TVP Dokument Poniedziałek, 21.11.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. PŁYNIEMY DO KOZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Użytkowe podejście do ryb i wynikłe stąd względy gospodarcze przesłaniają nam to, co w życiu tych wodnych istot najciekawsze. A tymczasem ryby niektórych gatunków, niekoniecznie tych, które są dla nas gospodarczo czy też z innych względów przydatne, ukazują wiele zaskakujacych powiązań między organizmami wodnymi. Taka np. różanka rozwija się tylko w towarzystwie pewnych gatunków małży. Ryby są też bardzo czułymi wskaźnikami stanu wód zarówno sezonowych, w dużej mierze naturalnych zmian tego stanu, jak i tych spowodowanych przez naszą gospodarkę. Biologii ryb i ich powiązaniu ze środowiskiem wodnym i nadwodnym przyjrzymy się nad Biebrzą rzeką jeszcze naturalną, zamieszkiwaną przez kompletne zespoły wodnych organizmów. Wyruszamy na badawczy połów, którym steruje prof. Roman Kujawa z Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 07:05 NOTACJE - JERZY KOWALSKI. CZERWONE BERETY Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2020 Jerzy Kowalski (rocznik 1957) urodził się w Skierniewicach. Absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego. W 2005 roku mianowany szefem Centralnego Biura Śledczego. Był pierwszym oficerem policji, który wdrażał metodę pracy operacyjnej nazwaną "praca pod przykryciem". Szkolił przykrywkowców i sam wielokrotnie brał udział w takich akcjach. Był policjantem, który przygotował, a następnie nadzorował największą akcję wymierzoną w tzw. grupę pruszkowską. Akcja o kryptonimie Enigma, doprowadziła do zatrzymania przestępców i rozbicia gangu. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 162 KUTNO Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Kutno - miasto w centralnej Polsce, w którym róże są niemal wszędzie. Oplatają pergole w parkach, zdobią ławki, ulice i ronda. Motto - Kutno miasto róż - stało się motorem napędowym do wielu działań angażujących mieszkańców, którzy szybko stali się najlepszymi ambasadorami swojego różanego miasta. Na różanej mapie Polski Kutno wyróżnia się nie tylko wyjątkowym sentymentem do tych kwiatów, ale i niezwykłą pasją do rozpowszechniania wiedzy na ich temat. A to dlatego, że różana tradycja Kutna sięga początku XX wieku. Wielu osobom Kutno kojarzy się z rozbudowanym węzłem kolejowym, na którym przystają pociągi relacji Warszawa - Berlin, czy Gdańsk - Kraków. Rzeczywiście charakter tego miasta w dużej mierze określa dworzec kolejowy. Kutno od dawna było bowiem ważnym węzłem komunikacyjnym. Zwiedzanie można zacząć od Starego Miasta, które obejmuje dwa rynki - Stary, na którym znajduje się Kościół Świętego Wawrzyńca oraz Nowy - zwieńczony ratuszem i pomnikiem marszałka Piłsudskiego. Place łączy ulica Królewska, na której niektóre kamieniczki pamiętają jeszcze XVIII wiek. Po drugiej stronie miasta znajdziemy mauzoleum w stylu klasycystycznym, piękny park w stylu francuskim i pałac, w którym gościli między innymi Napoleon Bonaparte, król saski Fryderyk August, Henryk Sienkiewicz czy Charles de Gaulle. Odwiedzających zachwyci też Centrum Teatru Muzyki i Tańca - wrażenie robią tu nie tylko pięknie odrestaurowane sale, ale także ponadstuletnia historia budynku. Początkowo Dom Dochodowy Towarzystwa Staży Ogniowej miał służyć strażackiemu zespołowi dramatycznemu oraz pełnił rolę animatora życia kulturalnego miejskiej społeczności. Dziś to centrum życia kulturalnego Kutna. Ciekawostką jest to, że w mieście na dobre zagościł baseball sport, który największą popularnością cieszy się w Południowej Ameryce i właśnie stamtąd przybył do Kutna, czyniąc to miasto polską stolicą tej dyscypliny. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /15/ - GOŁĄB Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Młody biolog, Łukasz Bożycki, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu? Nie u nas. W obiektywie Łukasza Bożyckiego odkryjemy wszystkie tajemnice gołębi: co lubią jeść, gdzie najbardziej lubią mieszkać i czego się boją. Niestrudzony "przyrodnik na tropie", Łukasz Bożycki, tym razem opowie o tych dobrze nam znanych amatorach pszenicy i pomników. 