TVP Dokument Sobota, 04.11.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. Małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 34 BIAŁE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dlaczego ceny słone to ceny wysokie? Jak ciężka była beczka soli, którą musieliśmy z kimś zjeść, aby dobrze go poznać? Czym jest tajemniczy kłapeć? Radosław Kotarski wyrusza do Bochni, aby odpowiedzieć na te pytania i przekonać się, jak trudna była praca dawnych górników, którzy z narażeniem życia walczyli o wydobywanie soli. Poza tym, przejeżdża podziemną kolejką przez sam środek bocheńskiej kaplicy. Eksploruje również podziemne korytarze i wczołguje się w nieczynne komory górnicze. Będzie to słone spotkanie pełne kurzu i brudu. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 230 OPACTWO CYSTERSÓW W LĄDZIE Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W czasie kolejnej podróży odwiedzamy zabytkowy pocysterski Zespół Klasztorny w Lądzie. Jego historia sięga XIII wieku. Klasztor spełniał wszystkie wymogi stawiane przez cysterską regułę - był położony w miejscu nizinnym, zasobnym w wodę, z dala od ludzkich osiedli. Zbudowano go na planie czworoboku z przyległymi krużgankami, był prosty i surowy. Dziś kompleks zniewala swoją tajemniczością oraz prostotą połączoną z ozdobnym barokiem. To miejsce kontrastów, które przyciągają, intrygują i nie przestają zadziwiać. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /62/ Reality show, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Gwiazdy warszawskiego ogrodu zoologicznego - para jaguarów: czarna Beata i klasycznie ubarwiony Kali. Poznacie je w niecodziennej sytuacji - podczas okresowego przeglądu zdrowotnego. Już samo podanie środka usypiającego nie jest sprawą prostą. Jednak wyspecjalizowany zespół lekarzy i opiekunów poradzi sobie ze wszystkimi niespodziankami. Poznamy też doktora Piotra Konarskiego, specjalistę chorób ryb, który słynie z przeprowadzania operacji na nietypowych pacjentach. Dziś usunięcie guza nowotworowego rybie w narkozie. Czy operacja odbędzie się pod wodą? Ciekawostką jest to, że usypiając ryby do operacji, doktor korzysta z tych samych środków, co przy narkozie u ludzi, ale w innych dawkach. Proporcje dobiera według objętości wody, w której ryba przebywa, a nie wagi pacjenta. A w Kąciku Adopcyjnym suczka Fibi z domu tymczasowego pani Izabelli. 08:05 ZABIĆ CZY LECZYĆ - SEKRETY JADU (KILL OR CURE: THE STORY OF VENOM) Film dokumentalny, 55 min, Australia, 2021 Poznamy naukowców, którzy zajmują się pracą nad nowymi lekami z jadu śmiercionośnych stworzeń. Australia jest domem dla jednych z najbardziej jadowitych zwierząt na świecie. Niektóre są tak śmiercionośne, że mogą zabić człowieka w ciągu kilku minut. Ale w jadzie mogą być też ukryte leki przyszłości. Uczeni sądzą, że drzemie w nim potencjał do zupełnie nowych terapii i medykamentów, które mogą ratować życie. Jad składa się ze złożonych cząsteczek, które ewoluowały przez tysiąclecia, aby atakować określoną zdobycz. Niektóre skupiają się na układzie nerwowym, inne atakują tkankę lub układ krążenia. Z tego powodu jad może oferować szerokie zastosowania medyczne od ochrony serca i mózgu po potencjalne leczenie stwardnienia rozsianego i epilepsji. W tym filmie poznamy naukowców, którzy przewodzą światu w tej rewolucyjnej, nowoczesnej medycynie i stają twarzą w twarz z pająkami, wężami i meduzami. 