perełką gotyckiego malarstwa tablicowego. Turystyczną atrakcją jest zamek w Rabsztynie - początkowo średniowieczna strażnicą królewską z czasów Kazimierza Wielkiego, później przebudowany w stylu magnackiej rezydencji. Popadający stopniowo w ruinę po potopie szwedzkim, na początku wieku XIX został ostatecznie opuszczony. Zachowane fragmenty murów posłużyły do częściowej rekonstrukcji obiektu i stanowią dziś malowniczą scenerię organizowanych tu turniejów rycerskich. 08:15 PRZYRODNIK NA TROPIE - /38/ GRUBODZIÓB Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Cykl przyrodniczy, w którym prowadzący dr Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i flory. Bohaterem tego odcinka jest grubodziób, tego fascynującego ptaka łatwiej usłyszeć niż zobaczyć, przez większą część roku prowadzi skryty tryb życia, ukrywając się wysoko w koronach drzew. Te pięknie ubarwione ptaki w okresie godowym namiętnie i delikatnie dotykają się dziobami oraz popisują się przed partnerem widowiskowym tańcem godowym. 08:40 ŚLADAMI CYSTERSÓW - ODC. 3 NIEMCY (IN THE FOOTSTEPS OF THE CISTERCIANS / ZISTERZIENSERKLÖSTER: GERMANY) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Alessandro Melazzini Cykl krajoznawczo - turystyczny, w którym udajemy się w podróż do Francji, Niemiec i Włoch, aby poznać fascynujący świat średniowiecznego Zakonu Cystersów i jego fantastyczne budowle, klasztory, kościoły, ogrody i miasteczka wokół nich. Jaki był sekret ich niesamowitych osiągnięć i umiejętności? 09:45 WEŁTAWA - ZŁOTA RZEKA (VLTAVA - RIVER OF GOLD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Angelika Sigl Filmowa opowieść o Wełtawie, najdłuższej rzece Czech. Jej źródło leży w Szumawie. Biegnie meandrując przez wrzosowiska tego regionu, przybierając charakterystyczny ciemnożółty kolor, który sprawia, że przypomina płynne złoto. Ta Złota Rzeka była inspiracją dla poetów, architektów i kompozytorów. Wzdłuż brzegów rzeki liczne zabytki świadczą o długiej i bogatej historii kraju. Jest tu 18 mostów, m. in. w Pradze, stolicy kraju z mnóstwem złotych dachów i ścian z żółtego połyskującego piaskowca. W większości biegu Wełtawa płynie spokojnie, ale co jakiś czas ujawnia swój dziki charakter, rozsadzając brzegi, a miejscami tworząc kaskadę zbiorników i tam. Ale poza tym płynie swobodnie w swoim naturalnym korycie rzeki, zapewniając dom dla wielu dzikich zwierząt, takich jak: suseł cętkowany, sikora wahadłowa, rysie i wilki. 10:45 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 5 GARDA (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odc. 5 Jezioro Garda jest najpiękniejszym i największym jeziorem we Włoszech, położonym w malowniczych i pełnych słońca górach. Woda w Jeziorze Garda należy do najczystszych spośród wszystkich włoskich jezior, a jej kolor przypomina wodę Adriatyku. Wokół jeziora położonych jest kilkanaście typowo włoskich, romantycznych miasteczek z wąskimi uliczkami, tarasami widokowymi na góry oraz jezioro i prawdziwie włoskimi restauracjami. W moim przewodniku dowiesz się co warto zobaczyć, które plaże i miasteczka są najpiękniejsze i gdzie znaleźć nieoczywiste atrakcje. Jezioro Garda, największe i jedno z najbardziej fascynujących włoskich jezior ma niezliczoną ilość zalet, a główną z nich jest różnorodność. Dolinę obecnie wypełnioną wodami jeziora kształtowały od setek tysięcy lat procesy górotwórcze i zlodowacenia. Pierwotnie tereny dzisiejszej Gardy stanowiły dno ciepłego morza. Następnie owo dno wypiętrzyło się wraz z powstaniem Alp. Wysokie góry spowodowały rozwój lodowców, które tysiącami lat żłobiły dolinę. Szacuje się, że pierwotnie około 400 tysięcy lat temu Garda kończyła się w okolicach dzisiejszej miejscowości Sal, a obecny kształt przybrała dopiero po ostatnim zlodowaceniu, czyli około 12 tysięcy lat temu. Samo jezioro jest największym zbiornikiem słodkiej wody w Italii. 