08:25 TAJEMNICE MÓZGU EINSTEINA (EINSTEIN’S BRAIN UNLOCKED) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2018 Reżyseria: Riwa Komatsubara, Takuya Ogasawara Niezwykła opowieść dokumentalna o mózgu Alberta Einsteina, który był uważany za najwybitniejszego fizyka teoretyka XX wieku. Jego teoria względności zrewolucjonizowała postrzeganie wszechświata. Autopsję po jego śmierci w 1955 r. przeprowadził Thomas Harvey. Patolog wydobył mózg Einsteina w tajemnicy. Następnie zniknął razem z nim. Gdzie teraz znajdują się te kawałki? Dziennikarskie śledztwo prowadzi do ponownego odkrycia setek zdjęć wykonanych podczas sekcji, a także do osoby będącej w posiadaniu ponad 100 fragmentów mózgu Einsteina. Dane pozbierano w celu przygotowania wizualizacji mózgu dwudziestoletniego geniusza w 3D. Jak wyglądał mózg człowieka, który zaproponował światu teorię względności? Niezwykła podróż i najnowsze odkrycia neuronauki otwierają nową stronę w tej historii. Czy odpowiedź na pytanie, jak wygląda mózg ludzkiego geniusza, można będzie znaleźć poprzez ponowne zbadanie i złożenie mózgu Einsteina? Udało się ustalić lokalizację 134 bloków. Pozyskaliśmy ważne informacje na temat ludzi posiadających kolejne 14. Niestety, lokalizacja pozostałych 92 bloków pozostaje tajemnicą. Czy kiedyś uda się złożyć mózg Einsteina w całość? Trudno powiedzieć. Pewne jest jedno: dzięki postępom w nauce oraz dzięki największemu umysłowi XX wieku jesteśmy coraz bliżej poznania tajemnicy ludzkiej inteligencji. 09:25 ROK Z ŻYCIA JELENIOWATYCH (DEER DIARY) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Phil Coles Twórcy filmu dokumentalnego próbują przyjrzeć się bliżej życiu jeleni. To zwierzęta natychmiast rozpoznawalne i uwielbiane jako symbole dzikiej przyrody. Czy jednak dobrze je znamy? Jeleniowate są symbolicznym zwierzęciem. Zdobią kartki świąteczne, herby miast i tarcze herbowe i rodzinne. Zdobią tereny wokół okazałych domów. W ciągu roku przechodzą ogromne zmiany, od utraty cętkowanych kaftaników, po wyhodowanie gigantycznych poroży i dostosowanie diety do zmieniających się pór roku. Śledząc stada przez cały rok kalendarzowy, możemy dzielić się pierwszymi dziecięcymi krokami, obserwować jak unikają drapieżników, migrują na nowe żerowiska, przechodzą przez rzekę i toczą zaciekłe walki o prawa do krycia. Nawet renifer, symbol zimy i mały pomocnik św. mikołaja, prowadzi ciężkie i pełne wyzwań życie, tak niezwykłe, jak gdyby dostarczał prezenty na Boże Narodzenie. Życie jelenia jest bardzo bogate, ale jednak rzadko możemy go zobaczyć w naturze i na własne oczy. 10:25 DAJ SIĘ ZASKOCZYĆ. RESTAURACJE W NIEZWYKŁYCH MIEJSCACH. (GUESS WHERE WE'RE EATING TONIGHT) Film dokumentalny, 57 min, Republika Południowej Afryki, 2019 Reżyseria: Delphine Coutin Film dokumentalny o najbardziej niesamowitych restauracjach świata. Jedzenie w restauracji wydaje się czymś powszechnym. A jednak niektórym placówkom udaje się zaoferować swoim klientom niezwykłe wrażenia w nietypowych warunkach. Filmowcy podążali za niezwykłymi restauratorami, którzy zadomowili się tam, gdzie się ich nie spodziewają: w starej kopalni soli, w Mont Saint - Michel, na dnie jaskini lub prawie w chmurach. Jak się okazuje, wszelkie sposoby i zabiegi są dobre, aby zaskoczyć klientów, ale uwaga - biznes może być niebezpieczny! 11:30 LATA DOBREJ ROBOTY Reportaż, 21 min, Polska, 1969 Rozwój Katowic w latach 60. XX wieku. Do 1969 roku "smutna stolica Śląska Czarnego" przeszła prawdziwą metamorfozę. Katowice zaczęto określać mianem cudu urbanistyki. Powstały wielkie osiedla mieszkaniowe i kilka reprezentacyjnych budowli: pomnik Powstańców Śląskich, hala widowiskowo - sportowa Spodek, Pałac Ślubów. W tym okresie wzrosła ranga miasta jako ośrodka naukowego i kulturalnego. Katowice stały się centrum akademickim, gdy powołano Uniwersytet Śląski. Nastąpił szybki rozwój przemysłu węglowego, handlu i usług, służby zdrowia, komunikacji miejskiej, szkolnictwa. Powstały parki, zieleńce i miejsca wypoczynku. W audycji wykorzystano fragmenty "Marsza weselnego" Felixa Mendelssohna i piosenki "A w Katowicach są dziewczyny ładne...". 12:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 10 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Tomasz Kępski, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiej spuścizny na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku poznamy posiadłości rodu Komarów. 12:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 4 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Jolanta i Robert Blujowie pochodzą z Wilna, ale nie udało im się odnaleźć w mieście "tego czegoś". Tego, co sprawia, że życie daje radość. Wyprowadzili się więc do lasu, w sam środek Parku Regionalnego Rzeki Wilii. Dzisiaj oni oraz ich 28 psów są jedynymi mieszkańcami wsi Žalgiris, gdzie założyli "Akademię przygód". Dzieci i dorośli przyjeżdżają tu na wędrówkę, zabawę i naukę jazdy psimi zaprzęgami - sportu, którego Blujowie są na Litwie prekursorami. Czy są szczęśliwi? Czy rzeczywiście przeprowadzka na wieś sprawiła, że odnaleźli spokój ducha? 13:10 UKRAIŃCY - ODC. 11. POST SCRIPTUM Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Mijamy ich codziennie na ulicach polskich miast i miasteczek. Spotykamy ich parzących sobie kawę w biurach i obsługujących nas w osiedlowych sklepach. Widzimy, jak stresują się nadchodzącym egzaminem i kibicują swojej reprezentacji piłki nożnej. Ukraińcy. Remontują i sprzątają nasze domy. Studiują. Prowadzą własne firmy. Część z nich mieszka tu od dziesięcioleci. Wielu z nich przyjechało tu niedawno. Uciekając przed wojną, politycznym chaosem i kryzysem ekonomicznym. Stanowią dzisiaj nieodzowny element polskiego krajobrazu społecznego. 24 lutego na Ukrainie wybuchła wojna. Dla bohaterów serialu to był potężny cios. Musieli zweryfikować wszystkie plany. W pełni poświęcili się potrzebującym. Roman i Ołech udzielają pomocy humanitarnej. Wielu uchodżców przyjęli pod swój dach. W szwalni Oksana szyje kamizelki kuloodporne. Do Saszy bokserki przyjechała rodzina, która uciekła przed bombardowaniem. Walentyna wszystkie oszczędności oddała armii ukrainskiej. Anna Petiurenko z rodziną prawie przez całą dobę wspierają uchodźców. Andrij rozwozi paczki żywnościowe i szuka miejsc noclegowych. To post scriptum, do którego wstrząsający scenariusz napisało życie. 14:05 ŻÓŁW BŁOTNY. OSOBLIWY RELIKT POLSKIEJ PRZYRODY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Marek Maciantowicz Film dokumentalny o żółwiu błotnym żyjącym w naszym kraju. Na wiosnę żółwie wychodzą ze swoich podwodnych kryjówek po kilku pierwszych, cieplejszych dniach. To bardzo tajemnicze zwierzęta. Po przebudzeniu, jako zwierzęta zmiennocieplne, uzupełniają zasoby energii, wygrzewając się w promieniach słońca już w marcu. Ten gatunek rozprzestrzenił się w Europie, przybywając z południowo - wschodnich Bałkanów. W kwietniu żółwie rozpoczynają porę godową. Ludzie chronią ten gatunek w Polsce, budując przejścia dla nich pod drogami, zabezpieczając miejsca lęgowe przed drapieżnikami i kontynuując programy hodowli młodych osobników oraz ochrony całych kompleksów siedlisk tego gatunku. 15:05 NAJZDOLNIEJSZE ZWIERZĘTA ŚWIATA. SPRYTNE I SPRYTNIEJSZE (NATURE’S GREATEST TALENTS SMART AND SMARTEST) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2016 Reżyseria: Petra Lederhilger, Susanne Lummer Miniseria dokumentalna o zwierzętach, które chrakteryzują się wyjątkowym talentem w różnych dziedzinach. Czy mamy prawo twierdzić, że tylko człowiek jest zdolny do niezwykłych czynów? Przypatrzmy się królestwu zwierząt. W kwestiach: bezpieczeństwa, budowy domów, inteligencji, zdobywania pożywienia, współpracy i innych zaskakujących umiejętności. W przyrodzie pełno jest zdumiewających zachowań i reakcji. Nie tylko zwierzęta o dużych mózgach umieją rozwiązywać problemy. Te małe i niepokaźne również mają imponujące wyniki. Na granicy Brazylii i Argentyny co sekunda spadają z hukiem tysiące ton wody wodospadu Iquacu. To 70 - metrowy ryczący potwór pochłaniający wszystko na swojej drodze. Jednak czy rzeczywiście? Tu ptaki wydają się samobójcami, ale to ich strategia przetrwania. Znalezienie schronienia na afrykańskiej pustyni Namib - jest o wiele trudniejsze. Szczególnie, gdy się jest takim dużym stworzeniem, jak struś. To największy żyjący ptak na świecie, ważący ponad 130 kilogramów. Z odludnej pustyni Namib do bujnej przyrody Jeziora Wiktorii w Afryce Wschodniej, gdzie wikłacze mają dylemat: które źdźbło trawy jest lepszym budulcem wracamy do cieplejszych stron do Phoenix w Arizonie. Tu także zwierzęta mieszkają w domach, których nigdy same nie mogłyby wybudować. Dla zwierząt na smaganych