TVP Dokument Niedziela, 06.11.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UKOCHANA ŻÓŁWICA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Co roku młode żółwiki wykluwają się z jaj składanych przez samice w dolinie rzeki Ilanki w nadleśnictwie Rzepin. Z uwagi na wartość przyrodniczą tego miejsca od lat jest ono pod opieką naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Program ochrony żółwi błotnych w woj. lubuskim jest prowadzony przez dr. Bartłomieja Najbara, który jest bohaterem tego odcinka. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 41 KRÓTKA HISTORIA BRUDU Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak nasi pradziadowie radzili sobie z poranną i wieczorną toaletą? Jak bardzo ich zwyczaje różniły się od naszych? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski przemierza Kujawy, Podlasie, Pomorze i Warmię w poszukiwaniu śladów ewolucji higieny na polskich ziemiach. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 147 OPOLE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem gościmy w Opolu, niekwestionowanej stolicy polskiej piosenki. Już na samym początku pobytu w mieście - na Dworcu Głównym pod łukami przy kasach - doświadczyć można ciekawego zjawiska akustycznego. Tu głos z jednego końca pomieszczenia słychać w drugim końcu budynku. Warto jednak szybko "odhaczyć" tę atrakcję i rozpocząć zwiedzanie, bo lista miejskich atrakcji jest bardzo długa. Na wytyczonym przez Tomasza Bednarka szlaku znajdą się m.in. przeglądające się w wodzie kamienice położone nad kanałem Młynówka. Opolska Wenecja rozciąga się wzdłuż dawnego koryta Odry. Można tu przysiąść, wypić kawę, pospacerować bulwarami lub przejść na drugą stronę ulicy i zobaczyć średniowieczną wieżę. Na początku XIV wieku na wyspie Pasieka pobudowano Zamek, który stał się na parę stuleci główną siedzibą Piastów opolskich. Po pierwszej wojnie światowej uznano, że jest niefunkcjonalny i przystąpiono do rozbiórki. Dzięki protestom mieszkańców udało się uratować Wieżę Piastowską. Ta, w sąsiedztwie amfiteatru opolskiego, jest dziś jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta i jednym z najstarszych polskich zabytków architektury obronnej i jest najlepszym punktem widokowym w mieście. Inne atrakcje m.in. to Muzeum Wsi Opolskiej - idealny plan zdjęciowy do różnych produkcji. To właśnie tu reprezentujący Polskę na konkursie Eurowizji zespół Tulia nakręcił klip do jednego ze swoich utworów. Prawdziwą chlubą Opola jest Muzeum Polskiej Piosenki - z małym studio nagraniowym, w którym można nagrać własną wersję jednego z polskich przebojów. 07:35 PRZYRODNIK NA TROPIE - /39/ ŻÓŁW BŁOTNY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Serial przyrodniczy, w którym prowadzący dr Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i flory. W tym tygodniu prowadzący serial odwiedzi Poleski Park Narodowy, by opowiedzieć nam o żółwiu błotnym. Jeszcze 200 lat temu, żółwia błotnego można było spotkać praktycznie na terenie całej Polski, oczywiście poza obszarem wysokogórskim, a tam gdzie występował, był bardzo liczny. Obecnie sytuacja za sprawą działalności człowieka wygląda zupełnie inaczej. Żółwia błotnego możemy teraz zobaczyć w Polsce tylko w kilku miejscach. Najliczniejsza populacja, licząca około 2 tys. osobników, co stanowi aż 60% polskiej populacji, żyje w Poleskim Parku Narodowym i jego okolicach. 