TVP Dokument Poniedziałek, 07.11.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DRAPIEŻNICY W GALARECIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz O śluzowcach nazywanych też śluzorośla mało kto słyszał, niewielu zdaje sobie sprawę z ich istnienia. Już sama nazwa, zupełnie niesłusznie, może budzić złe skojarzenia, albowiem to co oślizgłe nie cieszy się specjalnymi względami wśród ludzi. A jednak są to fascynujące organizmy. Czym zatem są śluzowce? Na to pytanie odpowiedzą: prof. Marek Kozłowski z SGGW w Warszawie oraz Maciej Romański z Wigierskiego Parku Narodowego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 42 NA RATUNEK! Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Straż pożarna to służba, w której jeden człowiek ryzykuje swoje życie, aby uratować życie kogoś innego. Jakie zatem są prapoczątki tego szlachetnego zawodu? Jak gaszono pierwsze pożary? Czy używano w historycznych akcjach węży i hełmów, które dzisiaj jednoznacznie kojarzą nam się ze strażakami? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza do Mysłowic i poznaje historię pożarnictwa. Sprawdza również co z historycznego dziedzictwa zostało we współczesnej straży pożarnej. 07:05 NOTACJE - MAREK DZIENKIEWICZ. GEOMETRIA TO NIE JEST ASCEZA Cykl dokuemntalny, 9 min, Polska, 2020 Marek Dzienkiewicz urodził się w 1951 r. w Warszawie. Ukończył Wydział Malarstwa warszawskiej ASP, uzyskując dyplom z wyróżnieniem w pracowni prof. Tadeusza Dominika. Od 1989 r. prowadził pracownię tkaniny na Wydziale Malarstwa w macierzystej uczelni, a w 2014 r. uzyskał tytuł profesora sztuk plastycznych. Jego malarstwo to abstrakcja figur i form. Swoje prace komponuje z modułów wywodzących się z figur geometrycznych. W latach 80 - tych przeszedł od malarstwa i tkaniny do obiektu i rzeźby. Używał nietypowych materiałów takich jak korek, klepka dębowa czy tekturowe rurki. Konstrukcje jego obrazów tworzą ściśle geometryczny podział płaszczyzny, z którego emanuje emocja i muzyczność koloru. Posługując się orfistycznymi, purystycznymi, strukturalnymi oraz symultanicznymi środkami wyrazu, tworzy obrazy liryczne i wieloznaczne. Wziął udział w licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych. Jego prace znajdują się w kolekcjach prywatnych w kraju i zagranicą, a także w Muzeum Narodowym oraz w kolekcji Galerii Studio w Warszawie. Laureat Złotej Odznaki ZPAP. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 148 STALOWA WOLA Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Stalową Wolę - miasto z przemysłowym DNA, zrodzone z marzenia o wielkiej i silnej Polsce. Spełnieniem tych marzeń w okresie międzywojennym był projekt Centralnego Okręgu Przemysłowego, w ramach którego powstała huta, a potem właśnie miasto. Wybudowana wśród sosen, z amerykańskim rozmachem, huta powstała w 625 dni. Jednocześnie budowano miasto, z osiedlami dla robotników, willami i domkami dla inżynierów, terenami rekreacyjnymi i zapleczem edukacyjnym. Dokonania tamtych lat można podziwiać w mieście do dzisiaj. Turystów zachwyci unikatowy zespół architektury modernistycznej oraz styl art deco, zdobiący tę część miasta, która powstała w okresie przedwojennym. Nie brak tu również innych perełek architektonicznych, takich jak chociażby piękny kościół św. Floriana z 1802 roku. Z kolei neoklasycystyczny pałac zwany Zamkiem Lubomirskich albo Willą książęcą to siedziba Muzeum Regionalnego. Pielęgnowanie miejscowej kultury to specjalność Zespołu Pieśni i Tańca Lasowiacy, który od ponad sześćdziesięciu lat łączy tradycję z nowoczesnością. Podobnie jak członkowie bractwa flisackiego z pobliskiej wsi Ulanów, przepięknie położonej nad ujściem Tanwi do Sanu, przez wieki będącej centrum handlu i transportu wodnego. Stalowa Wola zaskoczy miłośników sztuk pięknych. Tylko tutaj można obejrzeć jedyną w kraju kolekcję w całości poświęconą Alfonsowi Karpińskiemu. Malarz urodzony w Rozwadowie - obecnej dzielnicy miasta - był uważany za jednego z czołowych twórców okresu Młodej Polski. Ten piewca piękna i elegancji, bez względu na zmieniające się mody i style w sztuce pozostał wierny swemu malarstwu. 