TVP Historia Czwartek, 17.11.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1558 - intronizacja Elżbiety I w Anglii; 1855 - Livingstone odkrył dla świata wodospady Wiktorii na Zambezi; 1962 - opowiadanie Sołżenicyna "Jeden dzień Iwana Denisowicza" w miesięczniku Nowyj Mir, pierwszy w oficjalnym obiegu tekst o gułagu; 1989 - w Pradze manifestacja przeciw komunistom, starcia z milicją, początek "aksamitnej rewolucji"; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 54 "ZAWISZA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Zgodnie z planem Władka, Michał dyskretnie obserwuje posterunek milicji w Żarnowcu. Okazuje się, że prowokacja zadziałała. Posterunek został wzmocniony siłami KBW, co oznacza, że zdrajca z oddziału partyzantów przekazał informację o planowanym napadzie. W momencie przekazywania Bronkowi rozkazu Delegata Sił Zbrojnych na Kraj o złożeniu broni, do lokalu wpadają funkcjonariusze UB, aresztują Bronka oraz łącznika. Przed lokalem na więźniów czeka kapitan Ryszkowski. Na widok Bronka zaskoczony nie wie, jak się zachować. Zeznania Bronka mogą okazać się dla niego śmiertelnie niebezpieczne. 08:35 HISTORIA POLSKI - VI BRYGADA PANI KOMENDANT Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Zdjęcia: Sławomir Chudowski W dwudziestoleciu międzywojennym, w Warszawie, pewna dzielna kobieta postanowiła rzucić wyzwanie środowiskom przestępczym. Kim była niewysoka brunetka, która zdecydowanie, z pełną determinacją, zwalczała prostytucję, handel dziećmi, stręczycielstwo? W jaki sposób od zera stworzyła formację, o której z podziwem pisano w europejskiej prasie? Jaką tajemnicę skrywała? Kobieta, której całe życie, praca, były ściśle związane z odradzającym się państwem polskim, a korzenie sięgają starożytnej Grecji? Czego mogłaby dokonać gdyby nie wojna? Film dokumentalny poświęcony postaci Stanisławy Paleolog, która od 1935 r. kierowała nowo utworzonym Referatem Policji Kobiecej w Centralnej Służbie Śledczej. Do niej też należało organizowanie szkoleń dla kandydatek do policji kobiecej oraz inspekcja poszczególnych jej komórek. Nadzorowała utworzoną w 1935 r. przez gen. J. K. Zamorskiego kobiecą policję mundurową. Poszukiwała też optymalnych rozwiązań w pracy policyjnej i utrzymywała kontakty z policjantkami z innych państw. Szczególnie bliskie, przyjacielskie stosunki łączyły ją z funkcjonariuszkami angielskimi. Kierowana przez nią policja kobieca cieszyła się uznaniem w całej Europie, a Palelog sama też pisała o zadaniach realizowanych przez swoje podkomendne i ich sukcesach. Zabiegała o prestiż i wizerunek medialny kierowanej przez siebie formacji. Prostytucja była dla niej przede wszystkim problemem społecznym, a jej źródła widziała w niskim poziomie kultury i upadku moralności. W listopadzie 1938 r. reprezentowała polskie policjantki na paryskim kongresie, poświęconym walce z handlem kobietami i wygłosiła referat poświęcony dorobkowi polskiej policji kobiecej i sprawie resocjalizacji prostytutek oraz dziewcząt zagrożonych demoralizacją. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /1/ Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Pierwsza część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /2/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Druga część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 10:50 LIDIA LWOW - EBERLE. PRO MEMORIA Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dorota Kania Film opowiada tragiczną, a zarazem piękną, bo będącą hołdem najwyższym wartościom moralnym i narodowym, historię bohaterki Armii Krajowej w czasie II wojny światowej i okupacji sowieckiej w Polsce. W filmie przedstawiono losy Lidii Lwow - Eberle oraz to, jaką była osobą, widzianą oczyma córki, towarzyszy broni i przyjaciół. Osobiste relacje są wzbogacone o merytoryczną ocenę i opis działalności głównej bohaterki. Punktem wyjścia jest spotkanie kombatantów po latach w Juracie. Lidię Lwow - Eberle poznajemy dzięki rozmowom z jej córką, Justyną Eberle, oraz z Wandą Czyżewską - Bortkiewicz ps. "Basia". Jednocześnie historia dzielnej sanitariuszki pokazuje nam dramat polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej, a później podziemia antykomunistycznego i jednego z największych przywódców mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. "Łupaszko", z którym była związana. W filmie wykorzystane są sceny fabularne, ukazujące najbardziej dramatyczne momenty w życiu głównej bohaterki. Materiały archiwalne pozwolą poczuć tamten czas w fotografiach, nagraniach audio. 