TVP Dokument Środa, 09.11.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 44 CZARNE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Tradycyjnie polskie ziemie wschodnie zajmowały niegdyś trzecie miejsce na świecie jeśli chodzi o wydobycie ropy naftowej. Radosław Kotarski rusza tym śladem i sprawdza, ile zostało na Podkarpaciu z dziedzictwa, które pozostawił po sobie Ignacy Łukasiewicz i jego współpracownicy? Czy zaprojektowane przez nich urządzenia, także dzisiaj mogłyby wydobywać ropę naftową? 07:05 NOTACJE - ANDRZEJ SZYDLIK. KAPELUSZE W GÓRĘ! Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Andrzej Szydlik (rocznik 1939). Urodził się w tym samym roku, w którym Tor Służewiec został oddany do użytku. Studiował w Instytucie Weterynaryjnym SGGW w Warszawie. Wieloletni komentator i spiker wyścigowy Toru Służewiec. W swojej karierze był kierownikiem działu techniczno - selekcyjnego, handiccaperem, rzecznikiem prasowym wyścigów konnych, przewodniczącym komisji technicznej. Przez wiele lat kształcił trenerów i sędziów wyścigowych oraz był przewodniczącym komisji egzaminacyjnej. Stały felietonista magazynów, takich jak: "Koń Polski" oraz "Konie i Rumaki". Przez wiele lat reprezentując Tor Służewiec dokonywał selekcji przy zakupie koni na aukcjach w Polsce i w Europie Zachodniej. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 150 CZĘSTOCHOWA Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Michał Piedziewicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W tym odcinku odwiedzamy Częstochowę - miasto, do którego przybywa najwięcej pielgrzymów w Polsce. Jasnogórski klasztor zbudowali paulini sprowadzeni tu w roku 1382. Swój obecny kształt kompleks osiągał przez wieki, choć większość zabudowań klasztornych wzniesiona została w wieku XVII. Wśród kaplic otaczających świątynię szczególnie znacznie ma kaplica Matki Bożej. Aby w niej modlić przed Cudownym Obrazem, w mury klasztoru wstępowali najświetniejsi goście. W mieście warto też zobaczyć Park imienia Stanisława Staszica, który powstał w połowie XIX wieku. Ciekawe są też trzy kameralne muzea. Oddział Muzeum Częstochowskiego poświęcony jest ludności żydowskiej, licznie zamieszkującej niegdyś miasto. Niewielkie muzeum upamiętnia Halinę Poświatowską; mieszkanie poetki, która się tutaj urodziła i spędziła dzieciństwo oraz młodość, odwiedza wielu fanów, którzy uwielbiali ją między innymi za przejmującą "Opowieść dla przyjaciela". Pasjonatów zabytków industrialnych zainteresuje Muzeum Produkcji Zapałek - w jego zaniedbanych dziś murach czeka gotowy do uruchomienia kompletny stuletni zestaw maszyn. To jeden z punktów na Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego i unikat na skalę światową. Miejscową atrakcją jest też ławeczka, gdzie można przysiąść u boku pewnej znanej postaci - to Marek Perepeczko, najsłynniejszy polski harnaś, niezapomniany odtwórca roli Janosika. Aktor właśnie w Częstochowie spędził ostatnie lata życia. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 3 - BOCIAN BIAŁY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Bohater tego odcinka od wieków żył blisko człowieka. W starożytnym Egipcie był przedstawiany w hieroglifach jako symbol oznaczający duszę, a w mitologii greckiej był wzorem rodzicielskiego poświęcenia. Słowianie zaś wierzyli, że przynosi dzieci, co pewnie było wygodną odpowiedzią na pytania dzieci o to, skąd się wzięły. Gniazda bociana białego często zamieszkują także inni lokatorzy. Czasem są to szpaki, kawki czy pliszki siwe, a niemal z każdym gniazdem nierozerwalnie związane są wróble. Jego bliski krewny - bocian czarny, jest jego zupełnym przeciwieństwem. Żyje w lesie, unikając kontaktu z człowiekiem. 