11:40 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - KINGA DĘBSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Kinga Dębska. 12:15 STANISŁAW SYREWICZ ODMIENIANY PRZEZ LOS Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Brzozowicz Film opowiada historię kariery Stanisława Syrewicza, wybitnego kompozytora muzyki filmowej, którego twórczość niestety jest mało znana w Polsce. Urodził się w sowieckim obozie. W wieku 9 lat został uznany za cudowne dziecko fortepianu jednak po ukończeniu Akademii Muzycznej porzuca koncertowanie. Rozpoczyna studia na wydziale reżyserii Szkoły Teatralnej w Warszawie i komponuje m.in. nieśmiertelny przebój "Śpiewać każdy może". 13 grudnia 1981 r. zastaje go w Paryżu. Na Zachodzie współpracuje m.in. z Joe Cockerem, Marianną Faithfull, aktorką Dean Keaton i zespołem The Rolling Stones. Jednocześnie komponuje muzykę do ponad stu filmów we Francji, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Syrewicz współpracuje również z polskimi reżyserami (m.in. "Papierowe małżeństwo", "Testosteron", serial "Dom nad rozlewiskiem"). W 1994 r. Edyta Górniak zajmuje z jego piosenką "To nie ja!" drugie miejsce na festiwalu Eurowizji. Rok wcześniej Syrewicz otrzymuje prestiżową Ace Award. Dzień po gali ma rozpocząć rozmowy o pracy w Hollywood. W nocy, w Los Angeles, ma miejsce silne trzęsienie. Wraca do Londynu, gdzie rozpoczyna najbardziej płodny artystycznie okres kariery. Na premierach filmów z jego muzyką goszczą książę Karol, księżna Diana i królowa Elżbieta II. Jego płyty są wydawane na całym świecie, a soundtrack do serialu "The Choir" dociera do trzeciego miejsca najpopularniejszych płyt w Wielkiej Brytanii. Film Grzegorza Brzozowicza nie jest tylko opowieścią o karierze wybitnego artysty. Równoległym bohaterem obrazu jest muzyka Syrewicza, która wybrzmiewa przez cały film. Jest to też historia o niełatwych czasach, w których przyszło tworzyć bohaterowi tego dokumentu. 13:10 OPOWIEŚĆ O PTAKACH I LUDZIACH Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1975 Reżyseria: Barbara Bartman - Czecz, Janusz Czecz Scenariusz: Barbara Bartman - Czecz, Barbara Wachowicz Zdjęcia: Janusz Czecz Sokolnicy i sokoły. Ukrócenie, unoszenie, uwabienie, w pole noszenie. Wszystkie etapy układania drapieżnych ptaków przez sokolników. Czy komuś przyszłoby do głowy, że takie układanie może mieć związek z ochroną ginących gatunków? W filmie przeplatają się ze sobą dwa wątki. Jeden z nich, w oparciu o stare szychty i reprodukcje ukazuje dawną sztukę łowiectwa zwaną sokolnictwem. Drugi, poświęcony ochronie gatunku ptaka, któremu grozi wyginięcie, ukazuje prace prowadzone w Stacji Badawczej Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu, mające na celu przystosowanie jastrzębia gołębiarza do samodzielnego życia na wolności. Autorem metody zmierzającej do restytuowania jastrzębi w środowisko naturalne jest dr Zygmunt Pielowski. 