TVP Historia Piątek, 04.11.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1956 - inauguracja działalności wrocławskiego Teatru Pantomimy Henryka Tomaszewskiego; 1956 - sowieckie czołgi wjechały do Budapesztu; 1959 - rząd PRL uzależnił sprzedaż węgla na zimę dla rolników od wykonania przez nich obowiązkowych dostaw mięsa; 1981 - w Pałacu Prymasowskim odbyło sie spotkanie Józefa kardynała Glempa, Lecha Wałęsy i Wojciecha Jaruzelskiego; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 46 "ZNAK ROSENFARBA" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Krawiec szykuje oddział do akcji na poligonie. Zbierają się oddziały partyzantów. Fischerowa wypytuje Marię o pobyt w obozie. Złotnik rozpoznaje na sztabach znalezionych w magazynie znak Rosenfarba, najlepszej przedwojennej firmy złotniczej w Warszawie. Złotnik mówi Rainerowi i Brehmowi, że Rosenfarb został wywieziony do obozu i prawdopodobnie nie żyje. Reiner i Brem chcą odnaleźć żydowskiego złotnika. Zrozpaczona wiadomością o śmierci rodziców Lena wycofuje się z działalności kurierskiej. Helena wyjawia Wali, że szuka w Czerniejewie córki. Dowiaduje się od Wali, że ostatnio kilka nowych robotnic trafiło do gospodarstwa Kugla. Helena towarzyszy Heinrichowi w czasie wizyty u Kugla. Spotyka się tam z Wandą. Widzi, że córka jest ciężko chora. Przebrany w niemieckie mundury oddział wchodzi na teren obozu. Spanikowani alarmem bombowym Niemcy chowają się w schronach. Osmańska wykorzystuje sytuację i zakrada się do biura z dokumentami. Janek fotografuje wyrzutnie V 2. Dochodzi do strzelaniny. Polakom udaje się uciec, jednak Janek zostaje pogryziony przez psa wartowników. Osmańska przekazuje zdobyte w biurze szkice oddziałowi. Krawiec decyduje o pilnym przewiezieniu ich do Warszawy. Władek zawozi rannego Janka do lekarza. Kiedy sam idzie do mieszkania doktora Bieleckiego, Janek zostaje aresztowany w ulicznej łapance. Rozpoznaje go esesman ranny w zamachu na Schoebbla. Janek trafia na przesłuchanie do gabinetu Rainera. 08:05 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. KOLONIALNE MARZENIA. KUCHNIA EGZOTYCZNA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kwietniu 1938 roku odbyły sie w Polsce Dni Kolonialne pod patronatem generała broni Kazimierza Sosnkowskiego. Tęsknota Polaków za egzotyką pzejawiała się również w propagowaniu przypraw i potraw pochodząych z odległych krajów. Jedną z takich potraw, które są pewnym wyobrażeniem na temat tego, jak smakuje egzotyka, jest sos kabulski. Podawano z nim zazwyczaj gotowane parówki. Potraw egzotycznych nie unikała również Maria Diesslowa. W swojej książce opublikowanej w 1930 roku wyjaśnia czytelnikom, co to są bakłażany. Kolejny przepis w programie pochodzi właśnie z książki Marii Disslowej. Dowiemy się jak przyrządzić bakłażany duszone. 08:35 HISTORIA POLSKI - SOKOŁY WOLNOŚCI (SOKOŁY WOLNOŚCI) Film dokumentalny, 51 min, Polska/USA, 2017 Reżyseria: Robert N. Wachowiak Zdjęcia: Marcin Szociński, Michał Jarosiński Anthony Adamsky, 28 - letni Amerykanin polskiego pochodzenia, z zawodu antykwariusz, z zamiłowania historyk i genealog, pewnego dnia odkrywa w rodzinnych zbiorach zdjęcie swojego pradziadka Johna Adamsky'ego w mundurze wojskowym z okresu I wojny światowej. Nie jest to jednak mundur armii amerykańskiej. Aby rozwikłać zagadkę przodka, Anthony wyrusza w podróż, która prowadzi go przez 7 stanów USA i część Kanady. Po drodze odkrywa, że John odpowiedział na apel Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce i zaciągnął się do polskiej armii zwanej Błękitną Armią, by walczyć o niepodległość Polski. Przeszedł długą drogę, od punktu rekrutacyjnego w USA przez obóz szkoleniowy w Kanadzie, front w zachodniej Europie, by ostatecznie znaleźć się w Polsce, w kraju swojego urodzenia. To sprawia, że Anthony decyduje się na podróż do Polski, by odkryć tam swoje korzenie. Inspiracją do powstania dokumentu "Sokoły wolności" był odnaleziony po 100 latach materiał filmowy, zrealizowany w 1917 roku przez Związek Sokolstwa Polskiego w Ameryce i odrestaurowany w 2017 roku. Jego obszerne fragmenty znalazły się w filmie. