TVP Dokument Piątek, 02.12.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BUG MÓJ BÓG Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Dolina Bugu to wciąż jeszcze naturalny korytarz ekologiczny. Pełno tu piaszczystych wysp, dzikich plaż, rozległych pastwisk przypominających stepy. Na tych piaszczystych i błotnistych pustkowiach wciąż gniazdują ptaki bardzo rzadkich gatunków. Rzadkich, bo nie znajdujących już prawie nigdzie dogodnych dla siebie terenów. Tu, nad Bugiem, życiu tych mało znanych istot przyglądał się w skupieniu badacz, który głęboko wniknął w jego tajniki, spędzając w dzikim otoczeniu wiele samotnych dni i nocy. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 14 GORĄCZKA SREBRA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czy grudki srebra odłupuje się kilofami prosto ze skał? Nic bardziej mylnego! Radosław Kotarski wyrusza do Tarnowskich Gór, aby przekonać się, jak trudna i niebezpieczna była praca dawnych górników, którzy z narażeniem życia walczyli o to, aby uzyskać trochę srebra. Przekonuje się, dlaczego w podziemiach używano materiałów wybuchowych i... odpala własne ładunki prochu, będąc 40 metrów pod ziemią! Poza tym płynie podziemną rzeką, aby sprawdzić, w jaki sposób radzono sobie z odprowadzaniem wody w dawnych kopalniach. Będzie to spotkanie pełne błota, brudu i wilgoci! 11:30 NIE MUSISZ, NIE BUDUJ Reportaż, 20 min, Polska, 1988 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska - Jasak, Miachał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Autorzy reportażu odwiedzając z kamerą wiele urzędów łódzkich, usiłują uzyskać wiedzę na temat możliwości przydziału działki budowlanej i rozpoczęcia budowy własnego domu oraz przydziału materiałów budowlanych. 12:00 WIELKIE RODZINY - ODC. 1 Serial dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Seria dokumentalna ukazująca codzienne życie niezwykłych ludzi - rodzin wielodzietnych. W odcinku pierwszym poznajemy bohaterów serii, czyli rodziny Twarowskich, Lewockich i Da Cruz. Staś, Asia, Marysia, Antek, Zosia, Basia, Gabrysia, Tymek, Stefan, Bernadetta oraz Andrzej to 11 - osobowa rodzina Twarowskich. A przed nimi przygotowania do corocznych wakacyjnych manewrów rodzinnych. Od 9 lat całą zgrają wyjeżdżają nad polskie morze, do Dębek. Żeby to zrobić muszą się podzielić na dwie grupy. 7 członków rodziny, z mamą na czele, jedzie samochodem vanem, a druga 4 - osobowa grupa dowodzona przez tatę - pociągiem. Zaczynamy zatem od przygotowań do wyjazdu, czas spakować 11 walizek, 22 pary butów i całą masę innych rzeczy. W centrum Lublina mieszka Andrzej Lewocki, jeden z najlepszych polskich gitarzystów flamenco, tata 9 pociech. Wieczorem cała rodzina zasiada przed komputerem, żeby kupić buty dla dzieci. Wokół mamy Moniki i taty Andrzeja gromadzi się piątka zainteresowanych dzieciaków. Zaczynają się małe kłótnie o kolor, rodzaj sznurówek i innych ważnych dla młodych ludzi spraw. Ale tak naprawdę największym problem są jednak finanse i rodzice w pierwszej kolejności proponują dzieciom buty z obniżek. Janu da Cruz, tata czwórki dzieci, to wychowany w Portugalii Gwinejczyk, mąż Weroniki. Od rozpoczęcia pandemii Janu przestał praktycznie walczyć na ringu. Odwołano wszelkie gale sportowe i sam musiał dbać o swoją formę i przygotowanie do walki. Niedawno dostał jednak pierwszą od niemal roku propozycję walki MMA. Właśnie rozpoczął intensywne przygotowania, ma tylko 6 dni, żeby wrócić do pełni formy. Ale niebawem rodzinę czeka coś ważniejszego niż walka taty. Weronika jest w ciąży. Spodziewa się piątego dziecka. 