TVP Dokument Czwartek, 01.12.2022 06:00 DZIKA POLSKA - CIEPŁA DŁOŃ PTASIARZA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Śledzenie wędrownych ptaków, zakładanie im obrączek, zapisywanie danych o małych wędrowcach trafiających do sieci ornitologów badaczy to jak dotąd zdecydowanie męskie zajęcie. Tym razem jednak poświęciła się im kobieta. Kieruje obozem badaczy, działających w ramach Akcji Bałtyckiej, który swe namioty i sieci rozłożył na Mierzei Wiślanej. Wędrują tędy niczym lądowym lesistym korytarzem - setki drozdów, rudzików, mysikrólików. Tutaj zostawiają informacje o sobie w zapiskach obserwatorów i przez chwilę grzeją się w ciepłych dłoniach ornitolożki. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 13 PIĘKNO WYKUTE W STALI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak trudne było wykuwanie dawnych przedmiotów w stali? Radosław Kotarski wciela się w rolę kowala (miecznika), który używa tradycyjnych metod rzemieślniczych, aby stworzyć własny miecz. Poznaje również trud pracy dawnych rzemieślników i sprawdza, co z ich fachu pozostało do dzisiaj. Poza tym wyjaśnia, jakie słowa i stwierdzenia zawdzięczamy kowalom. Czy uda mu się wykuć miecz? Odpowiedź na to pytanie w najnowszych "Podróżach z historią". 11:20 NADOLE Reportaż, 18 min, Polska, 1978 Scenariusz: Zbigniew Bożyczko Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Zawiła historia pomorskiej miejscowości Nadole nad Jeziorem Żarnowieckim, przez którego środek przebiegała w 1919 roku granica między Polską a Rzeszą. Linia graniczna sytuowała Nadole po stronie niemieckiej. Po zdecydowanym proteście mieszkańców, Międzynarodowa Komisja Demarkacyjna przyznała Nadole Polsce. Jednak przez cały okres międzywojenny Nadole nie miało z Polską żadnego połączenia lądowego. Granica biegła przez środek jeziora. Wieś była odcięta od lądu, otoczona niemieckimi terenami. Jedyna droga była przez jezioro. Największy rozwój miejscowości nastąpił na początku lat 70. XX wieku, ze względu na budowę Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. 11:55 RYSZARD SZURKOWSKI - WYŚCIG PRZEZ ŻYCIE Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Rytel Zdjęcia: Ładysław Lipkowski, Marian Kostra Muzyka: Joanna Fidos Dla każdej telewizji trudnym momentem jest sytuacja, kiedy odchodzi jakaś wybitna postać ze świata sportu i nagle okazuje się, że nie ma żadnego materiału, który sumowałby jej/jego osiągnięcia. Okazuje się też, że już nie uda się porozmawiać z bohaterem dawnych czasów. Może warto rozpocząć produkcję filmów biograficznych, opisujących wielkich sportowców z naszej przeszłości. One są cenne nie tylko w momencie śmierci bohatera, ale też są atrakcyjnym uzupełnieniem bieżącej oferty programowej. Pierwszym przykładem jest Ryszard Szurkowski. Jego sportowe osiągnięcia wystarczą, żeby zrobić film z wykorzystaniem materiałów archiwalnych i wspomnień samego kolarza. 