09:10 OBCY PRZYBYSZE W EUROPIE - ODC. 3 NUTRIE (THEY CAME TO STAY - OUR ALIEN ANIMAL NEIGHBOURS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Herbert Ostwald Cykl dokumentalny (3 części) opowiadający o gatunkach zwierząt, które zostały przeniesione do innych niż ich rodzime ekosystemy. Dlaczego ptak nandu - spokrewniony ze strusiem, drepcze po zaśnieżonych polach północnych Niemiec. Nieoczekiwanie nad katedrą w Kolonii przelatują stada jasnozielonych papug. A podobne do bobra nutrie z pomarańczowymi zębami obgryzają francuskie i holenderskie tamy kanałowe. Wszystkie te gatunki są obce i podejrzewa się, że powodują szkody ekologiczne i ekonomiczne. Choć UE chce walczyć z takimi inwazyjnymi zwierzętami, walka z nimi okazuje się trudna i uciążliwa, a nieprzygotowana biurokracja, skłóceni naukowcy i niedoinformowani obywatele ułatwiają rozprzestrzenianie się tych zwierząt. Czy należy walczyć z intruzami? Kiedy gatunek zwierząt jest rzeczywiście rodzimy? A może ciągła zmiana natury jest regułą? Seria dociera do sedna problemu ze zwierzęcymi intruzami, wybierając jako przykłady trzy istotne, a także interesujące gatunki. Odcinek 3 - "Nutrie". Wyglądają jak bobry, a ogony mają jak szczury. De facto - nimi nie są. To nutrie. Zamorskie gryzonie okazały się wytrzymałymi zawodnikami, szybko rozmnażającymi się w Europie. Jak wpływają na środowisko? Czy to cenny nabytek, a może zagrożenie? Nutrie z Neuss mają znakomite warunki. Tymczasem - 80 km na północny zachód - ich krewni budzą wiele kontrowersji. W Niderlandach, Jari Bremer wychodzi jak co dzień do pracy. Jest członkiem specjalnej jednostki. Na granicy niemiecko - niderlandzkiej także żyją nutrie amerykańskie. Jari Bremer dokładnie przepatruje kanały i drogi wodne po niderlandzkiej stronie. Jednak jak zwierzęta trafiły z Ameryki do Europy? 10:10 WŁOCHY: ZRODZONE Z MIŁOŚCI - ODC. 2 TOSKANIA (ITALY MADE WITH LOVE EP. 2 TOSCANIA) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Francis Ramirez - O'Shea, Thomas Jacobi Seria dokumentalna, poświęcona kulturze włoskiej, w której autorzy odnajdują ukryte skarby w każdym wyjątkowym regionie i pozwalają mieszkańcom dzielić się swoimi doświadczeniami, dziedzictwem i obyczajowością. Wyobraźmy sobie, że w jednym z najczęściej odwiedzanych krajów na świecie nie ma turystów. Pomnik Dawida, Koloseum, Wenecja są puste. Jednak niektórzy najbardziej utalentowani rzemieślnicy nadal tworzą swoją sztukę, a kultura włoska się rozwija bez zewnętrznego zgiełku. W świecie, w którym większość produktów powstaje masowo, poznamy niesamowitych rzemieślników, którzy wciąż tworzą unikalne rzeczy ręcznie. Precyzja, personalizm, delikatna doskonałość, miłość do sztuki - wszystko to razem zapewnia wyjątkową jakość. Od dmuchania szkła w Wenecji, produkcję oliwy z oliwek w Toskanii, przędzenie jedwabiu w Como, po tradycje kulinarne Emilii - Romanii, każdy odcinek pozwala nam docenić coś innego. Odc. 2 - "Toskania". Co rok do Toskanii przybywają miliony zachwyconych turystów. Teraz jednak panuje tu cisza - jak w muzeum o świcie. W słońcu kąpią się wspaniałe dzieła. Piękno jednak nie skrywa się w tylko architekturze i w olśniewających widokach. Wrosło na stałe w toskańską ziemię. Nic zresztą dziwnego - to tutaj biło serce Odrodzenia. Dom i natchnienie artystów, takich jak Da Vinci i Michał Anioł. Panorama arcydzieł wielu wieków. Przed Toskanią nowy dzień, ale utalentowani rzemieślnicy nie czekają, czerpiąc z jej dziedzictwa. Wyrabiają współczesne dzieła sztuki, inspirowani dumnym pochodzeniem, twórczym duchem i może czymś jeszcze. Długoletnia tradycja artyzmu widoczna jest w strzelistych katedrach widocznych na niebie. Ikoniczne widoki na tle wspaniałych krajobrazów. Najbardziej utalentowani artyści Toskanii znani są innej sztuki. Szanującej tradycję i odkrywanej na nowo. Można ją pokazać tylko w jeden sposób. Na talerzu. Kuchnia Toskanii jest równie prosta, jak smaczna. Pewien człowiek sztukę przygotowywania mięsa podniósł na wyżyny. 