07:45 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 1 - BIELIK Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący - Łukasz Bożycki - porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny. Swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Wszystko, co nas otacza, jest ze sobą powiązane. Współpracuje lub się zwalcza, poluje lub ostrzega się wzajemnie przed zagrożeniem. Przyroda, szczególnie ta dzika, to sieć powiązań, co wyjaśnia i odkrywa przed widzami przyrodnik Łukasz Bożycki. Rozpoczyna przyrodnicze opowieści od bielika, pierwowzoru polskiego godła narodowego. Bielik odgrywa ważną rolę w środowisku, jako drapieżnik szczytowy wybiera na swoje ofiary zwierzęta osłabione np. przez choroby. Bieliki, nieświadomie, poprzez budowanie większej liczby gniazd niż same potrzebują, tworzą środowisko przyjazne innym ptakom drapieżnym: na przykład puszczyki mszarne są wręcz uzależnione od obcych gniazd, ponieważ, jako sowy, nie budują własnych. Współpraca bielików z innymi zwierzętami, żywiącymi się padliną, zapewnia nieustający obieg pierwiastków w przyrodzie. 08:20 PRZYSZŁOŚĆ LOTNICTWA CYWILNEGO (AIR TRAFFIC) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nadine Kuhn, Guillaume Couret Ponad 3 miliony ludzi podróżuje samolotem każdego dnia na całym świecie. Oznacza to 80 000 lotów dziennie, jeden na sekundę. Na całym świecie jest około 30 milionów lotów łączących 14 000 lotnisk. Europa jest jednym z głównych węzłów komunikacyjnych, z prawie 35% dziennym ruchem. Do 2030 r. oczekuje się 17 milionów lotów rocznie, zamiast dzisiejszych 10 milionów. Stanowi to ogromne wyzwanie dla przemysłu lotniczego, lotnisk i zarządzania ruchem. Ale jakie rozwiązania technologiczne można znaleźć, aby uniknąć przesycenia? Poznamy relację z podróży pary turystów, podróżujących z Paryża do Dubaju. Max, 25 lat i Chlo, 21 lat, wiedzą, jak spędzać wolny czas. Odkryjemy kulisy wielkich lotnisk, od wieży kontrolnej po kokpit, od bramki po wejście na pokład pasażerów i ich bagażu. Będziemy obserwować inżynierów lotniczych, którzy projektują przyszłe samoloty i systemy bezpieczeństwa. 09:20 DZIKA LOARA (THE UNTAMED LOIRE / LA LOIRE SAUVAGE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Sylvain Garassus Scenariusz: Laurent Flahault Film dokumentalny o najdłuższej rzece we Francji. Żródło Loary to maleńki górski potok na stokach Gerbier - de - Jonc we wschodniej części Masywu Centralnego. Rzeka uchodzi do Zatoki Biskajskiej. To różnorodne ekosystemy i skupiska dzikiej przyrody na długości 1000 km. Brzegi, teraz lepiej chronione niż kiedykolwiek, pozwalają na powrót wielu gatunków, które już dawno zniknęły, takich jak bóbr czy bocian, ale także przybyszów, takich jak sum czy bobroszczur. Wiosną powodzie stają się niezbędne do życia, ale niezwykle niszczycielskie dla ludzi i ich dobytku. Czy zimorodki będą mogły składać jaja bez ryzyka zalewania ich nor? Czy bobry znajdą nowe terytoria, gdy poziom wody w końcu spadnie? Film przedstawia życie mieszkańców brzegów i wód jednej z ostatnich dzikich rzek Europy. 