TVP Dokument Poniedziałek, 28.11.2022 06:00 DZIKA POLSKA - POLOT TRZMIELA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Nie bąki, nie gzy, nie robaki i nie osy. To najprawdziwsze pszczoły. Taką informację słyszymy o trzmielach od ich badaczy i obrońców, działających w okolicach Spały w samym centrum Polski. Urządzają budki, w których te owady mogą spokojnie urządzać gniazda. Propagują rośliny, zapewniające trzmielom pożytek. Bo też i trzmiele zapewniają byt wielu roślinom, zapylając je. Są wśród nich gatunki, których nie mogą zapylić popularne pszczoły miodne. Często są to rośliny ważne dla naszej gospodarki. Tymczasem trzmiele giną, a nasi bohaterowie szukają sposobów na przywrócenie rodzimej przyrodzie tych pracowitych, a niedocenianych przedstawicieli owadziego świata. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 10 ROZMOWY Z WARTBURGIEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Tym razem Radosław Kotarski wraca do czasów powojennych, gdy polska motoryzacja stawała na nogi. Wyrusza w podróż takimi pojazdami jak warszawa, syrena czy wartburg i sprawdza ich użyteczność w praktyce. Dla jednych ten powrót do przeszłości będzie powrotem do czasów dzieciństwa, a dla innych subiektywnym przewodnikiem po motoryzacji Europy Środkowej i Wschodniej. Co wyniknie ze skonfrontowania zabytkowych samochodów z nowoczesnymi realiami? 07:05 NOTACJE - BRUNON HOŁYST. JAKIE PIĘKNE JEST ŻYCIE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2020 Brunon Hołyst urodził się w 1930 r. w Rogowie, ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. W 1962 r. uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Warszawskim, stając się tym samym pierwszą osobą, która w Polsce obroniła doktorat z zakresu kryminalistyki. W 1974 r. otrzymał tytuł profesora nauk prawnych. Jako współpracownik licznych uczelni zagranicznych wykładał w Japonii, Chinach, Stanach Zjednoczonych, Indiach, Kanadzie, Finlandii, Niemczech, Włoszech, Szwajcarii, Wenezueli, Czechosłowacji, ZSRR, Bułgarii, na Węgrzech i Kubie. Otrzymał tytuł i godność Doktora Honoris Causa, a także został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 07:15 NOTACJE - OLGA KAPKOWSKA - MOJE ŻYCIE W REMBERTOWIE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Autor: Sławomir Koehler Olga Kąpkowska ur. 1923 w Częstochowie, kolporter prasy Armii Krajowej. Absolwnetka Szkoły Głownej Handlowej w Warszawie. Córka Majora AK Edwarda Kapkowskiego, wynalazcy, twórcy, projektów broni, działającego w ośrodku doświadczalnym broni strzeleckiej przy Cenrtrum Szkolenia Piechoty w Warszawie, więźnia sowiekich łagrów. Wraz z ojcem działała w konspiracji na terenie warszawskiej dzielnicy Rembrentów. Uczestniczka i świadek wielu wydarzeń związanych z okupacją historią Rembertowa, z których wiele miało miejsce w jej rodzinnym domu w kolonii oficerskiej gdzie mieszka do dziś. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 169 GÓRA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Góra to miasto, które stanowi swoistą bramę otwierającą Dolny Śląsk na Wielkopolskę. Jej lokacja miała miejsce około 1280 roku, z ręki księcia Henryka III Głogowskiego. Już w XV wieku Stare Miasto w Górze otoczone było ceglano - kamienną fortyfikacją o szerokości 2 i wysokości do 12 łokci, czyli około 6 metrów. Dziś pozostałości muru wpisane są na listę zabytków. Wejście do miasta stanowiły cztery bramy. Przy zachodniej nazywanej Głogowską, w XV wieku wybudowano wieże. Ta sześciokondygnacyjna budowla przetrwała do dzisiaj. Do połowy XVIII wieku strażnik miejski wybijał godziny na wieży za pomocą uderzenia młotem w dzwon. Dziś Wieża Głogowska okazjonalnie pełni funkcję miejsca wystaw i ekspozycji. Pozostałości