TVP Historia Piątek, 03.11.2023 06:25 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1903 - pierwszy elektokardiograf; 1948 - kongres zjednoczeniowy PPR i PPS; 1954 - zmarł Henri Matisse; 1984 - pogrzeb ks. Jerzego Popiełuszki; 06:30 PO PRLU - MODA I STYL W III RP 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Prowadzący: Beata Michniewicz Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Moda i styl w III RP. Program "Po PRL - u" analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi: Moniką Małkowską, krytykiem sztuki, dziennikarką i publicystką, oraz z Wiganną Papiną, stylistką współpracującą m.in. z TVP, rozmawia o tym, jak zmieniał się sposób ubierania w pierwszych latach III RP. Jaki wpływ miał odradzający się w Polsce wolny rynek na styl i modę. 07:05 STULECIE WINNYCH - ODC. 48 (S. IV, ODC. 9) Serial historyczny, 43 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Piotr Rzepka, Małgorzata Retei Aktorzy: Patryk Szwichtenberg, Lesław Żurek, Piotr Dąbrowski, Andrzej Andrzejewski, Filip Gurłacz, Marcin Kwaśny, Maja Burzyńska, Grzegorz Artman, Karolina Kominek, Paulina Raczyło, Dariusz Pieróg, Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Stefan Pawłowski, Marcin Franc Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Antek, niesłusznie oskarżony o posiadanie alkoholu, ucieka z Monaru, mimo że nie skończył jeszcze leczenia. Jasiek nie wierzy w kłamstwa syna, widzi, że jest w bardzo złym stanie, próbuje mu pomóc. Basia uświadamia Jaśkowi, że pomóc może tylko sam Antek. Z kolei Agnieszka żyje w ciągłym stresie, boi się, że Michał zostanie internowany. Traci wiarę w to, że uda się jej zajść w ciążę. Próbuje jej pomóc Czerwiec, specjalista w leczeniu niepłodności. Janusza i małą Hanię po raz kolejny nachodzi Gołębianka, która znowu szantażuje syna. Przypadkowo natyka się na nią Ania. Nie może uwierzyć, że jej była koleżanka, prokurator Hanna Gołębianka, to matka Janusza. Ania prosiła ją o ratunek Pawła, uznanego za wroga ludu. Wracają stare demony. Czy Gołębianka mści się na Michelle właśnie za stare czasy? 08:30 HISTORIA POLSKI - JASTKÓW - 1915 - PÓŹNE SŁOWO O BITWIE Reportaż, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski, Robert Maj Tematem reportażu są wydarzenia związane z bitwą stoczoną przez żołnierzy Legionów Polskich z oddziałami rosyjskimi w dniach 31 lipca 3 sierpnia 1915 roku na przedpolach Lublina, zwana bitwą pod Jastkowem. Była to jedna z największych bitew legionistów stoczonych na ziemiach polskich. Uważana jest także za chrzest bojowy 4. pułku piechoty Legionów, w którego szeregach walczyło wielu znanych później wybitnych Polaków, miedzy innymi: Karol Bunsch, Władysław Broniewski, Władysław Orkan, Emil Fieldorf, Franciszek Kleeberg, Zygmunt Berling czy Stanisław Grzmot Skotnicki. 09:25 SMORAWIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka Muzyka: Rafał Rozmus Mieczysław Smorawiński pojawia się w zbiorowej świadomości prawie wyłącznie jako ofiara zbrodni katyńskiej. Mało znany jest przeciętnemu odbiorcy jako nowoczesny, sprawny dowódca, żołnierz, który dynamicznie szedł po szczeblach wojskowej kariery, stając się w roku 1927 najmłodszym generałem Wojska Polskiego. Film "Smorawiński" to fabularyzowana opowieść przypominająca nie tylko o tragicznej śmierci, ale i o życiu generała. Pokolenie Mieczysława Smorawińskiego tworzyło Polskę, walcząc o jej granice w latach 1918 - 1921, a następnie uczestniczyło w pracach nad jej rozwojem w okresie międzywojennym. Generał należał do osób, które poświeciły się służbie wojskowej. Wiodła ona przez szeregi Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. We wrześniu 1939 roku pokolenie oficerów o legionowym rodowodzie stanęło przed koniecznością obrony kraju. Wielu przebywało następnie w obozach jenieckich lub dożywało swoich ostatnich lat na emigracji. Smorawińskiemu przypadła w udziale śmierć, jednak nie na polu walki, a w katyńskim lesie. 