11:10 KRÓLOWA: WŁADCZYNI I MATKA (THE QUEEN: MONARCH AND MOTHER) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Paul Teverini, Leoni Jameson Muzyka: Stephen Baysted Film dokumentalny o Królowej Elżbiecie - zmarłej 08.09.2022 r. w Balmoral. Film o wspaniałej kobiecie, żonie, matce, monarchini. Film - nekrolog. Elżbieta II była najdłużej panującą władczynią Wielkiej Brytanii. Żyła blisko sto lat, pobiła wszelkie rekordy monarchii i nadała nowy wymiar roli królowej. Oto opowieść o tym, jak królowa musiała godzić sprzeczne role władczyni, matki i głowy rodu. Usłyszymy historie opowiedziane przez osoby, które ją dobrze znały, autorów królewskich biografii, historyków, dziennikarzy i przyjaciół. Najdłużej panujący monarcha brytyjski wcale nie miał być królową. Gdy urodziła się w 1926 - tym roku, jej ojciec, Książę Yorku, był drugi w kolejności do objęcia tronu. Jej dziadek, król Jerzy V przewodził Imperium Brytyjskiemu, a władza spoczywała w rękach mężczyzn. Elżbieta odziedziczyła po matce zdecydowanie, poznała też, że bycie miłym daje pewną władzę. Silny wpływ na młodą księżniczkę miała także jej guwernantka, Marion Crawford. Elżbieta nie otrzymała wykształcenia odpowiedniego dla władcy, bo nie spodziewano się, że zostanie królową. Wszystko odmienił rok 1936. W styczniu zmarł Jerzy V. Królem został jej wuj, Edward VIII, abdykował jednak po jedenastu miesiącach, by poślubić amerykańską rozwódkę, Wallis Simpson. Nowym królem został więc ojciec Elżbiety. Kiedy zmarł, Elżbieta została królową w wieku zaledwie 25 lat. Gdy wyszła z samolotu lecącego z Kenii, przywitał ją premier Winston Churchill i gabinet w całości złożony z mężczyzn. Długoletnie panowanie królowej poświęcone było w całości służbie dla kraju. Królowa żyła w czasie drugiej wojny światowej, w czasie lądowania człowieka na Księżycu i w czasach rewolucji cyfrowej. Miała 90 lat, gdy zamieściła swojego pierwszego tweeta. Dla młodych i starych królowa jest przykładem ciągłości, trwałości i pewności. W czasie swojego panowania królowa była źródłem inspiracji dla kobiet jej pokolenia. Brytyjczycy mówią, że przyniosła im coś więcej, niż można by oczekiwać, była obiektem ogólnoświatowej fascynacji i nigdy nie zawiodła rodaków, pełniąc swoją służbę dla kraju. 12:00 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - JACEK BŁAWUT Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Jacek Bławut. 12:40 TRZY PIETY MICHAŁA ANIOŁA (MICHELANGELO'S THREE PIETAS) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Marco Bellone Fascynujące spojrzenie na to, dlaczego Michał Anioł popadł w obsesję na punkcie Piety - Matki Boskiej trzymającej w ramionach umierającego Jezusa. 13:25 RZEŹBIONE REQUIEM Reportaż, 15 min, Polska, 1971 Reżyseria: Kazimierz Mucha Scenariusz: Aleksander Nieśmiałek, Barbara Wachowicz Lektor: Adam Hanuszkiewicz Zdjęcia: Kazimierz Mucha Reportaż ze starego cmentarza na Pękowym Brzyzku w Zakopanem. 13:45 TREN DLA MIASTA SZYDŁOWA Reportaż, 9 min, Polska, 1974 Reżyseria: Bogdan Dziworski, Andrzej Nawrocki Scenariusz: Stanisław Janicki Zdjęcia: Bogdan Dziworski Muzyka: Janusz Hajdun, Ryszard Lindenberg Reportaż z Szydłowa. Poetycka relacja o zabytkowym średniowiecznym grodzie na ziemi kieleckiej, a także współczesność miasteczka. 