10:20 PARYSKIE MOSTY (BRIDGES OF PARIS / LES PONTS DE PARIS UN PATRIMOINE REVELE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2020 Reżyseria: Thierry Hornet Film dokumentalny o paryskich mostach. Bez nich Paryż nie byłby Paryżem. Oferują wspaniałe widoki na zabytki stolicy. Paryskie mosty łączą brzegi Sekwany na długości trzynastu kilometrów. Są ulubionym miejscem spacerów turystów i paryżan, m.in. Pont Neuf. Niektóre powstały w średniowieczu, inne zaledwie 20 lat temu. Przebiegają przez nie główne arterie "miasta świateł". W Paryżu nad Sekwaną wznosi się ponad 30 mostów. Najładniejszy z nich to Most Aleksandra III, najstarszy Pont Neuf (Nowy Most), a najbardziej romantyczny Most Sztuk Pięknych. Mosty Paryża ciągną się jeden za drugim wzdłuż rzeki Sekwany, a każdy z nich jest inny, ponieważ budowano je na przestrzeni wieków i odzwierciedlają najbardziej zaawansowane techniki każdej epoki. Najpierw były drewnie, potem z kamienia, później z metalu, a dziś z wysokowydajnych stopów, za każdym razem budowniczowie przekraczali granice know - how. Jak te nadbudówki wytrzymały próbę czasu? Jakie wyzwania napotkano, jak uzyskiwano lekkość i wytrzymałość, jak poprawiano rozpiętość i wytrzymałość? Dzięki technikom graficznym i animacjom 3D oraz udziałowi najlepszych ekspertów, film przenosi nas w przeszłość, aby odkryć niesamowitą historię mostów Paryża. Most w zadziwiający sposób połączył nowoczesną technikę z wybujałą dekoracją. Paryż charakteryzuje się tym, że jego zabytki harmonizują z estetyką miasta. 11:25 Z WŁASNEJ PENSJI NIKT NIE ŻYJE Reportaż, 19 min, Polska, 1988 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska - Jasak Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Sytuacja ekonomiczna PRL schyłku lat osiemdziesiątych minionego wieku zainspirowała członków łódzkiej kapeli podwórkowej do stworzenia utworu "Z własnej pensji nikt nie żyje". Nauczyciele, muzycy, pracownicy zakładów tekstylnych, renciści - wszyscy muszą dorabiać do swoich oficjalnych wynagrodzeń, bowiem ich wysokość nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Absurdy gospodarcze minionego ustroju szczególnie widać na rynku mieszkaniowym, gdzie - zatrudnieni w spółdzielni - robotnicy wykonują tzw. fuchy w ramach oficjalnego czasu pracy. Zdesperowani, czekający na wymarzone, własne mieszkanie, lokatorzy zmuszeni są płacić "na boku", by jak najszybciej wprowadzić się do właściwie przygotowanego lokum. 11:55 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 8 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dzidzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiego dziedzictwa na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku wybierzemy się między innymi do tajemniczego województwa wendeńskiego. 12:30 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 2 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Wykonawcy: Paweł Sędziak Roman Mikielewicz nie zadziera nosa, ale i tak na mieszkańców Wileńszczyzny patrzy z góry. On i jego trzej synowie są pilotami balonów. Zaczął latać jako jedna z pierwszych osób na Litwie, na swoim koncie ma złote medale zdobyte na mistrzostwach baloniarstwa na Litwie, Łotwie, w Polsce. Dziś prowadzi rodzinne przedsiębiorstwo "Kwiaty podniebne" i zachęca wilnian, by podobnie jak on spojrzeli na Litwę z nieco innej perspektywy. 13:05 UKRAIŃCY - ODC. 9. WALENTYNA Serial dokumentalny, 40 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 13:55 KLAN LISÓW (A FOXE'S TALE / CLAN DES RENARDS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Anne Lapied, Erik Lapied Film dokumentalny o lisach. Pewnego zimowego, bardzo śnieżnego dnia, w sercu rezerwatu w wysokich Alpach, w skalistym, niedostępnym dla obcych świecie rodzi się piątka lisiąt. Zobaczymy jak ostrożnie poznają swój nowy świat, zawierają nowe znajomości z kozicą, świstakiem i koziorożcem. A gdy nadchodzi koniec lata okazuje się, że nie wszyscy mogą pozostać w tym samym miejscu. Odtąd życie małych lisów będzie serią prób. Część pozostanie w klanie, a inni będą prowadzić koczownicze życie w poszukiwaniu terytorium. Jak będą walczyć ze złotym orłem i powrotem stada wilków? Czy będą tolerować wędrującego lisa, który atakuje ich terytorium? Czasami wzruszający i pełen niespodzianek film, nakręcony w całości w naturalnym środowisku swobodnie wędrujących dzikich zwierząt, ukazuje niezwykłą zdolność tych lisów do przystosowania się do życia na dużych wysokościach. 