08:20 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 GLOBALNE WYOBCOWANIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 2: GLOBAL ESTRANGEMENT) Cykl dokumentalny, 52 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: António Jos De Almeida, Pedro Clrigo Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 2 Globalne wyobcowanie. Sto lat po pierwszym locie na Księżyc rozpocznie się kolonizacja Marsa. Zmierzamy do stworzenia cywilizacji międzyplanetarnej. W ciągu 60 lat zaczniemy postrzegać kosmos nie jako coś odległego, lecz jako nowy dom. Lot na Marsa potrwa tyle, ile niegdyś trwał rejs z Lizbony do Indii. Ludzkość przejdzie od przemierzania oceanów do eksploracji międzyplanetarnej. W roku 2077 będziemy znacznie częściej podróżować w kosmos - jako gatunek międzyplanetarny. Ludzkość istnieje przez ułamek czasu istnienia wszechświata, więc możliwe, że życie wykształciło się także w innych miejscach. 09:25 ROK Z ŻYCIA JELENIOWATYCH (DEER DIARY) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Phil Coles Twórcy filmu dokumentalnego próbują przyjrzeć się bliżej życiu jeleni. To zwierzęta natychmiast rozpoznawalne i uwielbiane jako symbole dzikiej przyrody. Czy jednak dobrze je znamy? Jeleniowate są symbolicznym zwierzęciem. Zdobią kartki świąteczne, herby miast i tarcze herbowe i rodzinne. Zdobią tereny wokół okazałych domów. W ciągu roku przechodzą ogromne zmiany, od utraty cętkowanych kaftaników, po wyhodowanie gigantycznych poroży i dostosowanie diety do zmieniających się pór roku. Śledząc stada przez cały rok kalendarzowy, możemy dzielić się pierwszymi dziecięcymi krokami, obserwować jak unikają drapieżników, migrują na nowe żerowiska, przechodzą przez rzekę i toczą zaciekłe walki o prawa do krycia. Nawet renifer, symbol zimy i mały pomocnik św. mikołaja, prowadzi ciężkie i pełne wyzwań życie, tak niezwykłe, jak gdyby dostarczał prezenty na Boże Narodzenie. Życie jelenia jest bardzo bogate, ale jednak rzadko możemy go zobaczyć w naturze i na własne oczy. 10:25 DUNAJ - ODC. 2. Z WACHAU DO GRANICY WEGIER (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. To 2888 kilometrów od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Była i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez wspaniałe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. Odcinki: Odc. 01: Od źródła do Linz; Odc. 02: Z Wachau do granicy Węgier; Odc. 03: Z Budapesztu do Belgradu; Odc. 04: Od Żelaznych Wrót do Morza Czarnego. 11:20 ZIMOWY HAZARD Reportaż, 15 min, Polska, 1979 Scenariusz: Władysław Daniszewski Zdjęcia: Andrzej Gertych, Tomasz Kosior Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich "Barka" rozpoczęło swoją działalność w styczniu 1951 roku w Kołobrzegu. W 1976 roku złowiono 30 tysięcy ton ryb. Praca na kutrze czy łodzi rybackiej należy do ciężkich zajęć. Oprócz wyławiania ryb, czyli codziennego, wielokrotnego wybierania włoka, na statku następuje także wstępne przetwórstwo ryb. Po ciężkim dniu przychodzi czas na odpoczynek. Po wielu tak samo wyczerpujących dniach pracy statek dociera wreszcie do macierzystego portu, gdzie na członków załogi oczekuje stęskniona rodzina. 