11:35 W PRLU - SERIALE I RZECZYWISTOŚĆ PRL Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Seriale telewizyjne przyciągały w PRL ogromną widownię, wiele z nich nie tylko bawiło, ale próbowało opowiadać też o ówczesnej polskiej rzeczywistości. Pewne sytuacje i zjawiska, które nie zawsze były wygodne dla władz, mogły być pokazane w telewizji, wplecione w historię bohaterów filmowych. Zapewne był to też wentyl bezpieczeństwa, którego istnienie dopuszczały władze. Niezależnie od tego, wiele seriali zilustrowało bardzo ciekawie, czasami zabawnie peerelowską rzeczywistość. 12:05 DOKTOR EWA - ODC. 5/9 - PRZEOCZENIE Serial obyczajowy, 45 min, 9 odc. , Polska 1971 Reżyseria: Henryk Kluba Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Laskowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Aktorzy: Ewa Wiśniewska, Jolanta Lothe, Ewa Berger - Jankowska, Joanna Jędryka, Franciszek Pieczka, Katarzyna Łaniewska, Bogdan Baer, Edmund Fetting, Janusz Kłosiński, Ryszard Pietruski, Bogusław Sochnacki, Igor Śmiałowski, Zygmunt Zintel Grupa dzieci z kolonii bawi się ze znalezionym małym liskiem. Doktor Ewa każe im natychmiast wypuścić zwierzaka. Następnego dnia dowiaduje się, że w okolicy znaleziono wściekłe lisy. Podejmuje decyzję o niezwłocznym zaszczepieniu dzieci. Przyjeżdżają zawiadomieni o wszystkim rodzice, z głaszają pretensje pod adresem młodej lekarki, że postąpiła niewłaściwie. 12:50 DZIEJE CZŁOWIEKA UBRANEGO - SPODNIE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2020 Autor: Dagmara Spolniak Reżyseria: Dagmara Spolniak Cykl poświęcony historii tekstyliów, podzielony na trzy odcinki: "Spodnie", "Czego oczy nie widzą", "Od stóp do głów". Film "Spodnie" poświęcony będzie historii obyczajowości w Europie opowiedzianej przez pryzmat ewolucji części garderoby zwyczajowo kojarzonej z mężczyznami. Całość realizowana z humorem, przybliżająca epizody mniej znane i dzieje stroju jako sposobu istnienia człowieka w różnych układach cywilizacyjno - społecznych. 13:25 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1972 - 1992: CZTERY ROZWODY I POŻAR. ODC. 4/4 (ODC. 4/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 14:20 KROMDRAAI. KOLEBKA LUDZKOŚCI (KROMDRAAI: CHILDREN FROM THE CRADLE OF HUMANKIND) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Cedric Robion Scenariusz: Cedric Robion Jak powstała ludzkość? W Kromdraai, w Południowej Afryce, paleoantropolog Jos Braga odkrył szczątki dwojga dzieci - najstarsze znalezione kiedykolwiek. Pochodzą sprzed 2, 5 miliona lat. Te znaleziska być może pozwolą wreszcie ujawnić pochodzenie naszego rodzaju. 16:40 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - HISTORYCY LITERATURY: JAN Z. JAKUBOWSKI, JANUSZ ODROWĄŻ - PIENIĄŻEK. Reportaż, 14 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są historycy literatury: Jan Z. Jakubowski, Janusz Odrowąż - Pieniążek. 17:05 CZAS HONORU - ODC. 55 "KARTKA NA MURZE" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Janek i Bolek przekraczają polski punkt graniczny i szczęśliwie docierają do Radzymina, rodzinnego miasta Bolka, gdzie czekają na niego żona i dwuletni synek. Helena zgłasza się do Urzędu Miejskiego, w którym Kazimierz piastuje wysokie stanowisko. Ten wręcza jej nominację na urzędnika państwowego i ponawia prośbę o kontakt z Wandą. Michał odwiedza Celinę i robi jej wyrzuty za pracę w czerwonym wydawnictwie. Celina broni się, mówiąc, że służy przede wszystkim dobrej literaturze. Ruda zamierza wyjechać z kraju wraz ze swoim współpracownikiem Ernestem. Straciła wiarę w sens dotychczasowej działalności. Karol zauważa na warszawskiej ulicy plakat "Ślubów panieńskich", a na nim nazwisko Wandy. Zaczyna śledzić byłą żonę. Janek dociera wreszcie do Warszawy. Na praskim murze, szukając informacji o Lenie, znajduje kartkę od Romka. W tym czasie Rainer w obozie jenieckim zdradza informację o zakopanym archiwum w strefie kontrolowanej przez Amerykanów. Sowieci zabierają Rainera i wyruszają w stronę checkpointu. Janek odnajduje Romka, a ten mówi mu, że zarówno dziecko, jak i Lena nie żyją. Zginęli podczas powstania warszawskiego. Na oczach Janka zrozpaczony Romek wyciąga pistolet... 18:55 HISTORIA POLSKI - ATLAS NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Kuciński Scenariusz: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Wykonawcy: Jerzy Zelnik Celem filmu jest przedstawienie faktów i okoliczności, które doprowadziły do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Działania ruchu strzeleckiego i legionowego na terenie ziem polskich oraz działania dyplomatyczne na forum międzynarodowym związane z Komitetem Narodowym Polskim zostały przedstawione na zasadzie akcji równoległej. W filmie wykorzystano materiały archiwalne: fotografie, dokumenty, mapy, fragmenty filmów. Prace malarskie zilustrują wybrane zagadnienia historyczne. 