średniowiecznego muru obronnego znajdują się pomiędzy wieżą Głogowską, a przebudowaną basztą. Charakteryzuje go wiązanie gotyckie, nazywane też polskim. Mury umocnione były dwunastoma lub trzynastoma wieżami strażniczymi. W Górze warto zwiedzić także późnogotycki kościół pod wezwaniem Bożego Ciała, o barokowym wnętrzu. Świątynię wybudowano na przełomie XV i XVI wieku. Pokryta jest drewnianym stropem o bogatej polichromii. Przy kościele znajdują się tzw. "święte schody - już od XVIII wieku cel pielgrzymek. Schody liczą 28 stopni. Ściany i sklepienia klatki schodowej pokrywają malowidła nawiązujące do życia Chrystusa. Gmina Góra ma charakter rolniczy. W tym rejonie, który nigdy nie był miejscem aktywnej działalności przemysłowej i jest położony z dala od zgiełku dużych miast, powstaje jeden z produktów regionalnych - sery podpuszczkowe. W powiecie górowskim znajduje się wiele zapomnianych pereł architektury - jedną z nich znajdziemy we wsi Czernina. Okazała barokowa rezydencja szlachecka powstała na początku XVIII wieku, w wyniku przebudowy XVII - wiecznego dworu. Pałac w Czerninie zbudowany był na planie prostokąta z dwiema kolistymi bastejami, czyli basztami obronnymi i wewnętrznym dziedzińcem. Rezydencja była otoczona fosą, której resztki zachowały się do dzisiaj. W latach pięćdziesiątych XX wieku obiekt został opuszczony przez ostatnich użytkowników, a późniejsza stała dewastacja sprawiła, że zachowały się jedynie zewnętrzne mury. 08:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - /22/ - PRZEBIŚNIEG Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Galanthus nivalis, roślina o kwiatach barwy mleka, która rośnie w śniegu to nic innego, jak nasz wiosenny przebiśnieg. Połowa marca to najlepszy czas na poszukiwanie pierwszych zwiastunów budzącej się do życia przyrody. W tym odcinku Łukasz Bożycki przybliży nam właściwości tej fascynującej, jednocześnie trującej i leczniczej rośliny. 08:35 CO CZEKA WENECJĘ? (WHAT FUTURE FOR VENICE? / QUEL AVENIR POUR VENISE?) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Nadia Cleitman, Jacques Plaisant Film dokumentalny o sytuacji w Wenecji. W odstępie kilku miesięcy Wenecja przeżyła dwa dramaty, które rzuciły ją na kolana. 12 listopada 2019 roku na miasto Dożów uderza fenomen Aqua Alta o historycznym poziomie, powodując straszliwe zniszczenia. Kilka miesięcy później, wiosną 2020 roku, pandemia Covid - 19 zmusza władze do zamknięcia miasta, powodując nagłe i trwałe zatrzymanie turystyki masowej, od której miasto stało się gospodarczo uzależnione. Po tych dwóch poważnych tąpnięciach wenecjanie kwestionują przyszłość swojego miasta i są zmobilizowani bardziej niż kiedykolwiek, aby ocalić swój klejnot przed podnoszącymi się wodami, ale także wynaleźć nową formę turystyki, mniej inwazyjnej i bardziej zrównoważonej. Są konserwatorami, rzemieślnikami, rybakami, zarządcami dziedzictwa lub zawodowymi turystami i walczą o wymyślenie nowej przyszłości miasta Dożów. Od momentu powstania 1600 lat temu Serenissima zawsze była odporna i pragnie uczynić z tych wydarzeń szansę na odrodzenie się silniejszą. 09:35 DZIKIE SERCE EUROPY - POWRÓT PRASTAREGO LASU (WILD HEART OF EUROPE - THE RETURN OF AN ANCIENT FOREST) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Lisa Eder Las Bawarski w Parku Narodowym jest dziki i nigdzie indziej na rozległym terytorium między brzegami Atlantyku a górami Uralu nie ma takich lasów, wrzosowisk, potoków i jezior, które mogą ewoluować zgodnie z ich własną naturą. "Niech natura będzie!" - to filozofia parku narodowego. Dzięki temu te lasy żyją. Po katastrofalnej nawałnicy w wyniku burzy w 1983 r. wszystkie wyrwane drzewa zostały pozostawione na ziemi. Z tego rzekomo martwego lasu wyrosła żywotna dzicz. Zagrożone gatunki, takie jak ryś, wilk, łoś i żbik odzyskały ten obszar. Ta koncepcja przyjęła się i służy jako wzór dla wielu innych obszarów chronionych. Ile dzikich terenów potrzebuje ludzkość, aby przetrwać? Czego możemy się nauczyć od dzikiego lasu, aby zachować go dla przyszłych pokoleń w czasach zmian klimatycznych? W filmie usłyszymy wypowiedzi wielu obrońców dzikiej przyrody, między innymi Jane Goodall. 