TVP Historia Środa, 16.11.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1913 - ukazał się pierwszy tom powieści Prousta z cyklu "W poszukiwaniu straconego czasu" ("W stronę Swanna"); 1914 - w Wilnie ustanowiono liturgiczne święto Matki Boskiej Ostrobramskiej; 1945 - powstało UNESCO; 1989 - rozebrano pomnik Dzierżyńskiego w Warszawie; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 53 "KONIEC I POCZĄTEK" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Jest maj 1945 roku. Losy rozdzielonych przez wojnę bohaterów Janka, Władka, Bronka i Michała krzyżują się ponownie za sprawą pułkownika Wasilewskiego, ideowego komunisty i wysokiego funkcjonariusza UB. Pewnego dnia pułkownik zostaje wezwany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przed oblicze dyrektor Ady Lewińskiej. Ada zleca mu zadanie jak najszybszego ujęcia wszystkich skoczków angielskich, przeszkolonych w czasie wojny w Anglii i zrzuconych do Polski. 08:40 HISTORIA POLSKI - RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazuje tę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - PUCZ JANAJEWA, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia okoliczności dojścia do władzy w 1985 roku Michaiła Gorbaczowa, próbę zreformowania ZSRR i gwałtowne nasilenie ruchów wolnościowych w republikach, na co władze centralne postanowiły zareagować wprowadzeniem stanu wyjątkowego. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - PUCZ JANAJEWA, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W kolejnym odcinku Bogusław Wołoszański przedstawia wydarzenia związane z puczem 1991 r. W sierpniu 1991 r. grupa szefów KGB i członków rządu ZSRR podjęła próbę przechwycenia władzy. Według oficjalnej wersji Michaił Gorbaczow został uwięziony w swojej wilii na Krymie. W Moskwie spiskowcy przystąpili do internowania członków najwyższych władz. Taka jest oficjalna wersja, ale dziś wiadomo, że można ją podważyć. Wiele wskazuje na to, że Gorbaczow postanowił dokonać puczu przeciwko sobie, jednakże jego rachuby zawiodły. 11:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - MIASTO ZATOPIONYCH BOGÓW Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Andrzej Janowski, Mariusz Gala, Marek Skrzecz, Grzegorz Jóźwiak Wykonawcy: Maciej Gudowski Dzieje wczesnośredniowiecznego Wolina - mające swoje odzwierciedlenie w zapisach kronikarzy, w staroskandynawskich sagach, a także w legendach - są niezwykle barwne. Obraz miasta, jaki wyłania się z tej filmowej opowieści, powstał na podstawie wyników wieloletnich badań prowadzonych przez naukowców. Przy dzisiejszym stanie wiedzy wydaje się jedną z najbardziej prawdopodobnych wizji grodu. Czy naukowcy są zgodni w swoich hipotezach? Widzowie poznają różne stanowiska, a które z nich są trafne, pokażą w przyszłości towarzyszące archeologii coraz to nowe metody badawcze. Wolin cieszy się wyjątkowym zainteresowaniem w świecie odtwórców historycznych dzięki corocznemu Festiwalowi Słowian i Wikingów. W filmie występuje ich kilkuset, w tym wielu obcokrajowców, w rolach dawnych rzemieślników, kupców i wojowników. Scenografią do większości scen był unikalny woliński skansen archeologiczny. Dopełnieniem są wirtualne rekonstrukcje całego kompleksu osadniczego nad Dziwną. Film "Miasto zatopionych bogów" jest efektem współpracy filmowców, naukowców, odtwórców historycznych i wielu ludzi dobrej woli, których połączyła pasja poznawania tajemnic początków Polski. Z nadzieją, że pasja ta będzie się udzielać także widzom. 