14:00 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 1 POWRÓT SŁOŃCA (WALES: LAND OF THE WILD EP 1: THE RETURN OF THE SUN) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 1 - "Powrót Słońca". Niby nadszedł pierwszy dzień wiosny, ale Walia wygląda jak spowita arktyczną zimą. Idące od wschodu zadymki pokryły kraj śniegiem. To kraina gór i postrzępionych brzegów, gdzie bujne łąki graniczą z odwiecznymi puszczami i gdzie nigdy się nie jest daleko od zwierząt. Żyje ich tu pięćdziesiąt tysięcy gatunków, urzekających i dziwacznych. Wskutek zimna niebo nad Brecon Beacons jest przejrzyste. Ten park narodowy znalazł się na liście "międzynarodowych rezerwatów ciemnego nieba". Na świecie jest ich tylko trzynaście. 15:00 EKSTREMALNE WYZWANIA - ODC. 1 SKWAR (LIFE AT THE EXTREME WITH DAVINA MCCALL EP. 1 HOT) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Barny Revill Serial dokumentalny (4 odcinki) opowiadający o odkryciach Daviny McCall, która mierzy się z ekstremalnymi warunkami w środowisku naturalnym. Chce się dowiedzieć w jaki sposób niektóre zwierzęta i ludzie mogą przeżyć w najbardziej nieprzyjaznym otoczeniu? Udaje się w egzotyczne miejsca, poddając się najgorętszym, najzimniejszym, najgłębszym i najbardziej mokrym warunkom życia na Ziemi, aby osobiście doświadczyć i poczuć na własnej skórze na czym polega życie w ekstremalnych warunkach. Odc. 1 - "Skwar". Bohaterka serii Davina chce się zmierzyć z ekstremalnymi temperaturami. Zaczynamy od Namibii, jednego z najgorętszych krajów na świecie. Ale pomimo drastycznego klimatu, to miejsce jest pełne dzikiej przyrody. Davina będzie oświadczać życia w ekstremalnych warunkach. Namibia to szalony kraj. Od pustynnych wydm po wyschnięty busz - temperatury mogą tu sięgać 50 - ciu stopni Celsjusza, latami nie pada deszcz. Zaczyna swoją podróż w rezerwacie Naankuse, gdzie spotka się z jednym z najbardziej znanych drapieżników na świecie. Temperatura powyżej 39 - ciu stopni, powoduje dezorientację, a nawet omdlenia. Pocenie się utrzymuje ciepłotę ciała na stałym poziomie, dzięki czemu ludzie mogą biegać maratony na pustyni. Wszystkie tutejsze stworzenia mają swoje sposoby na radzenie sobie z upałem, ale nie przeżyłyby bez porannej mgły. 16:00 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 2. EPOKA MASZYN (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 02 RISE OF THE MACHINES) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 2 - "Epoka maszyn". W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat ludzkość ustanowiła zawrotne tempo rozwoju technologicznego i postępów w nauce. Rozpoczął się wyścig napędzany postępami w technologiach komputerowych. Jak szybko mogą działać nasze maszyny? Przez ostatnie dziesięciolecia niemal wszystkie aspekty życia zostały związane z maszynami. W 1947 roku wynaleziono proste urządzenie, które odmieniło świat: tranzystor. Niektórzy nazywają go najważniejszym wynalazkiem XX wieku. Podstawowy składnik układów scalonych umożliwił powstanie komputerów, cyfrowych kamer, czujników i urządzeń przenośnych. W ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat maszyny stały się centralnym elementem naszego życia. Stworzyliśmy roboty, które chodzą, jeżdżą i latają, a w kieszeniach nosimy dostęp do wiedzy całego świata. Maszyny rozpoznają nowotwory i dotrzymują nam towarzystwa. 