12:00 FOTOGRAF SOLIDARNOŚCI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Pawel Woldan Film opowiada o życiu i twórczości Erazma Ciołka - wybitnego fotografa, zmarłego w 2012 r. Wsławił się zdjęciami dokumentujacymi polską rzeczywistość po wprowadzeniu stanu wojennego i w latach 80. Niektóre z jego zdjęć, np. fotografie ks. Jerzego Popieluszki funkcjonują do dziś jako ikony. Erazm Ciołek współtworzyl podziemny "Przegląd Wiadomości Agencyjnych", serwis fotograficzny "Nowej", był twórcą słynnych portretów kandydatów "S" do Sejmu pozujących z Lechem Wałęsą, oraz oficjalnym fotografem z ramienia Komitetu Obywatelskiego. Film mówi o fotografii jako o sztuce i o fotografie jako artyście. Mówi też o odpowiedzialności fotografa wobec ludzi, których portretuje. Reżyser chce pokazać bohatera poprzez analizę jego patrzenia na świat. 13:10 MOŁDAWIA - KRAJ NIEPEWNOŚCI (MOLDOVA THE PORTRAIT OF UNCERTAINTY) Film dokumentalny, 48 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: David Fontseca Jak będzie wyglądała mapa świata w wyniku wojny Rosji z Ukrainą? Czy Mołdawia może być kolejnym celem Nowej Rosji Putina? Dziś Mołdawia jest domem dla największej liczby uchodźców, ale jutro może być kolejnym krajem zaatakowanym przez Rosję. Kraj jest podzielony na proeuropejskich i prorosyjskich. Ta dychotomia generuje niepewność części ludności Mołdawii. Podobnie jak w przypadku Donbasu na Ukrainie, na terytorium Mołdawii znajduje się de facto prorosyjskie państwo z wysokim odsetkiem ludności o silnych sentymentach sowieckich: Naddniestrze. Specyfika tego kraju ułatwiłaby rosyjską okupację. Naddniestrze ma na swoich granicach ponad 1500 żołnierzy rosyjskich. To, w połączeniu z możliwością przejęcia przez Rosję kontroli nad Morzem Czarnym i położonym bardzo blisko Mołdawii ukraińskim miastem Odessa, zwiększa szanse na nieuchronną inwazję. Mołdawia jest jednym z najbiedniejszych i najbardziej nieznanych krajów w Europie, ale z dnia na dzień może stać się terytorium, o którym wszyscy mówimy. 14:05 KORSYKA, GÓRY ZANURZONE W MORZU (CORSICA, MOUNTAINS IN THE SEA / KORSIKA - WILDNIS ZWISCHEN SCHNEE UND SAND) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Heike Grebe, Michael Riegler Korsykanie są znani z niezależności, podobnie jak flora i fauna ich wyspy. Śródziemnomorski klimat, piaszczyste plaże... Korsyka. Najbardziej górzysta wyspa na Morzu Śródziemnym! W surowym habitacie rozwijają się nowe podgatunki... kształtują nowe zachowania. Oto skalista wyspa - między piaskiem a śniegiem. Dla nowo przybyłych jest to trudne, ale skaliste krajobrazy, legendarna makia, gęste, aromatyczne krzewy i zarośla, które przytłaczają całe wioski, muszą być trzymane w ryzach i chronione. Żyją tu licznie pająki czarnej wdowy, motyle, jaszczurki i pszczoły miodne. W opuszczonych wioskach dominują nietoperze. Góry Korsyki to pierwotny dom muflonów. Z kolei korsykańskie jelenie wytępiono, a następnie przywożono, żeby ratować gatunek, z sąsiedniej Sardynii. Spotkamy tu również salamandry, żółwie, świnie hybrydowe, kanie, żołny i kowaliki. Wody z roztopów z Monte Cinto. To najwyższy szczyt Korsyki o wysokości 2700 metrów. Stąd jest zaledwie 25 km do brzegu, ale szlak wiedzie przez ekstremalny krajobraz. Niewiele ssaków przetrwa tu - gdzie woda dochodzi do linii drzew. Żaden inny śródziemnomorski ląd nie jest nadal tak gęsto porośnięty lasami jak Korsyka. Wysokie góry i głębokie wąwozy sprawiają, że wycinka jest niemal niemożliwa. Las Vizzavona rozciąga się od wschodu do zachodu - dzieląc wyspę na pół. Drugim bogactwem Korsyki jest woda. Żadna wyspa śródziemnomorska nie może się mierzyć z setką korsykańskich rzek. Dzięki roztopom - ich koryta nigdy nie wysychają. Idealne warunki dla płazów! 