12:25 ZAPOMNIANY LEGION Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Film dokument historyczny, opowiadający o dziejach Legionu Puławskiego, jednostki sformowanej przez działaczy obozu narodowego w latach 1914 - 1915, która walczyła na froncie wschodnim I wojny światowej u boku armii rosyjskiej. Swój chrzest bojowy Legion przeszedł pod Iłżą, uczestnicząc w maju 1915 roku w bitwie pod Pakosławiem. Wśród żołnierzy tej formacji znajdowali się ochotnicy z terenów zaboru rosyjskiego i oficerowie Polacy w służbie carskiej. Wielu zapisało wspaniałą kartę w okresie walk o niepodległość, a także w służbie II Rzeczypospolitej. Wśród nich był m. in. późniejszy znany hollywoodzki reżyser Richard Bolesławski. Historię Legionu Puławskiego przyćmiła jednak legenda Legionów Piłsudskiego. 14:20 AMSTERDAM, LONDYN, NOWY JORK. WSPANIAŁA TRÓJKA - SZOK NOWOCZESNOŚCI. LATA 1800 - 1880. ODC. 3/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Pod koniec XVI wieku w Amsterdamie zainaugurowano spółkę akcyjną, giełdę, masową produkcję statków handlowych, a miasto rozwinęło się wokół uporządkowanego planu urbanistycznego - pierwszego w Europie. Na handlu przyprawami z Azją zbudowało swój dobrobyt i postawiło stopę w Ameryce wraz z wyprawą Henry ' ego Hudsona - Anglika, który wyruszył na podbój świata pod sztandarem Zjednoczonych Prowincji. Londyn, w okresie między rewolucją, wojną domową i odbudową położył fundamenty pod dobrobyt gospodarczy, który umożliwił mu wyprzedzenie Amsterdamu w następnym stuleciu. 15:25 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 2 NOC GNIEWU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nie prezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje, oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 16:50 CZAS HONORU - ODC. 54 "ZAWISZA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Zgodnie z planem Władka, Michał dyskretnie obserwuje posterunek milicji w Żarnowcu. Okazuje się, że prowokacja zadziałała. Posterunek został wzmocniony siłami KBW, co oznacza, że zdrajca z oddziału partyzantów przekazał informację o planowanym napadzie. W momencie przekazywania Bronkowi rozkazu Delegata Sił Zbrojnych na Kraj o złożeniu broni, do lokalu wpadają funkcjonariusze UB, aresztują Bronka oraz łącznika. Przed lokalem na więźniów czeka kapitan Ryszkowski. Na widok Bronka zaskoczony nie wie, jak się zachować. Zeznania Bronka mogą okazać się dla niego śmiertelnie niebezpieczne. 18:15 W PRL-U - SERIALE I RZECZYWISTOŚĆ PRL Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Seriale telewizyjne przyciągały w PRL ogromną widownię, wiele z nich nie tylko bawiło, ale próbowało opowiadać też o ówczesnej polskiej rzeczywistości. Pewne sytuacje i zjawiska, które nie zawsze były wygodne dla władz, mogły być pokazane w telewizji, wplecione w historię bohaterów filmowych. Zapewne był to też wentyl bezpieczeństwa, którego istnienie dopuszczały władze. Niezależnie od tego, wiele seriali zilustrowało bardzo ciekawie, czasami zabawnie peerelowską rzeczywistość. 18:45 HISTORIA POLSKI - VI BRYGADA PANI KOMENDANT Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Zdjęcia: Sławomir Chudowski W dwudziestoleciu międzywojennym, w Warszawie, pewna dzielna kobieta postanowiła rzucić wyzwanie środowiskom przestępczym. Kim była niewysoka brunetka, która zdecydowanie, z pełną determinacją, zwalczała prostytucję, handel dziećmi, stręczycielstwo? W jaki sposób od zera stworzyła formację, o której z podziwem pisano w europejskiej prasie? Jaką tajemnicę skrywała? Kobieta, której całe życie, praca, były ściśle związane z odradzającym się państwem polskim, a korzenie sięgają