TVP Kultura Piątek, 04.11.2022 07:00 KRONOS - OBCY Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku programu "Kronos" profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcie obcego. Za obcego uważamy nieznajomego, wroga, odmiennego kulturowo, nieznnanego. Każdy z nas ma za sobą spotkanie z obcym, kiedy to lęk poprzedzało zdziwienie i ciekawość. Ale dlaczego właściwie lękamy się obcego? Czego się boimy, lękając się obcego? Czy umiemy być samymi sobą bez domieszki obcości, bez skazy, którą obcy przecież ujawnia, demaskuje? 07:45 RĘKOPIS ZNALEZIONY W SARAGOSSIE Film kostiumowy, 175 min, Polska 1964 Autor: Jan Potocki Reżyseria: Wojciech J. Has Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Krzysztof Penderecki Występują: Zbigniew Cybulski, Iga Cembrzyńska, Joanna Jędryka, Kazimierz Opaliński, Sławomir Linder, Mirosława Lombardo, Aleksander Fogiel, Franciszek Pieczka, Ludwik Benoit, Barbara Krafftówna, Pola Raksa, August Kowalczyk, Henryk Hunko, Adam Pawlikowski, Beata Tyszkiewicz, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk i inni Stylowa komedia kostiumowa, awanturniczy film "płaszcza i szpady", fantastyczna baśń z duchami, wisielcami, opętanymi księżniczkami - tak określano ten niezwykły film. Jego literackim pierwowzorem jest powieść osiemnastowiecznego poety, uczonego, filozofa, żołnierza, podróżnika i fantasty Jana Potockiego. Pochodził z magnackiej rodziny, otrzymał niezwykle staranne wykształcenie - studiował w Szwajcarii, Paryżu, Niemczech, interesował się geografią, matematyką, historią, a jego największą pasją była archeologia i podróże. Zwiedził Turcję, Egipt, Afrykę Północną, Kaukaz, Chiny, całą niemal Europę Zachodnią. Brał udział w pracach Sejmu Czteroletniego, opracował projekt reformy oświaty. Zmarł w sposób równie oryginalny, jak oryginalne było jego życie i jego dzieło - strzelił do siebie srebrną kulką odkręconą przy śniadaniu z cukiernicy. "Rękopis znaleziony w Saragossie" - jedno z najświetniejszych dzieł europejskiego Oświecenia - po raz pierwszy wydany został w roku 1813, po francusku i przez długie lata był w Polsce nieznany. Na język polski przełożony został dopiero 34 lata później. A i do dziś dzieło Potockiego znane jest bardziej na Zachodzie Europy niż w Polsce. "Cudowność Rękopisu" na tym polega, że swą cudownie atrakcyjną formą służy treściom ważkim. To jest po prostu szkoła życia, przekrój społeczeństwa - aktualny w XVIII wieku - i dziś. Bohater ma zacząć myśleć i gra toczy się o to, jak będzie myślał. Wszystko ma dwie interpretacje: mistyczna, magiczna filozofia Kabalisty ściera się z humanistycznym racjonalizmem Matematyka. Wybierać musi nie tylko van Worden, wybiera - widz" - mówił reżyser Wojciech Has. Młody kapitan gwardii króla Hiszpanii, Alfons van Worden podróżuje samotnie przez dzikie góry Sierra Morena. W czasie noclegu w ponurej gospodzie poznaje dwie maurytańskie księżniczki, które oznajmiają mu, że jako potomek potężnego rodu Gomelezów wybrany został do wielkich zadań. Przedtem musi jednak dowieść swej odwagi, prawości i honoru. Alfons staje się ośrodkiem niesamowitych wydarzeń, dręczą go opętani, wisielcy, prześladuje Inkwizycja. W końcu trafia na Zamek tajemniczego Kabalisty i przez wiele dni wysłuchuje jego dziwnych, wieloznacznych opowieści o jeszcze dziwniejszych zdarzeniach tego świata. W "opowieściach madryckich", które stanowią drugą część filmu, pojawia się niezliczona ilość nowych postaci, a akcja rozgrywa się w oszałamiającym tempie. Plenery "Rękopisu" zrealizowano