TVP Historia Środa, 29.11.2023 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1223 - papież zatwierdził regułę Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanów); 1814 - londyński "Times" wydrukowano na nowej maszynie drukarskiej o niewybrażalnej wcześniej wydajności 1600 odbitek na godzinę; 1830 - Noc Listopadowa - początek Powstania Listopadowego i wojny polsko - rosyjskiej 1830/1831; 1925 - z próbnego nadajnika Polskiego Radia wyemitowano "Warszawiankę" według Stanisława Wyspiańskiego; 06:19 HISTORIA DZIEJE SIĘ - USA I AMERYKA ŁACIŃSKA, WYBORY W BRAZYLII Cykl dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Kurka, Tobiasz Gruchel Scenariusz: Paweł Nowakowski Prowadzący: Paweł Nowakowski W Brazylii wybory wygrał Lula da Silva. Jak USA przyjmą tę prezydenturę? Czy Brazylia i Argentyna zbliżą się z Chinami? Kiedy Stany Zjednoczone popierają demokracje, a kiedy dyktatury? Czy ostatnie dekady zmieniają metody działania wobec Ameryki Łacińskiej? 07:05 CZAS HONORU - ODC. 14 "KRZYŻ WALECZNYCH" S. II Serial wojenny, 48 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk Ranny, chory na tyfus Władek zostaje ukryty w klasztorze. Rappke szuka winnych strzelaniny w szpitalu. Znajduje zwłoki Czesława w miejskiej kostnicy. Na rozkaz standartenfuhrera Gerda Kellera organizuje zasadzkę w czasie pogrzebu. Bronek z Wandą przenoszą się nowego mieszkania. Ich szczęście nie trwa jednak długo, bo Wanda zostaje zadenuncjowana przez sąsiada. W tym czasie w mieszkaniu Heleny, matki Wandy, Niemcy zastawiają pułapkę. Doktor Maria Konarska przedstawia rannemu Kellerowi swoją diagnozę - będzie sparaliżowany. Bronek, Michał i Janek poznają swojego nowego dowódcę, Doktora. Maria już wie, że jej mąż, Czesław, zginął w akcji. Tymczasem Lena Sajkowska, ukochana Janka, zauważa, że jest śledzona przez tajemniczego mężczyznę. 08:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - PISARZE: WŁADYSŁAW BRONIEWSKI, LEON KRUCZKOWSKI. 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Prowadzący: Andrzej Dobosz Bohaterami tego odcinka są pisarze Władysław Broniewski i Leon Kruczkowski. 08:30 HISTORIA POLSKI - FENOMEN POLSKOŚCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Czerniakowska Film dokumentalny o polskich wynalazcach, którym ludzkość zawdzięcza wygrywanie światowych wojen i cywilizacyjne milowe kroki. Jest to spojrzenie na dokonania Polaków, o których często niewiele wiemy, poprzez życie i twórczość profesora Bolesława Orłowskiego. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Widowisko historyczne, 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 10:40 WCIELENIA ZŁA - ODC. 9/10 MUSSOLINI. OJCIEC FASZYZMU. (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Lektor: Maciej Gudowski W tym odcinku sylwetka ojca faszyzmu, włoskiego dyktatora Mussoliniego. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NOWA OŚ ZŁA Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Czy to wojna proxy? Zaangażowanie Zachodu na Ukrainie - sprzęt wojskowy, dane wywiadowcze, szkolenia wojsk - ma cechy wojny zastępczej. Putin prowadzi wojnę globalną. Eksperci są zgodni: był militarnie słabszy, dlatego uderzył w Ukrainę, zamiast w NATO. Ale jego celem geopolitycznym jest Zachód. Czy konfrontacja Rosji z NATO była zamierzeniem Kremla? Czy skutkiem mylnego rozpoznania? O innych przykładach wojen zastępczych w poprzednim wieku opowiadają dr Jerzy Marek Nowakowski - historyk i dziennikarz; dr Przemysław Gasztold - Seń - historyk IPN, oraz płk dr hab. Juliusz Tym z Akademii Sztuki Wojennej. 