10:35 CUDA PODZIEMNEJ FRANCJI (UNDERGROUND WONDERS OF FRANCE / LES MERVEILLES DE LA FRANCE SOUTERRAINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jean - Christophe Chatton Film dokumentalny opowiadający o tajemnicach, które kryją podziemne jaskinie. Kilka metrów pod ziemią znajduje się inny świat: świat skał wyrzeźbionych przez czas i wodę głębin. Francja jest jednym z wiodących krajów świata w turystyce podziemnej. Kraina, w której urodził się Jules Verne i jego "Podróż do wnętrza Ziemi", posiada setki jaskiń i innych lejów krasowych, wszystkie otwarte dla publiczności. Cuda natury, których sława wykracza daleko poza granice kraju. Ten film, korzystając z nowoczesnych możliwości technicznych, pozwoli udać się w podziemną podróż. Zaczynamy ją w Padirac, w departamencie Lot. Jaskinia Lastournelle rzeczywiście jest blisko. Tu nie ma ekip przewodników, biletomatów, ani imponującego wejścia. Zwiedzimy też miasteczko położone w skałach - Roque Saint - Christophe jest trzecim na świecie największym miastem naskalnym - jaskinię Verna i kilka innych. Większość jaskiń zostanie zamknięta na zimę. W tym roku we Francji 4 miliony ludzi zachwycało się ukrytym pod ziemią pięknem. 11:35 GORĄCA LINIA - DO KOŃCA Reportaż, 13 min, Polska, 1983 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Olejnik Zdjęcia: Stanisław Brychcy Reportaż kryminalny o zdarzeniach we wsi Pieńkowo koło Sławna. Narracja bogata w inscenizowane sceny, fotografie ze śledztwa i relacje świadków pozwala nam poznać krok po kroku historię tragicznej nocy. Już sam początek reportażu wprowadza widza w mroczną atmosferę wydarzeń, których początkiem jest ucieczka dwóch mężczyzn kradzionym samochodem. Chęć uniknięcia kary za złamanie prawa uruchamia spiralę coraz gorszych decyzji prowadzących do coraz gorszych skutków. Przez kolejne etapy tej historii prowadzeni jesteśmy nie tylko z perspektywy przestępców, ale również służb starających się zatrzymać poszukiwanych. W zakrojonej na wielką skalę i zakończonej sukcesem akcji pościgowej brało udział około 1300 osób, 3 helikoptery i 13 pojazdów specjalnych. 12:05 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Reportaż, 23 min, Polska, 2020 Program "Tomek na granicach II Rzeczypospolitej" to reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 12:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 5 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Był jeszcze chłopcem, gdy nauczył się grać na gitarze. Za lekcje gry na perkusji zapłacił pieniędzmi, które mama dawała mu na obiady. Miał dwadzieścia lat, kiedy zaczął grać i śpiewać na weselach. Dziś Andrzej Wołkanowski jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych muzykantów weselnych Wileńszczyzny. Lubi podkreślać, że regularnie jest zapraszany na imprezy do Polski i zna ją dobrze, ale i tak za najlepsze miejsce do życia uważa swoją rodzinną wieś - podwileńskie Gudele. 