TVP Kultura Wtorek, 22.11.2022 08:00 WĘDROWIEC POLSKI - ŚLĄSK CIESZYŃSKI Reportaż, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler(Prowadzący) Wędrowca Polskiego spotykamy na dworcu w Bielsku - Białej. Dworzec zaprojektowali bielscy architekci, a zbudowano go w latach 1889 - 1890. Dzisiaj uchodzi za perełkę architektoniczną austriackich dworców. Zwiedzanie miasta wędrowiec rozpoczyna od Zamku Książąt Sułkowskich, którzy rezydowali na zamku do 1945 roku. Kolejną atracją miasta jest ulica schodowa, przyciągając swoim urokiem wielu filmowców. W dalszej wędrówce ogląda jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra. W drodze do Cieszyna usiłuje dowiedzieć się coś na temat przemysłu włókienniczego w Bielsku Białej. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 08:40 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - JACEK MALCZEWSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2022 Reżyseria: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Jacek Malczewski był jednym z najważniejszych przedstawicieli symbolizmu w polskiej sztuce. Ceniony i nagradzany medalami na międzynarodowych wystawach zdobył też uznanie jako pedagog. Był rektorem na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, uczył malarstwa na Kursach dla Kobiet im. Branickiego w czasach, kiedy nie miały prawa studiować w Szkole Sztuk Pięknych. Sam malarstwo m. in. w pracowni Jana Matejki oraz na paryskim École des Beaux - Arts. W swoich obrazach odnosił się z jednej strony do historii, do polskiego folkloru i kultury ludowej, z drugiej nawiązywał do greckiej mitologii i ikonografii biblijnej. W 1903 roku w czasie, kiedy Polska znajdowała się pod zaborami, namalował pełen aluzji i ukrytych znaczeń słynny tryptyk Prawo - Ojczyzna - Sztuka, który znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Jak mówi Małgorzata Macura, najbardziej fascynujące w tym dziele jest to, że pod warstwą uniwersalnych treści, Malczewski zawarł tajemnicę prywatną, wręcz intymną, która w znaczący sposób wpłynęła na jego twórczość artystyczną. 09:00 PACIORKI JEDNEGO RÓŻAŃCA Film obyczajowy, psychologiczny, 107 min, Polska 1979 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Marta Straszna, Augustyn Halotta, Jan Bógdoł, Ewa Wiśniewska, Franciszek Pieczka, Jerzy Rzepka, Stanisław Zaczyk, Ryszard Jasny, Róża Richter, Władysław Gluch, Antoni Wolny, Maksymilian Baron Ekranizacja noweli Albina Siekierskiego "Tego domu już nie ma". Osiedle starych domków górniczych ma zostać zburzone pod budowę nowych bloków. Część mieszkańców już się wyprowadziła do nowych mieszkań, inni są właśnie w trakcie przeprowadzki. Przed domkami płoną stare graty. Emerytowany górnik Habryka, żegnając się z sąsiadami, zapowiada, że nie opuści swego domu. Przydział na nowe mieszkanie drze. Żona chcąc nie chcąc popiera go, mieszkający razem z nimi młodszy, żonaty syn także rozumie upór ojca. Jednak synowa pod nieobecność męża wyprowadza się do bloku. Tymczasem zbliża się termin rozbiórki. U Habryki zjawia się jego starszy syn i próbuje go przekonać, że postępuje źle, przyjeżdża nawet dyrektor kopalni, w której pracuje młodszy syn. Jednak żaden z nich nie jest w stanie złamać uporu starego górnika. Któregoś dnia wnuczek Habryki wraca ze szkoły pobity, zabity zostaje także ulubiony królik górnika. Gdy przed domem zjawia się ekipa rozbiórkowa, Habryka ostrzega ich, że pod fundamenty podłożył miny, które zostały mu jeszcze z powstania. W