14:55 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 1 DUERO (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 1 DUERO/DOURO) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. W tym odcinku rzeka Duero - w Hiszpanii i Portugalii ma 895 km, na odcinku około 130 kilometrów jest rzeką graniczną między tymi krajami. Najbardziej zasobna w wodę na Półwyspie Iberyjskim i druga pod względem długości (po Ebro). Źródło rzeki znajduje się w Górach Iberyjskich na wysokości 2080 m n.p.m. w masywie Sierra de Urbión, na północny zachód od miasta Soria w Hiszpanii. Początkowo płynie w kierunku południowym, poniżej miasta Almazn po czym przyjmuje kierunek zachodni, następnie płynie w obniżeniu pomiędzy Górami Iberyjskimi i Kordylierą Centralną. Przepływa przez wyżynę Starej Kastylii po czym na zachodnim krańcu Mesety Iberyjskiej tworzy kanion o długości ok. 100 km i głębokości do 400 m. Uchodzi do Oceanu Atlantyckiego na terenie Portugalii, tworząc estuarium. Wykorzystywana do nawadniania i w hydroenergetyce. W dolnym biegu rzeki liczne winnice, w tym znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO region winiarski Alto Douro. 15:55 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 MUTACJA (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 1: MUTATION) Cykl dokumentalny, 54 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 1 Mutacja. Największe tajemnice przyrody to ludzki umysł i wszechświat. Mózg człowieka składa się z około stu miliardów neuronów, jest ich tyle, ile gwiazd w Drodze Mlecznej. Potrafi wykonywać 10 biliardów obliczeń na sekundę, tyle ile komputer wielkości Nowego Jorku. Wszystko dzieje się powyżej naszych barków. Ten niewielki obszar jest domeną czasoprzestrzeni. Mózg człowieka potrafi coś, co odróżnia nas od zwierząt: przewidywać przyszłość. Gdzie i jacy będziemy za 60 lat? W najbliższych dekadach nastąpi najgwałtowniejsza w historii transformacja technologii, nauki, środowiska i relacji międzyludzkich. Żyjemy w ogromnym, nieprzewidywalnym akceleratorze. W ostatnich dekadach zgromadziliśmy więcej wiedzy niż w całej wcześniejszej historii ludzkości. Do roku 2077 ta wiedza kilkukrotnie się pomnoży. 16:55 DUNAJ - ODC. 1 OD ŹRÓDEŁ DO LINZU (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. To 2888 kilometrów od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Była i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez wspaniałe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. Odcinki: Odc. 01: Od źródła do Linz; Odc. 02: Z Wachau na Węgry; Odc. 03: Z Budapesztu do Belgradu; Odc. 04: Od Żelaznych Wrót do Morza Czarnego. 18:00 OCZY ATAKAMY (EYES OF THE ATACAMA) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2013 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Film dokumentalny o pustyni Atakama w Chile, leżącej na wysokości ponad 5 tysiecy metrów. To najbardziej sucha pustynia na świecie. Wyjątkowo nieprzyjazna życiu sceneria, ale wymarzone miejsce, by obserwować narodziny Wszechświata. Właśnie tutaj znajduje się ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) - największy na świecie interferometr radiowy. Astronomowie stwierdzili, że warunki, jakie tu panują, są w innych miejscach globu nieosiągalne. Obserwatorium