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 10:50 POCZET AKTORÓW POLSKICH - ZBIGNIEW CYBULSKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1975 Wykonawcy: Andrzej Krusiewicz, Jerzy Szczotkowski Opowieść o Zbigniewie Cybulskim - legendzie, polskim Jamesie Deanie. Poznajemy drogę aktorską Cybulskiego. Liczne fragmenty nagrań zapowiedzi przedstawień teatralnych, fragmenty filmów. W narracji cytowane są wypowiedzi aktora, jego opinie, fragmenty recenzji z Życia Literackiego i innych pism kulturalnych. Obejrzymy fragmenty filmów i spektakli: "Do widzenia do jutra" (1960), "Pokolenie" (1955), "Koniec nocy" (1957), "Pociąg" (1959), "Popiół i diament" (1958), "Krzyż walecznych" (1959), "Niewinni czarodzieje" (1960), "Jak być kochaną" (1963), "Szyfry" (1966). Fragment Polskiej Kroniki Filmowej przedstawiający występ Teatru Wybrzeże w Warszawie w 1959 roku, który zaprezentował sztukę dramaturga amerykańskiego pt. "Kapelusz pełen deszczu" (Zbigniew Cybulski w roli Johna). Fragment spektaklu "Dwoje na huśtawce" (Elżbieta Kępińska i Zbigniew Cybulski), "Ich dzień powszedni" (1963), "Rozwodów nie będzie" (1964), "Pingwin" (1965r), "Rękopis znaleziony w Saragossie" (1965), "Giuseppe w Warszawie" (1964), "Cała naprzód" (1967), "Jowita" (1967). 12:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - DZIAŁACZKI OPOZYCJI: ANIELA STEINSBERGOWA, ZOFIA BARTOSZEWSKA. Reportaż, 13 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są działaczki opozycji Aniela Steinsbergowa i Zofia Bartoszewska. 12:30 DOKTOR EWA - ODC. 3/9 - PRAWO DO ŻYCIA Serial obyczajowy, 42 min, Polska 1971 Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Reżyseria: Henryk Kluba Zdjęcia: Wiesław Zdort Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Jolanta Lothe, Ewa Berger - Jankowska, Joanna Jędryka, Franciszek Pieczka, Katarzyna Łaniewska, Bogdan Baer, Edmund Fetting, Janusz Kłosiński, Ryszard Pietruski i inni Mieszkanka wsi, znana artystka ludowa, nie może wykonywać swej pracy w związku z zaawansowaną chorobą gośćcową. Doktor Ewa długo namawia ją, by zdecydowała się na operację, która przywróci jej pełną władzę w rękach. 13:15 GIGANCI NAUKI - MARIAN REJEWSKI Film dokumentalny, 17 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek, którego z Gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. 13:40 JAPOŃSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 1 (JOANNA LUMLEY'S JAPAN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Neil Ferguson, Ewen Thomson Gwiazda serialu "Absolutnie fantastyczne", Joanna Lumley, przemierza Japonię od lodowatych syberyjskich mórz na północy po subtropikalne wyspy na południu. Jej podróż rozpoczyna się w ujemnych temperaturach na Hokkaido, gdzie żyją najpiękniejsze i najbardziej zagrożone dzikie zwierzęta Japonii. Wędrując na południe, Joanna odwiedza Tokio, starożytną stolicę Kioto z zachwycającymi świątyniami, oraz Nagasaki, miasto o tragicznej przeszłości. Jej epicka podróż kończy się na sielskich plażach Kohamy, jednej z najodleglejszych pacyficznych wysp Japonii, gdzie mieszkają dziewczyny z girlsbandu, których średnia wieku wynosi 84 lata. 15:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN CZOCHRALSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Katarzyna Trzaska Scenariusz: Katarzyna Trzaska Filmowy portret genialnego naukowca, a także wielkiego polskiego patrioty - chemika i metalurga Jana Czochralskiego. Jego badania i prace naukowe z początku XX wieku położyły podstawy pod współczesny przemysł elektroniczny i fotowoltaiczny oparty na monokrystalicznych półprzewodnikach, które wytwarza się metodą Czochralskiego - powszechnie znaną w kołach naukowych na całym świecie. 