10:25 ŚWIADKOWIE EPOKI. KU ZAGŁADZIE Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Miziołek, Małgorzata Grygiel Scenariusz: Michał Miziołek, Małgorzata Grygiel Holokaust był zbrodnią zaplanowaną i systematyczną, a jego skala przechodziła ludzkie wyobrażenie. Tych, którzy przeżyli, zostawiła ze wspomnieniami ciążącymi sercu i duszy przez całe życie. To właśnie tymi historiami ocaleni z Zagłady i jej świadkowie podzielili się z twórcami filmu "Świadkowie epoki. Ku Zagładzie". Z ich opowieści wyłania się obraz okupacji niemieckiej: narastających prześladowań wobec Żydów oraz kolejnych etapów Holokaustu - aż do obozów zagłady. W filmie, w którym nie znajdziecie zbędnego komentarza, jedynie relacje ocalonych i świadków, zawiera się okrutna prawda o tej zbrodni - jej rozmiar. Co się działo na terenach okupowanych przez Niemców, ale nie tylko w tych największych miastach? Jak wyglądała Zagłada w małych miasteczkach i wsiach? Ilu Żydów nigdy nie dotarło do obozów? O ilu zbrodniach wie tylko lokalna społeczność? Film "Świadkowie epoki. Ku Zagładzie" oddaje głos tym ofiarom, o których cierpieniu wielu z nas nigdy nie miało okazji usłyszeć. (Producent: Instytut Solidarności i Męstwa Imienia Witolda Pileckiego) 11:10 CZARNA WOŁGA. KRYMINALNA HISTORIA PRL - ODC. 2 ŚMIERĆ JANA GERHARDA Cykl dokumentalny, 39 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Wykonawcy: Przemysław Semczuk Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Michał Bożek 20 sierpnia 1971 roku Dziennik Telewizyjny informuje o morderstwie Jana Gerharda - posła na Sejm, redaktora naczelnego Forum i autora książki "Łuny w Bieszczadach". Zakrojone na dużą skalę śledztwo prowadzone jest w kierunku politycznym, choć milicja odkrywa mnóstwo wątków obyczajowych. Śledczy i prokuratura skupiają się na wojennej i powojennej przeszłości ofiary. Po kilku miesiącach mordercy zostają ujęci, a motywy zbrodni okazują się banalne: miłość do kobiety i chciwość. 12:20 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 4/7 Serial obyczajowy, 52 min, Polska, 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Witold Pyrkosz, Wojciech Pokora Właściciele Koborowa witają Nikodema Dyzmę jak męża opatrznościowego. Administrator majątku, dumny, że udało mu się tak wspaniale rozwiązać problem przydziału drzewa dla koborowskich tartaków, chełpi się swoim sukcesem i stopniowo wyzbywa się obaw, że mógłby utracić wygodną posadkę u pana Kunickiego. Cieszy się życiem i powodzeniem, których nie skąpi mu los. Martwi go jedynie Kasia zazdrosna o panią Ninę. Gdy dziewczyna robi Dyzmie awanturę, ojciec natychmiast wysyła ją za granicę. Nieoczekiwanie nadchodzi telegram z Warszawy. Premier wzywa pilnie pana Nikodema w związku z jego genialnym projektem gospodarczym, proponuje mu prezesurę Banku Zbożowego. Dyzmę ogarniają wątpliwości, czy da sobie radę na tak odpowiedzialnym stanowisku. Wierzy jednak w swoją szczęśliwą gwiazdę, więc przyjmuje ofertę. Gdy wraca do Koborowa pożegnać się, pan Kunicki wręcz błaga go, by zechciał zachować posadę administratora majątku. 