13:10 UKRAIŃCY - ODC. 12. ŚWIĘTO UKRAINY Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Mijamy ich codziennie na ulicach polskich miast i miasteczek. Spotykamy ich parzących sobie kawę w biurach i obsługujących nas w osiedlowych sklepach. Widzimy, jak stresują się nadchodzącym egzaminem i kibicują swojej reprezentacji piłki nożnej. Ukraińcy. Remontują i sprzątają nasze domy. Studiują. Prowadzą własne firmy. Część z nich mieszka tu od dziesięcioleci. Wielu z nich przyjechało tu niedawno. Uciekając przed wojną, politycznym chaosem i kryzysem ekonomicznym. Stanowią dzisiaj nieodzowny element polskiego krajobrazu społecznego. Osiem rodzin, dla których drugim domem stała się Polska. Teraz mają dwie Ojczyzny, nie zapominają o swoich korzeniach, kultywują tradycje, latem każdego roku uczestniczą w święcie Ukrainy na krakowskim rynku. Ołech jest pastorem i uchodźcą politycznym. Pochodzi z Donbasu, w 2014 roku został uwięziony i torturowany, bo modlił się za Ukrainę. Andriej jest żołnierzem, który został ciężko ranny na Majdanie. Sasza jest bokserką, Mistrzynią Ukrainy i Europy, reprezentantką Polski w boksie. Roman jest aktorem, związał się z Polką i z Polską wiąże swoją przyszłość. Anna Petiurenko jest wykładowcą akademickim, przyjechała do Polski z rodziną, licząc na lepsze życie. Walentyna w Polsce znalazła pracę i zbudowała dom. Oksana uciekła od męża, jest krawcową i dzięki pracowitości udało się jej odnieść sukces. Sasza jest muzykiem, do Polski przyjechał z powodów rodzinnych, jest tynkarzem i układa sobie życie na nowo. 14:05 MAKAKI Z GÓRY HUANG SHAN (MONKEYING AROUND: THE MACAQUES OF THE MOUNTAIN HUANGSHAN) Film dokumentalny, 44 min, Chiny, 2019 Reżyseria: Yang Pen, Xudong Meng Film dokumentalny, w którym poznamy bliżej makaki żyjące w górach Huang Shan, w południowej części prowincji Anhui, we wschodnich Chinach. Pasmo górskie Huang Shan - inaczej Żółte Góry - gdzie warunki pogodowe i wahania temperatury zmieniają się dramatycznie wraz z porami roku. To siedziba jednych z najbardziej enigmatycznych naczelnych - makaków tybetańskich. Spotyka się je jedynie w środkowo - wschodnich Chinach, a ta góra należy do nich. Żyjąc w dużych grupach rodzinnych, z przestrzeganą ściśle hierarchią, makaki są mistrzami komunikacji. Trzeba mieć wsparcie rodziny, by przetrwać na bezlitosnych stokach. Niemniej - nie ma rodzin bez konfliktów. Gdy jest coraz mniej pożywienia i rośnie napięcie - klan odkłada spory na bok i działa wspólnie. Poznajmy rok z życia rodziny makaków tybetańskich. Będziemy obserwować z bardzo bliska przedstawicieli tego zagrożonego gatunku. Poznamy życie makaków tybetańskich w ciągu roku, od wiosny do zimy. Atutem filmu są zdjęcia najpiękniejszych gór w Chinach i krajobrazów, które zainspirowały powstanie całej szkoły malarskiej. 14:55 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 1 UCHATKA AUSTRALIJSKA I JEJ KRÓLESTWO (WILD TALES. EP. 1 THE SEA LION KING) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie kultowych, australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. Odcinek pierwszy poświęcony jest uchatce australijskiej. Ta opowieść pochodzi z południowo - zachodniego wybrzeża Australii. Poznamy życie uchatki australijskiej, jej dwa światy, narodziny na skalistym wybrzeżu i walkę o przetrwanie. Ten gatunek jest zagrożony między innymi przez żarłacze białe i ludzi. Przez pierwsze 18 miesięcy życia matka karmi i chroni swoje dziecko, to wyjątkowo długi czas. Większość fok zapewnia macierzyńską opiekę swojemu potomstwu tylko przez 12 miesięcy. Dodatkowy czas zostanie tu wykorzystany na naukę techniki żerowania i sposobów na znalezienie pożywienia. 