15:00 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 3 TAG (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 3 TAJO / TEJO TAGUS) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek trzeci przedstawia rzekę Tag - to najdłuższa rzeka na Półwyspie Iberyjskim, przebiega przez Hiszpanię i Portugalię. Jej źródła są na wysokości 1593 m n.p.m. w Górach Iberyjskich, na stokach Sierra de Albarracin. Płynie w kierunku południowo - zachodnim przez Nową Kastylię, a następnie przez Estremadurę. Na terenie Hiszpanii dorzecze Tagu otaczają od wschodu obficie zraszane, dosyć wysokie góry: Kastylijskie i Iberyjskie. Nad Tagiem leży miasto Toledo. 16:05 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 NOWI KOCZOWNICY (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 3: NEW NOMADS) Cykl dokumentalny, 56 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 3 Nowi koczownicy. Sto lat temu było nas 2, 5 miliarda. W 2077 będzie nas 10 miliardów, a za 150 lat liczebność populacji się potroi. Większość z trzech miliardów nowych ludzi przyjdzie na świat w krajach rozwijających się; to zwiększy zapotrzebowanie na energię i dobra materialne. Do roku 2050 będziemy potrzebowali o 60% więcej żywności, o 40% więcej wody i o 50% więcej energii. Już wykorzystujemy 80% zasobów wody pitnej, wycięliśmy 40% lasów, a w rok uwalniamy do atmosfery 23 gigatony związków węgla. Co zrobimy w przyszłości? Jak pogodzimy zapotrzebowanie na energię z ochroną planety? Jedynym wyjściem jest energetyczna rewolucja. 17:10 DUNAJ - ODC. 3 Z BUDAPESZTU DO BELGRADU (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna, cztery odcinki o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. Dunak to 2888 kilometrów od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Była i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez spektakularne krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. Odcinki: Odc. 01: Od źródła do Linz; Odc. 02: Z Wachau do granicy Węgier; Odc. 03: Z Budapesztu do Belgradu; Odc. 04: Od Żelaznych Wrót do Morza Czarnego. 18:05 OSTATNI TANIEC NRD (EAST GERMANY'S LAST DANCE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Heike Bittner, Torsten Korner Zdjęcia: Jean Schablin Film dokumentalny przypominający wydarzenia, jakie miały miejsce w październiku 1989 r. Odbyła się 40. i zarazem ostatnia rocznica powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Świat wywrócił się do góry nogami. Michaił Gorbaczow mówi o otwarciu i reformach: głastnosti i pierestrojce. Wielu obywateli NRD wiąże z nim nadzieje, ale wschodnioniemieccy przywódcy wydają się głusi na jego słowa. Dla Honeckera i jego biura politycznego ten dzień miał być demonstracją siły, sukcesu i żywotności państwa socjalistycznego. Podczas uroczystości ludność Niemiec Wschodnich zgromadziła się i w całym kraju odbyły się wielkie demonstracje przeciwko reżimowi. Stał się ten dzień dniem, w którym NRD zaczęła się rozpadać i wraz z nią cały blok wschodni. Zaledwie miesiąc później upadł mur berliński. Tego samego dnia rozkwitł porządek zimnej wojny i nastała inna Europa. