TVP Dokument Wtorek, 31.10.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - INŻYNIEROWIE Z ZĘBEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bobry - zwierzęta nieomal cudem uratowane. Do niedawna jeszcze prawie nieobecne w krajobrazie naszych wód, a dziś już ten krajobraz nawet kształtujące. Bo ścinające drzewa, zatykające rowy, zatapiające lasy, ale też tworzące wokół ogromną różnorodność życia. Bobry przeżyły u nas nieopisane odrodzenie i wielką ekspansję, co cieszy dr. Andrzeja Czecha - bohatera naszego odcinka - hydrobiologa, badającego wpływ bobrów na różnorodność biologiczną w Bieszczadach. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 30 BURZLIWE DZIEJE KRESÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 226 OPERA I FILHARMONIA PODLASKA - EUROPEJSKIE CENTRUM SZTUKI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę na podstawie jej potencjału historycznego, kulturowego, przyrodniczego i rekreacyjnego. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Bohater kolejnego odcinka to Opera i Filharmonia Podlaska Europejskie Centrum Sztuki. To największa instytucja artystyczna północno - wschodniej Polski i zarazem najnowocześniejsze centrum kulturalne tej części Europy. Europejskie Centrum Sztuki imienia Stanisława Moniuszki powstało na podstawie projektów pracowni architektonicznej Marka Budzyńskiego. Szklane powierzchnie łączone z betonem oraz minimalizm z elementami drewna mogą przypominać dwa inne projekty jego autorstwa: Bibliotekę Uniwersytecką oraz Gmach Sądu Najwyższego w Warszawie. Ważnym elementem gmachu jest natura. Dookoła budynku oraz na tarasach widokowych rozciągają się ogrody, oczka wodne i charakterystyczna dla Podlasia roślinność. To wszystko sprawia, ze budynek idealnie wtapia się w otoczenie. Opera i Filharmonia Podlaska zachwyca swoją nowoczesnością, wspaniałą atmosferą oraz repertuarem, w którym można znaleźć zarówno klasykę, jak i rozrywkę. Nic więc dziwnego, że ściągają tu ludzie z całej Polski. 07:40 ŻYCIE MIĘDZY KOREAMI (INTO THE DMZ) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Choi Kyung - Ryel Film dokumentalny o strefie zdemilitaryzowanej i niezwykłym rezerwacie przyrody, który tam się tworzy od lat. Korea Południowa i Korea Północna wciąż konfrontują się z tą strefą, która powstała po podpisaniu rozejmu wojny koreańskiej w 1953 roku. Zginęło tu wiele osób, ale teraz jest to teren porośnięty wieloma chwastami i drzewami. Jest wynikiem wojny, ale jak na ironię staje się domem wielu dzikich zwierząt. Zobaczymy prawdziwe życie dzikich zwierząt w strefie zdemilitaryzowanej. 08:40 W POGONI ZA NIEŚMIERTELNOŚCIĄ (LOOKING FOR IMMORTALITY) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2020 Istota doskonała, jak ze snu Leonarda da Vinci. Silniejsza, inteligentniejsza, wolna od kalectwa, chorób i śmierci. Marzenie stare jak ludzkość. Wobec błyskawicznego postępu nauki i technologii może się spełnić. By żyć lepiej i dłużej, niektórzy gotowi są na wiele. Wynalazki, które ułatwiają codzienne życie, mogą prowadzić do piekła. To dotyczy nas wszystkich. Czy nieodwracalna przemiana już się rozpoczęła? Czy chcielibyśmy żyć wiecznie? Wraz z pionierami nauki i medycyny poszukującymi nieśmiertelności poznamy ostatnie postępy w nauce, medycynie i robotyce. Jednak dążenie przemysłu technologicznego do odwrócenia starzenia się spotkało się ze sceptycyzmem. Leki przeciwstarzeniowe to tak naprawdę quasi - utopijny sen - mówi pewien geriatra. Czy życie lepsze, zdrowsze i dłuższe jest tym, co nauka i technika szykują dla nas na krótką metę? Google namówiło najlepszych naukowców na świecie, aby położyli kres chorobom związanym ze starzeniem się. W międzyczasie mnóstwo firm testuje nowe sposoby i leki, które mogą uczynić nas bardziej długowiecznymi. Czy w czasach, gdy medycyna przeciwstarzeniowa zyskuje na popularności, starość może stać się pewnego dnia chorobą uleczalną? 