TVP Dokument Piątek, 01.12.2023 06:00 DZIKA POLSKA - CIEPŁA DŁOŃ PTASIARZA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Śledzenie wędrownych ptaków, zakładanie im obrączek, zapisywanie danych o małych wędrowcach trafiających do sieci ornitologów badaczy to jak dotąd zdecydowanie męskie zajęcie. Tym razem jednak poświęciła się im kobieta. Kieruje obozem badaczy, działających w ramach Akcji Bałtyckiej, który swe namioty i sieci rozłożył na Mierzei Wiślanej. Wędrują tędy niczym lądowym lesistym korytarzem - setki drozdów, rudzików, mysikrólików. Tutaj zostawiają informacje o sobie w zapiskach obserwatorów i przez chwilę grzeją się w ciepłych dłoniach ornitolożki. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 7 WINNE TAJEMNICE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Okazuje się, że w Polsce da się z powodzeniem uprawiać winogrona do produkcji win. Wbrew obiegowej opinii nasz mroźny klimat wcale nie przeszkadza w wytwarzaniu dobrych win, które mają już kilkusetletnią historię. Radosław Kotarski tym razem wyrusza do Zielonej Góry, gdzie sprawdza, co pozostało z dawnych tradycji winiarskich. Odkrywa podziemia niemieckiej wytwórni win musujących Gremplera, wyciska sok z winogron, stosując dawne techniki, a także postanawia skosztować współczesnych wyrobów polskich winiarzy. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 257 WARSZAWSKIE BIELANY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Bielany to jedna z północnych dzielnic Warszawy. Zachowała się w niej stara zabudowa z malowniczymi uliczkami z gazowymi latarniami. Można tutaj nawet zobaczyć ostatni w mieście relikt Puszczy Mazowieckiej czy olbrzymi kompleks sportowy, w którym trenowało wielu polskich olimpijczyków. Nazwa dzielnicy pochodzi od białego koloru habitu kamedułów, których sprowadzono tutaj z dzielnicy Krakowa o tej samej nazwie. Nowy klasztor założono z inicjatywy króla Władysława IV na Górze Polkowej, wówczas położonej pod Warszawą, a dziś leżącej w sercu Lasu Bielańskiego. 150-hektarowy Las Bielański można nazwać kolejną pamiątką po kamedułach. Na leśnych terenach wokół klasztoru wyręb mogli prowadzić jedynie zakonnicy. I dzięki tej ochronie zachowały się tu kilkusetletnie dęby, olsze w wieku dochodzącym do 120 lat. Las Bielański położony jest malowniczo na tarasach zalewowych Wisły i jak na swoje miejskie położenie słynie z bioróżnorodności. Na jego skraju można odkryć olbrzymi kompleks dawnego Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego, który powstał z inicjatywy Marszałka Piłsudskiego. Dziś to warszawski AWF - istna kuźnia talentów. Trenowało tutaj wielu olimpijczyków - wśród nich m.in. Irena Szewińska, Władysław Komar, Mateusz Kusznierewicz. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /89/ Reality show, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Dzisiaj o projekcie z zakresu ochrony środowiska "Łowcy obcych", którego celem jest lokalizowanie i obejmowanie monitoringiem roślin i zwierząt akwariowych. Przenoszone do polskich wód stanowią zagrożenie dla naturalnego ekosystemu. Czy wiecie, ile gatunków raków żyje w naszych wodach? Znajdziecie też instrukcję, jak zabrać się do założenia akwarium. W poznańskim ośrodku rehabilitacji małych ssaków odwiedziliśmy wiewiórki i jeże, które trafiają tu o każdej porze dnia i nocy. Leczone wszelkimi metodami, nawet akupunkturą, troskliwie pielęgnowane, wiosną niemal wszystkie wracają