12:55 MIKOŁAJCZYK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Film dokumentalny przedstawiający losy tytułowego bohatera Stanisława Mikołajczyka. Za pomocą zdjęć z kolekcji prywatnej jak i archiwaliów opowie o życiu prywatnym bohatera, początkach kariery aż do momentu wybrania go w 1943 r. na stanowisko premiera Rządu Emigracyjnego. Od tego momentu pokaże dramat Mikołajczyka, który choć oddany krajowi i sprawie Polski jest tak naprawdę jedynie pionkiem w grze aliantów. Dokument będzie wzbogacony fabularnymi elementami wywiadów z postacią odgrywającą Stanisława Mikołajczyka, jego najbliższą współpracownicą Marią Ulewicz oraz innymi świadkami tzw. ucieczki. Będziemy posiłkowali się wypowiedziami najważniejszych historyków profesora Andrzeja Paczkowskiego mówiącego o złej sławie Mikołajczyka nazywanego "jałtańskim zdrajcą" i "sługusem anglosaskiego imperializmu" i o tym jakim zmianom uległy poglądy na temat Mikołajczyka po publikacji biograficznej w 1987r. Jana Borkowskiego. Obecna pozycja Andrzeja Paczkowskiego również wpisuje się w nurt, który ma na celu zrehabilitowanie oceny Mikołajczyka. Profesor Jerzego Eislera, opowie o sytuacji w jakiej znalazł się Mikołajczyk po wojnie: Usiadł do stołu z szulerami, wiedząc, że gra z szulerami, z oszustami i w pewnym momencie zaczął wygrywać. Gdyby przegrał, sprawy by nie było, ale zaczął wygrywać. Jego partnerzy szulerzy zorientowali się, że bez niedemokratycznych, pozaprawnych, pozaparlamentarnych sposobów nie są w stanie zdobyć i utrzymać władzy. Natomiast zdaniem profesora Pawła Wieczorkiewicza Mikołajczyk nie był wystarczająco twardy na tamte czasy i szukał rozwiązań polubownych. Czy było to błędem i co oznacza twardość polityka tamtych czasów? Pójście do więzienia, męczeństwo czy śmierć? Jaki sens miałoby takie rozwiązanie w sprawie Mikołajczyka i co wniosłoby do polityki? O to zapytamy współczesnych wybitnych politologów. 13:50 OPOWIEŚĆ O KOTACH - ODC. 3 SUPERKOTY (THE STORY OF CATS EP3 SUPER CATS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Anwar Mamon Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o kotach. Uważa się, że koty domowe, trzy razy przewyższają liczbę psów, są najpopularniejszymi zwierzętami domowymi na świecie. W przeciwieństwie do psów, nasi koci przyjaciele nie są w pełni udomowieni, mieszkają z nami przez stosunkowo krótki czas i nadal mają wiele reakcji, odruchów i cech swoich dzikich kuzynów. Od tygrysa po pręgowanego kota, ta oszałamiająca trzyczęściowa seria opowiada historię kotów. Obecnie istnieje 37 różnych gatunków kotów, które występują w niesamowitej różnorodności kolorów, kształtów i rozmiarów. Prześledzimy epicką, podróż kotów od dżungli Azji Południowo - Wschodniej po afrykańską sawannę i ostatecznie do naszych domów. Nakręcony we wspaniałym stylu, przy użyciu najnowszej technologii, poznamy, jak powstały koty i co czyni je tak wyjątkową i odnoszącą sukcesy rodziną drapieżników. Odc. 3 - "Superkoty". Koty. Niczego nie lubią bardziej, niż grzania się przy ogniu płonącym w kominku. Koty odczuwają ciepło inaczej niż my. Mają mniej receptorów i nie reagują na wysokie temperatury tak jak ludzie. My czujemy dyskomfort cieplny przy około czterdziestu czterech stopniach Celsjusza. Dla kotów ta granica wynosi 50 stopni. Z przyjemnością grzeją się więc przy ogniu nawet wtedy, gdy dla nas jest już o wiele za gorąco. Koty pragną ciepła. I nie znoszą zimna. Czy aby na pewno? W amerykańskich Górach Skalistych temperatury spadają zimą do minus czterdziestu stopni. Jest tam dużo zimniej niż przy rozgrzanym kominku, ale pewien dziki kot mieszka tam przez cały rok. Ryś kanadyjski. 