12:50 OSKARŻONY: CZŁOWIEK (HUMANITY ON TRIAL) Film dokumentalny, 52 min, Dania, 2019 Reżyseria: Jonas Bruun Film dokumentalny przedstawiający dramatyczną historię Salama - młodego ochotnika z Danii, który postanowił ratować uchodźców topiących się w morzu. Pewnej nocy, podczas próby odnalezienia zaginionej na morzu rodziny, zostaje aresztowany i oskarżony o przemyt ludzi. Wyrok skazujący oznaczałby, że spędzi on resztę życia za kratami. W Grecji, gdzie narodziły się wartości demokratyczne, sprawa ta ma określić przyszłość ludzkości i odpowiedzieć na pytanie: czy ratowanie życia jest przestępstwem? Film był realizowany przez kilka lat, co pozwoliło śledzić sprawę Salama od początku aż do przełomowego procesu. Pozwoliło też obserwować, co dzieje się z europejskimi wartościami i systemami prawnymi pod presją kryzysu uchodźczego. Nagrody na festiwalach: CPH: DOX, Nordisk Panorama (Laureat nagrody publiczności), HumanDocs, MiddleEastNow. 13:55 OPOWIEŚĆ O KOTACH - ODC. 2 SŁODKIE KOTKI (THE STORY OF CATS EP2 CUTE RESPONSE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Anwar Mamon Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o kotach. Uważa się, że koty domowe, trzy razy przewyższają liczbę psów, są najpopularniejszymi zwierzętami domowymi na świecie. W przeciwieństwie do psów, nasi koci przyjaciele nie są w pełni udomowieni, mieszkają z nami przez stosunkowo krótki czas i nadal mają wiele reakcji, odruchów i cech swoich dzikich kuzynów. Od tygrysa po pręgowanego kota, ta oszałamiająca trzyczęściowa seria opowiada historię kotów. Obecnie istnieje 37 różnych gatunków kotów, które występują w niesamowitej różnorodności kolorów, kształtów i rozmiarów. Prześledzimy epicką, podróż kotów od dżungli Azji Południowo - Wschodniej po afrykańską sawannę i ostatecznie do naszych domów. Nakręcony we wspaniałym stylu, przy użyciu najnowszej technologii, poznamy, jak powstały koty i co czyni je tak wyjątkową i odnoszącą sukcesy rodziną drapieżników. Odc. 2 - "Słodkie kotki". Koty mają złożoną naturę. Są powściągliwe, ale uczuciowe. Pogodne, ale agresywne. Oswojone, ale ponoć niedające się wyszkolić. Jest tak dlatego, że, choć żyją obok nas od tysięcy lat, pod wieloma względami nadal są dzikimi zwierzętami. A mimo to je uwielbiamy. Kotów domowych jest na świecie trzy razy więcej niż psów. I są najpopularniejszymi zwierzętami domowymi. By zrozumieć, jak do tego doszło, musimy zacząć od początku - od dwojga małych kociąt. Mają zaledwie jeden dzień i są całkowicie zależne od matki. Przez pierwszy tydzień ich świat jest ciemny i praktycznie bezgłośny. Mają zamknięte oczy i są niemal głuche. Do przetrwania potrzebny jest im tylko jeden zmysł węch. Czują zapach matczynego mleka i znajdują sutek, z którego będą je ssać. Następne tygodnie życia tych kociąt zdecydują o ich przyszłości. 14:55 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 4 PAŁANKI I ICH KREWNIACY (WILD TALES. EP. 4 POSSUM POWER) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. W tym odcinku poznamy pałanki i ich krewniaków. Dopiero po zachodzie słońca nad australijskim buszem las naprawdę ożywa. Nocą najbardziej zróżnicowani i dynamiczni przedstawiciele fauny tego kraju zaczynają być aktywni. Oposy i pałanki należą do dużej rodziny i prowadzą fascynujące życie towarzyskie, mają strategie polowań i żerowania oraz walk z drapieżnikami. Żyją od najgłębszych lasów deszczowych po przedmieścia Sydney. Wszędzie znajdziemy oszałamiającą różnorodność tych futrzastych mieszkańców, którzy są bez wątpienia najbardziej charyzmatyczną rodziną w Australii. 