20:05 INDEKS I KARABIN. TAJNE NAUCZANIE Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2021 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi "Indeks i karabin" to opowieść o idei tajnego nauczania jako formy przeciwstawiania się hitlerowskim planom zamienienia Polaków w niewolników, poprzez biologiczne wyniszczenie inteligencji i likwidację placówek oświaty. Film przypomni moment powstania tajnego nauczania już w czasie obrony Warszawy i utworzenia Obywatelskiego Komitetu Obrony Warszawy, w ścisłym związku z tworzonymi równocześnie strukturami walki zbrojnej. Już w październiku 1939 roku powstała Tajna Organizacja Nauczycielska TON, która później stała się koordynatorem tajnego nauczania na wszystkich poziomach nauczania w całej Polsce. Trzy główne ośrodki tajnego nauczania to Warszawa, Kraków, Poznań. Tajne nauczanie zwłaszcza na szczeblu wyższym było ściśle związane z walką zbrojną, co było szczególnie widoczne w tzw. wpadkach, np. wykrycie, aresztowanie, a następnie śmierć całego kompletu socjologii na Żoliborzu w Warszawie, co było skutkiem aresztowania na ulicy dwóch łączniczek. 21:00 POLSCY. SERYJNI - ODC. 4 JOACHIM KNYCHAŁA Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2022 Reżyseria: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Jak sam twierdził po zatrzymaniu: chciał naśladować Wampira z Zagłębia. Z tego też powodu chodził na jego proces. Dokonał także napadu na jednego ze świadków w procesie Marchwickiego. Był jednak od niego bardziej sprytny, a jego zbrodnie miały charakter typowo seksualny. Knychała pracował jako cieśla i górnik w Kopalni Węgla Kamiennego Andaluzja w Piekarach Śląskich. Stąd też dzięki różnym zabiegom i kombinacjom udawało mu się zdobywać alibi na czas popełnianych przez siebie zbrodni. We wrześniu 1979 roku po raz pierwszy zatrzymano Knychałę. Miał jednak alibi, którego nie dało się podważyć i został wkrótce wypuszczony. Pierwsza ofiara Knychały zmarła we wrześniu 1975 roku. Ostatnia w maju 1982 roku. Knychała wpadł po zabójstwie własnej szwagierki 17 - letniej Bogusławy L. Sąd skazał Knychałę na karę śmierci. 21:50 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - UKRYTE GNIAZDO DYNASTII Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Wykonawcy: Maciej Gudowski Tym razem autorzy cyklu dokumentalnego wraz z naukowcami poszukują prawdziwego miejsca narodzin dynastii Piastów. Czy faktycznie jest nim Gniezno, czy może gród w Kaliszu - Zawodziu. Naukowcy różnych specjalności: archeolodzy, dendrochronolodzy, historycy przedstawiają argumenty za i przeciw obu tym koncepcjom. Dzięki animacjom komputerowym widzowie przenoszą się w czasy Mieszka I, by śledzić tajniki życia codziennego ówczesnych mieszkańców grodu oraz poznawać wielkie wydarzenia polityczne owych czasów, mające wpływ zarówno na żyjących wówczas ludzi, jak i na przyszłość. 23:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWSTAŃCZYM SZLAKIEM Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Powstańczym szlakiem Droga dokładnie ta sama. Taki sam mroźny wiatr uderzający w twarz. W tle niezmiennie Góry Świętokrzyskie. I tylko czas pomknął do przodu. To już nie 22 stycznia 1863 roku, a 155 lat później. Mniej więcej pięć pokoleń dalej członkowie Strzelca i mieszkańcy tych okolic deklarują powstańcom ruszającym na rosyjski garnizon w Bodzentynie: Idziemy z Wami, nikt z Was nie będzie zapomniany. To XXV Marsz Szlakiem Powstańców Styczniowych, piękny sposób na przypomnienie historii i celebrowanie jej przez lokalną społeczność. Bohaterów portret zbiorowy Przenosimy się w jedno z tych miejsc, w których metryka onieśmielać musi każdego wrażliwego na historie wędrowca. Jego uroda i majestat zapiera dech w piersiach, a warstwy kamienia na murach znaczą kolejne odsłony polskiej historii. W Tyńcu wystarczy stanąć na wiślanym brzegu i dać się ponieść wyobraźni. Można by się długo zastanawiać, jaki jest związek pomiędzy samotną, nieznaną dotąd mogiłą żołnierzy z 1920 r. - zlokalizowaną we wsi Pęchratka - a opactwem w Tyńcu. Natrafiliśmy na ślad ojca Konrada Małysa z miejscowego klasztoru benedyktynów. Okazało się, że jego dziadek walczył właśnie pod Pęchratką i Paprocią. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /1/ Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Pierwsza część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /2/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Druga część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 01:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GOERING Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu zbrodniarzowi wojennemu Hermannowi Goeringowi.