17:05 PODRÓŻE DO UKRYTYCH ŚWIATÓW - ODC. 2 DOLINA OMO (THE HIDDEN WORLDS EP. 2 THE OMO VALLEY) Serial dokumentalny, 41 min, Turcja, 2020 Reżyseria: Orcun Behram Seria dokumentalna (5 odcinków) o kilku tajemniczych i bardzo ciekawych miejscach na świecie. Obecnie języki i kultury szybko zanikają, ponieważ globalizacja ma coraz większy wpływ na wszystko. Poznamy różne historie życia, poprzez poetycki tekst i strukturę wizualną. Narratorami odcinków będą ludzie, którzy są punktem wyjścia tych historii. W takim okresie społeczności, które potrafią zachować swoje dziedzictwo kulturowe lub stworzyć własną kulturę, zyskały na atrakcyjności. Będziemy mieli okazję zobaczyć bogatą paletę wizualną i niezwykłe miejsca: Makoko w Nigerii; La Rinconada w Peru; Manilę stolicę Filipin; dolinę rzeki Omo w Etiopii; Dharavi w Bombaju. Odc. 2. Dolina rzeki Omo na południowym zachodzie Etiopii. Życie w tym miejscu od wieków uległo tylko niewielkim zmianom. To obszar o ogromnej bioróżnorodności, który odegrał ważną rolę w ludzkiej ewolucji. Uznaje się go za kolebkę cywilizacji. Biegnie przez niego rzeka Omo o długości 700.000 km. Mieszkają tu najbardziej tradycyjne plemiona Etiopii. Żyją one w oparciu o cykle zalewowe rzeki, użyźniające okoliczne gleby, co pozwala na prowadzenie upraw. To egzystencja nieznana w świecie zewnętrznym. Tu liczą się rytuały, przesądy i pamięć o przeszłości. Dolina Omo jest zróżnicowana kulturalnie. Mieszkają tu członkowie plemienia Karo oraz animalistyczni Mursi i Hamarowie. Jednak życie na tym suchym obszarze jest ciężkie, a tutejsze rytuały często są wyczerpujące. W dolinie przebywa około dwustu tysięcy osób, podzielonych na osiem głównych plemion. Języki, którymi się posługują są bardzo zróżnicowane, chociaż większość należy do rodziny języków omockich. 18:00 PASJONACI S.II - SEZON 2 ODC. 9 RADIO Dokument fabularyzowany, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Danuta Damek, Artur Dziurman, Agnieszka Szygenda Aktorzy: Aneta Skrzypek, Małgorzata Piskorz, Barbara Cekiera, Aurelia Mazur, Danuta Damek, Elżbieta Sielawa, Jan Szuster, Janusz Bąk, Monika Zaborska, Krzysztof Bartosz, Bogdan Maciąga, Artur Dziurman, Dariusz Krymski, Dorota Ziental, Anna Korcz Zdjęcia: Jacek Fabrowicz Aktorzy ITAN - a są gośćmi radia. W audycji na żywo opowiadają o swojej pracy, celach i o trudnościach, które muszą pokonywać. Darek nadal ma dylematy dotyczące prawa do szczęścia, tym bardziej że interesuje się nim piękna, zgrabna Aniela. Jasiek obolały po napadzie wymaga opieki, ale wspierają go Alicja i kuzyn. Relacja Malwiny i Walentego kwitnie. Maciek zaczyna być ofiarą nękania: piękna Kasia prześladuje go telefonami i SMS - ami. Aneta zachęca Darka, żeby umówił się z Anielą. Zawierają układ: jeśli Darek da sobie szansę na miłość, to Aneta.... to trzeba zobaczyć. Bruno wychodzi ze szpitala. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 5 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Trzeci sezon cyklu dokumentalno - historycznego o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich i nie tylko, prowadzonego przez Stephana Thomsona, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane zostaną najciekawsze polskie posiadłości oraz zabytki i świadectwa kultury związane z polskością, usytuowane poza naszymi obecnymi granicami (w znacznej mierze wschodnią). Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te o których już dawno zapomniano. 19:05 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 5 PROJEKTANCI I ARBITRZY ELEGANCJI Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter Prowadzący: Lucyna Rotter Lektor: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Zdjęcia: Wojciech Szatan, Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Wciągająca fashion story dla każdego, kto dostrzega rolę i znaczenie ubioru. Audycja o tematyce dokumentalno - historycznej, która w kostiumowej formule, odsłania ukryte znaczenia, symbole i dzieje ubioru. W odcinku o rozwoju rzemiosł modowych. Lucyna Rotter podnosi temat zawodów, twórców ubioru i postaci historycznych, które bezpośrednio wpłynęły na rozwój najważniejszych znanych trendów modowych. Joanna Gaweł, dyrektorka szkoły projektowania ubioru opowiada o roli i wyzwaniach młodych projektantów ubioru. 