15:55 KOSMICZNE KOLIZJE (SPACE SMASH) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2019 Reżyseria: Bertrand Loyer Problem śmieci w kosmosie stał się koszmarem dla astronautów. Ilość śmieci w kosmosie stale rośnie przez ostatnie 20 lat, ponieważ coraz więcej satelitów umieszczano na orbicie i testowano liczne pociski. W 2009 r. dwa działające satelity zderzyły się, wysyłając mnóstwo nowych śmieci kosmicznych na orbitę, które poruszają się z niesamowitą prędkością. Tego rodzaju działania tworzą błędne koło, ponieważ za każdym razem, gdy gruz zderza się, powstaje coraz więcej odpadów. Wszyscy zaangażowani w podbój kosmosu są teraz zmuszeni do ciągłego monitorowania chmur odpadów i przekierowywania swoich działających satelitów w nagłych przypadkach. Ale wiele satelitów zostało pozostawionych bez nadzoru i to one są potencjalnym zagrożeniem, które może spowodować kolizję. Obecnie wszelkie wysiłki mające na celu zminimalizowanie lub posprzątanie tego gruzu są niewystarczające i mogą mieć poważne konsekwencje dla naszych satelitów i innych działań na ziemi. Najwyższy czas posprzątać kosmiczny bałagan. Na całym świecie inżynierowie wymyślają coraz więcej rozwiązań do usuwania śmieci kosmicznych i testują swoje wynalazki: sieci magnetyczne w Japonii, rozpadające się lasery w Australii, satelity do zbierania śmieci w Szwajcarii, statki łowieckie w Europie i rakiety rozpylające gaz w USA. Gwiezdne wojny już się raczej nie wydarzą, ale wojna z odpadami została rozpoczęta. 17:00 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 1 PÓŁNOCNA TUNEZJA (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 1 TUNISIA (NORTH)) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus Maghreb egzotyczny i tajemniczy. Nieznany, a jednak znajomy. W północnej Afryce swoje ślady pozostawili Osmanie, Rzymianie, Fenicjanie. Tunezja, Maroko i Algieria. Trzy kraje w czasach przełomu między tradycją a nowoczesnością. Podróż po Maghrebie, przez zapierające dech w piersiach krajobrazy, prowadzi nas do jego mieszkańców, by poznać ich codzienne życie. Maghreb - Maroko, Algieria i Tunezja. Najmniejszy i najbardziej wysunięty na północ kraj północnej Afryki. Przede wszystkim spotykamy ludzi, którzy mimo wszelkich przeszkód politycznych, społecznych i ekonomicznych starają się kreować w swoim kraju pozytywną przyszłość. Na tym potężnym tle widzimy zupełnie nieoczekiwany obraz regionu - z fascynującymi krajobrazami, tętniącymi życiem miastami i zmieniającym się społeczeństwem. Odcinek pierwszy opowiada o Tunezji północnej. Tunezja leży w północnej części Afryki, nad Morzem Śródziemnym. Kraj ten uchodzi za miejsce pełne kontrastów - wszystko to za sprawą mieszających się ze sobą kultur: europejskiej oraz afrykańskiej. Najważniejsze miasta to: Monastir, Hammamet, Sousse (Susa). Atrakcje turystyczne: Amfiteatr Rzymski w Al - Dżamm, Monastir Medina (Stare Miasto), Kerkouane (Karkawan). Tunezja to nie tylko, jak wielu mogłoby się wydawać, piaszczyste plaże, ale też wielowiekowa historia. W państwie tym można odnaleźć sporo pozostałości po cesarstwie rzymskim. Kuchnia tunezyjska, jak w większości krajów arabskich, słynie z ostrych potraw. Mieszkańcy Tunezji uważają, że kolor czerwony pobudza apetyt, stąd też zamiłowanie do pikantnych dań. 18:05 ŚNIĄC O MURAKAMIM (DREAMING MURAKAMI) Film dokumentalny, 56 min, Dania, 2017 Reżyseria: Nitesh Anjaan Haruki Murakami to dziś jeden z najpopularniejszych pisarzy na świecie, którego powieści przetłumaczono na kilkanaście języków i sprzedano w milionach egzemplarzy. W wieku 30 lat wydał debiutancką książkę "Słuchaj pieśni wiatru" (Hear the Wind Sing, 1979), którą wysłał na konkurs literacki, zajmując pierwsze miejsce i zdobywając nagrodę Gunz. Kiedy Mette Holm zaczyna tłumaczyć tę powieść na język duński, dwumetrowa żaba pojawia się na stacji metra w Tokio. Podąża za nią zdecydowana zaangażować tłumaczkę w walkę z gigantycznym robactwem, które powoli budzi się z głębokiego snu, gotowe zniszczyć świat. Gdy ponad 20 lat temu Holm po raz pierwszy trafiła na prozę Marukamiego, nie