14:55 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 5 NATURALNI TRUCICIELE (WILD TALES. EP. 5 NATURE’S DEADLY ALCHEMISTS) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. W tym odcinku poznajemy największych trucicieli z Australii. Alchemia była starożytną sztuką, która próbowała przekształcić metale nieszlachetne w złoto i stworzyć lekarstwo, które wyleczyłby każdą chorobę. Starożytni chemicy zawiedli, ale pół miliarda lat przed nimi naturze to się udało. Jad i trucizna to koktajle śmierci. Stworzenia przenoszące śmiertelne toksyny są prosto z naszych koszmarów. Jednak jad jest jednym z największych arcydzieł natury, a te organizmy, które łączą indywidualnie nieszkodliwe chemikalia w śmiertelne mieszaniny, są rzeczywiście niezwykłe. Alchemicy. Jadowite zwierzęta wyewoluowały i przystosowały się do niemal każdego zakątka planety. Przybierają różne kształty i rozmiary, z jadem i truciznami, które ciągle się zmieniają. Historia jadu to intrygująca historia ewolucji. 15:55 MEZOPOTAMIA 3D: PRZYSZŁOŚĆ NASZYCH KORZENI (MESOPOTAMIA 3D. THE FUTURE OF OUR ORIGINS / LE RETOUR DE BABEL) Film dokumentalny, 60 min, Francja, 2021 Reżyseria: Sallah - Edine Ben Jamaa, Jean - Christophe Vaguelsy, Ivan Erhel Babilon. Sumer. Epicki Gilgamesz i legendarna Wieża Babel. Dziś te nazwy wciąż rozbrzmiewają i uosabiają Mezopotamię - krainę między rzekami Tygrys i Eufrat. To kolebka cywilizacji. W tym historycznym regionie ludzkość się organizowała. Wynaleziono pismo, rozwinięto rolnictwo i wybudowano monumentalne konstrukcje architektoniczne. Historia regionu stała się teraz cenniejsza niż kiedykolwiek po odrodzeniu się grupy terrorystycznej Państwa Islamskiego zdecydowanego zatrzeć wszelkie ślady tej niezwykłej starożytnej cywilizacji. Jakie wnioski można wyciągnąć i co można zrobić, aby zachować bezcenne pamiątki? Jawad Bashara, iracki pisarz zesłany za czasów Saddama Husajna do Francji, powraca do swojego kraju, by ratować mezopotamskie skarby będące celem Państwa Islamskiego. Wyrusza w niebezpieczną podróż w poszukiwaniu ratunku dla ocalenia pozostałych artefaktów i pamiątek naszego pochodzenia. 17:00 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 5 MAROKO (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 5 MAROCCO) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus W odcinku piątym poznamy lepiej Maroko, które jest fascynującym, wielokulturowym krajem, gdzie od wieków przeplatają się wpływy afrykańskie, arabskie i europejskie. Jest to kraj niezwykle różnorodny, z bogatą i skomplikowaną historią, ciekawą kulturą i sztuką, a także z oszałamiającymi krajobrazami, na które składają się: tajemnicza Sahara, ośnieżone góry Atlas i bajkowe wybrzeże Atlantyku. Maroko jest najbardziej zachodnim z państw Maghrebu, do którego to regionu zalicza się także Algierię, Tunezję, Libię, Mauretanię i Saharę Zachodnią. Jest to jedyny afrykański kraj, który leży zarówno na wybrzeżu Morza Śródziemnego, jak i Oceanu Atlantyckiego. Góry Atlas przecinają centralne części Maroka, biegnąc przez północną Algierię aż do północnej Tunezji. Na każdym kroku widoczne są tu silne wpływy europejskie, które w wyjątkowy sposób mieszają się z wpływami arabskimi i afrykańskimi. Maroko jest zdecydowanie najlepszym miejscem, aby cieszyć się zarówno afrykańskimi, jak i europejskimi wpływami kulturowymi, które tworzą tu niepowtarzalną atmosferę. 