15:55 LUDZKOŚĆ Z PRZYPADKU: GEN, KTÓRY STWORZYŁ MÓZG CZŁOWIEKA (HUMAN BY CHANCE? THE GENE THAT MADE OUR BRAIN GROW / ZUFALL MENSCH? - DER KLEINE SCHRITT ZUM GROEN GEHIRN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Kerstin Holl Film dokumentalny, który przedstawia i ilustruje aktualne wyniki badań odkrywających sekrety umiejętności i talentów ludzi. W porównaniu z najbliższymi krewniakami genetycznymi, wypadamy dość blado przynajmniej pod względem fizycznym: jesteśmy słabsi, biegamy wolniej i wspinamy się znacznie gorzej. Mamy jednak architekturę, religię, naukę, języki, literaturę, sztukę, kulturę i wyobraźnię. Osiągnięcia te zawdzięczamy większemu mózgowi. Od czasów Karola Darwina sądziliśmy, że nasz rozwój przebiegał stale i liniowo. Nowe odkrycia z Drezna wskazują jednak na całkiem inną konkluzję: ewolucja ludzkiego mózgu nie była powolnym i stopniowym procesem, a raczej wynikiem zbiegu okoliczności wywołanego nagłą zmianą w pewnym genie. Jak doszło do dominacji ludzkości na Ziemi. Jeśli porównamy człowieka z najbliższymi genetycznie żyjącymi krewnymi - szympansami, to okaże się, że mamy niewiele zalet fizycznych. Osiągnięcia są zasługą naszego mózgu, który jest duży i zawiera miliardy neuronów. To właśnie jego szybki rozwój, zapoczątkowany około 2 miliony lat temu, pozwolił nam stać się dominującym gatunkiem na świecie. Co spowodowało tak szybki wzrost kory mózgowej? Naukowcy na całym świecie próbowali odpowiedzieć na to pytanie od wielu lat, ale teraz wydaje się, że w końcu im sie to udało. 17:00 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 4 WYBRZEŻE ALGIERII (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 4 ALGERIA (WESTERN MEDITERRANEAN COAST)) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus W odcinku czwartym wybierzemy się na wybrzeże Algierii, która leży w basenie Morza Śródziemnego. Algieria to największy kraj Afryki, w ponad 80% pokrywa ją pustynia. Większość spośród 43 milionów ludności zamieszkuje rejon wybrzeża Morza Śródziemnego. Pustynia sięga czasem nawet do morza. Na liczącym 1200 kilometrów długości wybrzeżu spotykamy samotne zatoki, bajeczne plaże i widowiskowe skaliste krajobrazy. Jego charakter kształtują wzniesienia gór Atlas. Morze zapewnia łagodny klimat i pożywienie dla zwierząt i ludzi. Regularnie przepływają tędy ogromne ławice sardynek, najczęściej w pobliżu brzegu, dlatego łatwo je łowić. Nic dziwnego, że te małe rybki należą do kulinarnych specjalności kraju. Targ rybny w Algierze otwiera się o czwartej rano. Tu trafia świeży połów. Park Narodowy Al - Kala w północno - wschodniej Algierii to olbrzymi obszar mokradeł z sześcioma jeziorami słodkowodnymi, obecnie rezerwat biosfery UNESCO, unikalny ekosystem w obszarze Morza Śródziemnego. 18:05 ZA MŁODZI NA ŚMIERĆ - ODC. 5 - SHARON TATE (ODC. 5 - SHARON TATE) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2012 Reżyseria: Matthias Schmidt W dobie masowego przekazu śmierć gwiazdy jest zawsze wydarzeniem publicznym, które będzie wykorzystywane w mediach. Cykl "Za młodzi na śmierć" prezentuje gwiazdy z czasów ich popularności. Mieli sukces i wczesną sławę, a często ulegali rozpaczy i spotykały ich tragedie. Dowiemy się, jaka jest różnica między życiem rzeczywistym a publicznym. W tym odcinku - Sharon Tate. Modelka i aktorka uważana za symbol lat 60. , żona światowej sławy reżysera Romana Polańskiego, robiła olśniewającą karierę, gdy stało się coś przerażającego... Latem 1969 r. znaleziono ją zamordowaną we własnym domu. Wszyscy goście, którzy odwiedzili ją tego wieczoru, również zostali zabici. Brutalność, z jaką popełniono zbrodnię, wywołała szok w społeczeństwie amerykańskim - Sharon była w dziewiątym miesiącu ciąży. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAPSZTAD - AFRYKAŃSKA PIĘKNOŚĆ. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 WIELKIE RODZINY - ODC. 1 Serial dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Seria dokumentalna ukazująca codzienne życie niezwykłych ludzi - rodzin wielodzietnych. W odcinku pierwszym poznajemy bohaterów serii, czyli rodziny Twarowskich, Lewockich i Da Cruz. Staś, Asia, Marysia, Antek, Zosia, Basia, Gabrysia, Tymek, Stefan, Bernadetta oraz Andrzej to 11 - osobowa rodzina Twarowskich. A przed nimi przygotowania do corocznych wakacyjnych manewrów rodzinnych. Od 9 lat całą zgrają wyjeżdżają nad polskie morze, do Dębek. Żeby to zrobić muszą się podzielić na dwie grupy. 7 członków rodziny, z mamą na czele, jedzie samochodem vanem, a druga 4 - osobowa grupa dowodzona przez tatę - pociągiem. Zaczynamy zatem od przygotowań do wyjazdu, czas spakować 11 walizek, 22 pary butów i całą masę innych rzeczy. W centrum Lublina mieszka Andrzej Lewocki, jeden z najlepszych polskich gitarzystów flamenco, tata 9 pociech. Wieczorem cała rodzina zasiada przed komputerem, żeby kupić buty dla dzieci. Wokół mamy Moniki i taty Andrzeja gromadzi się piątka zainteresowanych dzieciaków. Zaczynają się małe kłótnie o kolor, rodzaj sznurówek i innych ważnych dla młodych ludzi spraw. Ale tak naprawdę największym problem są jednak finanse i rodzice w pierwszej kolejności proponują dzieciom buty z obniżek. Janu da Cruz, tata czwórki dzieci, to wychowany w Portugalii Gwinejczyk, mąż Weroniki. Od rozpoczęcia pandemii Janu przestał praktycznie walczyć na ringu. Odwołano wszelkie gale sportowe i sam musiał dbać o swoją formę i przygotowanie do walki. Niedawno dostał jednak pierwszą od niemal roku propozycję walki MMA. Właśnie rozpoczął intensywne przygotowania, ma tylko 6 dni, żeby wrócić do pełni formy. Ale niebawem rodzinę czeka coś ważniejszego niż walka taty. Weronika jest w ciąży. Spodziewa się piątego dziecka. 21:00 MIKOŁAJCZYK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Film dokumentalny przedstawiający losy tytułowego bohatera Stanisława Mikołajczyka. Za pomocą zdjęć z kolekcji prywatnej jak i archiwaliów opowie o życiu prywatnym bohatera, początkach kariery aż do momentu wybrania go w 1943 r. na stanowisko premiera Rządu Emigracyjnego. Od tego momentu pokaże dramat Mikołajczyka, który choć oddany krajowi i sprawie Polski jest tak naprawdę jedynie pionkiem w grze aliantów. Dokument będzie wzbogacony fabularnymi elementami wywiadów z postacią odgrywającą Stanisława Mikołajczyka, jego najbliższą współpracownicą Marią Ulewicz oraz innymi świadkami tzw. ucieczki. Będziemy posiłkowali się wypowiedziami najważniejszych historyków profesora Andrzeja Paczkowskiego mówiącego o złej sławie Mikołajczyka nazywanego "jałtańskim zdrajcą" i "sługusem anglosaskiego imperializmu" i o tym jakim zmianom uległy poglądy na temat Mikołajczyka po publikacji biograficznej w 1987r. Jana Borkowskiego. Obecna pozycja Andrzeja Paczkowskiego również wpisuje się w nurt, który