08:05 KRÓLOWA: WŁADCZYNI I MATKA (THE QUEEN: MONARCH AND MOTHER) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Paul Teverini, Leoni Jameson Muzyka: Stephen Baysted Film dokumentalny o Królowej Elżbiecie - zmarłej 08.09.2022 r. w Balmoral. Film o wspaniałej kobiecie, żonie, matce, monarchini. Film - nekrolog. Elżbieta II była najdłużej panującą władczynią Wielkiej Brytanii. Żyła blisko sto lat, pobiła wszelkie rekordy monarchii i nadała nowy wymiar roli królowej. Oto opowieść o tym, jak królowa musiała godzić sprzeczne role władczyni, matki i głowy rodu. Usłyszymy historie opowiedziane przez osoby, które ją dobrze znały, autorów królewskich biografii, historyków, dziennikarzy i przyjaciół. Najdłużej panujący monarcha brytyjski wcale nie miał być królową. Gdy urodziła się w 1926 - tym roku, jej ojciec, Książę Yorku, był drugi w kolejności do objęcia tronu. Jej dziadek, król Jerzy V przewodził Imperium Brytyjskiemu, a władza spoczywała w rękach mężczyzn. Elżbieta odziedziczyła po matce zdecydowanie, poznała też, że bycie miłym daje pewną władzę. Silny wpływ na młodą księżniczkę miała także jej guwernantka, Marion Crawford. Elżbieta nie otrzymała wykształcenia odpowiedniego dla władcy, bo nie spodziewano się, że zostanie królową. Wszystko odmienił rok 1936 - ty. W styczniu zmarł Jerzy V. Królem został jej wuj, Edward VIII, abdykował jednak po jedenastu miesiącach, by poślubić amerykańską rozwódkę, Wallis Simpson. Nowym królem został więc ojciec Elżbiety. Kiedy zmarł Elżbieta została królową w wieku zaledwie 25 - ciu lat. Gdy wyszła z samolotu lecącego z Kenii, przywitał ją premier Winston Churchill i gabinet w całości złożony z mężczyzn. Długoletnie panowanie królowej poświęcone było w całości służbie dla kraju. Królowa żyła w czasie drugiej wojny światowej, w czasie lądowania człowieka na Księżycu i w czasach rewolucji cyfrowej - miała 90 lat, gdy zamieściła swojego pierwszego tweeta. Dla młodych i starych królowa jest przykładem ciągłości, trwałości i pewności. W czasie swojego panowania królowa była źródłem inspiracji dla kobiet jej pokolenia. Brytyjczycy mówią, że przyniosła im coś więcej, niż można by oczekiwać, była obiektem ogólnoświatowej fascynacji i nigdy nie zawiodła rodaków, pełniąc swoją służbę dla kraju. 09:05 WALIA - BRYTYJSKI DZIKI ZACHÓD (WALES - GREAT BRITAIN'S WILD WEST / WALES - GROBRITANNIENS WILDER WESTEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Walii. Skaliste góry na północy, pagórkowate krajobrazy na południu i urwiste klify wzdłuż wybrzeża - region kontrastów. Chociaż Walia jest najmniejszym obszarem Wielkiej Brytanii, jej krajobraz jest owiany mitami i legendami. To właśnie tutaj John Ronald Reuel Tolkien zaczerpnął inspiracji do swojej słynnej na całym świecie trylogii "Władca Pierścieni". Na północy leży Snowdonia - górski krajobraz o spektakularnej scenerii: dzikie kozy biorą udział w zaciekłych bitwach podczas jesiennego sezonu rykowiska. Ich bliski związek z koziorożcem jest oczywisty. Około 5000 fok szarych zamieszkuje wybrzeże o długości 2700 km. Młode rodzą się jesienią i często muszą znosić niszczycielskie burze. Ekipa filmowa spędziła dwa lata, fotografując walijskie krajobrazy, a teraz przedstawia fascynujący film dokumentalny. Beztroski żywot i prawdziwe dramaty często istnieją obok siebie. W Walii, na brytyjskim Dzikim Zachodzie. 