12:15 ZMIENNICY - ODC. 2/15 - OSTATNI KURS Serial komediowy, 58 min, Polska, 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Irena Kwiatkowska, Krystyna Tkacz, Adam Ferency, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Katarzyna Skawina, Bronisław Pawlik, Wojciech Pokora, Piotr Pręgowski, Mieczysław Hryniewicz, Paweł Nowisz, Maria Klejdysz, Krzysztof Zaleski, Zofia Merle, Jan Mayzel, Andrzej Grąziewicz, Marian Opania, Anna Sobik Pan Stanisław wraca z ostatniego kursu swoją starą taksówką, wchodzi pod samochód i bierze się do naprawy. Na nieszczęście, na auto spada posąg myszy, który urwał się spod lecącego helikoptera. Dyrektor Michalik, z ważnego ministerstwa, również ma pechowy dzień. Gdy wychodzi z domu na spotkanie z kochanką, wpada do wykopu kanalizacyjnego. Zarówno taksówkarz, jak i dygnitarz trafiają do tego samego szpitala. Żona Michalika, córka partyjnego działacza, załatwia mężowi wspaniałą opiekę. Jednak wskutek zamiany dokumentów lekarze i pielęgniarki biorą za Michalika pana Stanisława. 14:20 HISTORIA BRONI - WOJNA NA MORZU. ODC. 7/10 (HISTORY OF WEAPONS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 15:55 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 3/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 17:00 HISTORIA POLSKI - BIERZCIE SIĘ BRACIA DO BRONI Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Piotr Gorzkowicz, Sławomir Frank Program jest zapisem rekonstrukcji Nocy Listopadowej 1830 roku. W role podchorążych, którzy wzniecili powstanie listopadowe wcielili się podchorążowie Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie, a w inscenizacji biorą także udział członkowie licznych grup rekonstrukcyjnych. Akcja inscenizacji rozgrywa się w różnych miejscach Warszawy. W reportażu przedstawiono wydarzenia nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku oraz okoliczności związane z wybuchem powstania listopadowego. 17:30 SIEDEMNASTU WSPANIAŁYCH Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zbigniew Kowalewski Scenariusz: Zbigniew Kowalewski Zdjęcia: Andrzej Skoczylas, Bogdan Giza, Lucjan Góźdź Film dokumentalny prezentujący udział lotników amerykańskich w wojnie polsko - bolszewickiej 1920 roku. Głównym inspiratorem powstania amerykańskich formacji na ziemi polskiej był Meriam Cooper. W filmie występują historycy i autorzy opracowań na temat obecności Amerykanów pod polskim niebem w 1920 roku: Andrzej Janczak, Krzysztof Kubala, Kazimierz Resiej, Jerzy Gotowała, Stanisław Błasiak. Eskadra Kościszkowska liczyła 17 lotników, stąd tytuł filmu, bogato ilustrowanego zdjęciami dokumentalnymi i ikonografią. 18:00 SPÓR O HISTORIĘ - PROCES SZESNASTU Debata, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Na konferencji jałtańskiej sojusznicy Polski przyjęli propozycję Stalina powołania w Polsce koalicyjnego rządu komunistów i partii demokratycznych. Rząd polski odrzucił te ustalenia. Mimo to działająca w kraju Rada Jedności Narodowej zdecydowała się przyjąć ustalenia z Jałty. W marcu 1945 generał NKWD Iwan Sierow zaprosił przedstawicieli polskiego podziemia do podjęcia rozmów. Oferta sowiecka została przyjęta przez przywódców Polski Podziemnej. 27 marca przybyli na spotkanie ostatni komendant Armii Krajowej generał Okulicki, delegat rządu na Kraj Jan Jankowski i przewodniczący Rady jedności Narodowej Kazimierz Pużak. Następnego dnia dotarli pozostali przywódcy. Wszyscy zostali aresztowani i przewiezieni do Moskwy na Łubiankę. 18 czerwca 1945 roku rozpoczął się pokazowy proces - tzw. "Proces szesnastu". Polskich przywódców oskarżono o współpracę z Niemcami i organizowanie dywersyjnej działalności przeciwko Związkowi Sowieckiemu i Armii Czerwonej. Mimo że proces moskiewski był jawnym pogwałceniem prawa międzynarodowego, żadne z państw zachodnich - formalnie sojuszników Polski - nie protestowało. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 15 "NA SERBII" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Aresztowana Wanda trafia do siedziby gestapo w alei Szucha. W czasie przesłuchania rozpoznaje ją Rappke. Dziewczyna zostaje przeniesiona na Pawiak. Na Karola zapada wyrok śmierci, ma go wykonać Bronek. Doktor przydziela Michała do komórki kontrwywiadowczej. Niemcy poszukują Władka. Trafiają do klasztoru, w którym się ukrywa. Halbe odwiedza Kellera w szpitalu. Prosi go o akta Ryszkowskiego. Bronek i Długi wpadają w ulicznej łapance. Tymczasem Michał poznaje Celinę, dawną znajomą Hani. Dziewczyna wywiera na nim duże wrażenie. Bronek wprowadza się do nowego lokalu konspiracyjnego - domu Sowińskich. Helena prosi strażniczkę z Pawiaka, Grażynę, o pomoc w sprawie Wandy. W celi Wanda poznaje Ninę. Rappke dostaje rozkaz wyjazdu na front wschodni. Halbe obiecuje mu zmianę rozkazu w zamianza przysługę: Rappke ma wykraść akta Karola z gabinetu Kellera. 