starożytnej Grecji? Czego mogłaby dokonać gdyby nie wojna? Film dokumentalny poświęcony postaci Stanisławy Paleolog, która od 1935 r. kierowała nowo utworzonym Referatem Policji Kobiecej w Centralnej Służbie Śledczej. Do niej też należało organizowanie szkoleń dla kandydatek do policji kobiecej oraz inspekcja poszczególnych jej komórek. Nadzorowała utworzoną w 1935 r. przez gen. J. K. Zamorskiego kobiecą policję mundurową. Poszukiwała też optymalnych rozwiązań w pracy policyjnej i utrzymywała kontakty z policjantkami z innych państw. Szczególnie bliskie, przyjacielskie stosunki łączyły ją z funkcjonariuszkami angielskimi. Kierowana przez nią policja kobieca cieszyła się uznaniem w całej Europie, a Palelog sama też pisała o zadaniach realizowanych przez swoje podkomendne i ich sukcesach. Zabiegała o prestiż i wizerunek medialny kierowanej przez siebie formacji. Prostytucja była dla niej przede wszystkim problemem społecznym, a jej źródła widziała w niskim poziomie kultury i upadku moralności. W listopadzie 1938 r. reprezentowała polskie policjantki na paryskim kongresie, poświęconym walce z handlem kobietami i wygłosiła referat poświęcony dorobkowi polskiej policji kobiecej i sprawie resocjalizacji prostytutek oraz dziewcząt zagrożonych demoralizacją. 21:00 BUNT BARBARZYŃCÓW - ALARYK. ODC. 7/8 (BARBARIANS RISING) Film dokumentalny, 47 min, USA, 2016 Reżyseria: Maurice Sweeney, Declan O'Dwyer, Simon George Seria przybliża historię legendarnych wojowników: Hannibala, Spartakusa, Boudiki, Attyli, a także Gotów i Wandalów, którzy postawili wszystko na jedną kartę i chcieli zmienić świat obalając jedno z najpotężniejszych imperiów w dziejach świata: Imperium Rzymskie. Ten liczący osiem odcinków fabularyzowany serial to opowieść o powstaniu i upadku Imperium Rzymskiego widziana z perspektywy barbarzyńskich przywódców buntów. W Imperium Rzymskim barbarzyńcami nazywano tych, którzy wedle Rzymian żyli poza nawiasem cywilizacji, wiodąc prymitywną i nacechowaną brutalnością egzystencję. Wśród ludzi tych znaleźli się jednak także tacy, których walka nadała kształt współczesnemu światu. Seria przedstawia sylwetki słynnych wojowników: Hannibala, który w wieku dziewięciu lat złożył przysięgę krwi; Spartakusa, niewolnika, który stanął na czele barbarzyńskiego buntu; Boudiki, wojowniczej celtyckiej królowej; Arminiusa, porwanego chłopca z germańskiego plemienia i Attyli, pogromcy Wschodu. Ukazuje także armie wojowników: Gotów - nieprzejednany lud zdradzony przez Imperium oraz Wandalów - wędrownych łupieżców, którzy zadali Rzymowi ostateczny cios. Wspaniałe opowieści ukazują, jak jedno z największych imperiów świata rozpadło się wskutek własnej agresywnej ekspansji. To nie jest opowieść o chwale Rzymu. To historia milionów, które powstały, by walczyć o wolność z najpotężniejszym imperium ówczesnego świata. Seria przybliża wydarzenia które zapoczątkowały upadek Rzymu i ukształtowała przyszły świat. 22:00 ZIEMIA OBIECANA Film obyczajowy, 162 min, Polska 1974 Scenariusz na podstawie powieści Władysława Reymonta i reżyseria: Andrzej Wajda Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska, Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Zelnik Adaptacja powieści Władysława Reymonta była ogromnym przedsięwzięciem produkcyjnym i została zrealizowana w rekordowym tempie 77 dni zdjęciowych. Zdjęcia kręcono w kilkudziesięciu miejscach w Łodzi, pobliskich miasteczkach i na Śląsku, gdzie zachowały się fragmenty XIX - wiecznej zabudowy. Pod koniec XVIII wieku Łódź była małą wioską liczącą niespełna dwustu