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA. SKARBY SRI LANKI (FLAVORS SRI LANKA, L’ÎLE PRÉCIEUSE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku - Sri Lanka. Nazywana bywa "Łzą Indii" i "Perłą Oceanu Indyjskiego". Państwo to obejmuje terytorium wyspy Cejlon i kilku mniejszych wysp. Zamieszkuje je ponad dwadzieścia milionów osób, mówiących głównie w językach syngaleskim, tamilskim i angielskim. Mieszkańcy, choć historia ich nie oszczędzała, nadal chętnie dzielą się z przybyszami niezwykłym, kulturowym i przyrodniczym bogactwem swojej wyspy. Leżący w miejscu, w którym krzyżowały się dawniej najważniejsze szlaki handlowe, Cejlon od dawna stanowił cel najeźdźców, kupców i misjonarzy przybywających z Indii, z Azji Południowowschodniej, z Bliskiego Wschodu i z Europy. Miasto Kandy, stolica Prowincji Centralnej, to symbol wielokulturowego pochodzenia dzisiejszych Lankijczyków. Leży w najszerszej części wyspy. Przez trzy stulecia Kandy skutecznie broniło się przed najazdami Portugalczyków i Holendrów. W 1815 roku przeszło w ręce Brytyjczyków. 20:10 MOJE 600 GRAMÓW SZCZĘŚCIA - ODC. 7 Telenowela dokumentalna, 38 min, Polska, 2015 Reżyseria: Aneta Kopacz Scenariusz: Aneta Kopacz, Tomasz Średniawa, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit, Krzysztof Landsberg Zdjęcia: Wojciech Kursa, Zbigniew Jarosz, Ryszard Mroczkowski, Dariusz Posłuszny, Dariusz Goczał Muzyka: Jan A.P. Kaczmarek Amelka nadal walczy o życie. Lekarze podejrzewają u dziewczynki pęknięcie jelita. Angelika czeka na badanie ultrasonograficzne, które pozwala wykryć ewentualne nieprawidłowości ciąży. Stan małego Oliwierka niepokoi lekarzy. Czeka go poważny zabieg punkcji lędźwiowej. 21:00 MOJE 600 GRAMÓW SZCZĘŚCIA - ODC. 8 Telenowela dokumentalna, 38 min, Polska, 2015 Reżyseria: Aneta Kopacz Scenariusz: Aneta Kopacz, Tomasz Średniawa, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit, Krzysztof Landsberg Zdjęcia: Wojciech Kursa, Zbigniew Jarosz, Ryszard Mroczkowski, Dariusz Posłuszny, Dariusz Goczał Muzyka: Jan A.P. Kaczmarek Po serii zabiegów stan małej Amelki nadal jest ciężki. Każda operacja na tak niedojrzałym organizmie może zakończyć się tragicznie. Magda i Jerzy pełni obaw czekają na wynik rezonansu magnetycznego. Wskaże on, czy u ich synka Maciusia doszło do niedotlenienia i uszkodzenia mózgu. Pomimo leczenia antybiotykami infekcja u Oliwierka nie mija. Lekarze podejrzewają zakażenie układu nerwowego. Konieczne jest wykonanie niebezpiecznego zabiegu. 21:45 TYLKO WIATR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zofia Kowalewska Muzyka: Jesimchan Turechanowicz Tokubajew 92 - letni Zdzisław i jego 25 - letnia wnuczka wyruszają w liczącą 5000 km podróż do odległej wioski w Kazachstanie. Dla niego jest to powrót do miejsca, gdzie jako nastolatek został zesłany przez Sowietów podczas II wojny światowej. Po 70 latach ponownie wyrusza w podróż do kraju dzieciństwa w poszukiwaniu swojej pierwszej miłości, którą musiał zostawić za sobą. Wnuczka pragnie wesprzeć go w tej trudnej podróży, jednocześnie poznając rzeczywistość kryjącą się za bajkami, które słyszała w dzieciństwie. Jest to ostatnia szansa dla nich, aby się pożegnać. 