TVP Historia Niedziela, 27.11.2022 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1095 - pierwsza krucjata; 1815 - Aleksander I nadał Królestwu Polskiemu konstytucję; 1938 - śmierć Osipa Mandelsztama w łagrze pod Władywostokiem; 1981 - plenum KC PZPR - ostatnie przygotowania do stanu wojennego; 06:55 BIBLIA - JÓZEF, CZ. 2 (THE BIBLE - JOSEPH, P. 2) Serial biblijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1996 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Paul Mercurio, Ben Kingsley, Martin London, Ann Warren Lesley Józef - ukochany syn Jakuba, sprzedany przez zawistnych braci kupcom wędrującym do Egiptu. Potifar, wysoki urzędnik faraona, kupuje Józefa, a przekonawszy się o jego rzetelności i uzdolnieniach, robi z niego zarządcę swoich dóbr. Józef przepowiedziawszy siedem lat tłustych i siedem lat chudych, zostaje wysokim urzędnikiem faraona. Gromadzi zboże na lata głodu. Gdy przychodzi susza, Egipt ma wystarczające zapasy żywności. 09:00 TULIPAN - ODC. 4/6 Serial obyczajowy, kryminalny, 51 min, Polska 1986 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Swat Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Monczka, Marta Klubowicz, Jerzy Kryszak, Małgorzata Boratyńska, Krystyna Tkacz, Stanisław Brudny, Hanna Stańkówna, Helena Kowalczykowa, Ewa Konstanciak, Jolanta Gogolewska, Janusz Cywiński, Maria Seroczyńska Tulipan zwierza się matce Doroty z kłopotów ze sprzedażą naszyjnika. Sprytnie prowadzona rozmowa przynosi pożądany efekt: pani Alina pragnie mieć ten naszyjnik i zostawia Tulipanowi pieniądze oraz - jako "resztę" - biżuterię. Naszyjnik okazuje się imitacją. W mieszkaniu Doroty zjawia się kapitan Marek. Ale ojciec dziewczyny, w obawie o własne interesy, najchętniej zatuszowałby całą sprawę. Tulipan z Anią przebywają nad morzem. Wracają do Warszawy, mieszkają w wynajętym mieszkaniu. Ani nie wolno wychodzić samej z domu - Tulipan zabrania jej tego surowo. Dowiedziawszy się, że dziewczyna jest w ciąży, przyozdabia mieszkanie kwiatami. W tym samym czasie rozwija się jego znajomość z bogatą i ekscentryczną panią Niną. Nie znalazłszy w jej mieszkaniu odpowiedniego łupu, Tulipan proponuje damie kupno lisów po okazyjnej cenie. Wywozi Ninę za miasto, po czym zabiera pieniądze i odjeżdża jej samochodem, pozostawiając na pociechę butelkę wódki. 12:20 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 2 COMO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. 13:20 WOJOWNICY CZASU - BELINY DRUGIE DZIECIĘ, CZYLI 7 PUŁK UŁANÓW Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Pośród 40 pułków polskiej kawalerii II Rzeczypospolitej 7. Pułk Ułanów Lubelskich zajmuje miejsce szczególne. Od początku swego istnienia uważany był za jeden z najlepszych pułków tej broni. Być może dlatego, że ojcem 7. Pułku Ułanów był niekwestionowany wskrzesiciel polskiej kawalerii czasu odzyskania Niepodległości - Władysław Belina - Prażmowski. Dziś barwy lubelskich ułanów pielęgnuje Towarzystwo Pamięci 7. Pułku Ułanów w Mińsku Mazowieckim. W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie "wojownicy czasu". 