10:05 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - RENOIR, WIELBIONY I ODTRĄCONY (EXPOSITION ON SCREEN. RENOIR REVERED AND REVILED) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odc. 9 Renoir. Od 13 - ego do 18 - ego roku życia Renoir pracował przy wyrobie porcelany. Początkowo zdobił talerze bordiurą, z czasem zaczął malować na nich historyczne portrety. Renoir miał do siebie wielki dystans. Był człowiekiem oczytanym, kulturalnym, bystrym i skromnym, czasami ironicznym. Nie trawił głupców, a z radością otaczał się ludźmi pięknymi i mądrymi. Późne prace są monumentalną częścią dorobku Renoira, równie ważną i ciekawą, jak twórczość z każdej innej dekady. Przed obrazami Renoira z różnych okresów jego życia widzę tłumy uśmiechniętych ludzi. Zachwycają ich piękne, świetnie namalowane, radosne dzieła. Według twórców filmu to największe osiągnięcie Renoira i jego największy dla nas dar. 11:50 MOŁDAWIA - KRAJ NIEPEWNOŚCI (MOLDOVA THE PORTRAIT OF UNCERTAINTY) Film dokumentalny, 48 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: David Fontseca Jak będzie wyglądała mapa świata w wyniku wojny Rosji z Ukrainą? Czy Mołdawia może być kolejnym celem Nowej Rosji Putina? Dziś Mołdawia jest domem dla największej liczby uchodźców, ale jutro może być kolejnym krajem zaatakowanym przez Rosję. Kraj jest podzielony na proeuropejskich i prorosyjskich. Ta dychotomia generuje niepewność części ludności Mołdawii. Podobnie jak w przypadku Donbasu na Ukrainie, na terytorium Mołdawii znajduje się de facto prorosyjskie państwo z wysokim odsetkiem ludności o silnych sentymentach sowieckich: Naddniestrze. Specyfika tego kraju ułatwiłaby rosyjską okupację. Naddniestrze ma na swoich granicach ponad 1500 żołnierzy rosyjskich. To, w połączeniu z możliwością przejęcia przez Rosję kontroli nad Morzem Czarnym i położonym bardzo blisko Mołdawii ukraińskim miastem Odessa, zwiększa szanse na nieuchronną inwazję. Mołdawia jest jednym z najbiedniejszych i najbardziej nieznanych krajów w Europie, ale z dnia na dzień może stać się terytorium, o którym wszyscy mówimy. 12:50 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 2 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Roman Mikielewicz nie zadziera nosa, ale i tak na mieszkańców Wileńszczyzny patrzy z góry. On i jego trzej synowie są pilotami balonów. Zaczął latać jako jedna z pierwszych osób na Litwie, na swoim koncie ma złote medale zdobyte na mistrzostwach baloniarstwa na Litwie, Łotwie, w Polsce. Dziś prowadzi rodzinne przedsiębiorstwo "Kwiaty podniebne" i zachęca wilnian, by podobnie jak on spojrzeli na Litwę z nieco innej perspektywy. 13:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (69) - ANAKONDA - POLOWANIE Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2009 Wojciech Cejrowski odbywa podróż po Wenezueli. W programie: łapanie anakondy - wielkiego dusiciela, polowanie na wenezuelskie krokodyle, łowienie krwiożerczych piranii. Ponadto degustacja mięsa żółwia. 13:55 ROZBÓJNICY WŚRÓD ZWIERZĄT ODC. 1 MANEWRY MIŁOSNE (NATURAL BORN REBELS EP. 1 MATING GAMES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Holly Spearing Mini - seria dokumentalna BBC, w której poznamy zaskakujące zwyczaje zwierząt. Wszystkie zwierzęta stają przed tym wyzwaniem: muszą znaleźć partnera bądź partnerkę i spłodzić potomstwo. To nie jest łatwe. By osiągnąć cel, niektóre są gotowe złamać wszelkie zasady. Przed nami najwięksi rozbójnicy wśród zwierząt. Potrafią walczyć, zwodzić, oszukiwać, a nawet stosować kidnaping. Czy tak szokujące zachowanie może prowadzić do sukcesu? Przedstawiamy najnowsze odkrycia i zdumiewające ustalenia badaczy. Obserwujemy, jak niektóre zwierzęta rozmnażają się i wychowują kolejne pokolenie. Dobieranie się w pary to niełatwa sztuka. Wyszukiwanie idealnej drugiej połowy może wyzwolić to, co najgorsze w przedstawicielach obu płci i prowadzić do