na wolność. A w kąciku adopcyjnym psiak Jerry, który po ciężkich przejściach, przygarnięty przez schronisko Pegasus, czeka na spokojny, ciepły dom. 08:15 ZDROWIE I DŁUGOWIECZNOŚĆ (HEALTH! LONGEVITY!) Film dokumentalny, 41 min, Szwajcaria, 2022 Reżyseria: Olivier Paul Film dokumentalny o długowieczności. Co sprawia, że z upływem lat chodzimy wolniej i mamy gorszą pamięć? Czy starzenie się jest nieuniknione? Czy przyszłe pokolenia będą się starzeć lepiej? Czy da się uniknąć przewlekłych chorób i bólu? Zachować sprawność narządów? Co możemy zrobić, by spowolnić starzenie biologiczne, a nawet je zatrzymać lub odwrócić? Co dzieje się z naszymi komórkami i genami w tym procesie? Na całym świecie naukowcy śledzą te mechanizmy w poszukiwaniu sekretu długowieczności. Starzenie się bez chorób to marzenie, które być może się spełni. Czy poszukiwany przez wszystkie laboratoria farmaceutyczne eliksir młodości będzie pochodził z programowania epigenetycznego, z telomerów, czy z Urolityny A, cząsteczki usprawniającej mitofagię? Lub ze wszystkich tych dróg razem wziętych, których tajniki ujawnia ten film? Dzięki dużej liczbie stulatków Szwajcaria przoduje w badaniach nad degeneracją komórek. Dowiemy się o najnowszych odkryciach naukowców przesuwających granice długowieczności. Poznamy kilkoro niezwykłych stulatków. 09:05 NIL - CZĘŚĆ 3 (NILE THE ULTIMATE RIVER) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Wyżyna Abisyńska to kolebka Nilu Błękitnego. Bez jego wód wielka rzeka Nil, zanim dotarłaby do morza, wyparowałaby na pustyni. Nil Błękitny bierze swój początek w paśmie gór, których szczyty sięgają blisko 5 tysięcy metrów. Góry te są zamieszkane przez jedne z najrzadszych gatunków zwierząt. Niegdyś Nil Błękitny zanosił żyzne gleby z wyżyn na zalane równiny Egiptu, dając początek jednej z najstarszych cywilizacji świata krainie faraonów. Legendy mówią, że to faraon - bóg - król wezwał te wody. Nil Biały zapewne nawodnił pola, ale żyzność gleby zawdzięczają te pola Nilowi Błękitnemu. W Etiopii góry Semien wznoszą się jak zamek z tysiącem wież. Cała woda z gór spływa do Nilu Błękitnego. Ze stromymi zboczami w ciepłych promieniach słońca i silnymi prądami wstępującymi - to istny raj dla ptaków drapieżnych. Zbocza i szczyty gór Semien są siedzibą tysięcy sępów. Górne partie Nilu Błękitnego zamieszkują rzadkie gatunki, jak dżelady, bliscy krewni pawianów. Można je spotkać wyłącznie na terenie gór etiopskich. Dżelady są jedynymi naczelnymi, żywiącymi się wyłącznie trawą i zbożami. Żyją w grupach z jednym samcem, pilnującym samic i młodych. Rodzinne grupy czasem tworzą duże stada dochodzące do 400 osobników i więcej. Grube futro chroni je przed silnymi wiatrami i deszczem, co czyni dżelady jednymi z najsprawniejszych mieszkańców gór w świecie naczelnych. Dżelady dzielą terytorium z koziorożcem abisyńskim. Ten zagrożony gatunek zamieszkuje jedynie góry Semien. Przetrwało tylko 500 osobników. Z kolei szybujące nad szczytami ptaki drapieżne to większości sępy afrykańskie. Ich dzień zaczyna się tuż po wschodzie słońca, gdy powietrze się ogrzewa i zaczyna unosić. Znalezienie pokarmu nie wymaga wysiłku. Sępy żywią się padłymi koziorożcami i kozicami. Lokalni mieszkańcy uważają źródło Nilu Błękitnego za święte. Nazywają to miejsce Gish Abay. Abay to amharskie słowo na Nil Błękitny. Źródło jest miejscem pielgrzymek, bowiem woda ma podobno specjalną moc. Etiopski Kościół