19:40 HISTORIE SOLECZNICKIE - KS. JÓZEF ASZKIEŁOWICZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Radosław Wikiera Soleczniki, najbardziej polski rejon w Litwie, gdzie kultura i polska tradycja jest kultywowana od pokoleń. To właśnie tutaj autorzy szukali niezwykłych historii i pasji ludzi, podobnie jak w pierwszej serii dokumentalnej z Wilna. Historie wileńskie pokazały, jak ciekawa i złożona jest społeczność Polaków na Litwie. Podobnie jak poprzednio twórcy zamierzają przyjrzeć się kolejnym polskim bohaterom na Litwie, którzy swe korzenie mają w oddalonym o 40 kilometrów od Wilna okręgu solecznickim. 20:15 KOSMOS GARAŻU (GARAGE PEOPLE / GARAGENVOLK) Film dokumentalny, 96 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Natalija Yefimkina To niesamowity widok na świat, którego nigdy nie widzieliśmy. Dokumentalna opowieść o ludziach biednych, niekochanych, w podeszłym wieku, którzy muszą gdzieś się podziać i żyć. Chowają się na całym świecie w szopach, na działkach lub w garażach. Akcja filmu toczy się w miasteczku na rosyjskiej Arktyce, w powoli umierającym ośrodku przemysłowym. Takie garaże na północy Rosji ciągną się w nieskończoność. Za ich zardzewiałymi drzwiami można znaleźć wszystko, z wyjątkiem samochodów. Te miejsca są ostoją niektórych Rosjan, znikającym punktem ponurej codzienności i sygnałem nadziei na wielkie marzenia. To jednak smutny obraz, tym bardziej, że w czasie kręcenia filmu, kilku uczestników zmarło ze starości, alkoholizmu lub choroby. Ludzie ci są niezwykli i mają o czym opowiadać. Mają bardzo ciężkie życie, ale mierzą się z nim z godnością. Rosjanie są w tym wszystkim także bardzo zabawni. To jednak bardzo czarny humor. Brutalne i ciężkie życie. To, czego nigdy się nie dowiadujemy, to czy ludzie, których widzimy, są wyrzutkami społecznymi, czy typowymi biedakami tego świata, w którym zamieszkują. Ich życie jest pokazywane głównie bez kontekstu. 22:05 (NIE)UCZCIWOŚĆ: PRAWDA O KŁAMSTWACH ((DIS)HONESTY: THE TRUTH ABOUT LIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2015 Reżyseria: Yael Melamede Zdjęcia: Tom, ASC Hurwitz Muzyka: John Dragonetti Film dokumentalny, z którego dowiemy się całej prawdy o kłamstwach. Podobno kłamstwo leży w ludzkiej naturze, a niewątpliwie towarzyszy nam co dnia. Znany amerykański psycholog i profesor ekonomii behawioralnej, Dan Ariely, na podstawie konkretnych przykładów z życia codziennego, opinii ekspertów, wyników eksperymentów behawioralnych i materiałów archiwalnych pokazuje jak kłamstwo wpływa na życie jednostek i społeczeństw. Stara się też odpowiedzieć na podstawowe pytania: dlaczego kłamiemy i jak to robimy. Dan Ariely jest profesorem Duke University i założycielem Centrum Zaawansowanego Myślenia Wstecznego. Razem z kolegami i studentami przeprowadza setki doświadczeń, by zrozumieć ludzkie zachowanie. W ostatnich latach skupia się na nieuczciwości. Analizuje skandale w świecie biznesu: Enron, WorldCom, kryzys finansowy 2008 roku. Zauważyli wzrost oszustw w świecie sportu zawodowego oraz kłamstw politycznych o katastrofalnych skutkach. Chcemy patrzeć w lustro i myśleć, że jesteśmy dobrzy, uczciwi, wspaniali. Jednocześnie chcemy samolubnie zyskać na własnej nieuczciwości. Póki oszukujemy tylko troszkę, nasz wizerunek ani nasze samopoczucie nie ponoszą uszczerbku. Nazywamy to "współczynnikiem niepewności". To jednoczesna zdolność postępowania wbrew zasadom i dobrego samopoczucia. W życiu codziennym jest wiele przykładów współczynnika