kopalni tymczasem zapada decyzja, że należy naprawić krzywdę wyrządzoną Habryce - przodownikowi pracy i powstańcowi śląskiemu, który zasłużył na coś lepszego niż ciasne mieszkanie w bloku. Otrzymuje więc na własność willę w Katowicach. Przenosi się tam razem z żoną, ale w tym obcym, pustym domu oboje czują się źle. Habrykowa stara się jak może stworzyć choć namiastkę dawnego domu. Jednak mąż wkrótce umiera - jak stare drzewo, które usycha tuż po przesadzeniu. W roli Habryki wystąpił Aleksander Halotta, emerytowany górnik i pisarz amator. Film otrzymał Grand Prix na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w 1980 roku oraz Nagrodę Specjalną Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlovych Varach także w roku 1980. 12:10 CAMILLE PISSARRO - ŚLADAMI OJCA IMPRESJONISTÓW (CAMILLE PISSARRO: THE IMPRESSIONIST LEGACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Christophe Fonseca Scenariusz: Christophe Fonseca, Stphane Rodriguez Dokument przybliża sylwetkę Camille ' a Pissarro, francuskiego impresjonisty, który najchętniej malował pejzaże i sceny przedstawiające proste życie. Malarz chętnie odnosił się do różnych pór roku, uwieczniając ich urok w swoich dziełach. 13:30 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 7/8 - W SIDŁACH ABWEHRY Serial wojenny, sensacyjny, 38 min, Polska 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Stanisław Strumph - Wojtkiewicz Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Fronczewski, Piotr Garlicki, Janusz Zakrzeński, Arkadiusz Bazak, Henryk Bista, Ewa Borowik, Halina Golanko, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Szczepkowski, Andrzej Lajborek, Tadeusz Pluciński, Ewa Żukowska, Tadeusz Szaniecki, Jerzy Kamas, Emil Karewicz, August Kowalczyk, Józef Para, Jacek Recknitz, Stanisław Zaczyk, Andrzej Mirecki, Grażyna Marzec, Jerzy Nowak, Sweryn Butrym, Andrzej Mrowiec, Jolanta Wołłejko, Marcel Novek, Józef Zacharewicz, Eugeniusz Kamiński, Jan Machulski, Krzysztof Kalczyński, Wojciech Duriasz, Andrzej Mrożewski Rok 1943. Hitlerowcy ponoszą klęskę pod Stalingradem, lecz Europa nadal w znacznej części pozostaje pod okupacją niemiecką. Inwigilowani przez funkcjonariuszy rządu Vichy kryptolodzy ewakuują się z "Cadiksu", mając nadzieję na powrót do Afryki Płn. Jednakże zarządzajacy akcją przerzutu płk Rivet postanawia nie czekać, aż dotrą na lotnisko w Istres. Cała ekipa jest w niebezpieczeństwie. W tej sytuacji Bertrand decyduje, że w małych grupach będą przedzierać się przez Pireneje, z zamiarem przedostania się do neutralnej Hiszpanii. W pobliżu granicy hiszpańskiej wskutek przypadkowej zdrady Langer wraz z częścią ekipy wpada w ręce płk. Hoegera. Rejewski i Zygalski natomiast, którzy przeprawiali się na własną rękę, po przejściu granicy hiszpańskiej zostają internowani w więzieniu w Lorinda. Dopiero po interwencji Anglików wychodzą na wolność. Bertrand unika aresztowania. Wraz z żoną tułają się po południowej Francji, szukając kontaktu z działającym na rzecz de Gaulle'a podziemiem. 