TVP Historia Wtorek, 29.11.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1223 - papież zatwierdził regułę Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanów); 1814 - londyński "Times" wydrukowano na nowej maszynie drukarskiej o niewybrażalnej wcześniej wydajności 1600 odbitek na godzinę; 1830 - Noc Listopadowa - początek Powstania Listopadowego i wojny polsko - rosyjskiej 1830/1831; 1925 - z próbnego nadajnika Polskiego Radia wyemitowano "Warszawiankę" według Stanisława Wyspiańskiego; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 62 "WRÓG CZY SOJUSZNIK" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek nie może dojść do siebie po śmierci kompanów. Janek pogrąża się w depresji, nie może darować sobie, że zginęli przez niego ludzie. Karol przesłuchuje Kobrę, obiecuje, że po ujawnieniu miejsca ukrycia archiwum, zwolnią brata Kobry z radzieckiego łagru. Kobra w końcu się łamie. Wskazuje miejsce, jednak okazuje się, że archiwum zostało wcześniej ewakuowane. Ruda odzyskuje przytomność, daje Marii adres mieszkania, gdzie spotyka Władka. Bronek i Władek zjawiają się u Karola. Grożą mu śmiercią przez powieszenie. Karol jest przerażony i zgadza się przekazać Michałowi gryps i broń. Marii udaje się wprowadzić Władka do szpitala do Rudej. Janek zaczyna śledzić Wasilewskiego i dociera do jego domu. Wasilewski jedzie do swojej matki, u której Lena zostawiła Jasia i porywa dziecko. 08:30 HISTORIA POLSKI - WALKA O GŁOS Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Robert Pustak Scenariusz: Robert Pustak Zdjęcia: Mariusz Nowakowski, Paweł Flis, Muzyka: Krzysztof Aleksander Janczak "Walka o głos" - telewizyjny film dokumentalny opowiadający fascynującą historię walki polskich kobiet o uzyskanie praw wyborczych. Walki rozumianej nie tylko wprost, jako działania niepodległościowe, ale także, a może przede wszystkim jako pionierskie działania społeczne, edukacyjne i legislacyjne. Autorzy filmu opowiadają tę historię poprzez pryzmat losów niezwykłych kobiet, takich jak Emilia Plater, Helena Modrzejewska czy Maria Rodziewiczówna, a także tych mniej znanych, jak Henryka Pustowójtówna, Eugenia Kierbedź czy Paulina Kuczalska - Reinschmit. Atutem filmu są unikatowe materiały archiwalne, które w połączeniu ze zdjęciami realizowanymi m.in. w USA, Francji i Włoszech oraz nowoczesną grafiką i animacjami stanowią o atrakcyjności wizualnej tej produkcji. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Michał Grudziński, Jan Łochowski, Marek Obertyn, Jan Peszek, Andrzej Szopa, Włodzimierz Maciudziński 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 10:15 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Witold Dębicki, Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Leon Łochowski, Marek Obertyn, Andrzej Szopa 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko - komisarz obrony, wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 10:35 KUBA - REWOLUCJA OD KUCHNI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Witold Szabłowski Scenariusz: Witold Szabłowski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Rozpoczynając rewolucję, Fidel Castro obiecał Kubańczykom, że żaden z nich nigdy nie umrze z głodu. Jedzenie zawsze jest w centrum uwagi kubańskich władz, które, by wyżywić naród, wyhodowały nawet zmutowaną genetycznie krowę - rekordzistkę. Co jedzą dziś zwykli Kubańczycy? O to zapytaliśmy ich samych. Co jadł Fidel? Zdradza nam jego osobisty kucharz, Erasmo Hernandez (to pierwszy film, w którym zgodził się wystąpić). Czy rzeczywiście ludzie na wyspie nie głodują? I czy przypadkiem kuchennymi drzwiami na Kubę nie wkrada się kapitalizm? 