13:25 ARABSKA WYPRAWA LEVISONA WOODA - ODC. 4/5 (ARABIA WITH LEVISON WOOD 1) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Neil Bonner Duszą i twarzą tej niezwykłej podróżniczej serii jest brytyjski podróżnik Levison Wood, który próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym dzisiaj jest Arabia. Okazuje się krainą kontrastów, nie tylko krajobrazowych. Kraje pogrążone w chaosie sąsiadują z dobrze prosperującymi, enklawy nowoczesności ze średniowieczem. Bijące w oczy bogactwo z ludźmi, którzy stracili wszystko i żyją na śmietniskach. Film jest po trosze etnograficzny, bo naszego podróżnika interesuje wszystko. Zachwyca się naturą, ale nie arabskim stylem rządzenia. Zagaduje młodych, a nawet kobiety (po uzyskaniu zgody ich mężów lub ojców). Nie rezygnuje z pomocy miejscowych przewodników. W pierwszym odcinku Wood w dwa tygodnie przemierza Irak, a raczej to, co z niego zostało po amerykańskiej interwencji i serii wojen domowych - od północnej części, kontrolowanej przez Kurdów po rozlewiska Szatt al - Arab. Nie jest to bezpieczna podróż, na drogach są gęsto ustawione blokady i posterunki kontrolne, spać można tylko w militarnych bazach. Oprócz żołnierzy regularnych armii Anglik spotyka oddziały ochotników. Jest świadkiem strzelaniny i zdobywania wioski opanowanej przez ISIS. Często filmuje z ukrycia. Podczas przechadzki po ruinach starej części Mosulu znajduje nieużywaną kamizelkę terrorysty samobójcy, rozmawia ze snajperem, który ma na koncie 343 zabitych wrogów (tydzień później sam zostaje odstrzelony), zagląda do piwnicy, w której ukrywał się Saddam Husajn. Drugi odcinek ma zupełnie inny charakter. Przemknąwszy przez Kuwejt, Brytyjczyk objeżdża Półwysep Arabski. Zwiedza Oman, zwany klejnotem Arabii. Robi zakupy na targowiskach, przebiera się za Beduina, wspina się na najwyższą górę, częściowo na wielbłądzie, częściowo na własnych nogach przemierza 250 kilometrów przez pustynię. Granicę ogarniętego wojną domową Jemenu przekracza nieoficjalnie, jednak droga na zachód jest zamknięta. W trzecim odcinku Wood omija tereny kontrolowane przez zwaśnione plemiona, gangi kryminalistów i Al - Kaidę drogą morską, na zaszczurzonym statku z hinduską załogą, lękliwie wyglądającą piratów. Nieplanowany wcześniej tranzyt przez Róg Afryki - Somalię i Dżibuti kończy w Arabii Saudyjskiej - kolebce arabskiej cywilizacji. Rząd przydziela mu opiekuna, który czujnie przysłuchuje się jego rozmowom. Podróżnik zagląda do wiosek, gdzie nawet dzieci noszą sztylety - symbole prestiżu i niezależności. Gościnni gospodarze częstują go mlekiem wielbłąda, kultywują dawne obyczaje, równocześnie są aktywni na Instagramie. Wood spotyka młodych l udzi, zafascynowanych Zachodem i pielgrzymów, zmierzających do Mekki. Wizytuje opuszczone miasteczko, którego mieszkańcy przenieśli się do nowoczesnych wieżowców i stację kolejową, gdzie słynny Lawrence z Arabii, dokonał pierwszego sabotażu. W Jordanii przemierza malowniczą skalistą pustynię Wadi Rum. 14:20 LEGENDY EUROPY - BRETANIA ODC. 10 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 10. BRITTANY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Bretanii. 15:20 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - KARDYNAŁ STEFAN WYSZYŃSKI Cykl publicystyczny, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Prowadzący: Andrzej Dobosz Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Andrzej Dobosz przypomina wielką postać Kościoła katolickiego w Polsce ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Następca Kardynała Hlonda prowadził polski Kościół przez burzliwe czasy stalinowskiego reżymu, gomułkowskiej odwilży, gierkowskiej gospodarki na kredyt do trudnych czasów generała Jaruzelskiego. Archiwalne zdjęcia z internowania w Komańczy, długo wyczekiwanego wyjazdu do Rzymu po kardynalski kapelusz i wreszcie wspólne zdjęcia z Papieżem Polakiem oddają zarówno atmosferę czasów, jak i przybliżają postać Kardynała. 15:40 WOJOWNICY CZASU - GÓRNOŚLĄSKI WRZESIEŃ, CZYLI WYRY 1939 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Odzyskana przez Polaków niepodległość nie została dana na zawsze. Po nieco ponad dwudziestu latach kruchej stabilizacji, w czasie której udało się powołać do życia niezawisłe państwo, powróciło widmo wojny grożącej Polsce zza każdej granicy. Jedną z najbardziej narażonych na przyjęcie pierwszego uderzenia granic była ta na Górnym Śląsku. 