18:00 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - CANALETTO I SZTUKA WENECJI (EXPOSITION ON SCREEN. CANALETTO & THE ART OF VENICE) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Część 13 i Canaletto. Wystawa w Galerii Królowej w Pałacu Buckingham, gdzie publiczność może oglądać dzieła sztuki z Kolekcji Królewskiej. Zaskakuje bogactwo inteligencji wizualnej Canaletta. Jego warsztat zmienia się, nieustannie balansuje między optyczną dokładnością i układem geometrycznym a wrażeniem wzrokowym i przekształcaniem danych optycznych. Patrząc na dzieła, można podążać za jego myślą o Wenecji, architekturze, trudnej czasami historii Włoch. O tym, czym Wenecja, Wenecja Euganejska i Włochy były dla Canaletta i jego współczesnych. Canaletto narzucił Brytyjczykom pewien wizerunek Wenecji. Zestawiając jego prace z pracami innych artystów weneckich, uzyskujemy pełniejszy obraz życia kulturalnego i społecznego miasta w tym okresie. Mamy tu malarstwo historyczne, najwyżej wówczas cenione, a także inne zjawiska w sztuce, które miały wpływ na Canaletta. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - OMAN - MORZE I KADZIDŁO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 HISTORIA BRONI - SIŁA RAŻENIA. ODC. 6/10 (HISTORY OF WEAPONS) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to 10 - odcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 21:15 NISMAN - ODC. 2 SAMOBÓJSTWO? (NISMAN EPISODE 2: SUICIDE?) Cykl dokumentalny, 64 min, Hiszpania, 2020 Reżyseria: Justin Webster Bohaterem filmu jest Alberto Nisman - argentyński prokurator federalny. Prowadził on między innymi śledztwo ws. zamachu bombowego na ośrodek kulturalny AMIA (Stowarzyszenie Argentyńsko - Izraelskie) w Buenos Aires z 18 lipca 1994 roku, będącego najbardziej krwawym zamachem terrorystycznym w Argentynie, a zarazem największym zamachem na żydowską instytucję poza granicami Izraela. Film o prawdziwej zbrodni, która wywołała burzę. Martwe ciało, terroryzm, Iran, CIA i FBI oraz skorumpowane rządy. To sprawy, którymi zajmował się Nisman. Ten serial to polityczny kryminał i historia oparta na autentycznych postaciach, opowieść o zbrodniach, szpiegach i tuszowaniu. Odcinek: 2 - Samobójstwo? Prokurator Nisman został znaleziony martwy w mieszkaniu. Potwierdzono, że dalej konieczne będzie przeprowadzenie śledztwa we współpracy z sądem dystryktu 25. Okazało się, że była tam broń kalibru 22. Do śmierci doszło z powodu wystrzału. Ale nic więcej nie było wiadomo, póki nie zostały przeprowadzone wszystkie badania. Koroner miał podać przyczynę śmierci. Drzwi do mieszkania nie zostały sforsowane. Więcej informacji miało zostać przekazanych w trakcie śledztwa. Wszystko miało zostać przejrzane i przebadane przez ekspertów. Trzeba było sfilmować każdą kartkę z dokumentów Nismana, żeby nic się nie zgubiło. Ciało zabrano na autopsję. Zabrano również dywan, ręcznik, ubrania Nismana. Sprawdzono krew, która była w mieszkaniu, na broni, na magazynku, na nabojach, na łusce. Wszystko pasowało do DNA Alberta Nismana. Nigdzie nie było śladu po innym DNA. 22:15 MIASTO GNIEWU S.I - /3/ Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Cykl dokumentalny o początkach zorgaznizowanej przestepczości w Polsce. Pierwsza seria składa się z 13 odcinków. Każdy epizod opowiada o jednej zbrodni gangsterskich porachunków. W cyklu wykorzystano materiały archiwalne TVP, materiały archiwalne Komendy Stołecznej Policji oraz warszawskich prokuratur i sądów. Odcinek 3. Czy istniała jakakolwiek lojalność wśród przestępców i jaka kara spotykała tych, którzy zachowywali się nielojalnie. Opowiadamy o instytucji świadka incognito, ktorą wprowadzono ustawą z 1995 roku. Co organom ścigania dał świadek incognito, w jaki sposób ułatwiło to walkę z zorganizowaną przestępczością. Cezary Dresz miał zeznawać w procesie Andrzeja Kolikowskiego ps. Pershing. Zginął przed złożeniem zeznań, 30 października 1995 roku w Warszawie przy ul. Szekspira 2 na Żoliborzu. Opowiadamy również o zasadach, jakie panują w więzieniu i o tym, jak traktuje się więźniów, którzy donosili. 