11:25 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM BITWY POD GRUNWALDEM Magazyn, 26 min, Polska, 2021 Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku rozpoczęło swoją działalność z dniem odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w lipcu 1960 r. w 550. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Od 21 września 2022 r. Muzeum posiada nowy budynek, w którym prezentowana stała wystawa Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409 - 1411. Jest ona połączeniem nowoczesnych multimedialnych technologii z tradycyjnie wyeksponowanymi muzealiami. Ma kilka paneli tematycznych, które zakresem chronologicznym obejmują czasy od rozbicia dzielnicowego po współczesność. Pokazuje problematykę stosunków międzynarodowych, które doprowadziły do wybuchu wojny, następnie uzyskuje informacje o przebiegu konfliktu i bitwy pod Grunwaldem i historię badań archeologicznych pola bitewnego. Trasa zwiedzania kończy się w holu ekspozycyjnym, w którym jest wystawa o tradycji grunwaldzkiej na przestrzeni dziejów. Całość prezentowana jest poprzez filmy, aplikacje i interaktywne mapy, a także eksponaty, którymi są średniowieczne artefakty pozyskane w trakcie wykopalisk oraz współcześnie wykonane kopie strojów, uzbrojenia i wyposażenia średniowiecznego rycerstwa. 12:00 FOTOGRAF SOLIDARNOŚCI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2014 Reżyseria: Pawel Woldan Scenariusz: Pawel Woldan Film opowiada o życiu i twórczości Erazma Ciołka - wybitnego fotografa, zmarłego w 2012 r. Wsławił się zdjęciami dokumentujacymi polską rzeczywistość po wprowadzeniu stanu wojennego i w latach 80. Niektóre z jego zdjęć, np. fotografie ks. Jerzego Popieluszki funkcjonują do dziś jako ikony. Erazm Ciołek współtworzyl podziemny "Przegląd Wiadomości Agencyjnych", serwis fotograficzny "Nowej", był twórcą słynnych portretów kandydatów "S" do Sejmu pozujących z Lechem Wałęsą, oraz oficjalnym fotografem ramienia Komitetu Obywatelskiego. Film mówi o fotografii jako o sztuce i o fotografie jako artyście. Mówi też o odpowiedzialności fotografa wobec ludzi, których portretuje. Reżyser chce pokazać bohatera poprzez analizę jego patrzenia na świat. 13:05 NAJWSPANIALSZE LATARNIE MORSKIE IRLANDII - ŚWIADKOWIE HISTORII. ODC. 3/4 (THE GREAT LIGHTHOUSES OF IRELAND) Film dokumentalny, 51 min, Irlandia, 2020 Tajemnicze i romantyczne latarnie morskie pozostają istotną częścią infrastruktury morskiej Irlandii. Seria ta pokazuje zależność od morza i walkę z żywiołami Zielonej Wyspy oraz inżynierię, historię, a przede wszystkim ludzi stojących za tymi niezwykłymi budowlami oraz rolę, jaką odegrały w historycznych wydarzeniach. Dla Irlandii, przez wieki uzależnionej od morskiego transportu, latarnie są czymś szczególnym. Obecnie jest ich ponad sto, 66 wciąż działa. Najstarsza istniała już w średniowieczu - było to ognisko, rozpalane przez mnichów, chcących pokazać żeglarzom drogę do portu. Złota era latarni to XIX wiek: stały się symbolami ujarzmienia natury, ułatwiały nawigację na niebezpiecznych wodach przybrzeżnych. Gdzie fale atakują wyjątkowo wściekle, zaś wybrzeże jest skaliste. Irlandczycy są dumni ze swych latarni, porównują je do egipskich piramid i chińskiego muru. Pierwszy odcinek traktuje o życiu latarników, ich tradycjach, mundurach i zawodowym etosie tej prestiżowej, acz ciężkiej profesji. Drugi odcinek wyjaśnia, jak budowano te arcydzieła techniki w pięknych okolicznościach przyrody - na