zaciekłej wojny podjazdowej. By odnieść sukces w miłosnych podbojach, niekiedy trzeba oszukać, działać na kilku frontach, dokonać aktu kanibalizmu albo użyć przemocy. Rozbójnicy wśród zwierząt odgrywają jednak istotną rolę. Mierzą się z wielkimi wyzwaniami. Szybkie, efektywne działanie i nieco pomysłowości mogą okazać się niezbędne dla uzyskania i odchowania potomstwa. Okazuje się, że skłonności przestępcze nie są wyłącznie ludzką cechą. Również wśród zwierząt zdarzają się gangsterzy, oszuści, złodzieje czy porywacze, którzy niecnymi metodami zdobywają pożywienie, terytorium, możliwość przekazania swoich genów czy przychylność silniejszych. W tym trzyodcinkowym dokumencie BBC podglądamy zaskakujące zwyczaje papug kakadu, pawi, makaków królewskich, hien, krabów palmowych czy nieświszczuków (piesków preriowych). Ale, podobnie jak u ludzi, i wśród zwierząt są również takie, które "łamią prawo" bez żadnego usprawiedliwienia. 14:55 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT ODC. 9 (WEIRD WONDERS OF THE WORLD S. 02, EP. 1) Cykl dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - odkrywamy kolejne dziwne zjawiska przyrodnicze i niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym, odkryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych, medycznych cudów. 16:55 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 1 NIL (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Pierwsza część to podróż od wyżyn Etiopii i miejsca uważanego przez wielu za źródło Nilu Błękitnego. Niewiele rzek działa na wyobraźnię tak jak Nil. Przez tysiąclecia jego źródło było owiane tajemnicą. Znali je tylko okoliczni mieszkańcy. Poszukiwacze źródła Nilu zapuszczali się w głąb Afryki; wielu nigdy nie powróciło. Ten strumień z czasem stanie się Nilem Błękitnym, który połączy się z Nilem Białym. Razem stworzą potężną rzekę. Simon będzie podążał od Etiopii, przez pustynię Sudanu i dalej, przez Egipt do Morza Śródziemnego. Zobaczymy, jak życiodajny Nil ukształtował niektóre z najwcześniejszych cywilizacji i wpłynął na niektóre z największych religii. Ale wraz ze wzrostem populacji wzdłuż jego brzegów, kraje wzdłuż Nilu domagają się coraz większej ilości świętej wody, a to zagraża stabilności całego regionu. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 8 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dzidzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiego dziedzictwa na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do tajemniczego województwa wendeńskiego. 18:30 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Cykl reoprtaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 157 KAZIMIERZ DOLNY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Kazimierz Dolny - miasteczko uważane za jedno z najpiękniejszych w Polsce. Ma unikalne położenie nad malowniczym przełomem Wisły, a jego zabytkowa zabudowa wśród lessowych wzgórz od dawna inspiruje malarzy i poetów oraz przyciąga miliony turystów. Kazimierz Dolny to unikat w skali Polski, stanowi najlepiej zachowane do naszych czasów miasteczko handlowe położone na dawnym szlaku wiślanym. Do dziś można tu napotkać liczne oznaki dawnego bogactwa. Przypominają o tym nieczynne już spichlerze oraz renesansowe kamienice należące niegdyś do tutejszego patrycjatu. Zabytkowe centrum miasta z zabudową skupioną wokół rynku zostało wpisane w 1994 roku na listę Pomników Historii RP. Kazimierz to również miejsce o niespotykanych nigdzie indziej w Polsce walorach przyrodniczych. Wystarczy tylko wyjść kilkaset metrów poza centrum i już można zagłębić się w tajemnicze wąwozy lessowe, wyglądające niczym z filmów fantasy. O tym, jak kiedyś wyglądały wioski rybackie nad Wisłą, najlepiej przekonać się w Mięćmierzu - dawnej wsi, która obecnie stanowi zachodni kraniec Kazimierza Dolnego. Można tu znaleźć wiekowe chaty przeniesione z różnych miejsc Lubelszczyzny. Promem warto też wybrać się do pobliskiego Janowca; to obecnie wieś, lecz niegdyś miasto prywatne. Pamiątką po minionej świetności jest górujący nad okolicą zamek. 