niepewności. Kłamstwo jest jak nóż. Można nim kogoś dźgnąć. To jest złe. Ale można go użyć do posmarowania chleba i nie ma w tym nic złego. Nieuczciwość jest zaraźliwa. Widzimy to w wielu sytuacjach, w świecie rzeczywistym i w eksperymentach. Ma szersze uwarunkowania, łączy się z naszymi przekonaniami o otaczających nas ludziach. W krajach skandynawskich ponad 60 procent mieszkańców twierdzi, że większości ludzi można ufać. W innych krajach, zwłaszcza w Afryce i w Ameryce Południowej, uważa tak niespełna dziesięć procent mieszkańców. Okazuje się, że zaufanie społeczne pobudza wzrost gospodarczy. Jest dla gospodarki znacznie ważniejsze niż poziom umiejętności. Możemy się wiele nauczyć i wiele zyskać dzięki zrozumieniu naszych ułomności etycznych. Rozumiemy nasze ograniczenia, kiedy tworzymy świat fizyczny. Budujemy drogi i mosty, by pokonać przeszkody, których nie pokonamy o własnych siłach. Zapominamy jednak o tym, że nasze umysły są ograniczone i niedoskonałe. Nauka inspiruje nas do zastanowienia się nad tą kwestią. Nie będzie łatwo, ale możemy zbudować lepszy, uczciwszy świat. 23:10 FABRYKA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1970 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Stanisław Niedbalski, Jacek Tworek Relacja z narad w ursuskiej fabryce traktorów skontrastowana z obrazem panujących tu warunków pracy przynosi przygnębiającą wizję funkcjonowania przedsiębiorstwa w realiach gospodarki socjalistycznej. 23:25 SZPITAL Reportaż, 19 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Autor dokumentu towarzyszy z kamerą zespołowi lekarzy I Oddziału Chirurgii Urazowej szpitala przy ulicy Barskiej w Warszawie. W efekcie powstała niezwykła relacja z 31 - godzinnego dyżuru, ukazująca szpitalną rzeczywistość Polski lat 70. , obnażająca socjalistyczną, szarą codzienność. Na oddział trafia m.in. młoda kobieta, niedoszła samobójczyni, która wyskoczyła z czwartego piętra. Pacjenci ze zwykłymi i bardziej skomplikowanym złamaniami czekają na fachową pomoc. Tymczasem personel medyczny zmaga się z wieloma problemami. Nie działają kontakty elektryczne, brakuje środków opatrunkowych, specjalistycznego sprzętu, a także zwykłych narzędzi chirurgicznych, które trzeba zastępować prymitywnymi urządzeniami. Lekarze pracują w wyjątkowo ciężkich warunkach, są przemęczeni, mają za sobą wielogodzinne dyżury. Chociaż wykonują odpowiedzialny zawód za marne wynagrodzenie, nie mają czasu na odpoczynek, a po całodziennym trudzie dostają na kolację kaszankę, nie tracą humoru i zapału do pracy. Zamiast szklanki dobrej kawy musi im wystarczyć papieros i krótki, nerwowy sen. Mijają kolejne godziny dyżuru. Chirurdzy ze szpitala przy Barskiej z dużą cierpliwością i wyrozumiałością traktują wszystkich pacjentów, okazują im życzliwość i wsparcie. 23:55 KRAINA OŚWIECONYCH (THE LAND OF THE ENLIGHTENED) Film dokumentalny, 83 min, Afganistan/Belgia/Niemcy/Irlandia/Niderlandy (Holandia), 2016 Reżyseria: Pieter - Jan De Pue Scenariusz: David Dusa, Pieter - Jan De Pue Zdjęcia: Pieter - Jan De Pue Muzyka: Denis Clohessy Nakręcona z ogromnym rozmachem wojenna epopeja o Afganistanie. Najpierw poznajemy historię początków narodu afgańskiego, by później przenieść się w dzisiejsze czasy, w tereny górskie. Tam rządzi dziki gang nastoletnich chłopców z plemienia Kuchi, dowodzony przez niejakiego Cholama. Nastolatkowie handlują opium i znajdywanymi w górach materiałami wybuchowymi, a w zamian dostają od amerykańskich żołnierzy stary sprzęt wojskowy. Co jednak, gdy Amerykanie wycofają się z Afganistanu? To nie tylko opowieść o pojedynku zwaśnionych górskich gangów (w walce o pieniądze chłopcom Cholana depcze po pietach "konkurencja" z sąsiedniej szajki), ale i piękna historia zachowania tożsamości w kraju rozdartym wojną. W dodatku fantastycznie sfotografowana. Reżyser i operator "Krainy oświeconych" Pieter - Jan De Pue zdobył główną nagrodę w konkursie na najlepsze zdjęcia podczas festiwalu Sundance. 