22:50 PERSONA, THE FILM THAT SAVED INGMAR BERGMAN (PERSONA, THE FILM THAT SAVED INGMAR BERGMAN) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Manuelle Blanc Scenariusz: Maria Sjöberg Ten film dokumentalny powstał z okazji setnej rocznicy urodzin słynnego reżysera Ingmara Bergmana. Był jedynym reżyserem, któremu przyznano tytuł Palme des Palmes w Cannes, był postrzegany jako niekwestionowany mistrz cinema d’auteur. Tarantino, Woody Allen lub Michael Haneke uważali go za filmowca absolutnego, którego życie i praca nie mają równego sobie. Urodził się 14 lipca 1918 a zmarł 30 lipca 2007. Ten film opowiada o jednym roku z życia Bergmana. To był kluczowy rok, szalony rok, w którym powstała "Persona" - film uznawany przez krytyków za jedno z najbardziej enigmatycznych, zarazem największych, dzieł w historii kina. 23:55 SERCE Z WĘGLA - ODC. 3 Serial dokumentalny, 28 min, 12 odc. , Polska 2001 Scenariusz i realizacja: Irena i Jerzy Morawscy Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Muzyka: Józef Skrzek Opracowanie muzyczne: Iwona Szałwińska - Klimek Śpiew: Jan Skrzek Staś wypytuje Andrzeja Biesa o noc spędzoną z panienką z agencji towarzyskiej i bardzo mu zazdrości. Tymczasem Jola Łoskot wzywa synów na naradę. 400 złotych renty nie starcza jej nawet na zapłacenie czynszu. Prostytutką zostać już nie może, myśli więc o uruchomieniu telefonu z numerem 700 - mogłaby udzielać porad, albo prowadzić rozmowy erotyczne. Najbardziej jednak odpowiada jej udział w teleturnieju "Milionerzy", lecz do tego potrzebne jest wsparcie bliskich, bo ktoś musiałby z nią jechać do Warszawy. Janusz Pochopień wstał z mocnym postanowieniem pójścia na odwyk. Rzeczywiście, udał się do poradni. Wypełnił stosowne dokumenty i dostał skierowanie do zakładu zamkniętego, ale wkrótce wylądował w knajpie, gdzie przy piwie - nie jednym - zaczął wspominać jak to się stało, że się rozpił. Małżeństwo Oli Kocimy jest zagrożone. Jej mąż, górnik, nie wierzy, że od tak dawna nie może znaleźć pracy. Kobieta z pilotem w dłoni odczytuje mu oferty zamieszczone w telegazecie i opowiada, co przeszła dotąd. On jednak, wściekły, jest przekonany, że za słabo się stara, a przede wszystkim zbyt mało umie. "Coccolino" z kopalnianej orkiestry poprosił matkę o rozmowę. Zwierza się jej, że kusi go górnicza odprawa. Kobieta jest oburzona. Syn byłby w rodzinie pierwszym od pokoleń mężczyzną, który z własnej woli odszedł z kopalni. Młodzieniec jest w rozterce. Zawsze postępował zgodnie z wolą matki. Tylko jednego jeszcze do tej pory nie zrobił - nie założył rodziny. Andrzej Bies jest szczęśliwy. Zadzwonił do wytwórni pluszowych zabawek i jej właściciel - były górnik - umówił się z nim na spotkanie. To pierwsze tego rodzaju spotkanie Andrzeja. Niestety, okazuje się, że choć potrafi utrzymać igłę w palcach, do tego zajęcia zupełnie się nie nadaje. Mietek Bieniek sprzęt do windsurfingu kupuje w Czechach. Tam jest tańszy. Jedzie z córką po wypchany pianką kombinezon dla niej. A córki Bogdana Smudy przygotowują się do kwestowania dla Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Ich ojciec jest zgaszony, żona nadal nie chce wyjechać ze Śląska. Tego dnia na śląskich ulicach grają wszystkie górnicze orkiestry. "Coccolino" wykorzystuje tę okazję, by zagadnąć dziewczynę grającą w jednej z nich. Potem idzie do Jana Kicnera, by mu o tym opowiedzieć, ale senior odradza mu żeniaczkę. Luckowi dokucza kontuzjowana noga. Zdzisia przekonuje go, by poszedł do lekarza, on tłumaczy jej, że po tak długim zwolnieniu, jakie miał, musi przepracować dwa miesiące, by móc pójść na operację. Zdenerwowana kobieta nie chce słuchać. Uważa, że powinien starać się o rentę. Orkiestra Kopalni "Wieczorek" dostaje wiadomość, że Jan Kicner źle się poczuł i jest w szpitalu. W imieniu muzyków odwiedza go Zyszek Kurek. Stan seniora jest ciężki. Podczas gdy rodzina Łoskotów wpada w euforię, bo Jola zakwalifikowała się do udziału w "Milionerach", Jan Kicner umiera. Żegna go rodzina, kopalnia, parafia, a przede wszystkim jego orkiestra, w której przez dziesiątki lat grał, żegnając tylu zmarłych górników. 