w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, a w parku Morskie Oko we Wrocławiu wybudowano ogromne dekoracje do scen madryckich - Plac Słońca, winiarnie, kościół, gospodę, które przez całą jesień ściągały niezliczone wycieczki. W filmie oprócz dziesiątków aktorów i statystów udział wzięło wiele egzotycznych zwierząt. Tresowany sęp przyjechał specjalnie z Hamburga, czterometrowy pyton z warszawskiego Zoo, a cztery muły z Krakowa. "Rękopis" to także popis gry aktorskiej odtwórcy głównej roli, Zbigniewa Cybulskiego. Film uhonorowano licznymi nagrodami, m.in.: wyróżnieniem na festiwalu w Edynburgu w 1965 r., w tym samym roku także nagrodą CIDALC i Złotym Piórem na MFF w San Sebastian oraz medalem specjalnym na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fantastycznych i Grozy w 11:00 ARSENE LUPIN - SEZON 1 - ODC. 1 (ARSENE LUPIN) Serial kryminalny, 55 min, Szwajcaria/Niemcy/Włochy/Belgia/Francja, 1971 Reżyseria: Jean - Pierre Desagnat, Jean - Pierre Decourt, Dieter Lemmel Scenariusz: Alexandra Becker, Rolf Becker, Claude Bruler Zdjęcia: Georges Barsky, Hermann Gruber, Pierre Petit Muzyka: Jean - Pierre Bourtayre Aktorzy: Marthe Keller, Georges Descrieres, Yvon Bouchard, Roger Carel, Henri Virlojeux Adaptacja powieści Maurice'a Leblanca pod tym samym tytułem. W latach 1972 - 74 powstało 26 odcinków, sezon 1. składa się z 13 odcinków. Francja, początek XX wieku. Policja ściga bezskutecznie niejakiego Arsena Lupina, który okazuje się być gentelmanem - włamywaczem, mistrzem charakteryzacji, inteligentnym i bystrym mężczyzną, szarmanckim wobec kobiet i czułym na ich wdzięki, potrafiącym znaleźć wyjście z każdej, nawet najbardziej beznadziejnej sytuacji. Przy pomocy niezawodnego asystenta Grognarda dokonuje kradzieży wielu cennych przedmiotów i biżuterii. Zawsze jest o krok dalej niż policja. Żył z kradzieży, ale jego ofiarami padali zawsze złoczyńcy. Działając poza prawem, wymierzał im sprawiedliwość. 12:10 ZAGUBIONY DIAMENT - ANDRZEJ KORZYŃSKI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Grzegorz Brzozowicz Scenariusz: Grzegorz Brzozowicz Film dokumentalny o znanym polskim kompozytorze Andrzeju Korzyńskim. Urodzony w 1940 r. Korzyński odniósł sukces zarówno w muzyce rozrywkowej, eksperymentalnej, jak i filmowej. Mimo swego bogatego dorobku pozostaje w Polsce relatywnie nieznany, ale na Zachodzie jego twórczość spotyka się z dużym zainteresowaniem. Nakładem brytyjskiej wytwórni Finders Keepers ukazało się pięć płyt z jego muzyką filmową. Film opowiada niezwykłą historię kompozytora od lat 60. i jego pracy z czołowymi wykonawcami polskiej estrady, poprzez tworzenie muzyki do wybitnych polskich i zagranicznych filmów w latach 70. i 80. , przedstawia też równoległe działania artysty na polu elektronicznego eksperymentu. Klamrą spinającą film jest kultowy status polskiego kompozytora w Anglii ukazany poprzez poświęcone mu koncerty i wydawnictwa. 13:20 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 5/7 ZAGROŻENIE Serial historyczny, przygodowy, 57 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze, Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Zdjęcia: Stefan Pindelski, Maciej Kijowski Wykonawcy: Piotr Marczewski Aktorzy: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Bińczycki, Wiesław Gołas, Jan Nowicki, Olgierd Łukaszewicz, Zygmunt Zintel, Zofia Czerwińska, Danuta Kowalska, Krzysztof Różycki, Andrzej Żarnecki, Tadeusz Bartosik, Ryszard Dembiński, Wirgiliusz Gryń Żachlewicz, rządca hrabiego