01:30 SIERMIĘŻNA MUZA - WOKÓŁ TEATRU OKRESU SOCREALIZMU Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1991 Scenariusz: Renata Czarnkowska Lektor: Jerzy Rosołowski, Ryszard Rembiszewski Zdjęcia: Hubert Waliszewski Program dokumentalno - montażowy prezentujący wybrane zagadnienia dotyczące teatru okresu socrealizmu (1949 - 1953). Realizm socjalistyczny - kierunek w sztuce określany jako metoda twórcza, istniejący od 1934 r. w sztuce radzieckiej, a następnie w pozostałych krajach socjalistycznych, w których miał oficjalny status podstawowej i jedynej metody twórczości artystycznej i był ideowym i propagandowym narzędziem partii komunistycznych. Zakładał, że dzieło sztuki powinno posiadać realistyczną formę i socjalistyczną treść, zgodną z ideami marksizmu i leninizmu. Program socrealizmu, mimo starań stworzenia jednolitej teorii, był wewnętrznie sprzeczny i niekonsekwentny. Opierał się na wybranych elementach XIX - wiecznego realizmu, doświadczeniach twórczości akademickiej oraz rozważaniach publicystów i estetyków komunistycznych. Jako tematy wybierano walkę klasową, sojusz robotniczo - chłopski, historię ruchu robotniczego, prostych robotników przy pracy, ujarzmianie przyrody przez człowieka itp. W programie znalazły się wypowiedzi wybitnych krytyków: Marty Fik i Jana Kotta oraz materiały filmowe WFD. 02:20 ABY PRZYPODOBAĆ SIĘ CIENIOWI. ZBIGNIEW HERBERT O TADEUSZU KANTORZE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1991 Reżyseria: Lubomir Zając, Anna Górna Scenariusz: Lubomir Zając, Anna Górna Wykonawcy: Zbigniew Herbert Zdjęcia: Jacek Siwecki Rozmowa ze Zbigniewem Herbertem zarejestrowana w jego paryskim mieszkaniu. Poeta opowiada o swoich kontaktach z teatrem Cricot 2 i fascynacji twórczością Tadeusza Kantora. Pierwsze spotkanie Herberta z teatrem "Cricot 2" nastąpiło w Krakowie w latach powojennych. Herbert podnosi sprawę buntu Kantora wobec socrealizmu jako przykład godnej postawy w okresie stalinowskiego terroru. Do jedynego osobistego spotkania z Tadeuszem Kantorem doszło w 1958 r. Artyści dyskutowali na temat teatru i oczyszczającego działania sztuki. Herbert interesował się dalszym przebiegiem kariery reżysera. Fascynował go pierwiastek duchowy w twórczości Kantora i realizm jego dokonań. W rozmowie sformułował tezę, iż Tadeusz Kantor jest artystą poza czasem. 02:50 CZASEM ŚNIĘ, ŻE LATAM Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Reżyseria: Aneta Popiel - Machnicka Scenariusz: Aneta Popiel - Machnicka Pełen dramatycznych zwrotów akcji film dokumentalny, który opowiada o przekraczaniu granic w dążeniu do spełnienia marzeń i uzyskaniu aprobaty ze strony rodziców. Bohaterką tej przejmującej opowieści jest 18 - letnia, wybitnie utalentowana tancerka. Balet jest jej jedynym światem, perfekcja w tańcu - celem istnienia, wielka scena - spełniającym się snem. Stale towarzyszący jej ból, życie prywatne, samotność i zmęczenie pozostają gdzieś na marginesie, aż do chwili poważnego wypadku, któremu ulega dwa dni przed kluczową dla jej kariery premierą w Operze Berlińskiej. Poetycka narracja, piękne zdjęcia i muzyka, a także los tancerki, która postawiła wszystko na jedną kartę, rozbudzają emocje i nakłaniają do refleksji nad ceną, jaką Weronika płaci za wybór, którego dokonano, gdy miała 10 lat.