23:00 PAPUA NOWA GWINEA PIEKŁO NA KOŃCU ŚWIATA (THE GANGS OF PAPUA NEW GUINEA) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alexander Spalalkovitch Witamy w Port - Moresby w Papui Nowej Gwinei. Jest nieco większa od Francji. Góry porastają stare lasy. Zielone płuca, fauna i flora raj dla wędrowców z całego świata. Większość ośmiu milionów mieszkańców to Papuasi. Utrzymują się głównie z rolnictwa. Powszechna przemoc, skrajne ubóstwo, nieprzyzwoite bogactwo nielicznych i korupcja na wszystkich poziomach. Policja brutalnie walczy z morderczymi gangami. Ostatniego lata wyrównanie rachunków między plemiennymi klanami spowodowało śmierć 32 osób. Ale to nic w porównaniu z tym, co dzieje się w mieście. Tutaj policja toczy bezlitosną wojnę z gangami Raskoli. W 2020 roku Port Moresby znalazło się na drugim miejscu najbardziej brutalnej stolicy na świecie, tuż po Caracas w Wenezueli. Szczególnie kobiety płacą wysoką cenę za tę przemoc. 80% mężczyzn przyznaje się do regularnego bicia swoich żon. Jedna na dwie kobiety jest gwałcona. Jest tylko kilka ośrodków i organizacji, do których mogą się one zwrócić o pomoc, a ich napastnicy rzadko są ścigani. Korupcja jest powszechna. Dzięki bogatym złożom mineralnym stolica tego kraju przeżyło w ciągu ostatnich 10 lat bezkonkurencyjny boom na rynku nieruchomości. Uciekając przed nędzą prowincji, młodzi wieśniacy coraz częściej przybywają do miast. Bez pracy, bez zajęcia, dołączają do miejscowych gangów. W efekcie, w zeszłym roku, Port Moresby ogłoszono drugą po Caracas spośród najbrutalniejszych stolic świata. Uciekając przed nędzą prowincji, młodzi wieśniacy coraz częściej przybywają do miast. Bez pracy, bez zajęcia, dołączają do miejscowych gangów. W efekcie, w zeszłym roku, Port Moresby ogłoszono drugą po Caracas spośród najbrutalniejszych stolic świata. Skrajne bogactwo i nędza, przemoc i zanikające zwyczaje przodków. Raj utracony Papui Nowej Gwinei. 24:00 W DOLINĘ SŁOŃCA - SZLAKIEM PODBOJU Cykl reportaży, 15 min, Polska, 1973 Scenariusz: Andrzej Żurowski Pierwszy z cyklu reportaży podróżniczych, w którym ekipa telewizyjna podróżuje po państwie Inków, Peru. Inkowie pozostawili po sobie niezwykle bogatą i trwałą infrastrukturę, głównie drogi. Obecnie transport kolejowy w Peru jest słabo rozwinięty, za to transport kołowy jest głównym sposobem przemieszczania się ludności. Historia kraju i Wielkiego Podboju Francisco Pizzara, hiszpańskiego konkwistadora, który zdobył imperium Inków i założył miasto Lima. Obecnie miasto jest stolicą Peru. Pizarro wtargnął do Peru w 1531 roku. Przez kolejne dziesięć lat największe imperium Ameryki Południowej zostało zniszczone. W reportażu ukazano współczesny obraz kraju i jego mieszkańców. 00:50 LIDER Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Arnold Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Zbigniew Zbrowski Bohaterem filmu jest prof. Zbigniew A. Pełczyński, w młodości żołnierz powstania warszawskiego, dziś filozof polityczny, emerytowany naukowiec i działacz społeczny lub - jak to sam określa - "przedsiębiorca społeczny". Dwukrotnie ranny w walkach w stolicy w 1944 r. , na krótko przed upadkiem powstania dostał się do niewoli i trafił do obozu jenieckiego koło Bremy. Siedem miesięcy później, pod koniec kwietnia 1945 r. , obóz został wyzwolony przez Amerykanów. Młody Pełczyński wstąpił do brytyjskiej armii, by dalej walczyć. Pragnął też studiować. Miał szczęście: wraz z kilkoma innymi kolegami z AK trafił na uniwersytet St. Andrews w Szkocji. Specjalizował się w filozofii politycznej, w 1951 r. przyjął brytyjskie obywatelstwo i otrzymał etat naukowy na uniwersytecie w Oksfordzie. Dobrze czuł się w Wielkiej Brytanii, cenił i lubił tamtejsze