Ortodoksyjny oparty przede wszystkim na Starym Testamencie głosi, że właśnie ta kraina była prawdziwym miejscem biblijnych wydarzeń. Wyznawcy wierzą, że tu znajdował się rajski ogród, a Nil Błękitny był Gichonem - jedną z 4 odnóg świętej rzeki wypływającej z Edenu, wspomnianej w Biblii. Święte źródło znajduje się na płaskowyżu, na wysokości blisko 3000 metrów. Woda zasila rozległe jezioro. Leżące na północ od źródła jezioro Tana zbiera wodę ze wszystkich otaczających je gór. Jezioro oddaje wodę Nilowi Błękitnemu, który 1750 km dalej w Chartumie dołącza do Nilu Białego. Otoczone bagniskami i niewielkimi polami brzegi jeziora Tana są nieskażone współczesną cywilizacją i przemysłem. Kraina spokojnych wód i papirusowych łodzi rybackich niewiele się zmieniła od czasów biblijnych. Podobno właśnie na wyspie Tana Kirkos, Maria schroniła się z dzieciątkiem Jezus, gdy uciekli z Ziemi Świętej. Legenda głosi, że od 800 lat klasztor był domem dla Arki Przymierza, na której znajdują się kamienne tablice z 10 przykazań. Dziś podobno Arka jest przechowywana w bazylice w mieście Aksum. Nil Błękitny zaczyna swą podróż na południowych brzegach jeziora Tana. Rozpoczyna życie jako płytka i spokojna rzeka. Wystarczy jednak nagły uskok i wszystko się zmienia. W języku amharskim ten legendarny wodospad jest nazywany Tis Abay "dymiące wody". Na Wyżynie Abisyńskiej występuje jeden z najrzadszych gatunków, trudno uchwytny wilk etiopski, zwany kaberu. Żyje w pobliżu pasących się owiec, wsi i gruntów ornych, ale rzadko można go zobaczyć. Bioróżnorodność wokół Nilu Błękitnego wzbogaca wyjątkowy gatunek: canis lupus lupaster, jedyny prawdziwy wilk afrykański. Rocznie Nil Błękitny niesie więcej wód niż Nil Biały, ale jednak to on jest uważany za dopływ. Przez pierwsze 1000 km. rzeka płynie przez dzikie tereny, nietknięte cywilizacją. Przez ponad milion lat Nil Błękitny wyrzeźbił jedne z najdłuższych i najgłębszych kanionów na świecie. W Sudanie Nil Błękitny wpływa na rozległą równinę i kończy się w jednym z największych miast afrykańskich, w Chartumie. Zaledwie kilka dekad temu Chartum był zakurzonym miastem prowincjonalnym. Teraz jest metropolią, gdzie mieszka 8 milionów ludzi. W tym wyjątkowym miejscu Nil Biały łączy się z Błękitnym. Nil Błękitny wytryska w dziczy górskiej, a Nil Biały śmiało płynie z tropików. W Chartumie spotykają się jako rzeki już ujarzmione. Najdłuższa rzeka na świecie kończy się oficjalnie tam, gdzie kanał Damietta wpływa do Morza Śródziemnego. Blisko ujścia Nilu, jak od wieków, znajdują się zakotwiczone łodzie, gotowe do kolejnego wypłynięcia w morze. W trakcie podróży połowa wód Nilu wyparowuje. Źródło i majestatyczne góry Afryki Wschodniej pozostały niezmienne - tak jak wiele pokoleń wstecz. 10:05 PODRÓŻE PO BAŁTYKU: LATO NA WODZIE - LITWA I ŁOTWA (CRUISING THE BALTIC SEA - A SUMMER ON THE WATER) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Johannes Backes Dokumentalna seria (5 odcinków) podróżnicza. Każdego roku do nadmorskich krajobrazów Bałtyku zbliża się nowy rodzaj krzyżowców, tak jak kiedyś łodzie wikingów czy statki Hanzy. Pływają po morzu, aby odkrywać korzenie cywilizacji europejskiej. Od zakończenia zimnej wojny i otwarcia Europy Wschodniej coraz więcej turystów wyrusza w długie rejsy po Bałtyku, jednym z najmłodszych mórz na świecie, powstałym po ostatniej epoce lodowcowej. Fascynują ich dobrze zachowane zamki, malownicze archipelagi, rozległe