19:40 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - KINGA DĘBSKA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Kinga Dębska. 20:15 AKTORKA (PORTRET ELŻBIETY CZYŻEWSKIEJ) Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2014 Reżyseria: Kinga Dębska, Maria Konwicka Scenariusz: Maria Konwicka Zdjęcia: Radek Ładczuk Pełnometrażowy, biograficzny film dokumentalny o zmarłej w 2010 roku Elżbiecie Czyżewskiej, jednej z największych polskich aktorek, ikonie urody lat 60. Odniosła wielką karierę w Polsce, ale autorzy filmu bardziej skupiają uwagę na jej próbach zaistnienia jako aktorka w Ameryce, po nagłej emigracji do Stanów Zjednoczonych wraz z mężem, amerykańskim dziennikarzem Davidem Halberstamem. Przyjaciele i znajomi Elżbiety Czyżewskiej mówią bez upiększeń o jej nieudanym małżeństwie, o wygranej po latach walce z alkoholizmem, o próbach powrotu do Polski. To opowieść o losach aktorki na różnych etapach kariery: na szczycie, na dnie i pomiędzy. W filmie występują między innymi: Andrzej Wajda, Beata Tyszkiewicz, Małgorzata Potocka, Liliana Komorowska, Daniel Olbrychski, Michał Urbaniak, Adam Holender, Gay Talese (pisarz), Nancy Weber (pisarka), Hanna Hartowicz (założycielka Nowojorskiego Festiwalu Filmów Polskich), krytyk i profesor studiów filmowych na Columbia University Annette Insdorf, aktor Omar Sangare, Myra Paci (reżyserka), Barbara Sass - Zdort, John Guare (dramaturg), Joanna Rostropowicz - Clark (pisarka), Robert Brustein (założyciel Yale Repertory Theatre), Barbara Ungeheuer (dziennikarka). Spotkanie z Czyżewską wspomina także aktorka Meryl Streep. Tłem filmu jest impresyjnie pokazany Nowy Jork, miasto, które Czyżewska uważała za swoją drugą ojczyznę. Dokument "Aktorka" to także opowieść o życiu na emigracji, o akcencie, który uniemożliwił jej karierę w Stanach Zjednoczonych. Z relacji ludzi jej bliskich poznajemy życie i charakter Elżbiety Czyżewskiej, osoby wieloznacznej, trudnej, niezwykle inteligentnej i ambitnej, ciepłej, hojnej, towarzyskiej, ale i niemożliwej do wytrzymania, kłótliwej, samotnej. Film stawia pytania: czy Czyżewska zmarnowała swoją karierę, wyjeżdżając do Stanów w momencie, kiedy w Polsce była u szczytu sławy? Czy zmarnowała swoją szansę na karierę w Ameryce przez alkohol? Skąd wzięła się jej autodestrukcja? Skonstruowany zgodnie z zasadami fabularnymi film, krok po kroku prowadzi widza przez przypominające antyczną tragedię życie aktorki. Od Elżbiety Czyżewskiej Woody Allen dowiedział się o istnieniu Wisławy Szymborskiej, to ją Meryl Streep wspomina jako aktorskie zjawisko. Do mieszkania Elżbiety pielgrzymowano w dzień i w nocy. I to zarówno wtedy, gdy należała do establishmentu, jak i potem, kiedy w chorobie nie miała pieniędzy. Zawsze była królową, która rozdaje łaski nic w zamian nie żądając. O codziennej kawie Elżbiety w New York Public Library na 42 ulicy krążyły legendy. Zakładano się, kiedy można do niej podejść, aby nie narazić się na niełaskę. Mówiono, że najlepszy jest moment, kiedy odłoży książkę lub gazetę z zadowoloną miną. Jaka jest zadowolona mina Elżbiety Czyżewskiej, wiedzieli nieliczni. 