mieszkańców. W połowie następnego stulecia było ich już 20 tysiecy, pod koniec XIX wieku zaś aż trzysta tysięcy. Tak gwałtowny rozwój miasta jest trudny do wyobrażenia nawet dziś. Z całego kraju - z miasteczek, wiosek, ciągnęły do Łodzi tysiące ludzi w poszukiwaniu pracy, zarobku i lepszego życia. Na tej "ziemi obiecanej" nieliczni na nadludzkiej pracy tłumów zbijali majątki. Takie były początki kapitalistycznych przemian na ziemiach polskich, które doprowadziły do powstania przemysłu i robotniczych społeczności miejskich. Powieść Władysława Reymonta niezwykle obrazowo i barwnie oddaje dynamiczne i burzliwe przemiany społeczne towarzyszące gwałtownemu rozwojowi Łodzi. "Ziemia obiecana" to historia kariery trzech zaprzyjaźnionych przemysłowców. Karol Borowiec - Polak, syn ziemianina, Moryc Welt - Żyd i Niemiec Maks Baum decydują się założyć w Łodzi fabrykę włókienniczą. Walczą o jej budowę i egzystencję, pokonują piętrzące się trudności. Karol musi sprzedać rodzinny majątek. Nieubezpieczona fabryka zostaje spalona na polecenie innego przemysłowca, którego żona miała romans z Borowieckim. Po tym Karol decyduje się zerwać z narzeczoną Anką i wziąć ślub z córką żydowskiego multimilionera. Za cenę rezygnacji ze swych ideałów i miłości zostaje wielkim łódzkim kapitalistą. "Ziemia obiecana" obsypana została nagrodami na festiwalach filmowych w Gdańsku, Chicago, Moskwie, Valladolid, Kartagenie i Łagowie, w roku 1975 otrzymała nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia, w roku 1976 - nominację do Oscara. 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SZKICE DO MAPY PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Puszcza Biała, zwana niegdyś Puszczą Biskupią, bo leżała pośrodku posiadłości biskupów płockich. Podczas powstania styczniowego te ostępy zamieniły się w jedną wielką zieloną fortecę. Dziesiątki bitew, pościgów i potyczek, które odnotowali w puszczy historycy, tworzą mocno już zatartą mapę znaczoną pochylonymi krzyżami i okruchami ludzkiej pamięci. Zamierzamy precyzyjnie ustalić miejsce bitwy w uroczysku Bykowce, zapisanej też jako bitwa pod Łączką. Posłużymy się w tym celu pomocą naukową - pamiętnikiem starego żołnierza Bronisława Deskura, zatytułowanym "Dla moich wnuków". Przeniesiemy się też do Horostyty, majątku ziemskiego Deskura, nabytego w roku 1860. Tu gospodarzył, ale też tu zaczęły się pierwsze działania związane z przygotowaniami powstania. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - PUCZ JANAJEWA, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia okoliczności dojścia do władzy w 1985 roku Michaiła Gorbaczowa, próbę zreformowania ZSRR i gwałtowne nasilenie ruchów wolnościowych w republikach, na co władze centralne postanowiły zareagować wprowadzeniem stanu wyjątkowego. 02:00 SENSACJE XX WIEKU - PUCZ JANAJEWA, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W kolejnym odcinku Bogusław Wołoszański przedstawia wydarzenia związane z puczem 1991 r. W sierpniu 1991 r. grupa szefów KGB i członków rządu ZSRR podjęła próbę przechwycenia władzy. Według oficjalnej wersji Michaił Gorbaczow został uwięziony w swojej wilii na Krymie. W Moskwie spiskowcy przystąpili do internowania członków najwyższych władz. Taka jest oficjalna wersja, ale dziś wiadomo, że można ją podważyć. Wiele wskazuje na to, że Gorbaczow postanowił dokonać puczu przeciwko sobie, jednakże jego rachuby zawiodły. 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GOERING Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu zbrodniarzowi wojennemu Hermannowi Goeringowi.