miała wówczas pojęcia, w jaki sposób literacki świat japońskiego autora wpłynie na jej własne życie. Od tego czasu Holm spędziła tysiące godzin, tłumacząc duńskim czytelnikom jego zagadkowe opowieści - historie, które nieustannie otwierają wyobraźnię i rzucają wyzwanie milionom odbiorców. Film opowiada o trudnej pracy Holm, która stara się znaleźć idealne tłumaczenie literatury Murakamiego, zdolne przekazać to, co jego bohaterowie próbują nam powiedzieć. Granica między rzeczywistością a wyobraźnią jest w tym filmie mocno zaburzona. Tłumaczka doskonale czuje się w świecie fantazji pisarza, w którym zwierzęta mówią i istnieją w wielu wymiarach. Obserwujemy Holm w trakcie jej pracy nad tłumaczeniem debiutanckiej powieści Murakamiego, podróży do Japonii, rozmów z innymi tłumaczami na temat trudnych do przełożenia słów. Poznajemy również ducha opowieści, który kiedyś, podczas meczu bejsbolowego, nawiedził Murakamiego i nigdy go już nie opuścił. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOKIO. JAK FENIKS Z POPIOŁÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - JAN SOSIŃSKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Jan Sosiński. 20:45 DROGA MIĘDZY NUTAMI. ZYGMUNT KRAUZE Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Bohaterem filmu jest Zygmunt Krauze - polski kompozytor, pianista i pedagog. Studiował w Państwowej Szkole Muzycznej w Warszawie. Kontynuował studia w Paryżu jako stypendysta rządu francuskiego po kierunkiem Nadii Boulanger (1966 - 1967). Znany jest przede wszystkim jako twórca muzyki unistycznej, której zasady opierają się na teorii zaczerpniętej z malarstwa Władysława Strzemińskiego. Jest autorem pięciu oper, szeregu koncertów instrumentalnych oraz utworów symfonicznych i kameralnych. Współpracował również z architektami, tworząc muzykę przestrzenną, między innymi w Polsce, Austrii oraz Francji. W 1966 roku otrzymał pierwszą nagrodę na Międzynarodowym Konkursie dla wykonawców muzyki współczesnej Gaudeamus w Holandii. Od tej pory koncertuje jako pianista na całym świecie, wykonując przede wszystkim repertuar współczesny. W 1967 roku założył zespół Warsztat Muzyczny, w którym grał na fortepianie i którym kierował przez 25 lat. Zespół wykonywał utwory zamawiane u kompozytorów z całego świata. 22:05 UŚMIECH NA USTACH A W OCZACH ŁZY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Jan Sosiński Zdjęcia: Jacek Siwecki, Jan Sośnicki Miejscowi mówią, że to koniec świata. Nie ma tu szkoły, kościół i cmentarz daleko. Kiedyś był sklep, klub, poczta, teraz nie ma już niczego, wszystko popadło w ruinę. Można kupić wodę i makaron, ale nie gorzałkę. I dobrze, bo nie ma pracy, i gdyby była gorzałka, wszyscy by poumierali. Pusto, cicho i spokojnie. Młodzi stąd wyjeżdżają, nikt tutaj nie przyjeżdża... prawie nikt. Oni przyjechali. Najpierw była nazwa. Ładnie brzmi fonetycznie: "Per - ka - ła - ba" - muzycy tłumaczą, skąd wzięli pomysł nazwy dla swojej grupy. Zespół powstał daleko stąd, w Iwanofrankowsku. Siedmioosobowy band, grający niezwykle energetyczny huculski punk folk, w niezwykły sposób łączy różne gatunki muzyczne. Teraz artyści postanowili na własne oczy przekonać się, jak wygląda miejscowość Perkałaba. Okolica jest niezwykle urokliwa. Nieopodal, w dolinie, szumi dopływ Prutu, rzeka Czeremosz. Przejście przez przerzucone nad nią dziurawe kładki i przerdzewiałe mosty jest niezwykle emocjonujące. Wysoko nad rzeką góruje masyw ukraińskich Karpat, gdzieniegdzie bogato zalesione wzniesienia częściowo skrywa mgła. Do Perkałaby prowadzą asfaltowe drogi, na których więcej jest łat niż oryginalnej nawierzchni, i błotniste, pełne głębokich kałuż dróżki. W miejscowości mieszka kilkanaście rodzin, kilkadziesiąt