16:15 CYBULSKI - OSTATNIA PODRÓŻ Widowisko, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Joanna Kawalec, Jolanta Popielarz Zdjęcia: Jacek Szostak Wykonawcy: Maciej Cybulski, Krzyszto Teodor Toeplitz, Lucyna Winnicka, Mirosława Dubrawska, Kazimierz Kutz, Janisław Dyrcz, Zofia Czerwińska, Andrzej Piszczatowski 8 stycznia przypada rocznica tragicznej śmierci Zbigniewa Cybuskiego (zmarł 8 stycznia 1967 r.), przez wielu uważanego za największego aktora powojennej Polski, legendy polskiego kina. Podziwiany przez młodzież, w skórzanej kurtce i okularach, idol lat 60. stał się symbolem swojego pokolenia, nieprzeciętną indywidualnością, niestarzejącym się mitem. Urodził się 3 listopada 1927 roku. Dzieciństwo spędził na warszawskim Żoliborzu, gdzie rozpoczęła się również jego przygoda z aktorstwem - jako mały chłopiec grywał role paziów i diabłów w dziecięcym teatrzyku. Wojna położyła kres tym zabawom. Rodzice Zbyszka zostali aresztowani, a on wraz z bratem Antkiem musiał zarabiać na życie - szyli rękawiczki, sprzedawali gazety, zbierali kwiaty z śmietników, by je potem - "odświeżone" - sprzedawać. W dniu zakończenia wojny miał dziewiętnaście lat. Był prawdziwym "młodym gniewnym", który chciał naprawiać świat. I taką postawę zachował do końca. Ukształtowane wówczas rysy osobowości zadecydowały o późniejszym charakterze jego kariery artystycznej. Jego pierwszy powojenny i poważny kontakt z teatrem przypadł na rok 1947. Zakochany maturzysta (gimnazjum im. Jana Śniadeckiego) aktywnie działał w krakowskim Kole Żywego Słowa prowadzonym przez Marię Rokoszową. Jako dwudziestoletni chłopak z pasją recytował Mickiewicza czy Puszkina. Publiczność zawsze przyjmowała go entuzjastycznie, postanowił więc zostać aktorem. Zdał egzaminy na wydział aktorski krakowskiej PWST. W szkole zdarzały mu się zarówno wzloty jak i upadki, każde niepowodzenie bardzo poważnie przeżywał. Po skończeniu studiów wraz z grupą przyjaciół wyjechał na Wybrzeże, by w 1964 roku wraz z Bogumiłem Kobielą założyć tam, legendarny dziś, teatrzyk "Bim - Bom". Ich spektakle miały w sobie coś z magii, młodzi zapaleńcy wraz z "Bim - Bomem" odwiedzili Moskwę, Paryż, Amsterdam... Wtedy również zaczęła się wielka kariera filmowa Zbyszka. Rola Maćka Chełmickiego w "Popiele i diamencie" Andrzeja Wajdy przyniosła mu światową sławę. A on właściwie nie musiał "grać" w tym filmie. Był sobą. Na plan filmowy zawsze wpadał jak burza, bez charakteryzacji czy zmiany kostiumu po prostu robił swoje i... już go nie było. Nigdy nie lubił udawać kogoś, kim nie był. Dlatego wybierał bliskie sobie role, "życiowe" - grywał bohaterów rozdwojonych, pełnych kompleksów idealistów ("Nocny pociąg", "Do widzenia, do jutra", "Rozstanie", "Salto", "Rękopis znaleziony w Saragossie"). Od czasów "Popiołu i diamentu" spełniał się jako bohater młodzieży polskiej, stał się krajowym Jamesem Deanem. Przyjaciele mówią, że ciągle gonił życie. Jak wtedy, kiedy usiłował wskoczyć do pociągu relacji Wrocław - Warszawa. Wpadł pomiędzy stopnie wagonu a peron, potem pod koła... "Ostatnia podróż" to przypowieść o przeznaczeniu, o nieuchronności losu, życiu będącym podróżą i ucieczką. W rozgrywającym się na Dworcu Głównym we Wrocławiu widowisku biorą udział przyjaciele Zbyszka oraz jego syn, Maciej. 