09:40 ŻÓŁW BŁOTNY. OSOBLIWY RELIKT POLSKIEJ PRZYRODY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Marek Maciantowicz Film dokumentalny o żółwiu błotnym żyjącym w naszym kraju. Na wiosnę żółwie wychodzą ze swoich podwodnych kryjówek po kilku pierwszych, cieplejszych dniach. To bardzo tajemnicze zwierzęta. Po przebudzeniu, jako zwierzęta zmiennocieplne, uzupełniają zasoby energii, wygrzewając się w promieniach słońca już w marcu. Ten gatunek rozprzestrzenił się w Europie, przybywając z południowo - wschodnich Bałkanów. W kwietniu żółwie rozpoczynają porę godową. Ludzie chronią ten gatunek w Polsce, budując przejścia dla nich pod drogami, zabezpieczając miejsca lęgowe przed drapieżnikami i kontynuując programy hodowli młodych osobników oraz ochrony całych kompleksów siedlisk tego gatunku. 10:45 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 2. PRUT (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 2 - "Prut". Prut - rzeka w południowo - wschodniej Europie, lewy dopływ Dunaju, rzeka graniczna pomiędzy Rumunią a Mołdawią. Źródła Prutu znajdują się w paśmie Czarnohory, u wschodniego podnóża Howerli. Uchodzi do Dunaju na wschód od Gałacza. W drugim tomie bułgarskich kronik Imana, rzeka Prut jest określana jako Burat. Była znana Rzymianom. W XII wieku w dorzeczu Prutu znajdowały się galicyjsko - ruskie miasta. Nad Prutem leżą m.in.: Worochta, Jaremcze, Kołomyja, Czerniowce, Kaguł, Ungeny. To jedna z ostatnich, pilnie strzeżonych granic europejskich. Ma niemal tysiąc kilometrów długości i burzliwą przeszłość. Jej historia wciąż owiana jest tajemnicą. Prut wypływa z Howerli, najwyższej góry Ukrainy. Ten szczyt mający 2061 metrów wysokości jest świętą górą kraju. Prut spływa do doliny niezliczoną ilością strumieni. 20 kilometrów od źródeł Prut się rozrasta. Kilka kilometrów dalej działa przejście graniczne z Ukrainy do Mołdawii. Od tego miejsca Prut pełni rolę granicy między Rumunią, a Mołdawią na odcinku 700 kilometrów. Granica oddziela kraje, nie ludzi. Dopóki ludzie po jednej stronie czują się Rumunami, a ci po drugiej Mołdawianami, granica pozostanie. Gdy w końcu jedni i drudzy uznają, że są jednym narodem, granica przestanie istnieć. 11:45 RODEM Z MUSZYNY. RZECZ O ADAMIE ZIEMIANINIE Reportaż, 13 min, Polska, 1984 Autor: Krzysztof Miklaszewski Prezentacja sylwetki i dorobku artystycznego Adama Ziemianina, polskiego dziennikarza, poety i autora teksów. Adam Ziemianin urodził się w Muszynie w 1948 roku. Debiutował w 1968 roku, a pierwszy tom poezji "Wypogadza się nad naszym domem" ukazał się w 1975 roku. Jest autorem wielu zbiorów poezji, laureatem wielu ogólnopolskich turniejów poetyckich, m.in. Konkursu im. Stanisława Piętaka. 12:05 MROŻEK I BALTAZAR Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Scenariusz: Tadeusz Śmiarowski Zdjęcia: Grzegorz Ruzik, Piotr Wąsowski, Andrzej Adamczak Wykonawcy: Antoni Libera, Susana Osario Mrożek, Sławomir Mrożek, Maciej Englert, Piotr Adamczyk, Krzysztof Masłoń, Ludwik Flaszen, prof. Anton Maria Raffo, Emilio Lerici, Georges Werler, prof. Pierro Marchesiani, Torsten Bauer, Michaił Mokiejew, Aleksander Fieklisow, Wiaczesław Ziła Film dokumentalny o Sławomirze Mrożku - jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy i dramaturgów. Pisał od dwudziestego roku życia. Jest autorem co najmniej 43 dramatów, dwóch powieści, ponad 400 opowiadań, jednej autobiografii oraz Dziennika 1962 - 1989, na którego