Zygmunta, przybywa do sędziego Gągolewskiego, by zapewnić sobie jego poparcie w sprawie obalenia testamentu. Gągolewski ochoczo na to przystaje - w zamian za pewne korzyści finansowe. Zadłużony po uszy hrabia Zygmunt wzywa Chaima. Chce sprzedać znaczną część swoich lasów. Dowiedziawszy się, że nocą w zamku znowu widać było światło, Juliusz i Damazy udają się do zaklętego dworu. Zamierzają jeszcze raz ostrzec Bulija. Tymczasem w zamku zastają dziewczynę podobną do Eugenii. Natomiast Bulij uparcie twierdzi, że nie ma żadnych powodów do niepokoju. 14:30 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 6/7 VA BANQUE Serial historyczny, przygodowy, 56 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Zdjęcia: Stefan Pindelski, Maciej Kijowski Wykonawcy: Piotr Marczewski Aktorzy: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Bińczycki, Wiesław Gołas, Jan Nowicki, Olgierd Łukaszewicz, Zygmunt Zintel, Andrzej Żarnecki, Danuta Kowalska, Zofia Czerwińska, Krzysztof Różycki, Grażyna Kruk Frymar, Wojciech Standełło, Wiesław Wójcik Karczmarz Chaim zdradza Czorgutowi, że Żachlewicz, Gągolewski i hrabia Zygmunt spiskują przeciwko Juliuszowi. Czorgut zmusza ich do odstąpienia od tych niecnych zamiarów i przygotowuje się do wyjazdu. Maziarz pragnie pomóc młodemu Żwirskiemu i chce ożenić go ze swoją córką, bliźniaczo podobną do hrabianki Eugenii. Okazuje się, że maziarz to rzekomo zmarły starościc Mikołaj. To on przygotowuje spiskowców do wybuchu rewolucji. Tymczasem hrabia Zygmunt również chce wydać swoją córkę za Juliusza. 15:40 WALC W ALEJKACH (IN DEN GÄNGEN) Film obyczajowy, 120 min, Niemcy 2018 Reżyseria: Thomas Stuber Scenariusz: Thomas Stuber, Clemens Meyer Aktorzy: Franz Rogowski, Sandra Huller, Peter Kurth, Steffen Scheumann, Andreas Leupold, Matthias Brenner Stroniący od ludzi, nieśmiały Christian traci pracę, ale na szczęście szybko znajduje nowe zajęcie na nocnej zmianie w supermarkecie. Jest odpowiedzialny za wykładanie towaru na sklepowe półki. Jego menedżer Bruno z działu napojów bierze go pod swoje skrzydła i traktuje po ojcowsku. Tłumaczy mu każdy szczegół, cierpliwie uczy obsługiwać wózek widłowy. Pod jego czujnym okiem Christian zaczyna poznawać i oswajać się ze skomplikowanym zapleczem wielkiego supermarketu. Dotychczas samotnik z wyboru, Christian nawiązuje nowe znajomości. Najlepiej czuje się w towarzystwie jednej z koleżanek z pracy, uroczej i tajemniczej Marion, z którą regularnie spotyka się w pomieszczeniu socjalnym przy ekspresie do kawy. Krótkie kontakty nie sprzyjają jednak zacieśnieniu więzi. Z czasem Christian uświadamia sobie, że jest zakochany w dziewczynie, ale ona nie odwzajemnia jego uczucia, mimo że ten bardzo się stara jej przypodobać. Okazuje się, że Marion jest mężatką. Pewnego dnia w ogóle nie pojawia się w pracy. Idzie na dłuższe zwolnienie lekarskie. Rozstanie z ukochaną bardzo źle wpływa na Christiana, który popada w odrętwienie. Znowu czuje się samotny i nieszczęśliwy, a jego stan pogarsza się z każdym dniem. Niewiele brakuje, by mroczne demony z przeszłości znowu go dopadły. 17:55 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - GIEDRE MICKUNAITE Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria ekskluzywnych wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką na Litwie, z wybitnymi przedstawicielami litewskiej kultury i polityki. Bohaterowie programu opowiadają o związkach Litwy z Polską, wzajemnych inspiracjach kulturalnych, wspólnej historii i perspektywach na przyszłość. Bohaterką odcinka jest historyczka sztuki Giedre Mickunaite, która opowiada o historii sanktuarium i zamku w Trokach. 