ma na celu zrehabilitowanie oceny Mikołajczyka. Profesor Jerzego Eislera, opowie o sytuacji w jakiej znalazł się Mikołajczyk po wojnie: Usiadł do stołu z szulerami, wiedząc, że gra z szulerami, z oszustami i w pewnym momencie zaczął wygrywać. Gdyby przegrał, sprawy by nie było, ale zaczął wygrywać. Jego partnerzy szulerzy zorientowali się, że bez niedemokratycznych, pozaprawnych, pozaparlamentarnych sposobów nie są w stanie zdobyć i utrzymać władzy. Natomiast zdaniem profesora Pawła Wieczorkiewicza Mikołajczyk nie był wystarczająco twardy na tamte czasy i szukał rozwiązań polubownych. Czy było to błędem i co oznacza twardość polityka tamtych czasów? Pójście do więzienia, męczeństwo czy śmierć? Jaki sens miałoby takie rozwiązanie w sprawie Mikołajczyka i co wniosłoby do polityki? O to zapytamy współczesnych wybitnych politologów. 22:05 A CO JEŚLI NIC? Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2020 Reżyseria: Monika Krupa Bohaterem filmu jest polski archeolog, profesor Andrzej Niwiński, który od ponad 30 lat szuka grobowca faraona Amenhotepa I w Egipcie. Pomimo zwątpienia ze strony współpracowników nie przestaje dążyć do wyznaczonego celu. Przed nim ostatnia misja i ostatnie miejsce, gdzie może znajdować się grobowiec. Czy uda mu się w końcu odnaleźć zaginionego faraona? 23:05 SERCE Z WĘGLA - ODC. 10 Serial dokumentalny, 25 min, 16 odc. , TVP 2001 Scenariusz i reżyseria: Irena i Jerzy Morawscy Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Muzyka: Józef Skrzek Opracowanie muzyczne: Iwona Szołwińska - Klimek Śpiew: Jan Skrzek Andrzej Bies wybiera się do kolegi z kursu rzeźnickiego, który słynął tam z tęgiej głowy do interesów. Zabiera ze sobą Staszka. Bies słyszał, że kolega założył własną firmę, z powodzeniem działa w dziedzinie handlu, zbudował dom i żyje na przyzwoitym poziomie, ma więc nadzieję, że pomoże mu w jakiś sposób. Niestety, o pomocy nie ma mowy. Wprawdzie gospodarz ucieszył się z wizyty, lecz raczy gości opowieścią o kłopotach w znalezieniu pracy, udokumentowaną wypisaną w czarnym notesie listą czterdziestu firm, w których odmówiono mu zatrudnienia. Te odmowy, wynikające w dużym stopniu z niechęci pracodawców do przyjmowania byłych górników, którzy wzięli odprawy, zmusiły go do działania na własną rękę. Zaryzykował. Stwierdza, że propozycja wspólnej sprzedaży pluszowych zabawek nie jest pozbawiona sensu, ale możliwa będzie dopiero za kilka miesięcy. Tymczasem w życiu Janusza Pochopienia zaszła nieoczekiwana zmiana. Znalazł stałą pracę w prywatnej firmie budowlanej. W tej sytuacji jego żona zmienia zdanie. Postanawia, że zostaną razem i spróbują odbudować rodzinę. Janusz jednak zaczyna bardzo niefortunnie. Znowu pije i naraża się szefowi, który może od razu go wyrzucić, lecz wykazuje dobrą wolę. Wzywa Janusza na męską rozmowę. Nieoczekiwanie przyłącza się do nich Helena i wstawia się za mężem. Ostatecznie Pochopień dostaje jeszcze jedną szansę. Wykorzystuje ją. Przez kilka następnych tygodni rzetelnie wypełnia swoje obowiązki jako mąż, ojciec i pracownik, co dobrze rokuje na przyszłość. Kontakt z szefem firmy budowlanej ma jeszcze jeden pozytywny aspekt. Realizatorzy filmu umawiają z nim Andrzeja Biesa, by nieco mu pomóc w znalezieniu pracy. Na razie zajęcia dla niego nie ma, ale za jakiś czas... Ola Kocima