14:25 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 8/8 - SMAK ZWYCIĘSTWA Serial wojenny, sensacyjny, 39 min, Polska 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Stanisław Strumph - Wojtkiewicz Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Fronczewski, Piotr Garlicki, Janusz Zakrzeński, Arkadiusz Bazak, Henryk Bista, Ewa Borowik, Halina Golanko, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Szczepkowski, Andrzej Lajborek, Tadeusz Pluciński, Ewa Żukowska, Tadeusz Szaniecki, Jerzy Kamas, Emil Karewicz, August Kowalczyk, Józef Para, Jacek Recknitz, Stanisław Zaczyk, Andrzej Mirecki, Grażyna Marzec, Jerzy Nowak, Sweryn Butrym, Andrzej Mrowiec, Jolanta Wołłejko, Marcel Novek, Józef Zacharewicz, Eugeniusz Kamiński, Jan Machulski, Krzysztof Kalczyński, Wojciech Duriasz, Andrzej Mrożewski Po aresztowaniu jednego z podwładnych Bertrand wpada w ręce gestapo. Hoeger proponuje mu wspólne działanie przeciwko Anglikom. Pułkownik pozornie zgadza się, licząc, że w ten sposób wydostanie się na wolność. W tym czasie alianci przygotowują się już do inwazji w Normandii. Langer wraz ze swym zastępcą trafiają do oflagu, gdzie także otrzymują propozycję współpracy na rzecz Niemiec. Odmowa może mieć poważne konsekwencje, jednak ich postawa jest nieugięta. Pozostali z czołówki polskich kryptologów, Palluth i Fokczyński, dostają się do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Giną tam męczeńską śmiercią. Sekret "Enigmy" aż do końca wojny pozostaje Niemcom nieznany. Po kapitulacji Rzeszy dwaj ocalali kryptolodzy wraz z Langerem i Bertrandem znajdują się w Londynie. Stoją przed dylematem: "co dalej?". Bertrand ma najprostszą sytuację - wraca do Francji, gdzie wkrótce zostaje awansowany na generała. Zygalski i Langer postanawiają pozostać w Anglii, natomiast Rejewski, mimo prób Anglików zatrzymania go tam, chce wracać do kraju. 15:25 DWA KSIĘŻYCE Film obyczajowy, 133 min, Polska 1993 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Artur Barciś, Anna Polony, Jan Frycz, Maria Gładkowska, Krzysztof Kolberger, Zofia Merle, Bożena Adamek, Edward Kusztal, Grażyna Trela, Dorota Pomykała, Anna Majcher, Beata Tyszkiewicz, Henryk Bista, Franciszek Pieczka, Marek Walczewski, Małgorzata Sadowska, Agnieszka Suchora, Joanna Szczepkowska i inni Adaptacja opowiadania znanej pisarki Marii Kuncewiczowej, autorki "Tristan 1946", "Cudzoziemki", "Natury". Andrzej Barański "mistrz opisu małomiasteczkowej kultury i obyczajów" - jak napisano w jednej z recenzji - realizując "Dwa księżyce", udowodnił, że pozostaje wierny głównemu tematowi swojej twórczości. Ten trwający ponad dwie godziny film jest zbudowany z siedemnastu epizodów, w których wystąpiło 107 aktorów, a aż 40 zagrało główne role. W obsadzie same aktorskie gwiazdy, gdyż każda nawet najmniejsza rola dawała tu możliwość stworzenia niezapomnianej kreacji. I właśnie scenariusz, a nie względy finansowe, przyciągnęły tylu znakomitych aktorów. Reżyser pieczołowicie odtworzył atmosferę przedwojennego Kazimierza. "Chciałbym ocalić od zapomnienia stworzone przez Kuncewiczową obrazy. W zbiorze jej nowel znalazłem to, co ogromnie cenię. Zmysł obserwacyjny, wyczulony na językowe niuanse słuch, wyjątkową znajomość opisywanego środowiska i doskonale nakreślone portrety psychologiczne" - mówił Barański. Krytycy zgodnie podkreślali malarskość i poetyckość zrealizowanego przez niego filmu. "Dwa księżyce" pełne są nostalgii, w poetycki sposób ukazują, że "inny" księżyc świeci bogatym, a "inny" biednym. Rok 1930. Do Kazimierza nad Wisłą jak co roku ściągają artyści, inteligencja, letnicy. Spotykają się z miejscowymi mieszczanami, chłopami, kupcami i Żydami. Rodzą się animozje, ale też przyjaźnie i próby porozumienia. Każdy z siedemnastu epizodów dotyczy innej osoby. Łączy je postać ślepca Michała, który w swej wędrówce spotyka kolejnych bohaterów filmu. Piękna letniczka Flora nie