wiatrami wyżynach brazylijskich przetrwanie zależy od pracy i inteligencji. Zwierzęca inteligencja nie jest zarezerwowana jedynie dla małp. Głęboko w tropikalnych lasach Ameryki Południowej rozgrywa się odwieczna batalia między roślinami i zjadaczami roślin. Z tropikalnej dżungli przenosimy się do dżungli miejskiej. Gdy zapada noc w Nowym Jorku, pod ziemią ożywa nigdy niezasypiające miasto i szczury. W wielu miejscach na świecie zwierzęta żyją blisko człowieka. Nie inaczej jest w Parku Narodowym Nyungwe w Ruandzie, w samym sercu Afryki. Dzięki wspólnemu działaniu, inteligencji, lub zmyślności zwierzęta rządzą swoim światem w sposób, który nieustannie nas zadziwia. 16:05 WYPRAWA DO NIEZBADANEGO ŚWIATA - ODC. 1 SULAWESI, WYSPA TAJEMNIC (QUEST FOR THE UNCHARTED WORLD EP. 1 SULAWESI: EXPDITION AU CUR DE L’LE MYSTRE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pierre Stine, Evrard Wendenbaum, Gil Kebaili Dwuczęściowy film dokumentalny opwiadający o tym, jak ekolog, Evrard Wendenbaum, poświęcił się ochronie ostatnich pozostałych tzw. niezbadanych światów na Ziemi. Evrard organizuje duże ekspedycje naukowe, które po raz pierwszy dokonują inwentaryzacji tych naturalnych skarbów, aby lepiej chronić je przed zagrożeniem ze strony człowieka i globalnym ociepleniem. Jego celem jest pokazanie ich niezwykłej różnorodności biologicznej, szczególnie w odniesieniu do gatunków rodzimych, w celu przeklasyfikowania ich na obszary chronione. Evrard, prawdziwy poszukiwacz przygód XXI wieku, wyznacza zespołom naukowym drogę do uzyskania dostępu do tego nieprzeniknionego terenu. Aby zbadać wrogie i niebezpieczne obszary, zespoły te będą musiały wspólnie podnieść poziom gry, zanurzając się pod górami lodowymi na Grenlandii, schodząc po stromych progach Indonezji i wędrując przez gigantyczny skalny labirynt masywu Makay na Madagaskarze. Od mapowania lemurów z Madagaskaru po obserwację indonezyjskiego anonu, nauka i przygoda łączą siły, aby chronić naszą najcenniejszą florę i faunę. 17:05 NA EVEREST BEZ TLENU. OSTATECZNE WYZWANIE (EVEREST WITHOUT OXYGEN - THE ULTIMATE EGOTRIP / BJERGET DER FORANDREDE MIG) Film dokumentalny, 53 min, Dania, 2021 Reżyseria: Jesper Aero, Jes Brandhoj Film dokumentalny o zdobywaniu najwyższego szczytu świata bez użycia tlenu. Ponad 5000 wspinaczy zdobyło Everest, ale niewiele ponad 200 zrobiło to bez tlenu, a wielu zginęło podczas takiego eksperymentu. Rasmus marzył, by zostać pierwszym Duńczykiem, który bez butli z tlenem na plecach dotrze na Everest. Ten szczyt to zabójczy gigant i cel owiany tajemnicą. Ponad 8800 m n.p.m. , najwyższa góra na Ziemi, tak wysoka, że sięga atmosferycznych prądów strumieniowych, wiejących z siłą huraganu. Wejście na Mount Everest jest możliwe tylko przez kilka tygodni w roku, pod koniec maja, właśnie ze względu na wiatry. Na szczycie zawsze panuje temperatura minus 50 stopni, a zawartość tlenu w powietrzu spada o 30 procent w porównaniu z poziomem morza. Strefa śmierci zaczyna się po przejściu wysokości ośmiu tysięcy metrów. Poruszając się tam, ma się wrażenie oddychania przez słomkę. Do tego trzeba nieść na sobie gruby kombinezon i plecak ze śpiworem. To tak jak wejść na bieżnię z takim obciążeniem i oddychać przez słomkę. Oto historia z dramatycznymi zwrotami akcji, pokaz niezwykłej determinacji i 4 lat życia z wieloma wyrzeczeniami. Zobaczymy wiele unikalnych kadrów, uwiecznione etapy zdobywania szczytu, fantastyczne zdjęcia najwyższych gór świata i wiele ciekawych relacji. Po wyprawie na szczyt Mount Everestu życie Rasmusa Cragha przybrało dramatyczny obrót. Doznał poważnych obrażeń fizycznych, co sprawiło, że stracił sens wyprawy i swojego życia. 10 minut, które spędził na szczycie najwyższej góry świata, drogo go kosztowało. Obecnie pragnie przywrócić więzi z rodziną, ale to proces długotrwały. 