i dziewicze krajobrazy, marzycielskie wioski, historyczne metropolie handlowe i niekończące się piaszczyste plaże. Seria łączy niezwykłe piękno nadbałtyckich krajobrazów z obrazkami życia na pokładzie statków wycieczkowych. Zobaczymy też atrakcje przyrodnicze i imponujące miasta, spotykając ich mieszkańców, którzy zaproszą nas do swojego domu. Podróż przez Morze Bałtyckie rozpoczyna się w Szwecji i prowadzi przez Finlandię i Sankt Petersburg do krajów bałtyckich. Równolegle do trasy po morzu i do dużych miast portowych widz odkryje ekscytujące przystanki na lądzie. Krajobrazy opowiedzą historię. Usłyszymy też codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, sprawiają, że prawdziwa osobliwość tego świata staje się nam bliższa. 11:00 ŻUBRY WCZORAJ I DZIŚ Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bartosz Klamra Scenariusz: Wanda Olech Film dokumentalny, którego głównym bohaterem jest żubr. Każdy żubra zna i wie, jak on wygląda. Jednak znajomość jego potrzeb, zwyczajów, diety czy behawioru nie jest już tak powszechna. Żubry dużo czasu poświęcają na spokojne przeżuwanie, leżąc w lesie, gdzie mniej dokuczają im owady. Żubrom potrzeba przestrzeni, wody, pokarmu i spokoju. Obecnie mamy ponad dwa tysiące żubrów w sześciu wolnych populacjach w całej Polsce. Po I wojnie światowej w kraju nie został ani jeden dziko żyjący żubr. Długi był to proces, żeby odtworzyć populację tych pięknych zwierząt. 11:40 POJEDNANIE Reportaż, 16 min, Polska, 1984 Reżyseria: Andrzej Dziedzic Scenariusz: Andrzej Dziedzic Zdjęcia: Jerzy Augustyński, Kazimierz Sikorski Reportaż z 1984 roku o zakładzie produkcyjnym telewizorów Unitra Unimor w Gdańsku. Firma powstała w 1957 w Gdańsku. Zajmowała się produkcją telewizorów oraz sprzętu łączności, montowanego na statkach i na potrzeby wojska. Opowieści pracowników fabryki o realiach pracy, o zmianach w zakładzie po strajkach w 1981 roku. Porównywanie produkcji i systemu pracy z czasów przed strajkami. Odczucia robotników po zmianach w zakładzie to strach, utrata wiary w lepsze jutro, brak nadziei na lepsze życie. Ich życie diametralnie się zmieniło. Firma przestała produkować telewizory w latach 90. XX wieku. 12:05 WIELKIE RODZINY - ODC. 5 Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Poranek u każdej z rodzin wygląda inaczej, ale wigilijny nastrój udzielił się wszystkim. Rodziny celebrują ten wyjątkowy dzień. U Da Cruzów cud narodzin sprawi, że tę Wigilię zapamiętają już na zawsze. Tym razem nie spędzają przy stole z rodziną, ale w szpitalu. W tę noc cudów na świecie pojawia się Gilbert, piąte dziecko Weroniki i Janu. I 38. bohater tej dokumentalnej serii. U Twarowskich, tradycyjnie gwar. Rozmowa w kuchni podczas ostatnich przygotowań do wigilijnej kolacji koncentruje się wokół liczby dzieci, które zamierzają mieć w przyszłości potomkowie Twarowskich. Dochodzą na koniec do wniosku, że muszą planować jednak nieco mniejsze rodziny, żeby móc spotykać się w komplecie. Tylko Zosia deklaruje urodzić dziesiątkę dzieci, żeby przebić rodziców, co do liczby potomstwa. Lewocki i dzieci lepią pierogi, Monika także jest zajęta. U Kacprzyków podobnie, w kuchni krząta się Janeczka, przed domem zaś Michał wiesza światełka. W każdym domu słychać radosne nucenie kolęd. Gdy nadchodzi Wigilia wszyscy siadają do stołu, jest odświętnie, uroczyście, bardzo rodzinnie. Rodziny łamią się opłatkiem, ściskają, tulą do siebie, składają życzenia, a Weronika tuli z Janu swoje nowo narodzone dziecko. 