17:05 HISTORIA POLSKI - ZAPOMNIANY LEGION Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Film dokument historyczny, opowiadający o dziejach Legionu Puławskiego, jednostki sformowanej przez działaczy obozu narodowego w latach 1914 - 1915, która walczyła na froncie wschodnim I wojny światowej u boku armii rosyjskiej. Swój chrzest bojowy Legion przeszedł pod Iłżą, uczestnicząc w maju 1915 roku w bitwie pod Pakosławiem. Wśród żołnierzy tej formacji znajdowali się ochotnicy z terenów zaboru rosyjskiego i oficerowie Polacy w służbie carskiej. Wielu zapisało wspaniałą kartę w okresie walk o niepodległość, a także w służbie II Rzeczypospolitej. Wśród nich był m. in. późniejszy znany hollywoodzki reżyser Richard Bolesławski. Historię Legionu Puławskiego przyćmiła jednak legenda Legionów Piłsudskiego. 18:30 FOTOHISTORIE - W ŚWIECIE MEDIÓW Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Marek Szczepanek, Dariusz Fedorowicz Prowadzący: Olimpia Górska Fotografia stanowiła przełom w rozwoju prasy. Pozwoliła bowiem docierać do szerszych grup społeczeństwa, obrazy były bardziej uniwersalne niż język pisanego słowa. W odcinku opisujemy początki polskiego rynku prasowego na podstawie Ilustracji Polskiej i Ilustrowanego Kuryera Codziennego. Koncentrujemy się na fotografii jako środku przekazu, który może być dostosowywany i kształtowany poprzez odpowiednie techniki oraz nadanie odpowiedniego kontekstu, zgodnie z określonymi potrzebami. Przedstawiamy ewolucję fotografii sportowej i modowej oraz wykorzystanie zdjęć jako sposobu na relację wydarzeń podczas I Wojny Światowej. W podsumowaniu omawiamy zagadnienia prawne związane z wykorzystaniem fotografii kiedyś i współcześnie. 19:00 STULECIE WINNYCH - ODC. 49 (S. IV, ODC. 10) Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Śliskowski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Monika Franczak, Małgorzata Retei Aktorzy: Arkadiusz Janiczek, Urszula Grabowska, Magdalena Walach, Stefan Pawłowski, Piotr Rogucki, Weronika Humaj, Kamila Bujalska, Arkadiusz Janiczek, Patryk Szwichtenberg, Maria Pawłowska, Paweł Małaszyński, Andrzej Andrzejewski, Jacek Knap, Filip Gurłacz, Krzysztof Cybulski Zdjęcia: Piotr Śliskowski, Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Mania bardzo tęskni za Ryśkiem. Zaczyna wątpić w to, czy kiedykolwiek się zobaczą. Basia awansuje, zostaje ordynatorem oddziału w szpitalu. Sfrustrowany Tomek, obwinia żonę o swoje niepowodzenia. Poza tym wszystko zaczyna się układać. Julian rusza z programem leczenia niepłodności, a Kasia dostaje główną rolę. Gdy Komornicki grozi Małgosi, Czerwiec nakazuje mu trzymać się z dala od rodziny. I nagle wszystko zaczyna się sypać. Julian traci lecznicę, a Kasia rolę w teatrze. Okazuje się, że ktoś donosi na Winnych. Czy to zemsta Komornickiego? 22:00 POLSKIE 100 LAT - POLSKA PRZEŁOMU WIEKÓW. DZIEDZICTWO ZABORÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojewski, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Muzyka: Michał Lorenc Na początku XX wieku minęło przeszło 100 lat, gdy Polska utraciła niepodległość. Kilkakrotnie Polacy starali się walką zbrojną odrodzić Rzeczpospolitą. W latach 90. XIX wieku zaczęły kształtować się nowoczesne ruchy ideowe, które z czasem stały się fundamentem polskiego życia politycznego: ruch socjalistyczny, narodowy, ruch ludowy oraz chrześcijańsko - demokratyczny. Działacze tych środowisk wywodzili się z młodej inteligencji polskiej i nie zgadzali się na postawę bierności wobec zaborców. W działaniach wielu Polaków dominowała idea pracy organicznej, której celem był rozwój gospodarczy i likwidacja zacofania cywilizacyjnego. Jej zwolennicy byli zdecydowani trwać przy polskości, ale rezygnowali z walki o suwerenność. Co wniosły ziemie zaborcze i ich mieszkańcy w historię odrodzonej II Rzeczypospolitej? Jakie wniosły wartości, jakie sukcesy, porażki i troski, jakie poczucie świadomości lokalnej, państwowej, narodowej? Odrodzona w latach 1918 - 1921 Rzeczpospolita składała się z ziem należących wcześniej do czterech państw: Rosji, Niemiec (Prus), Austrii oraz Węgier. Kulturowe i cywilizacyjne zróżnicowanie bardzo silnie rzutowało na dzieje Polski i jej mieszkańców w II Rzeczypospolitej. Miało też wpływ na historię w okresie PRL - u, a także na współczesne dzieje Polski. Dziedzictwo, co oczywiste, ulegało ewolucyjnym zmianom w tempie niespiesznym, stanowiąc stały punkt odniesienia dla naszego losu w przeszłości i dla nas dzisiaj, po 100 latach. 