14:05 MARYSIA I NAPOLEON Komedia kostiumowa, 110 min, Polska 1966 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Andrzej Jarecki, Leonard Buczkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Gustaw Holoubek, Juliusz Łuszczewski, Halina Kossobudzka, Ignacy Machowski, Kazimierz Rudzki, Anna Ciepielewska, Bogumił Kobiela, Wieńczysław Gliński, Andrzej Zaorski Historia romansu pięknej Marii Walewskiej i Napoleona nieraz inspirowała twórców filmowych. W roku 1937 w Hollywood powstał film "Pani Walewska" z udziałem takich gwiazd jak Greta Garbo i Charles Boyer. Była to historia tragiczna i melodramatyczna - wiadomo, że romans ów trwał niespełna trzy lata, poznali się na przełomie lat 1806 i 1807, a już w roku 1810 Napoleon poślubił Marię Ludwikę. W tym samym roku Maria Walewska urodziła cesarzowi syna Aleksandra. Andrzej Jarocki i Leonard Buczkowski - autorzy scenariusza "Marysi i Napoleona" - potraktowali tę miłosną historię z przymrużeniem oka. Pozwolili sobie także na pewną swobodę w traktowaniu faktów historycznych. A związany z Polską epizod biografii Napoleona opowiadany jest w filmie przez współczesną parę zakochanych. Polska, druga połowa XX wieku. Francuski naukowiec Napoleon Beranger przez przypadek w drodze na zjazd w Warszawie, zatrzymuje się w Walewicach. W tamtejszym pałacyku poznaje uroczą Polkę Marysię. Jest ona łudząco podobna do dawnej pani Walewic - Marii Walewskiej. Beranger poddaje się grze wyobraźni - w marzeniach on sam jest Napoleonem Bonaparte, a Marysia - jego piękną kochanką. Ta wycieczka w przeszłość zbliża naukowca i polską studentkę. 17:25 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 1/13 - BRAT JERZY Serial historyczny, przygodowy, 27 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Mieczysław Pawlikowski, Bogumił Kobiela, Joanna Jędryka, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Andrzej Łapicki, Aleksander Fogiel, Wojciech Zagórski i inni Wioząc na ślub Anusię Borzobohatą, Michał Wołodyjowski zostaje napadnięty przez bandytów. Rozprawia się z nimi, ale chora Anusia umiera. Pan Michał w rozpaczy po utracie narzeczonej wstępuje do klasztoru. Podczas konwokacji Zagłoba spotyka dwu dawnych przyjaciół Wołodyjowskiego - Ketlinga i Nowowiejskiego. Od nich dowiaduje się o perypetiach pana Michała. Postanawia podstępem wyciągnąć go z klasztoru. Zagłoba dostaje się za mury zakonne. Argumenty patriotyczne nie działają na małego rycerza. Zagłoba mówi mu więc, że umierający Ketling chciałby zobaczyć go przed śmiercią. Wołodyjowski godzi się odwiedzić druha. W domu Ketlinga okazuje się, że to mistyfikacja. Wołodyjowski jest w pierwszej chwili oburzony, ale sam hetman Sobieski przekonuje go, by został wśród rycerzy. 17:55 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 2/13 - HETMAŃSKI ORDONANS Serial historyczny, przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Andrzej Łapicki, Mieczysław Pawlikowski, Magdalena Zawadzka, Barbara Brylska, Barbara Krafftówna, Andrzej Szalawski, Czesław Wołłejko, Marek Nowowiejski, Mariusz Dmochowski, Cezary Julski, Ludwik Benoit, Włodzimierz Skoczylas i inni Podczas przyjęcia hetman Sobieski wysyła Ketlinga do Kamieńca. Zaś od Mikołaja Potockiego dowiaduje się, że ten zamknął w lochu jego dragonów, którzy nieodpowiednio zachowywali się na ziemiach Potockiego. Sobieski wysyła więc pana Wołodyjowskiego, by uwolnił żołnierzy. Strażnikiem więźniów okazuje się dawny żołnierz Wołodyjowskiego. Otumaniony przez Zagłobę wpuszcza ich obu do uwięzionych. I oni - a zwłaszcza wachmistrz Luśnia - okazują się starymi znajomymi pana Michała. Wołodyjowski uwalnia wszystkich. Przypadkowo na leśnej drodze Wołodyjowski i Zagłoba spotykają siostrę pana Michała, stolnikową Makowiecką, i jej dwie podopieczne - panny Krzysię Drohojowską i Basię Jeziorkowską. Wołodyjowski zabiera trzy panie do domu, który Ketling przed wyjazdem powierzył jego opiece. 