18:10 BIAŁY DOM OD KUCHNI (WHITE HOUSE REVEALED) Film dokumentalny, Holandia 2009 Scenariusz: Susanne Mei 1600 Pennsylvania Avenue NW Washington, DC 20500 - to adres dobrze znany wszystkim Amerykanom. Mieści się tu Biały Dom oficjalna rezydencja dotychczasowych prezydentów Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem Jerzego Waszyngtona. To tu co dzień zapadają decyzje, wpływające na losy milionów Amerykanów, a w czasie wojny ważą się losy świata. Ale to także miejsce, gdzie prezydent wraz z rodziną może uciec od ciężaru władzy i po prostu cieszyć się ciepłem domowego ogniska. Pierwszym lokatorem najsłynniejszego domu Ameryki był drugi prezydent, John Adams, który wprowadził się tu w listopadzie 1800 r. wraz ze swoją służbą. W 1840 r. Kongres stworzył specjalny fundusz na utrzymanie rezydencji. Dziś personel Białego Domu liczy 95 osób, które odpowiadają za 132 pomieszczenia, wchodzące w skład trzypiętrowej reprezentacyjnej części rezydencji, gdzie prezydent wraz z małżonką mieszkają i podejmują gości. W zachodnim skrzydle znajdują się biura prezydenta, we wschodniej części urzęduje Pierwsza Dama oraz jej pracownicy. Personel pracuje tu z wielkim oddaniem, całkowicie podporządkowuje swoje życie kolejnym prezydentom, nie kierując się politycznymi sympatiami. Dla personelu najważniejszy jest ich bezpośredni przełożony, tzw. mistrz ceremonii, który odgrywa bardzo ważną rolę w Białym Domu. O swojej pracy mówi mistrz ceremonii Gary Walters, który ma wiele wspomień. Szczególnie zapadła mu w pamięci historyczna chwila: rozpalał w kominku ogień podczas wizyty radzieckiego przywódcy Michaiła Gorbaczowa w 1987 r. , kiedy to podpisano porozumienie, mające położyć kres zimnej wojnie. Rodziny często z pokolenia na pokolenie zajmują się pracą w Białym Domu. Lilian Rogers Parks miała 12 lat, kiedy w 1909 zaczęła tu przychodzić z matką, Maggie Rogers, która była pokojówką za rządów prezydenta Williama Tafta. W 1929 r. , za prezydentury Hoovera, Liliana sama przyjęła tu posadę krawcowej. Lokaj Alonso Fields przepracował w Białym Domu 20 lat i również ma wiele do powiedzenia na temat panujących tu zwyczajów i różych sekretów: jak trzy dzwonki oznaczjące zbliżającego się prezydenta, a wtedy personel czmychał przed nim, skrywając się w schowku czy szafie. Najbardziej znanym i najdłużej urzędującym cukiernikiem w kronikach Białego Domu jest Francuz Ronald Mesnier, który przez 26 lat przygotowywał słodkości dla pięciu prezydentów Stanów Zjednoczonych i pamięta ulubione przysmaki każdego z nich. Najbardziej łasi na słodycze byli prezydenci Clinton i Reagan. Najodważniejszy był Bush Senior, który chętnie próbował różnych przysmaków. Ogromnym wyzwaniem dla Ronalda Mesniera, jak zresztą dla całego personelu, było zaprzysiężenie nowego prezydenta, a także oficjalne kolacje z udziałem przywódców obcych krajów. W 2003 r. prezydent Bush podejmował uroczystą kolacją osobistość z Kenii. Ronald Mesnier postawił wówczas na trzy kenijskie bogactwa: kawę, czekoladę i banany. Zrobił czekoladowy młynek do kawy, z którego wysypywały się niby ziarna kawy gałki lodu, a tace ozdobił figurkami afrykańskich zwierząt. Na 16. urodziny córki Clintona, Chelsea, wiedząc że nastolatka marzy o samochodzie, zrobił jeepa z czekolady w jej ulubionych kolorach: fioletowym, różowym, żółtym. Była nawet tablica rejestracyjna z napisem: śliczna szesnastka. Po skandalu z Moniką Lewinsky na różne sposoby próbował osłodzić życie rodzinie Clintonów, przygotowują im ich ulubione desery. W 2004 roku Ronald Mesnier przeszedł na zasłużoną emeryturę, ale nie rozstał się z Białym Domem. Wciąż bierze czynny udział w przygotowaniach oficjalnych uroczystości. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOSKANIA. PIĘKNA ITALIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i słynne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - MARCIN KOSZAŁKA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Marcin Koszałka. 20:45 TAKIEGO PIĘKNEGO SYNA URODZIŁAM Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1999 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Marcin Koszałka "Ładnym był dzieckiem, kiedy się urodził. Miał trochę krzywe - ułańskie - nóżki, ale z czasem mu się wyprostowały. A teraz? Jest kretynem, miernotą bez wyobraźni, półgłówkiem, idiotą, draniem, szubrawcem, pieprzonym szmaciarzem, beztalenciem, wiecznym studentem. Nie zdał na biologię. Psim swędem dostał się bez egzaminu na AGH. Potem przez trzy lata za ciężkie pieniądze studiował socjologię. Wreszcie dostał się na Wydział Operatorski. I teraz jest zasranym operatorem z bożej łaski. Z braku wyobraźni łazi z kamerą po domu, wciska ją w każdy kąt i nie daje spokoju" - tak rodzice, a zwłaszcza matka, nie