21:55 CZŁOWIEK O CHMURNYCH OCZACH I UŚMIECHNIĘTEJ DUSZY. JERZY TRELA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Marta Węgiel Film dokumentalny o jednym z najwybitniejszych polskich aktorów teatralnych i filmowych. Sylwetka Jerzego Treli w wielu odsłonach - opowieść o dzieciństwie, pochodzeniu z rodziny o kolejarskich tradycjach, fascynacji sztuką i drodze od teatrów lalkowych na scenę narodową. Ilustracją są fragmenty materiałów archiwalnych dokumentujących jego artystyczną drogę. Jerzy Trela odbywa sentymentalną podróż do miejsca swego urodzenia - podkrakowskich Leńcz. W pociągu relacji Kraków - Zakopane opowiada o życiu, najważniejszych wydarzeniach, decyzjach, ludziach, pracy, odpoczywaniu, o rodzinie. Ta podróż po życiu biegnie jakby od tyłu. Od Krakowa do Leńcz. Jerzy Trela mówi o współczesności, decyzjach artystycznych, wyborach i ostatnich dokonaniach. W Leńczach wspomina dom rodzinny, matkę, psa i potrawy na stole. W pociągu powrotnym do Krakowa wraca do przeszłości, debiutu filmowego, spotkań ze Zbyszkiem Cybulskim, Teatru STU i Starego Teatru. Cała ta podróż w czasie i przestrzeni jest ilustrowana materiałami archiwalnymi, pojawiającymi się na szybie jadącego pociągu. 22:55 TAMTE LATA, TAMTE DNI - HENRYK TALAR Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzenie: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Tym razem zagościmy u aktora znanego z ról nieoczywistych, często grającego "czarne charaktery" - Henryka Talara. Nasz gospodarz opowie nam o swojej drodze prowadzącej z podbeskidzkich Kóz na deski największych scen teatralnych w Polsce. Wspomnimy m.in. rolę Johana Heimanna, w którego wcielił się Henryk Talar w serialu pt. "Polskie drogi". 23:30 DLA SAMY (FOR SAMA) Film dokumentalny, 95 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Edward Watts, Waad Al - Khateab Nominowany do Oscara film dokumentalny o historii życia Waada al - Kateab przez pięć lat powstania w Aleppo w Syrii, kiedy zakochuje się, wychodzi za mąż i rodzi Samę, a wszystko to w czasie katastrofalnego konfliktu w tym kraju. Przejmująca opowieść o parze lekarzy z Syrii, pracujących w zbombardowanym szpitalu i wychowujących w wojennej zawierusze dziecko. Kamera rejestruje niesamowite historie o stracie, śmiechu i przetrwaniu, gdy Waad zmaga się z niemożliwym wyborem - czy uciec z miasta, aby chronić życie córki, a wyjazd oznacza porzucenie walki o wolność, za którą już tak wiele poświęciła. To zarówno intymna, jak i epicka podróż do kobiecego doświadczenia wojny. List miłosny od młodej matki do córki. 01:10 DWA ŚWIATY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Bohaterką filmu jest 10 - letnia Laura, córka głuchoniemych rodziców. Dziewczynka w odróżnieniu od nich słyszy i mówi. To film o zbyt wczesnym wkraczaniu w dorosłe życie. Laura musi pomagać głuchoniemym rodzicom w wielu sprawach, w których zazwyczaj dzieci w jej wieku nie uczestniczą. Od urodzenia żyje w dwóch światach - w świecie ciszy, który panuje w jej domu, i w świecie osób słyszących - poza domem. Rodzice Laury urodzili się głuchoniemi, nigdy nie mówili i nigdy nie słyszeli. Co dziwniejsze w ich rodzinach wszyscy mówią i słyszą. Aneta - mama Laury - jest głuchoniema z niewiadomych powodów, a Adam - ojciec Laury - po urodzeniu zachorował na ospę. Poznali się na jednej z wycieczek organizowanych przez związek głuchoniemych i szybko pobrali się. Po ślubie zamieszkali z rodzicami Adama na wsi. Kiedy oni