12:55 GRANICA OBŁĘDU (THE CREEPY LINE) Film dokumentalny, 55 min, USA, 2018 Reżyseria: M. A. Tylor Zdjęcia: Dain Valverde Muzyka: Jay Smith Film dokumentalny ukazujący, w jakim stopniu społeczeństwo jest manipulowane przez media internetowe, społecznościowe, Google i Facebook. Pokazuje także niezwykle subtelny sposób, w jaki to robią. Tytuł filmu pochodzi z fragmentu wywiadu z byłym dyrektorem generalnym Google w 2010 r. Wyjaśnił on wtedy na czym polega kodeks postępowania Google. Ten film to rozmowa o prywatności i kontroli danych. Bada, co Google i Facebook robią z danymi. Są one nie tylko przetwarzane i sprzedawane, ale także wykorzystywane do formowania opinii i manipulowania świadomością publiczną, wpływając jednocześnie na opinie na szeroką skalę - wszystko w celu przekształcania społeczeństw, tak aby pasowały do konkretnego światopoglądu. Dokument zawiera wywiady z Jordanem B. Petersonem, Lutherem Lowe, Peterem Schweizerem, Marlene Jaeckel, Danielem Stevensem, Barrym Schwartzem i innymi. Pokazuje jak zgubne mogą być interwencje Google i Facebooka na ich rzekomo neutralne platformy. Wiele osób odmówiło udziału w filmie ze strachu przed znalezieniem się na czarnej liście mediów społecznościowych i Google, gdzie specjaliści od algorytmów usilnie pracują nad takim wykazem "osób niepożądanych". 13:55 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. TAJEMNICZE ŹRÓDŁA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE SECRET SPRINGS) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów kwadratowych, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 14:55 SZYMPANSY W UGANDZIE (UGANDA, THROUGH THE EYES OF A CHIMP / OUGANDA, LE REGARD D'UN CHIMPANZE) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2019 Reżyseria: Roman Fournier - Christol Uganda leży w samym sercu Afryki Równikowej, między jeziorami i górami. Na południowym wschodzie, na wysokości tysiąca metrów nad poziomem morza, wzgórza giną pod gęstą roślinnością. Jakie zwierzęta żyją pod tymi drzewami? Dla szympansów las jest wszystkim. Oczami Toti, przywódcy klanu, odkryjemy niezwykłą naturę Ugandy. W głębi lasu żyje szczególnie ujmujący samiec szympansa alfa, Toti. Wędruje po swoim terytorium, aby zjednoczyć swoją społeczność i zapobiec wtargnięciu wroga. Ale czasami jego duch leci do wielkich przestrzeni sawanny, w pobliżu źródeł Nilu, gdzie gruboskórne konfrontują się ze sobą pod ostrym spojrzeniem lamparta Wyżej na wulkanach, gdzie goryle górskie bawią się ze swoimi maluchami. I tak toczy się życie szympansów w jednej z ich ostatnich ostoi, w której panują od zarania dziejów. 15:55 ŁOWCY CZARNYCH DZIUR (BLACK HOLE HUNTERS) Film dokumentalny, 57 min, Australia, 2019 Reżyseria: Prof. Tamara Davis Film dokumentalny, w którym twórcy skupili się na rozwikłaniu jednej z najbardziej frapujących zagadek kosmicznych. Podążyli śladami niezwykłych naukowców w ambitnym dążeniu do spenetrowania czarnych dziur i wiedzy na ich temat. Czym są czarne dziury? Czarne dziury to obszary przestrzeni, w których siła grawitacji jest tak silna, że nic, łącznie z promieniami świetlnymi, nie może z nich uciec. Innymi słowy, czarne dziury pochłaniają wszystko, co znajduje się w ich pobliżu, i nie emitują żadnego światła ani innych fal elektromagnetycznych. Dzięki skromnym początkom na odludziach Australii, kiedy to sfotografowano po raz pierwszy czarną dziurę poprzez wielki teleskop, nauka otrzymała niespodziewany impuls do zrozumienia tajemnic wszechświata. Astronomowie każdego dnia uczą się fascynujących nowych rzeczy na temat czarnych dziur. Te tajemnicze obiekty generują mnóstwo pytań. 