13:30 ORAWO, ORAWO... Reportaż, 14 min, Polska, 1964 Scenariusz: Barbara Wachowicz, Kazimierz Mucha Reportaż z Orawy. Granica państwa w Chyżnem, muzeum etnograficzne w Zubrzycy Górnej (zespół drewnianych budynków orawskich i żywieckich z XVIII - XIX wieku. - występ zespołu ludowego - turyści - wnętrze chaty), krajobrazy, owce na pastwisku, żniwa, prymitywne metody wydobycia torfu, kobieta tkająca na krośnie, XVIII - wieczny kościółek drewniany w Orawce (budynek - wnętrza: malowidła ścienne sprzed 300 lat, zabytkowe organy), budowa tzw. "drogi junaków" łączącej Podhale ze Śląskiem. 13:50 TAJEMNICZE INDIE. ŚWIĘTE WODY (HIDDEN INDIA) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alex Lanchester W ukrytych dolinach ta rzeka wydaje się spokojna. Jednak z bliska widać wyraźnie, że tętni życiem. To wydrzyce gładkowłose, a rzeka jest dla nich dosłownie wszystkim: domem, terenem łowieckim i miejscem wychowywania potomstwa. Rodzina składa się z dwojga dorosłych i trójki młodych. Nieustanne wołania pomagają w utrzymaniu kontaktu. Tarzanie się w piasku na brzegach rzeki utrzymuje futro w czystości, wzmacnia więzi rodzinne, a maluchom dostarcza odrobiny rozrywki. Jednak duża rodzina naprawdę jest w swoim żywiole w czasie szukania pożywienia. Polują grupowo, zaganiając ławice ryb na płyciznę. Młode wciąż się uczą, ale któregoś dnia praktyka uczyni z nich mistrzów. Hinduskie rzeki pulsują życiem. Zapewniają egzystencję zwierzętom i ludziom dlatego traktowane są z wielkim szacunkiem. Rzeka Ganges - ikona rzek indyjskich płynie 4 tysiące kilometrów przez północne Indie. Gdy Indie zmierzają ku przyszłości, ich miliard i 200 milionów ludzi oczekuje nowoczesności, co ma ogromny wpływ na przyrodę. Niemniej część wspaniałej dzikiej przyrody nadal się rozwija w krainie, w której bogowie żyją na szczytach, okrytych czapą śniegu. Rzeki to święte źródła boskiej inspiracji, a zwierzęta czci się jako symbole szczęścia, siły i odwagi. Duch dzikiej przyrody w Indiach przetrwa, bo jest traktowany jako integralna część życia człowieka. To prawdziwy sekret tajemniczych Indii. 14:50 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 3 (MEET THE HUMANS EP. PULLING TOGETHER) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W trzeciej części tematem będzie możliwość współpracy. Nasz gatunek osiągnął olbrzymi, ewolucyjny sukces. Częściowo dlatego, że jako jedyne zwierzę umiemy współpracować również poza wąską grupą rodzinną. Ale grupy mają też swoje wady, sprzyjają konfliktom osobowościowym i walce o władzę. Kto skończy na szczycie? I czy w obliczu tragedii będziemy trzymać się razem, czy każdy zadba tylko o siebie? Przeprowadzimy eksperyment pod przykrywką wyjazdu integracyjnego. Nasze "króliki doświadczalne" pracują w małej firmie, sprzedającej produkty higieniczne. 15:50 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 2 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:55 NIEZWYKŁE MIASTA - AMSTERDAM. ODC. 1/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez(Prowadzący), Alastair Sooke(Prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W siódmym odcinku drugiej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po dawnym województwie wendeńskim, które było jednym z trzech województw Rzeczpospolitej, leżącym na terenie Inflant. Tu właśnie jest najprawdopodobniej największa ilość gotyckich zamków na kilometr kwadratowy w Europie. Prowadzący odwiedzi zamki w Turaidzie, Krimuldzie, Siguldzie, Valmerze a także w Kieś, gdzie mieściła się siedziba polskich starostów. Spacerując po fascynujących zamkowych terenach Stefan Tompson opowie historię polskich Inflant, a także Kawalerów Mieczowych i ich losów na tych ziemiach. 