opublikowanie zdecydował się po blisko 20 latach od dokonania ostatniego wpisu... Mrożek wyjechał z Polski w 1963 roku i mieszkał kolejno we Włoszech, Francji, Niemczech i Meksyku. Do Polski powrócił w 1996 roku. W 2003 roku, po przejściu choroby, której rezultatem była utrata zdolności mowy, miał sen, w którym poznał swoje nowe imię i nazwisko zarazem "Baltazar". Tak zatytułował też swoją autobiografię, napisaną w ramach terapii. W 2008 roku przeprowadził się do Nicei. W Polsce jako dramaturg zadebiutował sztuką "Policja". Od 1962 rozpoczęła się jego kariera międzynarodowa. O twórczości i życiu Mrożka opowiadają żona Susana Osario Mrożek, polscy i zagraniczni pisarze, reżyserzy, aktorzy, krytycy (m. in. Ludwik Flaszen, Maciej Englert, Antoni Libera, Piotr Adamczyk, Georges Werler, prof. Anton Maria Raffo, prof. Pierro Marchesiani, Michaił Mokiejew, Torsten Bauer, Wiaczesław Ziła), a także sam bohater filmu Sławomir Mrożek. 29 czerwca 2010 roku Sławomir Mrożek ukończył 80 lat. Ekipa Telewizji Polskiej jako jedyna uczestniczyła w urodzinowym kameralnym spotkaniu w gronie bliskich znajomych i przyjaciół Sławomira Mrożka, które odbyło się w czerwcu w Nicei. 13:10 BORN DEAD Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut, Anna Mazurkiewicz Zdjęcia: Jacek Bławut Film dokumentalny przedstawiony na X Festiwalu Filmowym i Artystycznym w Kazimierzu. Historia więźnia - recydywisty, który w ramach programu "Duet" powstałego z inicjatywy krakowskiego więzienia i Domu Pomocy Społecznej pracuje w ośrodku przy dzieciach głęboko upośledzonych. Przez kilka miesięcy kamera obserwuje 24 - letniego Roberta, który od 15. roku życia przebywał w zakładach karnych. Robert opiekuje się dziećmi, przebiera je, karmi, myje i spędza z nimi wolny czas. W miarę upływu czasu więzień zaczyna angażować się emocjonalnie w powierzoną mu pracę. Sceny przedstawiające pracę Roberta z dziećmi przeplatane są krótkimi scenami z więzienia. "Born dead" to film o przemianach zachodzących w człowieku, o rodzeniu się uczuć, poczucia bliskości. To film o nauce współczucia i chęci pomocy. Film zdobył m. in. Brązowego Lajkonika podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego oraz Nagrodę Specjalną FICC Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych w 2004 r. 14:10 OAZA ORYKSA ARABSKIEGO (OASIS OF THE ARABIAN ORYX - ABU DHABI'S DESERT ISLAND / INSEL DER WEIEN ANTILOPE ABU DHABI’S NATUROASE) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Ngelica V. Marte, Werner Zips To miejsce niezwykłych starań na rzecz ochrony przyrody - Sir Baniyas - pustynna wyspa dzikich zwierząt. Żyją tu na wolności dzikie stworzenia z kilku kontynentów. Sir Baniyas jest naturalną wyspą Zjednoczonych Emiratów Arabskich, ZEA. Rezerwat założył szejk Zajid Al Nayhan, który stworzył tu rodzaj Arki Noego, głównie dla jednego z najrzadszych wówczas gatunków: oryksa arabskiego. Na Wyspie Białej Antylopy powstała Oaza Abu Zabi. Przede wszystkim osiedlono tu zagrożony wyginięciem oryks arabski, czyli białą antylopę, aby zapewnić mu przetrwanie. Abu Dhabi chce wytyczyć nową drogę do bardziej zrównoważonej przyszłości w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Sir Bani Yas to duży projekt, który nie polega wyłącznie na ponownym wprowadzeniu kilku okazów rzadkich gatunków. Nazwa Abu Zabi znaczy ojciec gazeli. W XVIII w czasie polowania gazela zaprowadziła Beduinów z oazy Liwa do źródła wody. Założyli tam wioskę rybacką i według legendy - był to początek nowej ery. 15:10 HISTORIA NIEZWYKŁEJ PRZYJAŹNI (WILD AND WOOLLY: AN ELEPHANT AND HIS SHEEP) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 W RPA działa Centrum Rehabilitacji Dzikich