17:10 CZAS HONORU - ODC. 47 "OŚWIADCZYNY" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Niemcy robią nalot na dom Charewicza. Przeszukują gospodarstwo, zabierają gospodarza i jego żonę. Michałowi i Bogusiowi cudem udaje się uciec. Władek mówi Lenie o aresztowaniu Janka. Fischerowa czuje się coraz lepiej i daje Marii do zrozumienia, że docenia jej umiejętności lekarskie. Ernest przychodzi do Rudej z informacją, że szykuje się kolejne zadanie. Mówi, że jej prośba o wycofanie z akcji została odrzucona. Każe wziąć się Rudej w garść. Romek chce wyrównać rachunki z Niemcami za śmierć rodziców, nie dostrzega, że Klara darzy go uczuciem. Helena zdradza Heinrichowi, że chora pracownica Kugla to jej córka, dla której przyjechała do Czerniejewa i że mogłaby spróbować przekupić Kugla. Heinrich decyduje się jej pomóc. Ruda i Ernest idą na zwiad przed akcją. Tym razem okoliczności są bardziej ryzykowne, gdyż w kamienicy przyszłej ofiary mieszka wielu folksdojczów. Michał, dowiedziawszy się o przesłuchaniu Osmańskiej, postanawia uciec z nią do Warszawy. Brodowicz gratuluje chłopakom sprawnie przeprowadzonej akcji na poligonie. Informuje, że zdobyta przez nich dokumentacja jest już w drodze do Londynu. Nie wspomina słowem o aresztowaniu Janka. Krawiec zabrania Władkowi podejmowania jakichkolwiek ruchów na własną rękę w jego sprawie. Bronek przekazuje Władkowi gryps od Marii. To znak, że matka żyje. 18:35 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1936 - 1953: MIŁOŚĆ I WOJNA. ODC. 2/4 (ODC. 2/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Seria opowiada o historii zamku Windsor, w którym mury zamku i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia prawdę o najsłynniejszej brytyjskiej rodzinie. 19:30 HISTORIA POLSKI - GDZIE NAJPIERW BYŁA POLSKA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Glondys Scenariusz: Krzysztof Glondys Tematem filmu są wydarzenia rozgrywające się jesienią 1918 r. na terenie zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Pretekstem do ich przypomnienia będzie próba rozstrzygnięcia toczącego się wśród historyków i lokalnych badaczy sporu o to, gdzie najpierw powstała wolna Polska. 20:25 TEATR HISTORII - LALKA Z ŁÓŻKA NR 21 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu Teatr Historii, łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Djordje Lebovicia "Lalka z łóżka nr 21" z 1971 r. , w reżyserii Jana Kulczyńskiego, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie Krystyna Różańska - Gorgolewska (krytyk sztuki, kurator). Historia opowiadana w dramacie Djordje Lebovicia rozgrywa się w latach 60 XX wieku. Sztuka opowiada historię jednej z więźniarek obozu koncentracyjnego, która w czasie uwięzienia została zmuszona do prostytucji w domach publicznych przeznaczonych dla SS. Komendant tytułowego Domu Lalek, zagrożony procesem za zbrodnie przeciwko ludzkości, chce uniemożliwić jej zeznania, jako jednego z potencjalnych świadków. Spektakl nawiązuje do bardzo rzadko, by nie powiedzieć w ogóle, opisywanego zjawiska przymusowej prostytucji w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Można powiedzieć, że pod tym względem sztuka jest pionierska, gdyż historycy zaczęli poważniej zajmować się tym tematem dopiero w XXI wieku. Spektakl jest unikatowy dzięki dwóm kreacjom aktorskim: Haliny Mikołajskiej, brawurowo oddającej dramat kobiety chcącej