17:00 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 1 EPIR (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 1 EPIRUS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dennis Wells, Johannes Backes Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 18:05 DA VINCI ODKODOWANY (DECODING DA VINCI / LEONARD DE VINCI, LA MANIERE MODERNE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sandra Paugam Scenariusz: Flore Kosinetz Muzyka: Laetitia Pansanel - Garric Najnowsze badania dowodzą, że Leonardo da Vinci niestrudzenie przerabiał swoje obrazy, czasem jego praca trwała latami. Na przykładzie największych dzieł artysty autorzy dokumentu przestawiają jego technikę malarską. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HOLANDIA. BEZ POŚPIECHU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. Holandia należy do najgęściej zaludnionych państw w Europie. To kraj tradycyjnych wiatraków i nowoczesnych turbin wiatrowych, kraj zakorzeniony w tradycji, a jednocześnie otwarty na awangardę. Wygoda i spokój mieszkańców są tak samo ważne, jak szacunek wobec przyrody. 20:15 HISTORIA BRONI - BROŃ DLA KAŻDEGO. ODC. 4/10 (HISTORY OF WEAPONS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to 10 - odcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 21:20 BRUDNE PIENIĄDZE - ODC. 1 BROŃ (DIRTY DOLLARS INC. / DOLLARS NOIRS / EP. 1 ARMS TRADE INTERNATIONAL) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Sylvain Braun Nielegalny handel nie ma granic dla przestępców, którzy go uprawiają. Ta seria śledcza ujawnia międzynarodowe schematy, które działają i rozprzestrzeniają się na naszych oczach, pomimo coraz surowszych przepisów i wzmocnionych zabezpieczeń. 22:25 MIASTO GNIEWU S.I - /13/ Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2017 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 13. Koniec Pruszkowa i Wołomina. Świadek Koronny. Starych zastępują młodzi. Zabójstwo Nikodema Skotarczaka ps. Nikoś, 24 kwietnia 1998 rok, Gdynia, agencja towarzyska Las Vegas. Zakopane. Zabójstwo Andrzeja Kolikowskiego ps. Pershing. 5 grudnia 1999 rok. Historia: W tym odcinku podsumujemy działalność gangsterów z Pruszkowa i Wołomina. Pokażemy również, jak polska policja w końcu poradziła sobie z przestępczością zorganizowaną. Opowiemy o operacji Enigma, którą prowadzili policjanci z Centralnego Biura Śledczego, i której celem było zatrzymanie i postawienie przed sądem gangsterów pruszkowskich i wołomińskich. Widzowie dowiedzą się ponadto o instytucji świadka koronnego. W jaki sposób świadek koronny przyczynił się do rozbicia polskich gangów i jak wyglądało zwerbowanie Jarosława Sokołowskiego - ps. Masa - do współpracy z policją. Wielki proces pruszkowskich gangsterów. Przypomnimy, jak wyglądały środki bezpieczeństwa, jak stworzono specjalną salę rozpraw na potrzeby tego procesu. Podsumowując, wspomnimy o grupach przestępczych, które powstały na zgliszczach Pruszkowa i Wołomina, i które jeszcze w bardziej brutalny i bezwzględny sposób starały się opanować Warszawę i inne miasta w Polsce. 