Zwierząt, gdzie pomaga się młodym i rannym zwierzętom powrócić do zdrowia i nabyć umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia na wolności. Film opowiada historię osieroconego słonika imieniem Themba, który przebywał w Centrum przez półtora roku. Jego mama spadła z urwiska w rezerwacie Sanbona i osierociła sześciomiesięczne maleństwo. W tym wieku słonik nie miał szans na samodzielne przeżycie. Ocalał dzięki wyjątkowemu zaangażowaniu weterynarza doktora Johana Jouberta. W swej długoletniej praktyce doktor Joubert leczył wiele dzikich zwierząt, ale to maleńkie słoniątko okazało się nie lada wyzwaniem. Po stracie członka rodziny małe słoniątko może popaść w depresję, a jego stan psychiczny może spowodować, że nie będzie przyjmować pokarmu. Powinien jak najprędzej znaleźć sobie czworonożnego przyjaciela. W ośrodku nie było jednak drugiego małego słoniątka. Opiekunom malca poradzono, by sprowadzili do młodego baranka. Był to strzał w dziesiątkę. Baranek o imieniu Albert okazał się wspaniałym towarzyszem zabaw dla Themby. Zwierzaki natychmiast się zaprzyjaźniły i spędzały wspólnie cały czas. Albert sprawił, że Themba zaczął się lepiej rozwijać, żwawo się poruszał i przede wszystkim wrócił mu apetyt. Niestety, Themba nie dożył powrotu do swego rodzinnego stada. Zmarł na skręt kiszek i nikt w ośrodku nie był w stanie mu pomóc. A baranek Albert wciąż jest w ośrodku i pomaga osieroconym zwierzętom, które trafiają do tutejszej kliniki. Można powiedzieć, że pełni rolę najlepszego zwierzęcego terapeuty. 16:10 TITANIC, GENEZA GIGANTA (TITANIC, GENESIS OF A GIANT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Nicolas Breneol Film dokumentalny - kronika powstania słynnego, oceanicznego liniowca Titanica. Od na pozór niedorzecznego pomysłu dwóch wizjonerów do chwalebnego wodowania i wypłynięcia pięć lat później. Na pokładzie dzień i noc 15 000 mężczyzn trudziło się w warunkach zagrażających życiu, aby stworzyć najnowocześniejsze, unoszące się na wodzie miasto. Wiemy już, co wydarzyło się tej przerażającej nocy z 14 na 15 kwietnia 1912 roku, podczas dziewiczego rejsu na trasie Southampton Cherbourg Queenstown Nowy Jork, kiedy statek zderzył się z górą lodową i zatonął. Film zawiera niepublikowane archiwalia, najnowocześniejsze efekty specjalne, które przywrócą to cudo morskiej inżynierii do życia na ekranie. Titanic przekroczył granice cywilizacji, był największym w historii wyczynem morskim, dziełem brytyjskiego towarzystwa okrętowego White Star Line, które stworzyło kolosalny plac budowy, niepodobny do niczego, co kiedykolwiek widział uprzemysłowiony świat. Artefakty z epoki i kolorowe archiwa przybliżają nas do pracowników, którzy to wszystko umożliwili. Czołowi eksperci i historycy ujawniają innowacyjne technologie, które zostały opracowane i dopracowane na miejscu. Poznamy wszystkie niesamowite liczby i oszałamiające szczegóły oraz ogromne ambicje, które przyczyniły się do ziszczenia marzeń i dramatycznej tragedii. 17:15 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 3. TANA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 3 - "Tana". Tana. Na północy Europy rzeka Tana granica fińsko - norweska. Odległy naturalny raj, który przez osiem miesięcy w roku ukrywa się pod śniegiem i lodem. Dwa strumienie źródłowe Tany, Anarjohka i Karasjohka, wypływają przy granicy kraju. Począwszy od miejscowości Karasjok. Tana pełni rolę granicy między Finlandią, a Norwegią na odcinku 256 - ciu kilometrów. Mija Utsjoki, Tana Bru i wpływa do fiordu Tany, gdzie miesza się z lodowatą wodą Morza Barentsa. To najdalej wysunięty na północ fiord Europy. Za Kołem Podbiegunowym. Źródła Tany są trudnodostępne. Łodzią nie sposób do nich dotrzeć. Barkasy radzą sobie tu doskonale, sprawnie pływają nawet pod prąd. Saamowie robią je ręcznie od wieków. Rzeka uchodzi do fiordu Tanafjorden tworząc rozległą deltę. Tana słynie jako jedna z najlepszych na całym świecie rzek do połowu łososia. Tana ma dwa oblicza. Jedno dramatyczne, pełne grzmiących katarakt, drugie ciche i spokojne z piaszczystymi plażami po 20 metrów szerokości. Jej koryto ukształtowało się miliony lat temu i wciąż pozostaje niezmienne. 