wykorzystuje pobyt w Warszawie i piękny makijaż, który jej tam zrobiono. Stawia wszystko na jedną kartę. Idzie do agencji detektywistycznej poszukującej w całym kraju chętnych do pracy przy ściąganiu długów. Pamiętając, jak udało jej się odzyskać własne pieniądze, postanawia spróbować i poddaje się wstępnym badaniom. Co prawda, badanie na poligrafie pozostawia pewne wątpliwości, ale udaje się je wyjaśnić i Ola trafia na listę kandydatów do wykonania pierwszego, próbnego zadania. Jego termin jeszcze nie jest ustalony. Szansa na pracę w Niemczech skłania Adama Łoskota do odwiedzin u ojca. Ten z niechęcią wysłuchuje prośby syną o pomoc w uzyskaniu podwójnego obywatelstwa. Od czasu, kiedy ojciec opuścił rodzinę, we wszystkich narosło wiele wzajemnych uraz i pretensji. Sprawa okazuje się jednak chybiona, bo praca dla Adama ostatecznie nie wypaliła. 23:45 NIE MUSISZ, NIE BUDUJ Reportaż, 20 min, Polska, 1988 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska - Jasak, Miachał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Autorzy reportażu odwiedzając z kamerą wiele urzędów łódzkich, usiłują uzyskać wiedzę na temat możliwości przydziału działki budowlanej i rozpoczęcia budowy własnego domu oraz przydziału materiałów budowlanych. 00:35 O ŚWICIE I PRZED ZMIERZCHEM Film dokumentalny, 56 min, Polska 1999 Scenariusz, realizacja, zdjęcia fotograficzne: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Zbigniew Wichłacz Opracowanie muzyczne: Spas Hristow Pasażerowie pociągu. Często nawiązują rozmowy, lecz równie często jadą obok siebie w tym samym kierunku milcząc, nic o sobie nie wiedząc. Kazimierz Karabasz rzeczywistemu pociągowi nadaje rangę symbolu, a z jego pasażerów wybiera dwóch, emeryta i maturzystę. Umieszcza ich następnie najpierw w grupach rówieśników, potem przygląda się im jeszcze bliżej - w mniejszych gronach przyjaciół. Dokonuje w ten sposób próby poznania, choćby fragmentarycznego, dwóch pokoleń, i to w momencie szczególnym, po kilku latach transformacji ustrojowej. A to, co się w ciągu tych lat dokonało, zmieniło nie tylko rzeczywistość, warunki bytu i mentalność. Zmusiło także do przewartościowań, ocen, innego spojrzenia na to, co było. Generacja emerytów przybita jest ciężarem materialnych trosk, czuje się zepchnięta na drugi plan, bez szans na dodatkową pracę. Wielu jest zmęczonych i znudzonych życiem. Z łatwością wskazują, co było lepsze w przeszłości. Niepokoi ich rozluźnienie obyczajów i powszechna pogoń za pieniądzem, choć doceniają to, że teraz lżej się oddycha. Generacja maturzystów natomiast robi wrażenie zagubionej, niepewnej, wylęknionej tym, co ją wkrótce czeka - koniecznością wyboru drogi na przyszłość. Obie te generacje tak naprawdę niewiele o sobie wiedzą. Wiedza ta zaś wynika bardziej z naskórkowych obserwacji i obiegowych opinii niż z rzeczywiście uważnego przyjrzenia się sobie nawzajem. Ich opinie o sprawach społecznych, rodzinie, obyczajach, ludzkich dążeniach, przy wszystkich wynikających z wieku różnicach, są jednak również zbieżne, zwłaszcza w ocenie teraźniejszości. Kazimierz Karabasz, dostrzegając pełen rozterek, wahań, wątpliwości i obaw stan ducha i jednych, i drugich bohaterów filmu, kończy swój film cytatem z wiersza Tadeusza Różewicza doskonale go wyrażającym. Poeta, niepewny tego, co się rzeczywiście dzieje, zastaniawiając się nad końcem czy też może już od dawna początkiem epoki, mówi: "... Coś się skończyło nic się nie chce zacząć, może się już zaczęło?" 