obyczaje, kulturę, ludzi. Wrósł w swoją drugą ojczyznę. Jak powiada, "zrepolonizowała" go dopiero "Solidarność". W początkach III Rzeczpospolitej był doradcą Sejmu i URM, ale nie odniósł na tym polu wielkich sukcesów. W 1994 r. zakończyła się więc jego kariera doradcy, lecz po kilku latach intensywnej działalności w Polsce nie chciał wracać do spokojnego życia emerytowanego wykładowcy i swego domu na angielskiej wsi. Zainicjował współpracę między uczelnią w Oksfordzie i Uniwersytetem Warszawskim, stworzył system stypendialny dla studentów z Polski. W 1994 r. założył też Szkołę Liderów, która w ciągu 10 lat funkcjonowania przekroczyła granice Polski: w jej zajęciach coraz liczniej uczestniczą bowiem także młodzi ludzie z Ukrainy czy Gruzji. Celem szkoły jest kształtowanie postaw i stanu świadomości charakterystycznych dla otwartego społeczeństwa obywatelskiego, przygotowywanie młodych kadr zdolnych rządzić krajem, lokalnymi społecznościami, dużymi firmami - ludzi otwartych, kreatywnych, elastycznych, umiejących korzystać z cudzych doświadczeń. Opowieść o prof. Zbigniewie Pełczyńskim nie jest typowym filmem biograficznym, choć wiele w niej szczegółów z życiorysu bohatera, wyjaśniających, jakie wydarzenia i czynniki kształtowały jego postawę życiową, wpływały na jego wybory, skłoniły go do podjęcia określonych działań. To raczej filmowy esej, w którym losy tytułowego "lidera" stanowią punkt wyjścia do refleksji zarówno historycznych nad postawami powstańczego pokolenia, jak i tych całkowicie współczesnych, dotyczących reformy oświaty, a zwłaszcza szkolnictwa wyższego, możliwości kształtowania liderów społecznych i intelektualnych. Licznym stypendystom z Polski uniwersytet oksfordzki stworzył warunki, jakich nie był w stanie zapewnić im rodzimy uniwersytet. Losy i działalność prof. Zbigniewa Pełczyńskiego poznajemy z jego relacji, a także z wypowiedzi ludzi, którzy go znają prywatnie lub współpracują z nim: prof. Leszka Kołakowskiego, prof. Jerzego Kłoczowskiego, Bolesława Taborskiego, Timothy'ego Gartona Asha, Elizabeth Frazer, Johna Adaira, Jana Krzysztofa Bieleckiego. Z kolei polscy stypendyści Oksfordu i zatrudnieni na tej prestiżowej uczelni młodzi naukowcy z Polski, m.in. dr Marcin Walecki, dr Grzegorz Plebanek, dr Wiktor Maciejewski, Piotr Drag, Agnieszka Grodzińska czy Witold Czartoryski mówią o pozytywnych stronach systemu stypendialnego stworzonego przez prof. Pełczyńskiego, i ogromnych możliwościach, jakie otworzyły się przed nimi wraz z przyjazdem do Oksfordu. Absolwenci Szkoły Liderów, tacy jak Adam Krzanowski z Krosna, swoją pracą na rzecz miasta i jego mieszkańców, dowodzą natomiast praktycznej przydatności takich kursów. 02:30 SZCZUR W KORONIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jacek Bławut "Boże, użycz mi pogody ducha, abym pogodził się z tym, czego nie mogę zmienić; odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić; i mądrości, abym odróżnił jedno od drugiego; niech się dzieje wola Twoja, Panie, a nie moja". Modlitwę wspólnot Anonimowych Alkoholików powtarzają za Staszkiem zgromadzeni w mieszkaniu mężczyźni. Jest wśród nich także 32 - letni Michał. To dla niego się tu zebrali. Michał jest ciężko chory. Śmiertelnie chory. Michał jest alkoholikiem. Pytany o najbliższych wymienia Staszka i Jacka. Ojca, który dał mu wyłącznie życie i nazwisko, nigdy nie znał. Matkę opuścił przed kilkoma laty, nie interesuje się jej losem. Odkąd umarła babcia, Michał próbował różnych alkoholi. Pił piwo, wódkę, tanie czerwone wino. I denaturat, biały i niebieski. Najpierw sprzedawał to, co w domu było najmniej potrzebne. Potem to, co było podwójne. Po co kolorowy telewizor, skoro