18:50 REŻYSERZY - REŻYSERZY S.I - FRANK CAPRA 9/10 SEZON 1 (THE DIRECTORS - FRANK CAPRA) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Franka Capry, jednego z ważniejszych twórców Złotej Ery Hollywood. Reżyser wielkich, niezapomnianych obrazów takich jak: "To wspaniałe życie", "Ich noce", "Arszenik i stare koronki", które na stałe weszły do kanonu amerykańskiego kina. 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - DOWŁATOW Dysk./wywiad/debata, 4 min, Polska, 2022 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Dowłatow", reż. Aleksiej German Jr. 20:05 WIECZÓR KINOMANA - DOWŁATOW (DOVLATOV) Film biograficzny, 121 min, Polska/Rosja/ Serbia 2018 Reżyseria: Aleksiej German Scenariusz: Aleksiej German, Julia Tupiszkina Aktorzy: Milan Maric, Daniło Kozłowski, Helena Sujecka, Swietłana Chodczenkowa, Elena Liadowa, Piotr Gąsowski, Hanna Śleszyńska "Dowłatow" został uhonorowany nagrodą specjalną na festiwalu w Berlinie, otrzymał też Srebrnego Niedźwiedzia za kostiumy i scenografię. Twórcy filmu skupiają się na kilku dniach z życia tytułowego bohatera, wybitnego rosyjskiego pisarza Siergieja Dowłatowa. Akcja rozgrywa się w Leningradzie, na początku listopada 1971 roku. Mimo że Dowłatow pisze dużo, nie ma gdzie publikować, żadne z wydawnictw Związku Radzieckiego nie chce przyjąć jego prac, dopóki nie podporządkuje się komunistycznej władzy i nie zaakceptuje z góry narzucanych mu tematów. Aby przetrwać, podejmuje się różnych zajęć. Posłusznie wykonuje polecenia Związku Pisarzy, zdając sobie sprawę, że bez członkostwa w tej organizacji nikt nie wydrukuje jego tekstów. Ale wszystkie jego wysiłki idą na marne, twórczość Dowłatowa ukazuje się drukiem dopiero na Zachodzie, w latach 80. To historia nie tylko Dowłatowa, ale ludzi, dzięki którym stał się wielkim pisarzem, w tym jego przyjaciela, Josifa Brodskiego. 22:45 SONITA (SONITA) Film dokumentalny, 90 min, Szwajcaria/Niemcy, 2016 Reżyseria: Rokhsareh Ghaemmaghami Aktorzy: Sonita Alizadeh, Rokhsareh Ghaemmaghami Film opowiada niewzykłą historię Sonity Alizadeh - młodej Afganki, która wbrew wszelkim przeciwnościom stała się znaną na całym świecie raperką i ikoną buntu przeciwko tradycji wydawania, czy raczej sprzedawania, za mąż nastoletnich dziewcząt. W 2008 roku, wraz z rodzicami i braćmi, 10 - letnia Sonita uciekła przed dyktaturą talibów do sąsiedniego Iranu. Choć w ośrodku dla uchodźców, w którym zamieszkali, jej głównym zajęciem było sprzątanie, to jej sytuacja była i tak lepsza niż byłaby w opanowanym przez talibów rodzinnym mieście Herat, bo w Iranie Sonita mogła chodzić do szkoły. Tu też odkryła rap, który okazał się jej wielką miłością. Jednak jej rodzina postanowiła, że musi wrócić do Afganistanu, by wyjść za mąż, gdyż pieniądze, które zgodził się zapłacić rodzinie jej przyszły mąż, są potrzebne na ożenek jej brata. Wraz z twórcami filmu śledzimy losy Sonity i jej walkę o prawo do własnego życia i podmiotowości w społeczności, w której kobiety nadal są traktowane przedmiotowo. Film był wielokrotnie nagradzany (18 nagród i 8 nominacji) na międzynarodowych festiwalach, zdobył m.in. Nagrodę Publiczności na Festiwalu Sundance i otrzymał wyróżnienie specjalne na festiwalu Millennium Docs Against Gravity w 2016 r. 00:35 GOMORRA S.II - ODC. 20 (GOMORRA S. 1 - 3) Serial kryminalny, 46 min, Włochy/Niemcy 2014 Scenariusz na podstawie książki Roberto Saviano