18:30 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 8. TRADYCJA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 156 SIERPC Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedzi Sierpc - miasto rozsławiające uroki mazowieckiej wsi. Wszystko za sprawą tutejszego skansenu, którego walory od lat doceniają turyści i filmowcy. To właśnie tu nakręcono kultowe sceny do filmów historycznych, jak "Szwadron" Juliusza Machulskiego czy słynnej ekranizacji "Pan Tadeusza" w reżyserii Andrzeja Wajdy. Sierpecki skansen jest również jednym z większych w kraju - na 60 hektarach znajdziemy tu 11 zagród, kościół, a nawet dworek szlachecki. Obiekt w 2016 roku wygrał w internetowym plebiscycie na najciekawszy skansen w Polsce. Jest najważniejszą, ale nie jedyną atrakcją miasta. Mimo niemal 700 - letniej historii w Sierpcu nie znajdziemy typowej starówki z kamieniczkami ani rynku, ale jest za to inny dumny symbol dawnej świetności miasta - okazały klasycystyczny ratusz wzniesiony w latach 40. XIX wieku. Stanął w miejscu wcześniejszej siedziby rajców, której początki sięgają średniowiecza. Ciekawostką są też stare drewniane domy z przełomu XIX i XX wieku. Kameralna zabudowa Sierpca daje wyobrażenie, jak niegdyś wyglądały mazowieckie miasteczka. Długą historię mają sierpeckie świątynie - Kościół pw. Wniebowzięcia NMP oraz Fara pw. św. Wita, Modesta i Krescencji, której fronton widnieje w sierpeckim herbie. To najstarszy zabytek miasta. Historycy podejrzewają, że pierwszy kościół w tym miejscu powstał jeszcze w XI wieku. Najstarsze mury obecnej budowli pochodzą z XIV i XV wieku. 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 2 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Wykonawcy: Paweł Sędziak Roman Mikielewicz nie zadziera nosa, ale i tak na mieszkańców Wileńszczyzny patrzy z góry. On i jego trzej synowie są pilotami balonów. Zaczął latać jako jedna z pierwszych osób na Litwie, na swoim koncie ma złote medale zdobyte na mistrzostwach baloniarstwa na Litwie, Łotwie, w Polsce. Dziś prowadzi rodzinne przedsiębiorstwo "Kwiaty podniebne" i zachęca wilnian, by podobnie jak on spojrzeli na Litwę z nieco innej perspektywy. 20:15 DLA SAMY (FOR SAMA) Film dokumentalny, 95 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Edward Watts, Waad Al - Khateab Nominowany do Oscara film dokumentalny o historii życia Waada al - Kateab przez pięć lat powstania w Aleppo w Syrii, kiedy zakochuje się, wychodzi za mąż i rodzi Samę, a wszystko to w czasie katastrofalnego konfliktu w tym kraju. Przejmująca opowieść o parze lekarzy z Syrii, pracujących w zbombardowanym szpitalu i wychowujących w wojennej zawierusze dziecko. Kamera rejestruje niesamowite historie o stracie, śmiechu i przetrwaniu, gdy Waad zmaga się z niemożliwym wyborem - czy uciec z miasta, aby chronić życie córki, a wyjazd oznacza porzucenie walki o wolność, za którą już tak wiele poświęciła. To zarówno intymna, jak i epicka podróż do kobiecego doświadczenia wojny. List miłosny od młodej matki do córki. 22:05 BRAT (THE BROTHER / LE FRERE) Film dokumentalny, 28 min, Francja/Kanada, 2022 Reżyseria: Jeremie Battaglia Opowieść o sile kochającej się rodziny i potędze wyobraźni. Chociaż ponad 20 lat temu Kais zaczął chorować i ze względu na swoją chorobę jest obecnie sparaliżowany i uzależniony od pomocy najbliższych, otaczająca go miłość sprawia, że czuje się szczęśliwy i zachowuje niesamowitą pogodę ducha. Lubi wyobrażać sobie, że jest bohaterem ulubionej mangi, co świetnie wykorzystują twórcy filmu w klimatycznych, animowanych fragmentach, w których pojawiają się także bracia - łagodny wielkolud, mięśniak Fehd oraz ninja Zaid. 23:40 CZYŚCICIELE