00:35 .....CZY CI NIE ŻAL? Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1972 Autor: Kazimierz Kudroń W dawnych czasach Tatry, a szczególnie doliny w Tatrach Zachodnich, były miejscem intensywnej gospodarki pasterskiej. Wypas owiec rozwinął się po II wojnie światowej, kiedy to po polskiej stronie Tatr wypasano nawet około trzydzieści tysięcy owiec. Stopniowo nasilał się konflikt pomiędzy góralami a władzami Tatrzańskiego Parku Narodowego. Kolejne obostrzenia uniemożliwiły wypas owiec w tych rejonach. Górale, nie mając innego wyjścia, przenieśli się z owcami na tereny Beskidów, z których po latach również musieli się wynieść. Podhale przez lata słynęło z futrzarstwa i produkcji kożuchów. Wypowiedzi władz i prezentacja fabryk Żywieckich Zakładów Futrzarskich oraz Spółdzielni Pracy Gorce w Nowym Targu. 01:05 NOTACJE - RYSZARD KARCZYKOWSKI. PODRÓŻ W ŚWIAT OPERY NA SKUTERZE MARKI OSA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Ryszard Karczykowski, urodzony w 1942 r. w Tczewie, to jeden z najwybitniejszych powojennych artystów operowych. Głos kształcił pod kierunkiem prof. Haliny Mickiewiczówny w gdańskiej PWSM. Studiował także reżyserię muzyczną w Berlinie. Karierę rozpoczął na deskach operetki szczecińskiej, potem występował na najsłynniejszych scenach operowych i estradach świata m.in. w Dreźnie, Lipsku, Berlinie, Londynie, Frankfurcie nad Menem, Wiedniu, Bostonie, Warszawie. 01:20 WSZYSTKO DLA MOJEJ CÓRKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wszyscy rodzice niepełnosprawnych dzieci zadają sobie pytanie - co będzie z moim ukochanym dzieckiem, jak odejdę? Gdzie zamieszka, kto się nim zaopiekuje, czy będzie kochane i szczęśliwe? Te pytania są tym dramatyczniejsze, im starsi są rodzice. Bohaterkami filmu są Wanda Woyniewicz i jej córka Ela z zespołem Downa. Wanda ma 85 lat, Ela 43. Wanda mówi: "Rodzic zdrowego dziecka myśli, co będzie kupował wnukowi pod choinkę, a ja - co będzie z Elą, jak umrę". Nie mają nikogo, są tylko we dwie. Wanda ma zaawansowaną jaskrę, traci wzrok. Przed śmiercią chce zobaczyć, że jej córka jest bezpieczna, że ma nowy, przyjazny dom. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ ROZPISANA NA POKOLENIA. ODC. 273 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski 30 kwietnia 1940 roku pod Anielinem poległ mjr Henryk Dobrzański, pseudonim Hubal. Po klęsce wrześniowej został bohaterem narodowym, bo nie złożył broni. Sformował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego i kontynuował walkę z Niemcami. Żołnierze Hubala stoczyli kilka zwycięskich bitew. Oddział rozwiązano dwa miesiące po śmierci majora. Po śmierci ciało majora Niemcy starannie ukryli, nie chcąc dopuścić do powstania kolejnego miejsca polskiej pamięci narodowej. Mniej więcej trzy lata temu rodzina państwa Kowalskich z Inowłodza przyznała się, iż pierwotnie ciało bohatera było ukryte w ich rodzinnym grobowcu, kiedy jednak zmarła seniorka rodu i okazało się że brakuje dla niej miejsca w rodzinnej katakumbie, majora przeniesiono w inne miejsce. Kolejno sprawdzaliśmy bez rezultatu różne miejsca na cmentarzu. Teraz pojawiła się nowa relacja, prowadząca do przycmentarnego kościółka św. Idziego. Ten ślad zechcemy rozpoznać. 