zapomnieć wojenną traumę i Henryka Borowskiego, który w niezwykle sugestywny sposób przedstawił mentalność zbrodniarza. Dramat porusza też wątek tabloidyzacji mediów łapczywie karmiących się sprawami obyczajowymi, nader dobrze znany nam w obecnych czasach. Sztuka Djordje Lebovicia w reżyserii Jana Kulczyńskiego była tzw. półkownikiem, i to o najdłuższym wyroku. Przedstawienie zrealizowane w 1971 r. , po raz pierwszy pokazano dopiero 47 lat później, w 2018 r. Jedną z przyczyn leżakowania taśmy ze spektaklem na półce, był najprawdopodobniej zapis cenzorski na osobę Haliny Mikołajskiej, związany z jej antykomunistyczną działalnością. Widzowie Teatru Historii będą mieli okazję obejrzeć ten spektakl dopiero po raz drugi. 20:45 LALKA Z ŁÓŻKA NR 21 Teatr, 47 min, Polska, 1971 Autor: Dżordże Lebović Reżyseria: Jan Kulczyński Aktorzy: Halina Mikołajska, Henryk Borowski, Stanisław Zaczyk, Włodzimierz Press Wilma była podczas II wojny światowej więźniarką w obozowym domu publicznym zwanym przez Niemców Domem Lalek. Teraz ma ułożone życie osobiste - dom, męża, dzieci. Wyrzuciła z pamięci bolesne wspomnienia obozowych przeżyć, nie mówiąc jednak o nich mężowi. Nieoczekiwanie do jej domu przychodzi komendant domu publicznego, w którym pracowała i usiłuje nakłonić ją do milczenia na temat jego przeszłości. Zeznania Wilmy obciążyłyby go w zbliżającym się procesie. Kobieta odmawia mimo szantażu i gróźb. Dostrzega grozę swej sytuacji, kiedy uświadamia sobie, że w mężu nie będzie miała oparcia. Nie znajduje on bowiem usprawiedliwienia dla zmuszonych siłą do prostytucji kobiet. 21:30 NARODZINY NAZIZMU S.I - NOC DŁUGICH NOŻY (RISE OF THE NAZIS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics Episode 2: The First Six Months in Power Episode 3: Night of the Long Knives 22:35 DONALD TRUMP: ANATOMIA SUKCESU (TRUMP: ANATOMY OF A MAN) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Frdric Mitterrand Znany ze swojej polityki, nieprzewidywalnego zachowania i słownych prowokacji, Donald J. Trump, 45. prezydent USA wprawia świat w panikę. Populistyczny miliarder, indywidualista chroniony przez otoczenie złożone głównie z jego rodziny. 24:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - RAPORT Z OSTATNIEJ KWATERY Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Raport z ostatniej kwatery. Nigdy z żadną z wojen nie da się ostatecznego rozrachunku doprowadzić do końca. Zawsze będą tysiące mniejszych i większych znaków zapytania. Na tych, którzy przeżyli, ciąży święty obowiązek nieustannych starań o czasem już tylko symboliczny, ostatni ślad losu bohaterów. Taka też myśl przyświeca nam dziś, gdy przystępujemy do pracy w Radomiu. Rzecz dotyczy kwatery żołnierzy września 1939 r. na cmentarzu przy ul. Limanowskiego. Wydawało się, że to mogiły żołnierzy nieznanych, lecz dzięki staraniom miejscowego księdza, w którego ręce wpadły nieznane dotąd dokumenty, możemy dziś prawdopodobnie określić, kto tam spoczywa. Mozaika pamięci Dość regularnie w naszym programie, obok szeregu żołnierzy z różnych epok, pojawiają się marzyciele, inżynierowie tacy jak ojciec i syn Czesław i Tadeusz Tańscy. W ich przypadku od dwóch lat toczymy dosyć skomplikowane śledztwo historyczne. Dzięki historyk sztuki, która na potrzeby słownika biograficznego przygotowywała biogramy naszych bohaterów, dowiedzieliśmy się o istnieniu w rodzinnych zbiorach nieznanych nam pamiętników i listów Czesława Tańskiego, pisanych do syna Tadeusza. Jak zawsze liczymy też na pomoc naszych widzów w poszukiwaniu informacji o losach tych wspaniałych ludzi. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OSTATNI CIOS ODC. 2 Magazyn, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego zdobyciu Berlina w 1945 roku.