INTERNETU (THE CLEANERS) Film dokumentalny, 85 min, Brazylia/Niemcy, 2018 Reżyseria: Hans Block, Moritz Riesewieck Scenariusz: Hans Block Każdego dnia co minutę 500 godzin materiału filmowego jest przesyłanych na YouTube, 450 000 tweetów jest publikowanych na Twitterze, a 2, 5 miliona postów na Facebooku. Jego współzałożyciel Mark Zuckerberg obiecał kiedyś, że Facebook będzie bez ograniczeń dzielić się wszystkim z każdym, ale okazało się, że jest zupełnie inaczej. Internet nie jest wcale tak neutralny, demokratyczny i wolny, jak się nam z pozoru wydaje. Tysiące moderatorów treści na Filipinach dzień w dzień decyduje o tym, co pojawia się, a co nie w mediach społecznościowych. To właśnie oni akceptują lub odrzucają publikowane przez nas filmy i zdjęcia. I o ile trudno się spierać z potrzebą monitorowania wszelkich obrazów przemocy, to we wszystkich innych przestrzeniach taka cenzura wydaje się dyskusyjna. A już na pewno wiele wątpliwości budzić może przypadek pochodzącego z Los Angeles artysty Illmy Gore'a, który chciał umieścić na Facebooku nagiego Donalda Trumpa z małym penisem, ale zdecydowano o usunięciu go z sieci, ponieważ pogarszał wizerunek amerykańskiego prezydenta. Co więcej konto Gore'a na Facebooku zostało zamknięte. Film przedstawia kulisy, skutki i ofiary internetowej cenzury, która de facto okazuje się idealnym narzędziem do sterowania rzeczywistością. Wysoko postawieni eksperci techniczni i byli czyściciele sieci opowiadają o potrzebie i praktyce takich działań. Okazuje się, że media społecznościowe negocjują z niektórymi krajami dostęp do materiałów krytycznych wobec ich rządów. Jak to możliwe, że wielkie internetowe korporacje, takie jak Facebook czy Instagram o niewielkiej lub zerowej odpowiedzialności wobec swoich klientów mają dziś taką władzę, o jakiej do tej pory większość państw mogłaby tylko pomarzyć? 00:50 TU SIĘ ŻYJE. Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Kinga Dębska Optymistyczny film o odchodzeniu, o niezwykłym hospicjum w Wilnie i o zwariowanej siostrze Michaeli, która w ramach dodawania otuchy realizuje najbardziej szalone marzenia swoich podopiecznych. Uważa, że przed śmiercią potrzebujemy załatwić niezałatwione wcześniej sprawy, spełnić jakieś marzenie, choćby to była lampka koniaku. Według niej trafia się do hospicjum, żeby odkryć siebie i spokojnie pożegnać się z życiem. Będzie to próba odczarowania idei hospicjum i wzruszająca opowieść o ludziach na ostatniej prostej. 01:45 RIESE - TAJEMNICE WYKUTE W SKALE Dokument fabularyzowany, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Wojciech Malinowski, Maciej Kieres Scenariusz: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Marcin Grobelny, Artur Stoiński Dokument fabularyzowany o kompleksie "Riese" (Olbrzym) w Górach Sowich to projekt filmowo - edukacyjny, który przybliża widzowi niezwykłą historię podziemnego miasta i wspaniałego zamku. Akcja filmu rozpoczyna się w roku 1941, kiedy to Niemcy hitlerowskie, wskutek nasilających się nalotów alianckich, przeniosły dużą część produkcji zbrojeniowej w rejon Sudetów i Gór Harzu. Wówczas to powstał projekt zakładający wydrążenie w skałach Gór Sowich potężnych bunkrów i podziemnych budowli oraz przekształcenie Zamku Książ w kwaterę główną Hitlera. Plany zakładały potężne prace: utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, budowę olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, przekształcenie całej siatki okolicznych dróg, a także połączenie całości siecią kolei wąskotorowej. Nadzór