może się zdecydować, w jakiej sukni ma przyjąć kochanka. W końcu znudzony oczekiwaniem mężczyzna odchodzi z jej służącą. Żona pijaka, Ludwisia, spragniona jakiejś odmiany, wychodzi na chwilę do cukierni. Pozostawia rozgrzane żelazko na marynarce męża. Po powrocie do domu zostaje przez niego okrutnie pobita. Krawcowa Walentyna ulega urokowi młodego mężczyzny, który przypomina jej dawnego kochanka. Uczucie podstarzałej kobiety jest z góry skazane na niepowodzenie. Przyjezdny malarz portretuje żebraka jako Boga. Owdowiała Malwina jest właścicielką starego sadu. Postanawia go sprzedać, gdyż nie potrafi poradzić sobie z utrzymaniem ogrodu. W końcu jednak pozostaje na gospodarstwie. W finale artyści - malarze odbywają nocną przechadzkę. Pod wpływem światła księżyca, podkreślającego nadrealność krajobrazu, popadają w dziwny nastrój. 20:00 TEATR TELEWIZJI - REPUBLIKA MARZEŃ Teatr, 75 min, Polska 1999 Autor: Bruno Schulz Reżyseria i adaptacja tv: Rudolf Zioło Scenografia i kostiumy: Andrzej Witkowski Zdjęcia: Jacek Knopp Muzyka: Bolesław Rawski Występują: Jan Peszek (Jakub), Henryk Niebudek (Józef), Jan Paweł Lauterbach (Józio), Teresa Sawicka (Henrietta), Beata Fudalej (Adela), Agnieszka Schimscheiner (Polda, Klientka), Małgorzata Hajewska (Paulina), Jerzy Grałek (Teodor), Krzysztof Dracz (Leopold), Paweł Gędlek (Leon), Marek Walczak (Subiekt), Ryszard Jasiński (Szloma), Andrzej Franczyk (Kupiec I), Teodor Gendera (Kupiec II), Olga Szwajgier (Aida), Maria Peszek (Tłuja), Mariusz Wojciechowski (Emilo, Edek), Tomasz Schimscheiner (Subiekt, Transwestyta) i inni Republika marzeń to kraina wykreowana przez wyobraźnię Brunona Schulza. Owo niezwykłe i ulotne "suwerenne terytorium poezji" opisał w miniaturze prozatorskiej, która nigdy nie weszła w skład ani "Sklepów cynamonowych", ani "Sanatorium pod Klepsydrą" - dwu zbiorów nowel opublikowanych jeszcze za życia pisarza. Utwór, będący dla Schulza kolejną wyprawą w mityczny świat dzieciństwa i pochwałą marzeń, dla Rudolfa Zioły stał się pretekstem do oryginalnej, osobistej interpretacji literackiego dorobku autora "Komety". Własną wizję Schulzowskiej "Republiki marzeń" przedstawia Zioło z dwóch perspektyw narracyjnych: dorosłego Józefa, powracającego we wspomnieniach do swych "szczenięcych lat" oraz nastoletniego Józia - bezpośredniego świadka pełnego fantazji i humoru czasu, kiedy żył jeszcze jego ojciec Jakub. Podobnie jak w prozie Schulza, tak i w spektaklu Zioły ojciec jest centralną postacią fabuły. Widz śledzi więc przebieg jego choroby, upadek sklepu bławatnego i wreszcie historię daremnej walki zasad dziewiętnastowiecznego handlu z agresywnym naporem tandety. Zmęczony zmaganiami z przeciwnościami losu Jakub często ucieka w fantastyczne światy poezji i herezji. Wędrując po bezdrożach swej rozbuchanej wyobraźni, klucząc w skomplikowanych labiryntach myśli, próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie o sens życia, stara się zapomnieć o porażającej jałowości egzystencji i lęku przed śmiercią. Choć od zgonu Jakuba upłynęło już wiele lat, Józef wciąż zafascynowany jego postacią usiłuje zgłębić tajemnicę ojca, przeniknąć mityczną aurę, którą emanował. Tłem dla tych wędrówek w przeszłość staje się pełen tajemniczych zakamarków dom, położony wśród zapuszczonych podwórek i placów współczesnego Kazimierza. 