przebierając w słowach oceniają syna, Marcina Koszałkę, a zarazem i sobie wystawiają świadectwo. Umieszczając kamerę w krakowskim mieszkaniu rodziców, z którymi ciągle jeszcze żyje pod jednym dachem, Koszałka zapisał jednak na taśmie nie tylko prawdę o sobie. Stworzył również swego rodzaju "portret rodziny we wnętrzu". Straszny to portret. Matka, najczęściej w papilotach i papierosem w dłoni, spokojniejsza jest tylko wówczas, gdy wspomina moment narodzin chłopca i jego najwcześniejsze dzieciństwo, lub gdy z troską dostrzega, co czas i życie zrobiły z ciałem tamtego dziecka, gdy dorosło i zaczęło się starzeć. Poza tym ciągle krzyczy na syna i na męża, beszta ich i poniża, udręczona oboma. Ojciec próbuje się odgryzać lub w pokorze znosi wrzaski kobiety, to znów dzielnie jej sekunduje w nieustannym oskarżaniu syna o wszystko, co najgorsze: tracenie pieniędzy, rozbijanie samochodów, balowanie z dziwkami... Prawda Marcina Koszałki o jego bliskich wydaje się nie całkiem prawdziwa. Sprowokował przecież rodziców kamerą, wyzwolił ich niechęć, protest, agresję. Tropieni - bronią się, rzucając słowa jak kamienie. Tyle że chwilami jednak zapominają o obecności bezwzględnego urządzenia w rękach bezwzględnego operatora. I wówczas matka także krzyczy. Aż chce się zawołać - na litość boską, dosyć! Odpowiedź i niejako zadośćuczynienie zdaje się kryć w ostatniej sekwencji filmu. 21:20 JAKOŚ TO BĘDZIE Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2004 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Marcin Koszałka W 1999 r. Marcin Koszałka nakręcił głośny, uhonorowany licznymi nagrodami debiutancki film dokumentalny "Takiego pięknego syna urodziłam", w którym z wręcz ekshibicjonistyczną szczerością ukazywał swoją rodzinę - matkę, ojca i siebie - w krzywym zwierciadle codzienności: domowych sprzeczek, niekończących się narzekań matki, sporadycznych uwag ojca, który na ogół, niczym Felicjan Dulski, ze stoickim spokojem znosi zrzędzenie żony i tylko czasami przyłącza się do jej wyrzekań na syna, na jego ustawiczne balangowanie i nieróbstwo, nieprzystające do rodzicielskich, a zwłaszcza matczynych wyobrażeń o cudownym, idealnym synu. Pięć lat później autor tamtego filmu ma już swoją własną rodzinę: żonę Natalię i córeczkę Zosię, ale toksyczny dom odcisnął na nim swe piętno. Chyba nie tylko na nim. On i żona mimowolnie powielają w samodzielnym już życiu wzory wyniesione z domu. Co prawda, młodzi mają od niedawna swój dom, nowoczesny, urządzony w minimalistycznym stylu, ale w czasie niedzielnych obiadów u teściów znów rozbrzmiewają te same słowa, te same zarzuty, tyle że teraz wygłaszane przez żonę. To ona narzeka, ma pretensje o lenistwo męża, trwonienie przez niego pieniędzy, brak szacunku wobec niej. Ojciec milczy jak dawniej, matka jak dawniej zrzędzi, tyle że teraz często staje w obronie syna, który - jej zdaniem - nie jest szczęśliwy w małżeństwie. Nie takiego życia dla niego oczekiwała. Godzinami wypytuje go przez telefon o jego sprawy, doradza i przestrzega. Wydaje się, że Marcin tylko fizycznie wyprowadził się z jej domu, psychicznie pozostał pod jej skrzydłami. Przynajmniej tak widzi to matka. Ale jakoś to będzie, zawsze jakoś jest. 21:55 DEKLARACJA NIEŚMIERTELNOŚCI Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2010 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Andrzej Smolik W maju 2011 r. jury 59. Trento Film Festival, najstarszego i najpoważniejszego festiwalu górskiego na świecie, nagrodziło "Deklarację Nieśmiertelności" Srebrną Gencjaną za najlepszy wkład artystyczno - techniczny. Dzieło Marcina Koszałki, wielokrotnie nagradzanego operatora i reżysera filmów dokumentalnych, powstawało trzy lata. Zdjęcia były kręcone m.in. w Tatrach, na krakowskim Zakrzówku, w Jaskini Mamutowej, a także w pałacu w Krzeszowicach. To film o upływie czasu i przemijaniu, o walce z nieuchronnymi prawami biologii, zmaganiem się z destrukcją własnego ciała. Bohaterem filmu jest Piotr "Szalony" Korczak, jeden z najlepszych polskich alpinistów, człowiek niezwykle inteligentny, który nie tylko był i nadal jest świetnym sportowcem, ale też tworzy własną filozofię życia. To człowiek, który sam chce być outsiderem, mający poczucie niespełnienia, ale jednocześnie potrafiący cieszyć się życiem. Nie boi