18:15 KRÓLOWA: WŁADCZYNI I MATKA (THE QUEEN: MONARCH AND MOTHER) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Paul Teverini, Leoni Jameson Muzyka: Stephen Baysted Film dokumentalny o Królowej Elżbiecie - zmarłej 08.09.2022 r. w Balmoral. Film o wspaniałej kobiecie, żonie, matce, monarchini. Film - nekrolog. Elżbieta II była najdłużej panującą władczynią Wielkiej Brytanii. Żyła blisko sto lat, pobiła wszelkie rekordy monarchii i nadała nowy wymiar roli królowej. Oto opowieść o tym, jak królowa musiała godzić sprzeczne role władczyni, matki i głowy rodu. Usłyszymy historie opowiedziane przez osoby, które ją dobrze znały, autorów królewskich biografii, historyków, dziennikarzy i przyjaciół. Najdłużej panujący monarcha brytyjski wcale nie miał być królową. Gdy urodziła się w 1926 - tym roku, jej ojciec, Książę Yorku, był drugi w kolejności do objęcia tronu. Jej dziadek, król Jerzy V przewodził Imperium Brytyjskiemu, a władza spoczywała w rękach mężczyzn. Elżbieta odziedziczyła po matce zdecydowanie, poznała też, że bycie miłym daje pewną władzę. Silny wpływ na młodą księżniczkę miała także jej guwernantka, Marion Crawford. Elżbieta nie otrzymała wykształcenia odpowiedniego dla władcy, bo nie spodziewano się, że zostanie królową. Wszystko odmienił rok 1936. W styczniu zmarł Jerzy V. Królem został jej wuj, Edward VIII, abdykował jednak po jedenastu miesiącach, by poślubić amerykańską rozwódkę, Wallis Simpson. Nowym królem został więc ojciec Elżbiety. Kiedy zmarł, Elżbieta została królową w wieku zaledwie 25 lat. Gdy wyszła z samolotu lecącego z Kenii, przywitał ją premier Winston Churchill i gabinet w całości złożony z mężczyzn. Długoletnie panowanie królowej poświęcone było w całości służbie dla kraju. Królowa żyła w czasie drugiej wojny światowej, w czasie lądowania człowieka na Księżycu i w czasach rewolucji cyfrowej. Miała 90 lat, gdy zamieściła swojego pierwszego tweeta. Dla młodych i starych królowa jest przykładem ciągłości, trwałości i pewności. W czasie swojego panowania królowa była źródłem inspiracji dla kobiet jej pokolenia. Brytyjczycy mówią, że przyniosła im coś więcej, niż można by oczekiwać, była obiektem ogólnoświatowej fascynacji i nigdy nie zawiodła rodaków, pełniąc swoją służbę dla kraju. 19:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAROKO. W SERCU TRADYCJI (MOROCCO) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Podróż do Maroka to niezwykłe doświadczenie. Kraj ten wyróżnia się ogromnym bogactwem kulturowym, widocznym w tradycjach, mających korzenie w przeszłości i w życiu codziennym. Skromne warsztaty rzemieślnicze i pełne przepychu pałace działają na zmysły podróżnych. Jednak największym skarbem Maroka pozostają ludzie. Stolicą kraju jest Rabat. Jego historyczne centrum otoczone jest grubym murem obronnym, z którego rozpościera się niezwykły pejzaż. Widok spokojnie pracujących rybaków sprawia, że zapominamy o burzliwej przeszłości tego miasta. Począwszy od XV wieku, wybrzeże było atakowane przez wielkie europejskie mocarstwa i przez piratów. Ich terytorium stanowiło położone tuż obok miasto Sali, historyczny rywal Rabatu. Przybrzeżne miasta były dawniej stale narażone na niebezpieczeństwo od strony morza, dlatego chroniono je wysokimi murami obronnymi. Za murami cytadeli Kasba al - Udaja kryją się wąskie uliczki i biało - niebieskie fasady. To istny labirynt. Gra świateł i cieni sprawia, że miasto wygląda inaczej o różnych porach dnia. Mieszkańcy wybierają zacienioną stronę, szukając ochłody i świeżego powiewu od morza. 