21:30 LEKKIE OBYCZAJE - MAGICZNE NOCE (MAGICAL NIGHTS / NOTTI MAGICHE) Komedia, 120 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Paolo Virzi Scenariusz: Paolo Virzi, Francesca Archibugi, Francesco Piccolo Aktorzy: Mauro Lamantia, Giovanni Toscano, Irene Vetere Rzym, lato 1990 roku. Trwają Mistrzostwa Świata w piłce nożnej. Maradona eliminuje Włochów z finału, a carabinieri wyławiają z Tybru ciało uznanego producenta filmowego. Jego młoda kochanka wskazuje winnych - trzech początkujących scenarzystów. Antonino, Luciano i Eugenia trafiają na posterunek, gdzie spędzają intensywną noc. Na nowo przeżywają ostatnie burzliwe i emocjonujące 30 dni, które wywróciły ich życie do góry nogami. 00:20 MŁODA POLSKA - FASCINATRIX Film fantasy, muzyczny, 18 min, Polska, 2018 Reżyseria: Justyna Mytnik Scenariusz: Justyna Mytnik Zdjęcia: Maciej Twardowski Aktorzy: Joanna Drozda, Maciej Musiałowski, Sebastian Łach Krótki film fantasy, muzyczny. "Fascinatrix" to musical o uciekinierce żądnej zemsty, która przebiera się za łowcę czarownic i przybywa na Zamek Inkwizycji... (ŹRÓDŁO: filmpolski.pl) 00:55 PANORAMA KINA POLSKIEGO - OSTATNIA RODZINA Dramat, 117 min, film biograficzny, Polska 2016 Reżyseria: Jan P. Matuszyński Scenariusz: Robert Bolesto Zdjęcia: Kacper Fertacz Aktorzy: Andrzej Seweryn, Dawid Ogrodnik, Aleksandra Konieczna, Andrzej Chyra, Zofia Perczyńska, Danuta Nagórna, Alicja Karluk, Magdalena Boczarska Film biograficzny - zdobywca Złotych Lwów na festiwalu w Gdyni - przedstawiający poruszające i dramatyczne losy znanego malarza Zdzisława Beksińskiego i jego bliskich, żony i syna. Akcja rozgrywa się w ciągu 28 lat, a główny wątek skupia się na warszawskim okresie życia rodziny. Beksińscy mają mieszkanie na ursynowskim blokowisku. W 1977 roku ich syn Tomek, dziennikarz muzyczny, znakomity tłumacz i publicysta, przenosi się do własnego lokum niedaleko rodziców, co sprawia, że ich kontakty pozostają bardzo intensywne. W filmie Tomek jawi się jako człowiek nadwrażliwy, wybuchowy, mający skłonności do depresji oraz myśli samobójcze. Syn spędza sen z powiek matce, z którą jest najbardziej związany. Poświęcający się sztuce Zdzisław Beksiński nie jest w stanie zapanować nad wszystkimi rodzinnymi sprawami. Po pierwszej, na szczęście nieudanej próbie samobójczej Tomka, rodzice walczą o syna, ale także o własne, wymykające się spod kontroli życie. Gdy Zdzisław Beksiński podpisuje umowę z właścicielem paryskiej galerii sztuki, a Tomek podejmuje pracę w Polskim Radiu, wydaje się, że rodzinne sprawy zaczynają się powoli normalizować. Ale to tylko pozory. Najgorsze dopiero nadejdzie. 03:35 KINO NOCNE - WNIEBOWSTĄPIENIE (WOSCHOŻDIENIJE / THE ASCENT) Dramat wojenny, 104 min, ZSRR, 1976 Reżyseria: Łarisa Szepitko Scenariusz: Jurij Klepikow, Łarisa Szepitko Zdjęcia: Władimir Czuchnow Muzyka: Alfred Sznitke Aktorzy: Boris Płotnikow, Władimir Gostiuchin, Siergiej Jakowlew, Ludmiła Polakowa, Wiktoria Goldentuł Akcja filmu rozgrywa się zimą 1942 roku na Białorusi, gdzie oddziały partyzanckie toczą zacięte walki z Niemcami. Jeden z takich oddziałów po wyjściu z okrążenia ukrywa się w Lesie Borkowskim. Podczas próby zdobycia prowiantu dwóch partyzantów zostaje zatrzymanych przez Niemców. Podczas przesłuchań jeden z nich załamuje się i deklaruje wolę współpracy, drugi do końca odmawia zeznań i ginie na szubienicy. Jest to jeden z ostatnich filmów zmarłej tragicznie w 1979 roku reżyserki Łarisy Szepitko. Zdobył Złotego Niedźwiedzia i nagrodę dziennikarzy FIPRESCI podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie Zachodnim w 1977 roku.