jest położone tak wysoko, że pracujący w nim astronomowie muszą korzystać z masek tlenowych. Ponad 60 radioteleskopów prowadzi stałą obserwację kosmosu, nawet najbardziej odległych obłoków gazów i pyłów, z których tworzą się nowe gwiazdy i galaktyki. W tym filmie animowane sekwencje odtwarzają wizje niewyobrażalnych zjawisk potrzebnych do zrozumienia stworzenia życia, pochodzenia Wszechświata i natury nieskończoności. Przy okazji warto zauważyć wyjątkowe piękno samej pustyni Atakamy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - W CIENIU MONT BLANC (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - ALINA MROWIŃSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Alina Mrowińska. 20:45 CZEKAJĄC NA NIEBO Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Tu rozgrywają się rzeczy najważniejsze. To ostatnia prosta całego biegu życia - mówi o hospicjum doktor Paweł Grabowski. Jeden z jego ostatnich pacjentów, pan Jan, wkładowca literatury na Uniwersytecie w Białymstoku, w terminalnej fazie choroby nowowtworowej wrócił z żoną do swojego domu na podlaskiej wsi. Tu się urodził i tu chce umrzeć. Zakosztowałem radości bycia dzieckiem i to było rozkoszne. Wspomnienie kromki chleba z cukrem, zbieranie poziomek w lesie z siostrą, rozmów z mamą, wszystko do mnie wraca. Wędruję w myślach, zwłaszcza nocą. Życie to klepsydra. Myślę, że mój piasek już się przesypał - opowiada doktorowi. Inna pacjentka - pani Alina - mówi, że swoje już przeżyła, 82 lata. Co ma powiedzieć ten, co umiera w wieku 40, 60 lat? Czasem chcę już pójść na tamten świat i zobaczyć jak tam ludzie żyją. Z tym że jeszcze wybieram się do Lewkowa. Już przyszykowałam sobie miejsce na cmentarzu. Pan Walenty od trzynastu lat opiekuje się chorą na Alzheimera żoną Niną, zmienia pampersy, co 20 minut odssysa ślinę. Mówi do niej: Jaka ty byłaś piękna. Jak to wszystko szybko minęło. Bohaterowie filmu dokumentalnego to niezwykły lekarz, doktor Paweł Grabowski, i jego pacjenci z podlaskich wsi. Będziemy towarzyszyć im z kamerą w bardzo intymnych rozmowach w czasie, kiedy człowiek odchodzi, wspomnina całe życie, to, co było dobre i złe, czego żałuje, za czym tęskni, co się nie wydarzyło. Rozmowy o tym wszystkim, co najważniejsze - o domu, miłości, rodzinie, zwykłych, codziennych chwilach. Czasem ktoś chce się pojednać z dzieckiem, z którym nie ma kontaktu od lat, czasem kogoś przeprosić za coś, co wydarzyło się 50 lat temu - opowiada doktor Paweł. A czasem ktoś pragnie dokładnie zaplanować swój pogrzeb, bo dla niego to jest najważniejsze. Panie zastanawiają się, czy lepiej będę wyglądać w bluzce z dekoltem w serek, czy raczej pod szyję. I kupują odpowiednie ubranie do trumny. Tu śmierć i pogrzeb są czymś zwyczajnym. Dzieci kręcą się wokół łóżka chorej babci czy dziadka, widzą jak słabną i odchodzą. Doktor Paweł kilka lat temu stworzył na Podlasiu pierwsze wiejskie hospicjum onkologiczne. Zrezygnował z pracy w warszawskim Centrum Onkologii, gdzie robił karierę jako chirurg szczękowo - twarzowy. W tamtym czasie otarł się o śmierć, serce stanęło na 45 sekund, trzeba go było reanimować. I wtedy podjął dla wielu szaloną decyzję. Wyjechał na Podlasie, zmienił całe swoje życie. Gdy sobie uświadomisz, że wystarczy mały pstryk i już cię nie ma, nabierasz odwagi. Wiesz już, że brakuje ci czasu na rzeczy ważne, więc trzeba robić najważniejsze - mówi. Założone przez niego Podlaskie Hospicjum Onkologiczne początkowo było wyłącznie społeczne, dopiero od niedawna ma podpisany kontrakt z NFZ. Dziś doktor Paweł mieszka w Michałowie, ma pod opieką ponad 30 chorych z małych wiosek, do których czasem jedzie kilkadziesiąt kilometrów: Jestem głęboko przekonany, że żaden człowiek, który doświadcza autentycznej troski, nie poprosi o eutanazję - mówi. 21:45 JAKIEGO KOLORU JEST MIŁOŚĆ? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Małżeństwo Monika i Wojtek to niezwykła para. Obydwoje są niepełnosprawni, ale urodziła im się zdrowa córeczka Ula. Bardzo się kochają, wspierają w trudnych chwilach i każdego dnia walczą o normalne życie. Ona to niewidoma psycholog, on - informatyk z porażeniem mózgowym. Mają po trzydzieści lat, poznali się na portalu randkowym dla niepełnosprawnych. Monika mówi: napisał do mnie, że kiepsko chodzi i bełkocze. Odpisałam, że to może być problem, bo ja nie widzę. Jak my się porozumiemy? Wtedy Wojtek stwierdził, że na pewno dadzą radę. Od dwóch lat są małżeństwem. Ona nie ma pracy, ale on jest informatykiem w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Uzupełniają się we wszystkim, pomagają sobie w podstawowych czynnościach każdego dnia. Ona zastępuje mu ręce w czynnościach wymagających precyzji (zapina koszulę, przeniesie kubek z herbatą, talerz zupy), on służy za jej oczy - opisuje świat, którego Monika nigdy nie widziała. 22:45 WSZYSTKO DLA MOJEJ CÓRKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wszyscy rodzice niepełnosprawnych dzieci zadają sobie pytanie - co będzie z moim ukochanym dzieckiem, jak odejdę? Gdzie zamieszka, kto się nim zaopiekuje, czy będzie kochane i szczęśliwe? Te pytania są tym dramatyczniejsze, im starsi są rodzice. Bohaterkami filmu są Wanda Woyniewicz i jej córka Ela z zespołem Downa. Wanda ma 85 lat, Ela 43. Wanda mówi: "Rodzic zdrowego dziecka myśli, co będzie kupował wnukowi pod choinkę, a ja - co będzie z Elą, jak umrę". Nie mają nikogo, są tylko we dwie. Wanda ma zaawansowaną jaskrę, traci wzrok. Przed śmiercią chce zobaczyć, że jej córka jest bezpieczna, że ma nowy, przyjazny dom. 23:45 ZE ZNAKIEM Q Felieton, 16 min, Polska, 1971 Prezentacja śląskich zakładów przemysłowych ze znakiem jakości Q. W ramach akcji "Bliżej rynku" rozmowa z przedstawicielami zakładów Termiki, Polvidu i Cieszyńskich Zakładów Przemysłu Terenowego. Produkcja urządzeń elektrycznych gospodarstwa domowego, metalowych nakryć stołowych i pierścieni uszczelniających. Prezentacja sztućców stołowych i medalu "Za wzorowy wyrób", zdobyty na Targach Krajowych w Poznaniu w 1969 roku. Wizytówka Bielskiej Fabryki Obuwia Domowego "Befado", Częstochowskiej Fabryki Latarek oraz Ośrodka Postępu Technicznego Drobnej Wytwórczości. Sklep wielobranżowy, klienci, półki z towarami. 00:10 NOTACJE - ELŻBIETA KĘPIŃSKA. MASZ DOBRZE ZAGRAĆ I TYLE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2020 Elżbieta Kępińska (rocznik 1937), po ukończeniu studiów na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie w 1959 r. występowała jeden sezon w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Zadebiutowała w legendarnym przedstawieniu "Smak miodu'' Shelagha Delaneya w reżyserii Konrada Swinarskiego. 00:25 MÓJ TATA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2019 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Grzegorz Kasperek Prawie każdy Polak zna postać rotmistrza Witolda Pileckiego, ale większość zna jego zasługi w okresie II wojny światowej i okoliczności jego zamordowania w 1948 roku przez polskie władze komunistyczne. Losy jego rodziny po wybuchu wojny w 1939 roku, jego żony i dwójki dzieci syna Andrzeja i córki Zofii pozostają dla ogółu Polaków nieznane. Film przedstawia losy córki Zofii i jej starania o zachowanie pamięci ojca w kolejnych pokoleniach, począwszy od chwili jego śmierci w okresie PRL, przez lata jego pełnej rehabilitacji, aż do chwili obecnej, kiedy jeszcze ciągle trwają poszukiwania zwłok bohaterskiego rotmistrza. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - EPITAFIUM DLA KARASIA ODC. 271 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:50 HISTORIA KOWALSKICH Dokument fabularyzowany, 59 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Zdjęcia: Tomasz Madejski, Adam Palenta Muzyka: Marcin Pospieszalski Aktorzy: Maja Barełkowska, Artur Lis, Jolanta Grusznic-Nowicka, Wenanty Nosul, Ewelina Gnysińska, Maciej Rayzacher, Jerzy Pożarowski, Stefan Knothe, Ireneusz Dydliński, Mikołaj Muller, Dymitr Hołówko, Krzysztof Gostkiewicz, Wiesława Gutowska-Siemianowska, Wojciech Glanc, Andrzej Pośniak Fabularyzowany dokument Arkadiusza Gołębiewskiego i Macieja Pawlickiego był prezentowany podczas 34. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na przykładzie historii Kowalskich i innych rodzin zamordowanych przez niemieckie oddziały SS za pomoc Żydom, twórcy podejmują próbę rekonstrukcji życia typowego polskiego miasteczka oraz stosunków polsko - żydowskich w latach okupacji. Relacje naocznych świadków tamtych wydarzeń przeplatają się z fragmentami inscenizowanymi. Polska i Ukraina były jedynymi krajami w Europie, gdzie Niemcy za pomoc udzieloną Żydowi karali śmiercią całe rodziny. Miejscem akcji filmu jest wieś Ciepielów koło Radomia, a główny wątek koncentruje się wokół tragedii Bronisławy i Adama Kowalskich, którzy za udzielenie pomocy żydowskim sąsiadom zapłacili najwyższą cenę: zginęli wraz z pięciorgiem swoich małych dzieci. 6 grudnia 1942 roku stał się jednym z najczarniejszych dni w historii tej wioski. Niemieccy żandarmi, którzy zaledwie kilka tygodni wcześniej w opustoszałym majątku Ciepielów utworzyli posterunek, rankiem zorganizowali obławę na rodziny Kowalskich, Obuchiewiczów, Skoczylasów i dwie rodziny Kosiorów. Dowodzeni przez Carla Bruno esesmani za ukrywanie Żydów spalili żywcem 34 Polaków. W Ciepielowie, typowym polskim miasteczku, przed wojną żyła w symbiozie społeczność polska i znacznie liczniejsza - żydowska. Mimo różnic kulturowych i wyznaniowych rodziły się wielkie przyjaźnie i miłości. Starsi również żyli w dobrych stosunkach z sąsiadami, choć zdarzali się i tacy, którym Żydzi w polskim miasteczku zawadzali. O mordzie sprzed 67 lat nie mówiło się dotąd wiele, ta bulwersująca sprawa owiana była milczeniem. We wspomnieniach krewnych osób pomordowanych sprawa ta ciągle jednak wywołuje silne emocje. 03:00 JAK OSKAR KOMUNĘ OBALAŁ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film dokumentalny poświęcony odkryciu polskich naukowców w czasie stanu wojennego w 1981 roku. Życie w stanie wojennym wiązało się z setkami zakazów, ustanowiono oficjalną cenzurę korespondencji, wyłączono telefony i pod groźbą kary śmierci konfiskowano radiowy sprzęt nadawczy. Elektronicy Politechniki Wrocławskiej związani z Solidarnością przystąpili do poszukiwania możliwości komunikowania się pomiędzy miastami. Powstały urządzenia do podsłuchiwania częstotliwości wykorzystywanych przez MO i SB, podejmowano próby puszczania w eter audycji podziemnej rozgłośni radiowej. Jednym z ciekawych pomysłów było podłączenie się do siatki drutów elektrycznych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji we Wrocławiu. Celem było wykorzystywanie całej sieci trakcyjnej wrocławskich tramwajów jako jednej wielkiej anteny. Kolejnym zadaniem było stworzenie połączeń radiowych, dzięki którym mogłyby komunikować się ze sobą podziemne struktury z różnych miast Polski. Wiosną 1982 roku koordynujący odbudowę tajnych zakładowych komórek NSZZ Solidarność Tadeusz Świerczewski oraz "trzech doktorów" (Kornel Morawiecki, Zdzisław Ojrzyński i Jan Pawłowski) postanowili podjąć próbę nawiązania łączności z podziemną Solidarnością z Trójmiasta oraz z przyjaciółmi z Zachodu za pomocą satelity telekomunikacyjnego.