20:20 SŁOWACJA - ZABICI KOCHANKOWIE (SLOVAKIA, THE MURDERED LOVERS / SLOVAQUIE - LES FIANCES ASSASSINES) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2021 Reżyseria: Camille Le Pomellec Film dokumentalny. 26 lutego 2018 r. w pewnym domu pod Bratysławą na Słowacji odkryto ciała 27 - letniego Jana Kuciaka i jego narzeczonej Martiny Kusnirovej. Jan, dziennikarz śledczy, miał opublikować wyniki dochodzenia, dotyczącego powiązań między przywódcami politycznymi kraju a Ndranghetą. Ujawnione pośmiertnie ustalenia śledztwa doprowadziły do dymisji ówczesnego premiera Ficy. 21:35 ROSYJSKI AKCENT W IZRAELU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Scenariusz: Barbara Włodarczyk W Izraelu mieszka ponad milion Żydów pochodzących z byłego ZSRR, najwięcej z Rosji. Wielu z nich ma podwójne obywatelstwo. Było to dobrze widoczne podczas rosyjskich wyborów prezydenckich, kiedy to gospodarza Kremla wybierały w Izraelu setki tysięcy osób. Na przedmieściach Hajfy czy Tel Awiwu częściej można dziś spotkać Rosjan niż rodowitych Izraelczyków. Niektórzy z nich nie mówią w ogóle w języku hebrajskim. Nie muszą, bo prawie wszędzie mogą się porozumieć po rosyjsku - od obsługi lotnisk, poprzez sklepy, na urzędach państwowych skończywszy. Od 2008 roku między Rosją a Izraelem obowiązuje ruch bezwizowy, który jeszcze umocnił ten stan. Tylko na trasie Moskwa - Tel Awiw odbywa się co najmniej 60 lotów tygodniowo. Rosjanie i Żydzi z byłego ZSRR mają w Izraelu własną partię polityczną, własne media, swoich bohaterów i artystów, sklepy z rosyjską żywnością oraz ogromne wpływy. Bez dużej przesady można powiedzieć, że stworzyli tam istne państwo w państwie, co najwyraźniej widać na niektórych ulicach Tel Awiwu czy Hajfy. Prawie wszystkie izraelskie partie polityczne muszą liczyć się z ich głosem i zabiegać o ich przychylność. Nie mówiąc już o tym, że ze Związku Sowieckiego wywodzi się wielu najwyższych urzędników państwa, jak chociażby przewodniczący Knesetu - Juli Edelstein. Ogromna rosyjska diaspora ma duży wpływ na kształtowanie obrazu Polski w Izraelu. Dlatego przyjrzenie się jej z bliska jest ważne. Celem filmu jest pokazanie rosyjskiej diaspory w Izraelu od środka. Na czym polega jej specyfika? Jak zmieniła oblicze Ziemi Świętej? W jakich dziedzinach ma największe wpływy? 22:35 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. KATYŃ Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Technologia tej zbrodni opracowana była w najmniejszych szczegółach. Strzał zawsze w tył głowy i zawsze z bliska, żeby nie marnować kul. Kaci, którzy wykonywali egzekucję, żalili się, że byli tak przesiąknięci zapachem krwi, że nawet psy od nich uciekały. O tych i o innych szczegółach mordu opowie bohaterka reportażu - wicedyrektor Muzeum Katyńskiego, która dokumentuje wspomnienia osób mieszkających w okolicach lasu katyńskiego. W programie znajdą się pełne emocji i barwne wspomnienia o szczegółach i okolicznościach zbrodni, a także o tym, w jaki sposób i dlaczego skrywano prawdę. 