osób. Drewniane zabudowania są bliskie zawalenia, z podłóg odchodzi linoleum. Na płotach szeregiem suszą się skarpety, w jednym z budynków ze ściany patrzy stylizowana na żołnierza światłości premier Julia Tymoszenko. O dawnej świetności Perkałaby przypomina gmach dużego szpitala psychiatrycznego. W latach 80. wśród jego pensjonariuszy można było spotkać przeciwników dawnego reżimu i niepokornych artystów. Dziś pozostała tam zaledwie garstka pacjentów, którzy nauczyli się żyć na tym odludziu. Miejscowi z życzliwością podchodzą do przybyszy. Artyści odwdzięczają się, jak umieją - grając. Ich muzyka jest czasem smutna i nostalgiczna, czasem radosna i skoczna, teksty balansują na granicy absurdu. W swoim filmie dokumentalista Jan Sosiński towarzyszy muzykom w ich podróży, śledzi spotkania z mieszkańcami Perkałaby, przysłuchuje się wspólnym rozmowom i przygląda zabawom. 23:15 CZARNE TULIPANY Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1997 Reżyseria: Maciej Wiśniowski, Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Januszewicz Archangielsk świętuje Dzień Zwycięstwa. Kombatanci wojny ojczyźnianej tańczą i śpiewają na ulicach. Ich wnukowie, którzy mówią o sobie "Afgańcy", nie podzielają tej radości. Kazano im bronić południowych rubieży ZSRR, więc jechali. Wielu na ochotnika. Mogli odbyć służbę wojskową w kraju, chcieli się jednak sprawdzić w ogniu prawdziwej walki. Kiedy wracali z tej okrutnej wojny, wszystkie dziewczyny marzyły, by za któregoś z nich wyjść za mąż. Kombatanci z Afganistanu jawili im się jak supermani. Jeśli dopięły swego, wkrótce przekonywały się, jak trudny wybrały los. Bo co prawda nie wszyscy powrócili do domu okaleczeni fizycznie, lecz psychicznie - wszyscy. Niełatwo z nimi żyć. Straszne wspomnienia i przekonanie, że to nie o obronę ojczyzny chodziło, wloką się za nimi od lat. Odwiedzają cmentarz, na którym wznieśli poległym kolegom pomnik, a gdzie teraz przybywają mogiły zabitych w Czeczenii. Spotykają się przy butelce, wspominają nie kryjąc łez i śpiewają piosenki o walce w Afganistanie. Także tę o "czarnych tulipanach", czyli o samolotach wiozących do kraju ciała zabitych żołnierzy. 00:10 NA WSCHÓD OD ADENU Reportaż, 29 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jerzy Ringer Zdjęcia: Jerzy Augustyński, Wojciech Tarnowski Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - te filmy to odkrywanie świata poprzez nadmorskie rejony świata. Będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o życiu naszej planety oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. W tym odcinku Wyspy Magdaleny - niewielki archipelag w kanadyjskiej Zatoce Świętego Wawrzyńca. Większość mieszkańców ceni je względu na piękne plaże i niezwykłe widoki. Na dnie morskim wokół Wysp Magdaleny spoczywa mnóstwo wraków. Nikt nie zna ich dokładnej liczby. To olbrzymie cmentarzysko. Mario urodził się na Wyspach Magdaleny. Morza i oceany to jego żywioł. Mario nurkuje od wczesnej młodości. Gdy był nastolatkiem, poświęcał tej pasji każdą wolną chwilę. Później uczynił z niej swój zawód i zdobył międzynarodowe uznanie. Zobaczymy go w akcji. 00:45 NOTACJE - BRUNON HOŁYST. JAK WCZEŚNIE POZNAŁEM TAJEMNICE ZBRODNI KATYŃSKIEJ Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2020 Brunon Hołyst (rocznik 1930), ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. Był pierwszym, który w Polsce obronił doktorat z zakresu kryminalistyki. W 1974 r. otrzymał tytuł profesora nauk prawnych. Wykładał na uczelniach w Japonii, Chinach, Stanach Zjednoczonych, Indiach, Kanadzie, Finlandii, Niemczech, Włoszech, Szwajcarii, Wenezueli, Czechosłowacji, ZSRR, Bułgarii, na Węgrzech i Kubie. W Polsce pracował w Instytucie Kryminalistyki. Stworzył i był dyrektorem Instytutu Przestępczości. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 01:00 A POTEM NAZWALI GO BANDYTĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz, Andrzej Leszek Moczulski Józef Kuraś - "Ogień" - pochodzący z góralskiego silnego rodu - urodził się (1915) i mieszkał w Waksmundzie. W ciągu zaledwie czterech lat (1943 - 1947) stał się najpierw najjaśniejszą, a potem najbardziej posępną legendą Tatr. Od nienawiści do hitlerowców, którzy zamordowali jego rodzinę, poprzez członkostwo w AK, "romans" z ludowcami i "karierę" w UB doszedł do postawy skrajnie opozycyjnej wobec władzy komunistycznej i do końca swojego krótkiego zresztą życia (w 1947 roku miał zaledwie 32 lata) walczył wraz ze swoim wiernym oddziałem przeciwko władzy ludowej. Zdradzony przez krajan, otoczony przez wrogów, próbował popełnić samobójstwo. Przewieziony ranny do szpitala, (prawdopodobnie) zażył tam truciznę. Był ofiarą, oprawcą, swoistym fenomenem. Praktycznie "ocenzurowany" od chwili śmierci aż do dziś. Dziś słowo "Ogień" wciąż budzi skrajne emocje. Na jego dźwięk AK - owcy odwracają głowy ze wzgardą, UB - owcy spluwają, sąsiedzi i krewni uparcie milczą, a dawni podkomendni opowiadają mit kończący się rytualnie którąś z pieśni o "Ogniu". Józef Kuraś nie miał pogrzebu. Jego ciała nie wydano rodzinie. Wieść niesie, że przeznaczono je studentom medycyny "dla nauki", którzy jednak odmówili prowadzenia badań na jego zwłokach. "Ognia" nie ma także i Podhale. O to przecież chodziło. Czasem tylko starzy górale śpiewają tragiczne epitafium. Ten konflikt ocen ciągnie się już całe dziesięciolecia. Wciąż trwają medytacje nad tęskniącym, ale zagubionym człowiekiem, który pozostawił niegdyś swoim zwichrzonym życiem tyle nierozstrzygniętych pytań. Pytań kłopotliwych do dziś. Być może dopiero śmierć tych skłóconych ze sobą ludzi jednego pokolenia uspokoi wreszcie Podhale, które w tym filmie jest metaforą całej Polski. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 199 ZBRODNIA WRZEŚNIOWA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Kolejna sowiecka zbrodnia. W siedemnastym dniu wojny polsko - niemieckiej, ze wschodu uderzyli Sowieci. Na rubieżach Rzeczypospolitej skrzyżowały się wtedy dwa wielkie szlaki odwrotu polskich oddziałów. Jedne, jak Korpus Ochrony Pogranicza, ruszyły, by wesprzeć walczącą Warszawę. Inne, forsownymi marszami zmierzały na przedmoście rumuńskie, skąd miało wyjść polskie kontruderzenie, rozstrzygające losy zmagań. Rozpoczęło się też polowanie na rozproszone grupki polskich żołnierzy. Myśliwymi byli miejscowi chłopi, urządzający zasadzki po drogach. W zbrodniczym dziele miejscowi konkurowali z Armią Czerwoną, a liczbowego rezultatu tej rywalizacji nie poznamy zapewne nigdy. Niemiej mimo upływu lat ciągle ujawniane są nieznane fakty. Dziś też zamierzamy tak uczynić, a opowieść zaczynamy w Bieszczadach, a dokładnie w Krościenku, na granicy z Ukrainą. 02:35 MILCZĄCE POKOLENIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Film dokumentalny o powojennych losach żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego. Udajemy się w podróż wraz z wnukiem Danuty Szyksznian - Ossowskiej, łączniczki Okręgu Wileńskiego AK do miejsc, w których była więziona i torturowana. O swoich przeżyciach nie mogła opowiadać aż do upadku komunizmu. Film o przywracaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych. 03:30 MORZE HALLERA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film przywołuje historię Zaślubin Polski z morzem. Ten patriotyczny akt dokonał się 10 lutego 1920 roku w Pucku. W filmie zostanie przedstawiona sylwetka generała Józefa Hallera, wzbogacona historią jego armii.