się nagłej śmierci, a wręcz przeciwnie. Nie wyobraża sobie bowiem starości, dogorywania w domu starców. Przez cały czas towarzyszy mu dręcząca myśl o przyszłości, co będzie za chwilę, za parę lat. Krakowianin Piotr Korczak (rocznik 1961), absolwent historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, ma żonę i dorosłego syna. Zrezygnował z zawodu historyka na dobre, dziś pracuje jako robotnik wykonujący prace wysokościowe. Wspina się od ponad 30 lat, jest pionierem ekstremalnej wspinaczki skałkowej. Na początku lat 80. XX wieku zapoczątkował tzw. "nową falę" w polskim wspinaniu. Pokonywał i ustanawiał kolejne granice możliwości. "...tworzył kolejne stopnie trudności dróg wspinaczkowych. Jego drogi są legendami. W 1988 r. stworzył drogę wspinaczkową, która była tylko o pół stopnia łatwiejsza od najtrudniejszej drogi na świecie. Korczak zainspirował do wspinania kilka pokoleń wspinaczy" - napisał o nim Jacek Trzemżalski w Magazyie Górskim. Nigdy nie udało mu się odnieść znaczących sukcesów poza granicami kraju, choć otarł się o wielki wspinaczkowy świat. W zawodach Pucharu Świata w Madonna di Campiglio w 1990 roku zajął aż i zarazem tylko czwarte miejsce. W jednym z wywiadów Marcin Koszałka mówi o bohaterze swego filmu: "Piotrek jest dla mnie wspaniałym bohaterem, mimo że się kłóciliśmy na planie i mieliśmy wiele konfliktów. Ja go bardzo lubię i szanuję. To był dla mnie zawsze bohater sportowy, co również jest tematem filmu - spotykam w nim swojego mistrza. Zresztą w filmie pada kwestia, że po latach spotyka się dwóch ludzi - filmowiec, który już nie jest wspinaczem, a w latach młodości nie był w stanie osiągnąć wspinaczkowego poziomu Piotrka. A teraz robi film o byłym mistrzu - zatem spotyka się człowiek, który chciał być mistrzem, ale nim nie został i spotyka się mistrz, który już teraz przestaje być mistrzem". 22:35 CAŁY DZIEŃ RAZEM Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Marcin Koszałka Zdjęcia: Adam Nocoń "Przyjechało dwóch frajerów z Polski, siedzą w domu u Japonki, która ciągle jest zajęta albo jej nie ma, i pragną o niej zrobić film" - tak Marcin Koszałka wyjaśnia na planie ideę swego pomysłu. Polscy filmowcy chcą nakręcić dokument o japońskiej kobiecie, ona stara się jednak kierować ich zainteresowania raczej na okoliczne krajobrazy. Bariery kulturowe i - przede wszystkim - językowe są jednak zbyt duże... 23:05 NOTACJE - JERZY KOWALSKI. JAK TE PSY Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2020 Jerzy Kowalski urodził się w 1957 r. w Skierniewicach. Absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1993 - 2003 roku pracował w Komendzie Głównej Policji, gdzie kierował wydziałem do walki z przestępczością zorganizowaną, od 1997 roku objął stanowisko dyrektora w biurze narkotyków Komendy Głównej Policji, a następnie został naczelnikiem wydziału Centralnego Biura Śledczego ds. walki z gangami. W 2003 roku został Lubuskim Komendantem Wojewódzkim Policji w Gorzowie Wielkopolskim. 2 czerwca 2005 roku mianowany szefem Centralnego Biura Śledczego. Był pierwszym oficerem policji, który wdrażał metodę pracy operacyjnej nazwaną "praca pod przykryciem". Szkolił przykrywkowców i sam wielokrotnie brał udział w takich akcjach. Był policjantem, który przygotował, a następnie nadzorował największą akcję wymierzoną w Grupę Pruszkowską. Akcja o kryptonimie Enigma doprowadziła do zatrzymania przestępców i rozbicia gangu pruszkowskiego. 23:20 BYŁ RAZ DOBRY ŚWIAT - FILM O JANIE KRZYSZTOFIE KELUSIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1997 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Zalewski, Mariusz Kalinowski Zdjęcia: Paweł Wendorff Jako niezależny twórca działający niegdyś poza państwowym monopolem rozrywkowym, Jan Krzysztof Kelus skorzystał z prawa do odmowy zeznań. Pozwolił się wprawdzie filmować, lecz do kamery nie powiedział ani słowa. W dokumencie więc mówią o nim nieżyjący już dziś ojciec Tadeusz Kelus i Urszula "Kuba" Sikorska, towarzyszka życia barda podziemia. Kim jest Jan Krzysztof Kelus? Według ojca: ostatnim męskim potomkiem wywodzącego się od jednego z rycerzy krzyżowych, starego hrabiowskiego rodu, osiadłego w Polsce w 1573 roku. Z przebiegu jego życia wynika, że jest też socjologiem, byłym "taternikiem", byłym pracownikiem