02:20 CIEŃ RADIOSTACJI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Magowski Muzyka: Dariusz Żebrowski Autorzy dokumentu sięgają do przeszłości Gliwic, przedstawiają burzliwe dzieje miasta oraz jego dzień dzisiejszy. Osnową filmu jest opowieść o historii gliwickiej radiostacji, najbardziej charakterystycznej budowli Górnego Śląska, której konstrukcja przypomina słynną wieżę Eiffla, tyle że zbudowana została z drewna. Wykorzystano bogate materiały archiwalne, stare zdjęcia, fragmenty filmów "Akcja Himmler" Zbigniewa Chmielewskiego, "Aby kwitło życie" Jerzego Hoffmana. Ilustracją wydarzeń sprzed lat są też inscenizowane scenki. O minionych czasach dowiadujemy się z wypowiedzi mieszkańców miasta, którzy nadal tu żyją, a także wysiedlonych Niemców, repatriantów ze Lwowa oraz byłych pracowników radiostacji. 31 sierpnia 1939 roku w Gliwicach miało miejsce pamiętne wydarzenie. Przygotowany został napad prowokacyjny na niemiecką radiostację. Sześciu esesmanów w cywilu wtargnęło na teren obiektu, nadając komunikat po polsku, że radiostacja znajduje się w rękach polskich powstańców. Dwaj urzędnicy byli bezradni wobec uzbrojonych i gotowych na wszystko napastników. Dzień później, 1 września tego roku, rozpoczęła się niemiecka kampania zbrojna przeciwko Polsce, oskarżanej o rzekome prowokacje. W wyniku dalszej działalności Niemców, już po zajęciu Polski, został nakręcony film propagandowy o terrorze stosowanym przez Polaków wobec bezbronnych Niemców, którzy na mocy Traktatu Wersalskiego zostali uznani przez państwo polskie wbrew swej woli za obywateli polskich. Pokazywano, jak uciekali przed rzekomymi bandami polskich morderców na teren Rzeszy. Rok 1945 w wyniku ofensywy styczniowej wojsk radzieckich i polskich miał przynieść Gliwicom upragnioną wolność. We wspomnieniach wielu byłych mieszkańców ten rok kojarzy się z wielką tragedią. Wkraczający do miasta Rosjanie podpalili wówczas teatr, który należał do najwspanialszych na Górnym Śląsku. Opowiadają o tamtych czasach mieszkający w Gliwicach Niemcy, którzy byli wysiedlani ze swoich domów. W wagonach towarowych jechali na Zachód. W czasach komunistycznych radiostacja gliwicka zagłuszała Radio Wolna Europa. Pracownicy radiostacji nigdy nie mieli bezpośredniego kontaktu z ubekami, którzy wydawali im polecenia. Kolejne rozkazy napływały jedynie za pośrednictwem specjalnego telefonu. Najważniejszym jednak wspomnieniem dla Ślązaków z powojennej Polski jest wizyta Ojca Świętego na gliwickim lotnisku 15 czerwca 1999 roku. Przybyły tłumy wiernych, jednoczyły się w pokoju i miłości różne nacje. 03:30 PRZEGRANI I ZWYCIĘZCY Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2004 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Film przedstawia przygotowania i przebieg finałów Piłkarskich Mistrzostw Świata Ludzi Bezdomnych, które odbyły się w Austrii. Poprzez pryzmat problemów i emocji związanych z turniejem piłkarskim film ukazuje zjawisko bezdomności w szerszej perspektywie, na tle różnych krajów. Film "Przegrani i zwycięzcy" otrzymał na XIV Festiwal Mediów "Człowiek w Zagrożeniu" (Łódź 2004) nagrodę główną - Grand Prix.