wkrótce zmarli, młodzi małżonkowie zostali sami na gospodarce. Dość długo nie mogli się zdecydować na dziecko, bo obawiali się, że też będzie głuchonieme. Tak dzieje się w wielu przypadkach. Laura urodziła się zdrowa. Kiedy córka była mała, rodzice przywiązywali jej sznurek do ręki, w ten sposób wiedzieli, że dziecko płacze lub czegoś potrzebuje. Laura nauczyła się, że może pociągnąć za sznurek, a wtedy rodzice przyjdą. W domu cały czas był włączony telewizor, żeby dziewczynka uczyła się mówić. Dość szybko rodzice zaczęli uczyć ją także języka migowego. W wieku 10 lat Laura perfekcyjnie posługuję się językiem migowym, ale też świetnie mówi i pisze. Dzięki temu jest oknem na świat rodziców. Bez niej ich funkcjonowanie w świecie ludzi słyszących wydaje się praktycznie niemożliwe. Film pokazuje, jak Laura porusza się w obu światach: osób słyszących i głuchoniemych. Konieczność pomagania rodzicom spowodowała, że dziesięciolatka jest o wiele bardziej dojrzała niż jej rówieśnicy. 02:15 PLUS MINUS, CZYLI PODRÓŻE MUCHY NA WSCHÓD Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Bogdan Dziworski Zdjęcia: Paweł Dyllus, Marcin Koszałka Pierwszy film Bogdana Dziworskiego po długiej przerwie. Autor powraca w nim do projektowanego jeszcze w czasach PRL - u filmu o Gruzji, która inspiruje go od lat. Jak sam mówi: "W Gruzji jeszcze można znaleźć tę specyficzną atmosferę wolności w totalitaryzmie, ten powrót do przeszłości i kontakt z ludźmi, którzy mentalnie jeszcze żyją w tamtych czasach." Produkcja jest rodzajem filmu drogi przeplatanego scenami kreacyjnymi. "Do tego wszystkiego, czego poszukuję w Gruzji i co powoduje, że ten kraj wywołuje we mnie chęć opowiadania kolejnej historii, dochodzi moja fascynacja Stalinem - jako ideą, postacią i mitem". Reżyser widzi też Gruzję jako w pewnym sensie krainę wiecznej młodości - żyją tam najstarsi ludzie na świecie, nieustannie biesiadujący, co szczególnie ciekawe we współczesnym świecie, który za podstawową wartość obiera młodość. "Ten film jest dla mnie filmem o fundamentalnych pytaniach ludzkości - o przemijanie, starość, koniec. Film nie jest pesymistycznym rozliczeniem się z przeszłością, tylko mam nadzieję, początkiem nowej epoki". 03:25 JAZDA OBOWIĄZKOWA Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Ewa Kochańska Po zaostrzeniu sytuacji politycznej na Ukrainie Marina (37 l.) i Sergiey Polniuk (39 l.) w dwa tygodnie podejmują decyzję o całkowitej zmianie swojego życia. Wypisują dzieci ze szkoły, pakują rzeczy, nowo wyremontowany dom wystawiają na sprzedaż, wsiadają w samochód i już 15 godzin później rozpoczynają całkiem nowe życie... w Warszawie. Bez pracy, bez znajomości języka, bez bliskich. Walczą z urzędowymi formalnościami, walczą z systemem szkolnym, walczą z nauką języka, walczą o pieniądze. Podejmują ryzyko, bo stawką jest lepsza przyszłość ich dzieci: 13 - letniej Ireny, 10 - letniej Julii i 4 - letniego Zacharego. Marina, niespełniona artystka, zrobi wszystko, żeby jej dzieci miały lepszy los niż ona. Żeby zrobiły karierę i były KIMŚ. Teraz oczy wszystkich w rodzinie skierowane są na Julię. Młodsza córka ma szansę wystartować w Mistrzostwach Polski w Łyżwiarstwie Figurowym. A za tym idzie sukces, splendor, zachwyty. I szansa na obywatelstwo polskie dla całej rodziny... Czy Julia sprosta wyśrubowanym wymaganiom mamy? Czy będzie w stanie unieść ciężar jej oczekiwań? A co jeśli się nie uda? Co dalej z Julią, co z Mariną? I gdzie leży granica między miłością do dziecka a zaspakajaniem własnych, niespełnionych ambicji?...