krawędzi klifu, wyspach, skałach ledwie wystających z wód Atlantyku, aż do latarni zakotwiczonych na dnie oceanu. Trzeci odcinek to rys historyczny - latarnie były świadkami bitew morskich, inwazji, katastrof, emigracji, wojny Irlandii o niepodległość i wojny domowej. Czwarty opowiada o końcu świata latarników (ostatni zszedł z posterunku w 1992 roku) i przyszłości, jaka je czeka w XXI wieku. Radar, radio, GPS i nowe technologie o dziwo nie odesłały latarni do lamusa, marynarze zapewniają, że nadal pomagają w ustaleniu pozycji. Poza tym romantyczne budowle działają na wyobraźnię i coraz częściej są celem turystycznych wypraw. 14:10 RIO DE JANEIRO - CUDOWNE MIASTO (RIO, VILLE MERVEILLEUSE) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascal Cuissot Scenariusz: Pascal Cuissot Ten film jest okazją do odkrycia historii Rio de Janeiro poprzez wydarzenia, a zwłaszcza ludzi, którzy ukształtowali to miasto i uczynili z niego stolicę. 15:45 JONASZ W BRZUCHU LEWIATANA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Krzysztof Wierzbicki Scenariusz: Krzysztof Wierzbicki Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Opowieść o życiu Jonasza Kofty w PRL - u. O tym, jak w tym systemie znajdował sobie enklawy wolności i jaką cenę za to płacił. O jego wiecznej wędrówce, o sukcesach i dramatach, o chwilach buntu wobec zniewolenia i momentach godzenia się z losem, o chorobie, którą przewalczył i o śmierci, która przyszła niespodziewanie i za wcześnie. Ale i o radości życia, dowcipie i pogodzie ducha. Film nie jest wyliczanką piosenek autorstwa bohatera. Niektóre utwory Jonasza Kofty stały się wręcz komentarzem do kolejnych epizodów z życia poety. Film wzbogacają materiały archiwalne, które odtworzą atmosferę PRL - u w latach 60. , '70. i 80. Kontrapunkt stanowi piosenka Kofty "Radość o poranku". Z tego okresu pojawi się pięć obszarów działalności Jonasza: Kabaret pod Egidą, Klub Studencki Hybrydy, Polskie Radio, knajpa Estrada. Jonasza Koftę wspominają jego najbliżsi: żona Jaga i syn Piotr oraz aktorzy, kompozytorzy, wykonawcy jego tekstów, koledzy po piórze, m.in.: Jan Pietrzak, Stefan Friedmann, Wojciech Młynarski, Andrzej Dudziński, Ewa Dałkowska, Irena Karel, Hanna Banaszak, a także inni koledzy, towarzysze biesiad i wędrówek Jonasza po mieście. Współcześnie realizowane sceny (wspomnienia) zostały zilustrowane licznymi materiałami archiwalnymi. Na epilog złoży się opowieść przyjaciół o chorobie Jonasza i o jego niespodziewanej śmierci, oraz symboliczna scena w dawnym barze Przechodnim (naprzeciwko starych Hybryd). 17:10 CZAS HONORU - ODC. 63 "TO JA CIĘ ZNALAZŁEM" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki odc. 63 "To ja cię znalazłem" Major Zwonariew przesłuchuje Rainera. Niemiec próbuje wzbudzić u ubeka zainteresowanie swoją kartą przetargową, jaką jest archiwum AK. Rainer, twierdzi, że nie pamięta dokładnie miejsca, wskazując Władysława Konarskiego jako osobę, która wie, gdzie ukryto dokumenty. Władek tymczasem czeka w umówionym miejscu na Karola, który jednak się nie zjawia. Major Zwonariew kolejny raz ośmiesza i upokarza Wasilewskiego. Na dodatek przeciąga na swoją stronę Karola. Zwonariew organizuje przeniesienie więźniów Rainera, Michała, Orlickiego, Brodowicza i Celiny. Wasilewski chce poznać miejsce przeniesienia więźniów, jednak Zwonariew nie zgadza się na ujawnienie tej informacji. Sekretarka Kazimierza, Danuta, donosi na swojego szefa Karolowi. Kazimierz spotyka się z Adą i podczas intymnej rozmowy dowiaduje się o niechlubnej tajemnicy z przeszłości Ady. Ubecy w końcu wywożą ze szpitala Rudą, mimo protestu Marii. 