23:15 CAŁA NADZIEJA W ATOMIE (ATOMIC HOPE INSIDE THE PRO - NUCLEAR MOVEMENT) Film dokumentalny, 51 min, Francja/Irlandia, 2022 Reżyseria: Frankie Fenton Film dokumentalny podąża za globalnym ruchem zwolenników wykorzystania energii nuklearnej. Mocno wierzą, że potrzebujemy energii jądrowej w celu dekarbonizacji naszych systemów energetycznych, zanim nastąpi katastrofalna zmiana klimatu. Kamera towarzyszyła im przez 10 lat. Pochodzą z całego świata; od Japonii po Szwajcarię, od Ameryki po Australię. Na każdym kroku spotykają się ze starciami i sprzeciwem. Śmieci jądrowe, koszty, obawy przed promieniowaniem i odpady nuklearne to tylko niektóre z bardzo poważnych problemów, które tradycyjni ekolodzy mają przeciwko tej technologii. Więc kto ma rację? W obliczu bardzo realnego kryzysu klimatycznego, gdy czas ucieka i następują nieodwracalne zmiany klimatu czy nadszedł czas, aby ludzie na całym świecie zatrzymali się, trzeźwo spojrzeli na naukę, powstrzymali masowe zamykanie elektrowni jądrowych i rozważyli wykorzystanie energii jądrowej jako realnego rozwiązania nadchodzącej katastrofy? 00:15 HISTORIA JEDNEGO POMNIKA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Po wyzwoleniu Rogowa, wsi w województwie śląskim, spod okupacji hitlerowskiej, na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginęło czterdziestu mieszkańców wsi. Krasnoarmiejcy wypędzali ludzi z domów, grabili i palili zabudowania. Pijani żołnierze strzelali do siebie. Prawdopodobnie w trakcie wymiany ognia zginął ich dowódca. Z zemsty za śmierć pułkownika, żołnierze rozstrzeliwali Polaków. W 1967 roku ówczesne komunistyczne władze uznały za stosowne wznieść pomnik dowódcy oddziału Armii Radzieckiej. Miejscowa ludność do tego stopnia czuła się zastraszona, że nie protestowała, ale i swojej krzywdy nie chciała upamiętnić. O tamtych tragicznych wydarzeniach opowiadają rodziny ofiar i świadkowie. 00:55 EUFORIA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 2018 Reżyseria: Natalia Pietsch Bohaterką dokumentu jest doświadczona hodowczyni psów, która wprowadza młodą dziewczynę w świat wystaw psów rasowych. Kobiety próbują się zaprzyjaźnić, pomimo panującej w tym środowisku bezwzględnej rywalizacji. Pierwszy dokument, Studio Munka. 01:20 DWA ŚWIATY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Bohaterką filmu jest 10 - letnia Laura, córka głuchoniemych rodziców. Dziewczynka w odróżnieniu od nich słyszy i mówi. To film o zbyt wczesnym wkraczaniu w dorosłe życie. Laura musi pomagać głuchoniemym rodzicom w wielu sprawach, w których zazwyczaj dzieci w jej wieku nie uczestniczą. Od urodzenia żyje w dwóch światach - w świecie ciszy, który panuje w jej domu, i w świecie osób słyszących - poza domem. Rodzice Laury urodzili się głuchoniemi, nigdy nie mówili i nigdy nie słyszeli. Co dziwniejsze w ich rodzinach wszyscy mówią i słyszą. Aneta - mama Laury - jest głuchoniema z niewiadomych powodów, a Adam - ojciec Laury - po urodzeniu zachorował na ospę. Poznali się na jednej z wycieczek organizowanych przez związek głuchoniemych i szybko pobrali się. Po ślubie zamieszkali z rodzicami Adama na wsi. Kiedy oni wkrótce zmarli, młodzi małżonkowie zostali sami na gospodarce. Dość długo nie mogli się zdecydować na dziecko, bo obawiali się, że też będzie głuchonieme. Tak dzieje się w wielu przypadkach. Laura urodziła się zdrowa. Kiedy córka była mała, rodzice przywiązywali jej sznurek do ręki, w ten sposób wiedzieli, że dziecko płacze lub czegoś potrzebuje. Laura nauczyła się, że może pociągnąć za sznurek, a