nad budowami prowadziły dwie organizacje: od jesieni 1943 r. była to spółka Industriegemeinschaft Schlesien AG, a od kwietnia 1944 r. - organizacja Todt. Do ich dyspozycji przekazano kilkadziesiąt tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, którzy pracowali dzień i noc, w nieludzkich warunkach, by jak najszybciej ukończyć prace. Film ma pokazać nie tylko rozmach przedsięwzięcia, ciekawą historię, ale również martyrologiczny aspekt tych wydarzeń, poprzez wspomnienia i wypowiedzi więźniów z całej Europy wykonujących tu niewolniczą pracę. Była to najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec. Rozmach budowlano - inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Wedle danych z września 1944 roku produkcja tych schronów (wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium) obejmowała 257 tysięcy m3; betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m3; tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Prace zostały wykonane tylko w części, gdyż przerwało je wkroczenie Armii Czerwonej. Wiele podziemnych konstrukcji zostało wtedy zniszczonych, do dziś jednak zachowały się prowadzące do nich tunele. 02:55 CZŁOWIEK ZE ZŁOTYM OBIEKTYWEM - MAREK KAREWICZ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tomasz Radziemski Scenariusz: Tomasz Radziemski, Wojciech Fułek, Paweł Chmielewski Zdjęcia: Wojciech Ostrowski, Sławomir Pultyn, Paweł Figurski, Tomasz Radziemski "Człowiek ze złotym obiektywem" to portret najsłynniejszego polskiego fotografika, dokumentującego w szczególności świat muzyków jazzowych i rockandrollowych. Opowieść osadzona na tle społeczno - polityczno - obyczajowym, odwołująca się do realiów epoki PRL - u, począwszy od przełomu roku 1956, poprzez "małą stabilizację" epoki gomułkowskiej oraz gierkowską dekadę propagandy sukcesu, aż po lata 80. z solidarnościowym zrywem, stanem wojennym i ostatecznym upadkiem systemu w roku 1989. Autorzy stworzyli swoisty "portret artysty z czasów młodości", przypominając największe sukcesy Marka Karewicza jako fotografika, autora okładek płytowych i żywą legendę życia artystycznego oraz towarzyskiego, zwłaszcza lat 60. i 70. Naturalnym tłem opowieści o niecodziennym życiu i fotograficznej pasji Marka Karewicza jest PRL - owska rzeczywistość, której realia tak naprawdę uniemożliwiły światową karierę jednemu z najlepszych polskich fotografików muzycznych. W dokumencie znalazły się rozmowy z muzykami, menedżerami branży muzycznej, artystami, dziennikarzami, z przyjaciółmi Karewicza oraz samym bohaterem filmu. Wykorzystano fragmenty pierwszego festiwalu jazzowego w Sopocie, a także występów Ireny Santor (festiwal w Sopocie w 1966r.), Elli Fitzgerald (Warszawa 1965 r.), Milesa Davisa (Jazz Jamboree, Warszawa 1983 r.), Rolling Stones (Sala Kongresowa, rok 1967) czy wreszcie Dody (Sopot Festival 2009). Zmontowane w sposób dynamiczny wypowiedzi przeplatane wstawkami archiwalnymi, bogatą ikonografią oraz ujęciami inscenizowanymi tworzą oś narracyjną dokumentu. Ponadto wykorzystano autorskie zdjęcia Marka Karewicza, a także wcześniej nagrane autorskie materiały archiwalne oraz zdjęcia nakręcone w miejscach "kultowych" i ważnych dla bohatera całej opowieści. O Marku Karewiczu mówią: Irena Santor, Leszek Możdżer, Ewa Bem, Grzegorz Markowski, Wojciech Korda, Marek Gaszyński (dziennikarz muzyczny), Stefan Kraszewski (fotoreporter), Maciej Kosycarz (fotoreporter), Przemysław Dyakowski (jazzman, saksofonista), Franciszek Walicki (dziennikarz, menedżer), Piotr Metz (dziennikarz muzyczny).