23:15 ARKTYKA - CEL CHIŃCZYKÓW (CHINA’S ARCTIC AMBITIONS / THE RISING OF CHINA ARCTIC) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Olivier Truc Film dokumentalny o wzroście potęgi Chin nie tylko w Afryce, jesteśmy również bliscy zobaczenia chińskiej Arktyki. Ponieważ globalne ocieplenie wpływa na bieguny szybciej niż na resztę planety, lód topnieje w przyspieszonym tempie. W ciągu ostatniej dekady Szanghaj zainwestował ponad pięć miliardów euro, aby chronić się przed podnoszącymi się wodami. Ale wraz z topniejącym lodem pojawiają się nowe możliwości. Otwierają się nowe szlaki żeglugowe, prowincje górnicze i łowiska. W styczniu 2018 r. Chiny przedstawiły swoje ambicje dotyczące rozwoju szlaków żeglugowych otwartych przez globalne ocieplenie. Projekt, który rozszerzyłby charakterystyczną dla prezydenta Xi Jinpinga inicjatywę Pasa i Szlaku na Arktykę, został nazwany Polarnym Jedwabnym Szlakiem. To polityka, którą Chiny po cichu rozwijają od kilkudziesięciu lat. Mimo że nie są państwem arktycznym, Chiny są coraz bardziej aktywne w regionie polarnym. Zainwestowano w pola gazowe z arktycznej Rosji, rozwinięto placówkę badawczą na Svalbardzie, pozyskano nowych sojuszników w norweskiej Laponii i stworzono pierwszy w kraju lodołamacz, Xuelong. Chiny zostały również członkiem - obserwatorem Rady Arktycznej w 2013 roku i teraz określają się mianem państwa bliskiego Arktyki. Tradycyjne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa jednak pozostają, a także istnieją obawy dotyczące długoterminowych celów strategicznych, w tym ewentualnego rozmieszczenia wojsk. Czego chcą Chiny w Arktyce? 00:20 RYBY I LUDZIE Reportaż, 15 min, Polska, 1977 Autor: Leszek Mazan, Bronisław Cieślak Reportaż Leszka Mazana i Bronisława Cieślaka z XXVII Gruntowych Mistrzostw Polski i Międzynarodowych Zawodów Gruntowych. Pokazano rywalizację wędkarzy, począwszy od przygotowywania zanęty, przez przebieg zawodów, aż do wręczenia nagród. Profesjonalizm zawodników i ich trenerów. Zaangażowanie rodzin wędkarzy. 00:45 ŚLADY - TADEUSZ GAJCY Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1994 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi Zdjęcia: Jan Muszyński, Tadeusz Roman Lektor: Danuta Stachyra, Wojciech Gąssowski Aktorzy: Andrzej Butruk Jest to obraz życia Tadeusza Gajcego - od dzieciństwa do pogrzebu po ekshumacji w 1945 roku. Poetę wspominają: młodszy brat - Mieczysław, nauczyciel polonista, koledzy z gimnazjum oo. marianów, naoczny świadek śmierci. Wykorzystano bogatą ikonografię, wiele niepublikowanych zdjęć i dokumentów ze zbiorów prywatnych i państwowych oraz fragmenty najpiękniejszych wierszy. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DZIAŁO SIĘ W CHĘCINACH Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:15 TATA, I LOVE YOU Film dokumentalny, 48 min, Polska, 1999 Scenariusz: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Muzyka: Anka Morawska, Jacek Bąk Wykonawcy: Marek Lelek, Anka Morawska Sylwester, Andrzej, Artur - wyraźnie z siebie zadowoleni - opowiadają, jak okrutnie obchodzili się z kotami i jak pięściami i kopniakami zwykli załatwiać porachunki między sobą i z kolegami. Mówią też, co wiedzą o Stanach Zjednoczonych. Są przekonani, że jest tam bardzo wielu narkomanów oraz - co bardzo ich pociąga - łatwo tam o broń i właściwie każdy ma pistolet. Chłopcy, a także ich siostry Oktawia i Kasia, są wychowankami domu dziecka w Szklarskiej Porębie. Przeżyli w nim dwa i pół roku. Wcześniej spędzili prawie rok w sanatorium i kilka miesięcy w innej placówce opiekuńczej. Jeszcze wcześniej byli w rodzinnym domu, pod "opieką" nieodpowiedzialnej matki i zapijaczonego ojca, któremu sąd ostatecznie odebrał prawa rodzicielskie. Wkrótce dzieci wyjadą do Stanów Zjednoczonych. Autor filmu towarzyszy im w ostatnich dniach pobytu w domu dziecka i w okresie oczekiwania na załatwienie formalności związanych z wyjazdem, który spędzają z nową matką w wynajętym domku w