19:00 NAJWSPANIALSZE LATARNIE MORSKIE IRLANDII - ŚWIADKOWIE HISTORII. ODC. 3/4 (THE GREAT LIGHTHOUSES OF IRELAND) Film dokumentalny, 51 min, Irlandia, 2020 Tajemnicze i romantyczne latarnie morskie pozostają istotną częścią infrastruktury morskiej Irlandii. Seria ta pokazuje zależność od morza i walkę z żywiołami Zielonej Wyspy oraz inżynierię, historię, a przede wszystkim ludzi stojących za tymi niezwykłymi budowlami oraz rolę, jaką odegrały w historycznych wydarzeniach. Dla Irlandii, przez wieki uzależnionej od morskiego transportu, latarnie są czymś szczególnym. Obecnie jest ich ponad sto, 66 wciąż działa. Najstarsza istniała już w średniowieczu - było to ognisko, rozpalane przez mnichów, chcących pokazać żeglarzom drogę do portu. Złota era latarni to XIX wiek: stały się symbolami ujarzmienia natury, ułatwiały nawigację na niebezpiecznych wodach przybrzeżnych. Gdzie fale atakują wyjątkowo wściekle, zaś wybrzeże jest skaliste. Irlandczycy są dumni ze swych latarni, porównują je do egipskich piramid i chińskiego muru. Pierwszy odcinek traktuje o życiu latarników, ich tradycjach, mundurach i zawodowym etosie tej prestiżowej, acz ciężkiej profesji. Drugi odcinek wyjaśnia, jak budowano te arcydzieła techniki w pięknych okolicznościach przyrody - na krawędzi klifu, wyspach, skałach ledwie wystających z wód Atlantyku, aż do latarni zakotwiczonych na dnie oceanu. Trzeci odcinek to rys historyczny - latarnie były świadkami bitew morskich, inwazji, katastrof, emigracji, wojny Irlandii o niepodległość i wojny domowej. Czwarty opowiada o końcu świata latarników (ostatni zszedł z posterunku w 1992 roku) i przyszłości, jaka je czeka w XXI wieku. Radar, radio, GPS i nowe technologie o dziwo nie odesłały latarni do lamusa, marynarze zapewniają, że nadal pomagają w ustaleniu pozycji. Poza tym romantyczne budowle działają na wyobraźnię i coraz częściej są celem turystycznych wypraw. 20:05 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. STALINGRAD (RISE OF THE NAZIS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 00:25 POLSCY. SERYJNI - ODC. 5 BOGDAN ARNOLD Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Są sprawy, które przerastają wyobrażenia zwykłych ludzi o motywacjach i postępowaniu seryjnych zabójców. Takimi są bez wątpienia zbrodnie popełnione przez Bogdana Arnolda w Katowicach od października 1966 do maja 1967 roku. Do stolicy Śląska Arnold przyjechał na początku lat 60. XX wieku. Uciekał przed nieudanymi małżeństwami (trzy żony, dwoje dzieci), próbując na nowo poukładać sobie życie. Szukał miłości i zrozumienia. Kiedy jednak dochodziło do spotkań z kobietami (były to katowickie prostytutki), w którymś momencie reagował niekontrolowaną agresją i je zabijał. Zbrodnie wykryli sąsiedzi Arnolda z jednej z katowickich kamienic. Zaniepokoił ich zapach gnijącego mięsa i roje much, które dosłownie oblepiły jedno z okien niewielkiego mieszkania na poddaszu, które wynajmował mężczyzna. Sprawa sądowa nie wyjaśniła wszystkich tajemnic zbrodni Arnolda (druga ofiara została określona jako NN, ponieważ z powodu zniszczenia jej ciała przez sprawcę nie była możliwa jej identyfikacja). Sam Arnold przez tydzień po opuszczeniu mieszkania ukrywał się na jednej z węglowych hałd obok Huty Silesia. Po czym sam zgłosił się na milicję. W sądzie przyznał się do wszystkich popełnionych przez siebie zbrodni. Wyznał też, że zamierzał zabić jedną ze swoich żon. Przed zgłoszeniem na milicję próbował też bezskutecznie popełnić samobójstwo. Jego proces trwał sześć