19:15 HISTORIA POLSKI - BIERZCIE SIĘ BRACIA DO BRONI Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Piotr Gorzkowicz, Sławomir Frank Program jest zapisem rekonstrukcji Nocy Listopadowej 1830 roku. W role podchorążych, którzy wzniecili powstanie listopadowe wcielili się podchorążowie Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie, a w inscenizacji biorą także udział członkowie licznych grup rekonstrukcyjnych. Akcja inscenizacji rozgrywa się w różnych miejscach Warszawy. W reportażu przedstawiono wydarzenia nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku oraz okoliczności związane z wybuchem powstania listopadowego. 20:10 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 4 NIEWYPŁACALNOŚĆ (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 4 Niewypłacalność. Dwudziesty drugi sierpnia 1991 roku traktowano jak odpoczynek po trzech dniach wyjątkowego napięcia. Ale właśnie wtedy załamała się gospodarka radziecka, choć zrozumiano to dopiero kilka miesięcy później. Deficyt był chroniczną chorobą gospodarki sowieckiej. W ostatnich latach istnienia ZSRR ze wszystkich podstawowych towarów jedynie jedenaście procent nie było deficytowymi. Ludzie odczuli problemy na własnej skórze. Jednak nie wiedzieli, że są to pierwsze jaskółki zapaści gospodarczej. Gospodarka radziecka jakoś wytrzymała 70 lat. I nagle coś się stało. Coś naruszyło równowagę. W pewnym momencie niebezpieczne procesy stały się nieodwracalne. 22:00 POLSKIE BITWY - POWSTANIE LISTOPADOWE 1830 - 1831 Dokument fabularyzowany, 98 min, Polska, 1980 Reżyseria: Lucyna Smolińska Scenariusz: Mieczysław Sroka Zdjęcia: Mathieu Przedpelski Aktorzy: Karol Strasburger, Krzysztof Chamiec, Jerzy Trela, Włodzimierz Bednarski, Henryk Bista, Czesław Byszewski, Stanisław Frąckowiak, Ignacy Gogolewski, Jerzy Kaliszewski, Krzysztof Kołbasiuk, Władysław Kowalski, Marek Lewandowski, Józef Para, Ryszard Pietruski, Wojciech Alaborski Dokument fabularyzowany przedstawiający najważniejsze wydarzenia od wybuchu Powstania Listopadowego do jego upadku w październiku 1831 roku. 00:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADAMI GĄSIENIC Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki To oczywiste, że w naszym obcowaniu z historią słowa to za mało. Niezbędny jest materialny łącznik pomiędzy wtedy a dziś. W przypadku wielu wojskowych dzieł inżynierskich II RP, z których zostaliśmy bezlitośnie obrabowani, wydawało się, iż nigdy nie będzie nam dane ich dotknąć. Tymczasem jest inaczej. Odwiedzamy Muzeum Wojska Polskiego, gdzie znajduje się imponująca kolekcja sprzętu wojskowego, w przeważającej części wciąż działającego. Mamy tu przegląd polskich konstrukcji pancernych, artylerię z 1939 roku i częściowo także elementy marynarki wojennej, których do niedawna nie można było nigdzie zobaczyć. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący), Bogusław Wołoszański Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Michał Grudziński, Jan Łochowski, Marek Obertyn, Jan Peszek, Andrzej Szopa, Włodzimierz Maciudziński 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko, komisarz obrony - wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 01:00 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Witold Dębicki, Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Leon Łochowski, Marek Obertyn, Andrzej Szopa 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko - komisarz obrony, wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.