Polskiej Akademii Nauk i Akademii Medycznej, autorem piosenek opisujących absurdy gierkowskiej rzeczywistości, byłym więźniem i działaczem KOR, byłym internowanym, hodowcą pszczół, zbieraczem szyszek. Właściwie określeń "były" dziś powinno być jeszcze więcej. Bo Kelus przestał pisać piosenki w przekonaniu, że już nie ma nic więcej do powiedzenia. Bo choroba odebrała mu możliwość grania na gitarze. Przez nią też, nad czym bardzo boleje, nie może się już wspinać na ogromne sosny, by zrywać szyszki. Niejednokrotnie w jego życiu decyzującą rolę odegrał przypadek. Na przykład przez przypadek został "taternikiem", czyli przemytnikiem zakazanych książek, za co trafił do więzienia i oczywiście na listę wrogów socjalizmu, co następnie pociągnęło za sobą rozliczne konsekwencje. A przecież nigdy nie interesował się polityką. Trzymali się wraz z "Kubą" z boku, zajęci swoimi sprawami. Wcale nie czuli się zawodowymi opozycjonistami, jak tylu innych. Ale o tym wszystkim dowiadujemy się od Urszuli Sikorskiej. Jan Krzysztof Kelus milczy. Mówią za niego piosenki, począwszy od tej tytułowej. Śpiewa je sam z towarzyszeniam gitary. Komentuje nimi rzeczywistość, opowiada o swoim życiu i o wnioskach, jakie z niego wyciągnął. Wyrazistości tym piosenkom dodają czarno - białe zdjęcia archiwalne z lat 70. i 80. Wszystko to razem składa się na interesujący, skłaniający do refleksji i wspomnień, chwilami zaskakujący, chwilami zaś wzruszający film, z którego wyłania się człowiek niekreujący się i przez bliskich niekreowany na bohatera. 00:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KOLOROWE ŚWIATY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Zazwyczaj naszym opowieściom towarzyszą, dobiegające z głębokiego tła, odgłosy wojny. Dziś jednak zajmiemy się nie destrukcją, a polską odmianą kreatywności, która zaowocowała takimi światowymi markami jak Cegielski w przemyśle ciężkim, PZL w lotnictwie czy PZInż w przemyśle zbrojeniowym. I gdyby to był sportowy ranking, to w tej klasyfikacji bardzo wysoko znalazłoby się niewielkie miasteczko Opoczno, które z czasem przestało być jedynie miejscem na mapie, a zaczęło symbolizować nową jakość życia, zamieniając szare wnętrza w kolorowe światy. W pierwszej kolejności odwiedzamy zatem Muzeum Regionalne w Opocznie. 00:55 POWSTANIE WARSZAWSKIE W DOKUMENTACH Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1994 Scenariusz: Witold Zadrowski Muzyka: Eugeniusz Rudnik Witold Zadrowski przedstawia film oparty na dokumentach w większości dotąd nieznanych, dotyczących powstania warszawskiego i działań polityków, które z tamtymi wydarzeniami były związane. 01:55 ZŁY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1991 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Henryk Bartul "Zły" to tytuł najgłośniejszej książki Leopolda Tyrmanda - powieści łotrzykowskiej napisanej w dobie obowiązywania socrealistycznych kanonów sztuki i literatury. Prozaik, dziennikarz, publicysta i krytyk muzyczny był symbolem buntu przeciw odgórnie narzuconym wartościom, nakazom i zakazom. Przeszedł do legendy jako zajadły i nieugięty wróg nowego ładu i miłośnik jazzu w czasach, gdy granie i słuchanie tego gatunku muzyki było niemal aktem wywrotowym. W 1964 roku Tyrmand znalazł się na liście pisarzy objętych zakazem druku. Nie mogąc opublikować powieści "Życie towarzyskie i uczuciowe", w przekonaniu, że jako pisarz nie zdoła w Polsce do niczego dojść, postanowił opuścić kraj. W 1966 roku wyemigrował najpierw do Francji, a rok później znalazł się w Stanach Zjednoczonych. Osiadł na Florydzie. Tam w The Rockford Conservative Institute wydawał dwa czasopisma społeczno - kulturalne. Z admiratora jazzu, Hollywoodu, wielbiciela kobiet przeobraził się w przeciwnika aborcji i najwybitniejszych amerykańskich pisarzy i gwiazd muzyki pop, oskarżając ich o zepsucie i niszczenie podstawowych wartości. Zmarł w Rockford na atak serca w 1985 roku. Film o Leopoldzie Tyrmandzie jest intelektualnym portretem jednego z najpopularniejszych polskich pisarzy, a zarazem studium nonkonformisty, któremu udało się w czasach stalinowskich zachować poczucie własnej odrębności. Przed kamerą mówią o nim jego przyjaciele i znajomi, m. in. Jerzy Turowicz, Stefan Kisielewski, Agnieszka Osiecka, Tadeusz Konwicki, Roman Zimand.