22:35 WIELKA UCIECZKA (GREAT ESCAPE) Film wojenny, historyczny, przygodowy, 165 min, USA 1963 Reżyseria: John Sturges Scenariusz na podstawie książki Paula Brickhilla: James Clavell, W. R. Burnett Zdjęcia: Daniel L. Fapp Muzyka: Elmer Bernstein Aktorzy: Steve McQueen, James Garner, Richard Attenborough, James Donald, Charles Bronson, Donald Pleasence, James Coburn, Gordon Jackson Widowiskowy film wojenny z wątkami komediowymi i znakomitą obsadą. Za podstawę scenariusza posłużyła powieść australijskiego pisarza, Paula Brickhilla (1916 - 1991), autora historycznych książek o wydarzeniach z II wojny światowej. Brickhill sam był pilotem w czasie wojny, trafił do niemieckiej niewoli. Był świadkiem przygotowań do najsłynniejszej w historii masowej ucieczki z niemieckiego obozu jenieckiego. Stalag Luft III powstał na słabo zaludnionym terenie w Sagan, dzisiejszy Żagań należący do Polski. Do wyjątkowo dobrze strzeżonego obozu, podlegającego dowództwu niemieckich wojsk lotniczych, trafiali jeńcy, którzy wielokrotnie podejmowali próby ucieczki. Stąd miało nie być już odwrotu. Zdjęcia były kręcone pod Monachium. Właśnie tam pod kierownictwem konsultanta filmu, C. Wallace'a Floody, zbudowano wierną kopię stalagu spod Żagania. Spędził on w obozie trzy lata, był jednym z organizatorów wielkiej ucieczki. Przygotowania przebiegały w ścisłej tajemnicy, tylko garstka osób znała szczegóły tajnej operacji. Wszystko szło zgodnie z planem, choć przedsięwzięcie wymagało dużego nakładu pracy: kopano trzy tunele, przygotowywano fałszywe dokumenty, szyto cywilne ubrania, sporządzano mapy. Stalag Luft III, rok 1942. W niemieckim obozie zostają osadzeni specjalni jeńcy. Po kilku nieudanych ucieczkach z innych obozów trafia tu także Bartlett, który kontaktuje się z brytyjskim oficerem Ramsayem. Wspólnie z innymi jeńcami organizują największy w historii wojny plan ucieczki z obozu. Rozpoczynają prace nad wydrążeniem trzech tuneli, którym nadają imiona: Tom, Dick i Harry. Ich celem jest zorganizowanie ucieczki dla co najmniej 250 jeńców. Tymczasem Amerykanin Hilts i Szkot Ives próbują na własną rękę opuścić obóz. Niestety, w czasie uroczystości związanych ze świętem 4 lipca Niemcy odkrywają tunel Tom. Ives zostaje zastrzelony. Nadchodzi ustalony termin ucieczki. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PROJEKT KARAŚ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Projekt Karaś Są projekty, których idea skrystalizowała się już wiele lat temu. Do tego jednak by pomysły zaczęły nabierać konkretnego kształtu, musiały się przeciąć ścieżki wielu pasjonatów. Projekt Karaś, czyli pomysł zrekonstruowania legendarnego samolotu to coś, w co zaangażowaliśmy się od razu. Z oryginalnej dokumentacji nie ocalało nic. Została ona zniszczona w trakcie wojny. Wola i determinacja kilku pasjonatów spowodowała jednak, że prace nad tym projektem są już zaawansowane. Pamięć na miarę czynu Bohaterem naszej kolejnej opowieści też będzie Karaś, a konkretnie losy jednej z załóg, latających na jednej z tego typu maszyn. Jedziemy do Dębna Królewskiego, na wschodnim krańcu Wielkopolski. Tutaj, 6 września 1939 roku Karasia w powietrzu zaatakowały cztery niemieckie samoloty. Pilot Marian Pingot zginął w czasie obstrzału. Miejscowym pasjonatom historii chodzi o utrzymanie mogiły tego wrześniowego pilota.