górach. Kamera obserwuje próby zorganizowania wspólnego życia, naukę porozumiewania się, telefoniczne rozmowy z nowym ojcem, który musiał wrócić do pracy. Oktawia ma lat 14, Sylwester 12, Andrzej 11, Artur 6, a Kasia 5. Rodzeństwo adoptowali Rita i Robert Jurotichowie z St. Louis. Pobrali się w 1990 roku, kupili dom z czterema sypialniami i pragnęli zapełnić je licznym potomstwem. Okazało się jednak, że nie mogą mieć własnych dzieci, kilka lat temu podjęli więc starania o adopcję. Wybrali dzieci z Polski. Zdecydowali się na przysposobienie tak licznego rodzeństwa - co jest w świecie ewenementem - głęboko przekonani, że są w stanie dać gromadce ciepło, miłość, troskę i szansę wszechstronnego rozwoju. Ekipa filmowa towarzyszy Ricie i dzieciom w locie do Stanów Zjednoczonych. Kamera obserwuje powitania, pierwsze dni życia we wspólnym domu, zakupy odzieży, wreszcie - pójście dzieci do szkoły. Realizatorzy dokumentu wracają do St. Louis po ośmiu miesiącach. Okazuje się, że Sylwestra nie ma już u Jurotichów. Został umieszczony w zakładzie dla trudnych dzieci. Nie mógł poradzić sobie z bagażem, jaki wyniósł z przeszłości. Trudności wychowawcze są zresztą ze wszystkimi dziećmi, przez lata zaniedbanymi emocjonalnie i pedagogicznie. Wymowa filmu jest jeszcze jednym argumentem za tym, że domy dziecka zapewniają wprawdzie podopiecznym codzienny byt, nie dają im jednak możliwości startu w normalne życie. Sprzyjają raczej temu, by w przyszłości powielali błędy nieodpowiedzialnych rodziców i schodzili na margines społeczeństwa. 03:10 DOM NAD MISSISIPI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2005 Reżyseria: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Scenariusz: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Zdjęcia: Andrzej Adamczak W 1999 r. powstał film dokumentalny Piotra Morawskiego, według scenariusza Ryszarda Kaczyńskiego i Piotra Morawskiego "Tato, I love you", pokazujący początki adopcji pięciorga rodzeństwa z polskiego domu dziecka przez młode amerykańskie małżeństwo. Sylwester, Andrzej, Artur oraz ich siostry Oktawia i Kasia byli wychowankami domu dziecka w Szklarskiej Porębie. Przeżyli w nim dwa i pół roku. Wcześniej spędzili prawie rok w sanatorium i kilka miesięcy w innej placówce opiekuńczej. Jeszcze wcześniej byli w rodzinnym domu, pod "opieką" nieodpowiedzialnej matki i zapijaczonego ojca, któremu sąd ostatecznie odebrał prawa rodzicielskie. Autor filmu towarzyszył całej piątce w ostatnich dniach pobytu w domu dziecka i w okresie oczekiwania na załatwienie formalności związanych z wyjazdem, który spędzali z nową matką w wynajętym domku w górach. Kamera obserwowała próby zorganizowania wspólnego życia, naukę porozumiewania się, telefoniczne rozmowy z nowym ojcem, który musiał wrócić do pracy. Oktawia miała wtedy 14 lat, Sylwester 12, Andrzej 11, Artur 6, a Kasia 5. Rodzeństwo adoptowali Rita i Robert Jurotichowie z St. Louis. Pobrali się w 1990 roku, kupili dom z czterema sypialniami i pragnęli zapełnić je licznym potomstwem. Okazało się jednak, że nie mogą mieć własnych dzieci. Podjęli więc starania o adopcję. Wybrali dzieci z Polski. Zdecydowali się na przysposobienie tak licznego rodzeństwa - co jest w świecie ewenementem - głęboko przekonani, że są w stanie dać całej gromadce ciepło, miłość, troskę i szansę wszechstronnego rozwoju. Początki były bardzo trudne. Zwłaszcza Sylwester nie mógł poradzić sobie z bagażem, jaki wyniósł z przeszłości, ale i pozostałe dzieci, przez lata zaniedbywane emocjonalnie i pedagogicznie, opornie przystosowywały się do nowego życia. Jak wygląda ono dziś? W filmie "Dom nad Missisipi" autorzy pokazują dalsze losy tej niezwykłej adopcji.