Aktorzy: Salvatore Esposito, Marco D'Amore, Cristiana Dell'Anna, Fortunato Cerlino Ciro rozmawia szczerze z Rosariem i radzi mu zabrać rodzinę i wyjechać z Neapolu. To właśnie Nano jest podejrzewany o zabicie Principe, dlatego sytuacja robi się coraz groźniejsza. Rosario daje się przekonać, ale wyjazd nie pomaga. Zostaje zamordowany na oczach córki. Ciro postanawia znaleźć zabójcę za wszelką cenę. 01:35 TERAZ ANIMACJE! - ZŁOTA GODZINA (GOLDEN HOUR) Film animowany, 6 min, Francja, 2021 Reżyseria: Sophie Li, Yan Li, Gabriel Regnier, Quentin Rigaux, Adel Sabi, Jeremy Ye Wykonawcy: Elise Zhang Yu, Stephane Boucher, Lemmy Constantine Krótki film animowany. Produkcja filmu może czasami przebiegać bardzo chaotycznie. Allie przekona się o tym na własnej skórze, gdy spróbuje zrealizować szalony pomysł reżyser. 01:50 TERAZ ANIMACJE! - NAD ZAKURZONE MORZE (A LA MER POUSSIERE/TO THE DUSTY SEA) Film animowany, 12 min, Francja, 2020 Reżyseria: Heloise Ferlay Scenariusz: Heloise Ferlay Wykonawcy: Amandine Bataille, Alix Deshay, Violette Renoir Krótki film animowany. Malo i Zoe, pozostawieni sami sobie w samym środku lata, robią wszystko, co w ich mocy, by zwrócić uwagę nieuchwytnej matki. (opis festiwalowy, źródło: https: //alekino.com/) 02:10 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - ROCCO I JEGO BRACIA (ROCCO E I SUOI FRATELLI) Dramat, 171 min, Włochy/Francja, 1960 Reżyseria: Luchino Visconti Zdjęcia: Giuseppe Rotunno Muzyka: Nino Rota Aktorzy: Alain Delon, Renato Salvatori, Annie Girardot, Katina Paxinou "Rocco e suoi fratelli" ("Rocco i jego bracia") włosko - francuski film w reżyserii Luchino Viscontigo z 1960 roku trwa niemal trzy godziny, ale nie znudzi współczesnego widza ani melodramatycznym wątkiem, ani biało - czarnymi zdjęciami. Paradoksalnie, czas ten okroiła w latach sześćdziesiątych amerykańska cenzura ze względu na brutalność włoskiego neorealizmu. A przecież po latach sycylijskie okrucieństwo, albo wątek szlachetnego boksera znajdziemy w tak krwistych obrazach made in USA jak "Ojciec chrzestny", czy "Rocky". Rocco to jeden z pięciu synów matki z ubogiego południa Włoch, która przenosi się wraz z rodziną do Mediolanu w poszukiwaniu lepszego życia. Na początek bogata północ ma im do zaoferowania mieszkanie w suterenie i niewiele ponadto, ale z czasem dwaj synowie zostają wziętymi bokserami i byt rodziny poprawia się. Jednak Rocco i Simone są także rywalami. Tytułowy bohater - w którego wciela się młody i piękny Alain Delon - jest uosobieniem łagodności i szlachetności, ale to właśnie on zaczyna wygrywać zarówno na ringu jak i w wyścigu do serca prostytutki Nadii (młoda Annie Giradot). Kiedy zazdrosny Simone brutalnie gwałci Nadię, Rocco próbuje usprawiedliwiać brata i zrzec się jej miłości. Jednak zazdrosny Simone zemści się na obojgu, zabijając dziewczynę. Sam zresztą stoczy się nisko - do światka ustawianych walk i homoseksualnej prostytucji. Upadek rodziny, trójkąt miłości i nienawiści, tragedia matki, która ściąga synów do wrogiego świata na zgubę - to wątki bardziej uniwersalne niż melodramat obyczajowy osadzony w realiach kontrastów społecznych. Dlatego rola Katiny Paxinou, greckiej aktorki dramatycznej, jako matki sycylijskiej rodziny sprzyja skojarzeniom z tragedią grecką. Viscontiego określano jako arystokratę, który stal się komunistą, ale z dzisiejszej perspektywy ukazany przez reżysera obraz przemian cywilizacyjnych w konflikcie z więziami rodzinnymi, wartościami i uczuciami każe dostrzec w nim po prostu artystę.