wtedy rodzice przyjdą. W domu cały czas był włączony telewizor, żeby dziewczynka uczyła się mówić. Dość szybko rodzice zaczęli uczyć ją także języka migowego. W wieku 10 lat Laura perfekcyjnie posługuję się językiem migowym, ale też świetnie mówi i pisze. Dzięki temu jest oknem na świat rodziców. Bez niej ich funkcjonowanie w świecie ludzi słyszących wydaje się praktycznie niemożliwe. Film pokazuje, jak Laura porusza się w obu światach: osób słyszących i głuchoniemych. Konieczność pomagania rodzicom spowodowała, że dziesięciolatka jest o wiele bardziej dojrzała niż jej rówieśnicy. 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "NIE POZWOLIMY O WAS ZAPOMNIEĆ". ODC. 274 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Nie pozwolimy o Was zapomnieć" Wyruszamy do lasów Roztocza, gęsto utkanych powstańczymi ścieżkami, na wezwanie jednego z widzów. Tu, pośród leśnych ostępów, ukryta jest, według wskazań najstarszych mieszkańców, powstańcza mogiła. Powrócimy tu niebawem, uzbrojeni w stosowane zezwolenia, by wykonać wstępne, nieinwazyjne badania terenu. "Wronów 1831" Następnie opowiemy historię podobną, jednak geograficznie umiejscowioną na przedpolach Kazimierza Dolnego, a dotyczącą dramatycznego czasu powstania listopadowego. Wronów, to miejscowość bardzo wyraźnie zapisana w historii tego niepodległościowego zrywu. 17 kwietnia 1831 roku pod Wronowem doszło do starcia wojsk polskich i rosyjskich, zakończonego porażką wojsk polskich dowodzonych przez Jana Kantego Juliana Sierawskiego. "I dokonało się" Przez wiele lat przypominaliśmy widzom historię Józefa Seweryna Liniewskiego, który był organizatorem cywilnej siatki powstańczej w okolicach Parczewa. Kiedy Rosjanie pojmali i stracili w Lublinie jego szwagra Kazimierza Bogdanowicza, nie bacząc na ryzyko aresztowania, postawił pod świątynią w Lejnie krzyż ze stosowną dedykacją bohaterowi. Zaborcy próbowali go zmusić do usunięcia świętego znaku, ale nawet w obliczu utraty majątku nie ustąpił. Krzyż przetrwał zabory, ale nie przetrwał PRL - u. Teraz powrócił. Pokażemy go. 02:40 CAŁKIEM SPORA APOKALIPSA - TADEUSZ KONWICKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Titkow Zdjęcia: Andrzej Popławski Tadeusz Konwicki jest postacią dobrze znaną a zarazem zagadkową. Ma wiele twarzy. Artysta i żołnierz, dowcipny i błyskotliwy, pisał książki oraz kręcił filmy, o których było głośno. Po roku 1989 zmieniła się rola pisarza w społeczeństwie. Film próbuje odpowiedzieć na pytanie, jaka jest rola współczesnego inteligenta w epoce transformacji ustrojowej w drodze do zjednoczonej Europy. 03:35 PORWANIE BOHDANA Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Wierzbicki Scenariusz: Krzysztof Wierzbicki W styczniu 1957 roku, na warszawskim Mokotowie, w pobliżu Liceum im. Świętego Augustyna został uprowadzony przez dwóch mężczyzn 16 - letni Bohdan Piasecki, syn Bolesława, jednego z najbogatszych i wpływowych ludzi w Polsce, prezesa PAX. Mężczyźni wywieźli chłopca zwykłą taksówką do gmachu Sądów na ulicy Leszno. Potem ślad się urywa. Śledztwo prowadzone przez przez milicję i ludzi Piaseckiego nie przyniosło rezultatów. Po prawie dwóch latach w 1958 roku odnaleziono ciało Bohdana z nożem w piersiach w piwnicy jednego z domów niedaleko Sądów. Sprawców nigdy nie wykryto. Narratorem, filmu jest przyjaciel Bohdana - Wojciech Szczęsny, który był świadkiem porwania, a strata przyjaciela zaciążyła na jego całym życiu.