jest czarno - biały? Po co telewizor w ogóle, skoro jest wieża stereo? Po co głośniki, skoro wystarczą słuchawki? Skoro słucha się tylko przez słuchawki, wieżę można zamienić na małe radio tranzystorowe. Po co radio tranzystorowe, skoro nie słucha się muzyki? Teraz w mieszkaniu Michała jest tylko łóżko. W pokoju dziennym, pod sufitem, jaskółki uwiły gniazdo. Kiedy jest zimno lub Michałowi brakuje pieniędzy, idzie do Staszka. Staszek ma dość pijackich wykrętów przyjaciela, pędzi go z domu. Ale zawsze w końcu przygarnie, przenocuje. Kamera Jacka Bławuta podążą za Michałem krok w krok. Szklane oko śledzi losy bohatera, jego dylematy, bezsilność w walce z morderczym nałogiem. Czasem Michał zdaje sobie sprawę z pędu do samozagłady. - Ratujcie mnie - krzyczy. Kolejny pobyt w szpitalu na krótko daje nadzieję zwycięstwa. Michał staje się życzliwszy, mniej kłamie. - My jesteśmy abstynenci, nas alkohol nie zakręci - Michał bawi się wraz z innymi i tańczy podczas występu zespołu disco - polo. Kiedy jednak przyjaciele spuszczą go z oka, budzą się wódczane demony, zaś deliryczny "szczur w koronie" osacza bohatera. W 2005 roku reżysera Jacka Bławuta wyróżniono nagrodą Grand Prix łódzkiego Festiwalu Mediów Człowiek w zagrożeniu i Nagrodą Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Szczur w koronie" zdobył nagrodę publiczności "Jancio Wodnik" w kategorii najlepszego filmu dokumentalnego na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej - Prowincjonalia' 2006. 03:40 ARIZONA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1997 Scenariusz i reżyseria: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nestorowicz "Arizona" to tanie wino. Artykuł pierwszej potrzeby, fundament sprzedaży w sklepiku w Zagórkach, obiekt uwielbienia stałych rezydentów tej handlowej placówki. Uniwersalny usypiacz, znieczulacz i pocieszyciel licznego grona byłych pracowników funkcjonującego tu przez przeszło 40 lat PGR - u. W 1990 roku, po zaprzestaniu dotowania budżetowego Państwowych Gospodarstw Rolnych, zakład w Zagórkach udusił się w pętli narastających długów. Garstka cwaniaków rozszabrowała majątek gospodarstwa i otworzyła własne interesy, lwia część załogi przeszła "na kuroniówkę". Dziś w zdewastowanym pałacyku dyrekcji mieszka biznesmen - filantrop, wygłaszający długie monologi o pilnej potrzebie kulturalnej edukacji tubylców. Głosi je po południu, do południa śpi. Budynki gospodarcze stoją puste, strasząc czarnymi otworami okien pozbawionych futryn, pola porastają chwastami. Za to w pegeerowskim osiedlu mieszkalnym, zabudowanym betonowymi pudełkami, życie wre. Mieszkańcy podsłuchują i podglądają się zawzięcie, korzystając z wyrafinowanych środków technicznych, m.in. kupionej u "ruskich" lornetki i szklanki przyłożonej do ściany. Ponadto plotkują, obmawiają sąsiadów, kłócą się, procesują, biją i szpiegują, w ramach inicjatywy indywidualnej lub instytucjonalnie: dawny informator Milicji Obywatelskiej po staremu donosi nowej, zreformowanej i demokratycznej Policji. Od czasu do czasu coś ukradną lub zakłusują w lesie. Jednak najwięcej emocji, pragnień, westchnień i pożądania skupia na sobie nabywane za gotówkę lub "na krechę" wino "Arizona". "Arizona" ratuje im życie! Przeznaczony dla widów dorosłych wstrząsający obraz niewielkiej społeczności obracającej się w zaczarowanym kręgu biedy, ciemnoty, bierności i bezradności. Ani młodzi, ani tym bardziej starzy, schorowani ludzie nie potrafią zrobić czegokolwiek dla poprawy swego losu. Złorzeczą, narzekają, wzdychają "za komuną", piją, marzą. Rozpaczliwie pragną zachować odrobinę ludzkiej godności, cień szacunku wobec siebie w odmiennym, wrogim i niepojętym świecie.