dni. Mężczyznę powieszono 16 grudnia 1968 roku. 01:20 PRZEPRASZAM, CZY TU BIJĄ? Film sensacyjny, 82 min, Polska 1976 Scenariusz i reżyseria: Marek Piwowski Zdjęcia: Witold Stok Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Jerzy Kulej, Jan Szczepański, Zdzisław Rychter, Ryszard Faron, Włodzimierz Stępiński, Bogdan Kowalczyk, Jerzy Górecki, Alfred Freudenheim, Jan Himilsbach, Wiktoria Litwin, Jan Musiał, Ewa Gajewska, Marek Matlak i inni Marek Piwowski jeszcze w trakcie studiów w łódzkiej szkole filmowej dał się poznać jako znakomity dokumentalista. Za film "Kirk Douglas", poświęcony wizycie tego aktora w łódzkiej szkole, otrzymał Grand Prix na festiwalu etiud filmowych w Amsterdamie. W tym samym 1967 roku - ciągle jako student - zrealizował dokument pt. "Muchotłuk", nagrodzony na festiwalu etiud szkolnych w Moskwie. Już jako zawodowiec zrobił film "Pożar, pożar, coś nareszcie dzieje się", w 1968 roku uhonorowany nagrodą specjalną na festiwalu w Tours. Kolejny dokument "Psychodrama" zdobył Srebrnego Smoka na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie w 1972 roku. Po sześcioletniej przerwie od swego niezwykle udanego fabularnego debiutu w roku 1970 (głośny "Rejs") Marek Piwowski zrealizował film, który zebrał nadzwyczaj pochlebne opinie krytyków i zapełnił kinowe sale. Sprawna realizacja, logiczna fabuła i wartka akcja "Przepraszam, czy tu biją?" przyniosły mu Nagrodę Główną na Festiwalu Filmów Polskich w Gdańsku w 1976 roku. W filmie tym nie występują właściwie aktorzy zawodowi. Dwie z głównych ról Piwowski powierzył znanym mistrzom boksu, Jerzemu Kulejowi i Janowi Szczepańskiemu. Uwagę widza zwraca niezwykły pietyzm w odtwarzaniu realiów warszawskiego przestępczego światka i autentyzm oglądanych scen. Główną postacią filmu jest Belus, bystry gangster, zawodowiec w swoim fachu - dobiera sobie niezawodnych kompanów, dla milicji pozostaje nieuchwytny. Właśnie planuje kolejny skok na kasę w Domach Centrum. Przedtem omawia ze wspólnikami skok fikcyjny, by dowiedzieć się, który z nich może sypać. Każdemu z nich podaje inny adres pasera; pod jednym z nich zjawiają się wkrótce wywiadowcy. Bimber, który sypnął, zostaje pocięty żyletką. Tymczasem inspektorzy MO, Milde i Górny, namawiają, a właściwie szantażują, drobnego kryminalistę, by pozyskał zaufanie Belusa i donosił im o jego planach. "Student" - bo taki kryptonim dostaje chłopak - wypełnia ich polecenia. Opowiada im wszystko o planowanym przez Belusa skoku na Domy Centrum. Na Belusa czeka zasadzka. 02:55 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA DYREKTORA SANATORIUM NA KRYMIE Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W czasach komunizmu do krymskich kurortów ściągali wczasowicze i kuracjusze z całego Związku Radzieckiego: wczasy i leczenie w sanatoriach było tanie i dostępne dla wszystkich, dlatego też Półwysep Krymski odwiedzało rocznie 10 milionów przyjezdnych. Dzisiaj gości jest trzykrotnie mniej: biednych nie stać na przyjazd tutaj, bogaci wybierają wypoczynek za granicą. Jak wygląda Krym u progu XXI wieku? Czy dawne kurorty podupadły, czy nadal prosperują świetnie, tyle że obsługują inną klientelę? Pretekstem do opowiedzenia o dzisiejszym dniu czarnomorskich wczasowisk stała się wizyta w jednym z tamtejszych sanatoriów niedaleko Jałty. Placówką kieruje Władymir Rajenko. Niegdyś w jego ośrodku odpoczywały głównie partyjne elity, dziś może tam przyjechać każdy, bez względu na poglądy polityczne. Warunek jest tylko jeden - zasobny portfel.