02:50 A FE, CZYLI POLSKI ŚMIETNIK Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Maciej Muzyczuk Latem 2007 roku wszystkie telewizje świata pokazywały migawki z ulic Neapolu, gdzie trwał strajk służb komunalnych, który sparaliżował całe miasto. Wtedy też zaczęto bardziej uświadamiać sobie, jakie miejsce w naszym życiu zajmują nieczystości. Ale czy potrzeba strajku, żeby zaistniała tak dramatyczna sytuacja, czy też świat i tak zaleje fala brudu? Autorzy dokumentu pokazują ogólnoświatowy problem "śmieciowy" na tle przemyśleń i spostrzeżeń utrzymującej się ze zbieractwa mieszkanki Śląska, która w filmie odgrywa rolę specyficznego narratora. Kamera towarzyszy jej w codziennej wędrówce po miejskich śmietnikach. Sterana życiem, biedna kobieta miała 16 lat, gdy zaczęła pracować jako sprzątaczka oddziałowa. Dostawała trzy posiłki dziennie. To był prawdziwy raj, ale została zwolniona i musiała znaleźć inny sposób, by samotnie utrzymać troje dzieci. Od dawna żyje z tego, co znajdzie w śmieciach: nie musi kupować butów, ubrań, a pieniądze ze sprzedaży puszek i złomu przeznacza na jedzenie. Ludzie wyrzucają rozmaite rzeczy: nierzadko znajduje pierścionki, obrączki, zegarki, łańcuszki, portfele z pieniędzmi. Kolejne wątki opowieści bohaterki dokumentu są pretekstem do ukazania elementów składowych polskiego śmietnika. Widz poznaje strukturę wyrzucanych nieczystości, historię polskiego brudu sprzed wieków, a także dowiaduje się, jak przeciętny polski kosz na śmieci wypada na tle świata - co wyrzucamy i ile? Ciekawie przedstawiają się też statystyki dotyczące wytwarzania śmieci w skali rocznej przez przeciętnego mieszkańca naszego globu. Statystyczny Polak produkuje rocznie 330 kg. odpadów komunalnych, a Amerykanin - 800 kg. Najwięcej śmieci wytwarza się w Nowym Jorku i tam też najlepiej działają służby porządkowe. 10 tysięcy osób pracuje przy wywózce śmieci, których dziennie wyrzuca się na ulice miasta 24 tysiące ton. Z ulic Nowego Jorku kamera przenosi się do Brazylii, pokazuje piękną plażę Copacabana w Rio de Janeiro i słynne fawele mieszczące się nieopodal. Obskurne dzielnice nędzy zamieszkane przez połowę populacji miasta zostały zbudowane na śmieciach i ze śmieci. Ale w Polsce też są miejsca, jakby żywcem przeniesione z brazylijskich faweli. Ludzie żyją na górach śmieci, w prowizorycznych domach zbudowanych z tego, co znaleźli na wysypiskach. Patrząc na hałdy odpadów i rupieci, zaczynamy sobie uświadamiać, że chyba nie do końca zdawaliśmy sobie sprawę z tego, ile śmieci jest wokół nas. 03:40 NAJEMNICY. RZECZ O LEGII CUDZOZIEMSKIEJ Reportaż, 47 min, Polska, 1998 Reżyseria: Andrzej Piszczek, Jacek Piotrowski O Legii Cudzoziemskiej od dziesięcioleci krążą barwne, często najdziwniejsze opowieści. Jest ich znacznie więcej niż legend o innych jednostkach wojskowych, jakie kiedykolwiek działały i to na całym świecie. Mit tej formacji kusi i przyciąga młodych mężczyzn wielu narodowości. Do bram punktów werbunkowych puka każdego roku kilka tysięcy ochotników. Jest w czym wybierać. W ostatnich latach było od 8 do 10 kandydatów na jedno miejsce. Jak wygląda Legia Cudzoziemska dzisiaj, werbunek do tej formacji, szkolenia podstawowe i selekcja kandydatów oraz losy tysięcy żołnierzy kilkudziesięciu narodowości w różnych regimentach Legii rozrzuconych po całym świecie - o tym opowiada ten film.