21:00 KRONIKI HITLERA - ODC. 5. DYKTATOR. LATA 1934 - 1936 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 22:05 TEATR TELEWIZJI - PREZENT DLA TOWARZYSZA EDWARDA G. Spektakl teatralny, 81 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Dymek, Stefan Szlachtycz, Jacek Raginis Reżyseria: Janusz Dymek Zdjęcia: Dariusz Jadach Występują: Szymon Bobrowski (Reżyser), Tadeusz Bradecki (Pisarz prof. Roszko), Jacek Romanowski (Prezes TV), Joachim Lamża (Towarzysz Z.), Mirosław Baka (Dyrektor Janusz R.), Ryszard Radwański (Towarzysz W.), Eugeniusz Karczewski (Towarzysz S.), Krzysztof Janczar (Towarzysz K.), Maciej Szary (Towarzysz B.), Grzegorz Gierak (Towarzysz Ł.), Maciej Orłoś (Scenarzysta Zygmunt W.), Jolanta Russek (Sekretarka), Andrzej Lipski (Naczelny), Aleksander Mikołajczak (Towarzysz od ideologii), Elżbieta Kijowska (Działaczka), Leszek Piskorz (Kierownik produkcji Antoni), Jacek Król (Kierowca Edek), Lidia Bienias (Wdowa po Pstrowskim) i inni - Edward jest w niedobrej formie. Rozumiesz, no, wydajność spada, kartki na cukier, rozruchy i protesty w Radomiu, w Ursusie wichrzyciele... to na niego źle wpływa - tłumaczy stroskany towarzysz. Trzeba zrobić coś, żeby poczuł, że nie jest sam. - To może go przytul, ja się zajmuję telewizją - odpowiada drwiąco przewodniczący Komitetu do spraw Radia i Telewizji, Maciej Szczepański. Ale jego rozmówca nie rezygnuje. - Trzeba zrobić film - przekonuje cierpliwie - film niespodziankę dla Edwarda. Zadanie jest iście karkołomne, lecz w razie powodzenia wdzięczność pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Edwarda Gierka, może być niemal nieograniczona. Nadarza się okazja: w Zabrzu ma zostać odsłonięty pomnik Wincentego Pstrowskiego. Tuż po wojnie górnik ten stał się prawdziwym bohaterem Polski Ludowej, pionierem socjalistycznego przodownictwa pracy. Przypadek sprawił, że biografie pierwszego polskiego stachanowca i pierwszego sekretarza wydają się dość podobne: obaj pracowali przed wojną w belgijskich kopalniach. Podczas tajnego spotkania wtajemniczonych w plan towarzyszy zapada decyzja o działaniu. 3 grudnia 1977 roku, w przeddzień Barbórki, Telewizja Polska ma transmitować scenę uroczystego odsłonięcia pomnika Pstrowskiego. Wieczorem, o 20:30, w najlepszym czasie antenowym odbędzie się zaś premiera fabularnego pełnometrażowego filmu biograficznego poświęconego przodownikowi z Zabrza! Czas nagli. Na całość prac pozostają tylko 3 miesiące, choć na realizację takich przedsięwzięć i pół roku to niewiele. Ale reżyser Stefan Szlachtycz otrzymuje propozycję nie do odrzucenia: ma nakręcić ten film lub szef Radiokomitetu, zwany Krwawym Maciejem, osobiście dopilnuje jego zwolnienia. Szkic scenariusza pióra Zygmunta Wiśniewskiego powstaje w rekordowym tempie, dobierana jest obsada i poszukiwane plany. Niemal równolegle rozpoczynają się zdjęcia. Na Śląsku lokalne władze przychodzą z pomocą, angażują górników, obiecują załatwić wsparcie wojska. Autorzy filmu ironizują, że drogę oczyszcza im walec z napisem "Prezent dla towarzysza Gierka". Kolejnym momentem krytycznym jest etap postprodukcji. Szczęśliwie, film udaje się szybko zmontować i w ostatnim momencie złożyć do kolaudacji. Przewodniczący Szczepański jest zadowolony, obiecuje specjalną nagrodę dla ekipy. Następnego dnia ma się odbyć prezentacja obrazu pierwszemu sekretarzowi. Tylko czy na pewno towarzysz Edward będzie zadowolony z prezentu? Telewizyjny dramat z cyklu "Scena Faktu" odsłania kulisy mało znanego epizodu z dziejów Telewizji Polskiej. Reżyser i współautor scenariusza Janusz Dymek zaprosił do spektaklu między innymi Szymona Bobrowskiego i Mirosława Bakę. W rolę scenarzysty Wiśniewskiego wcielił się znany dziennikarz i prezenter telewizyjny Maciej Orłoś. 23:40 WCIELENIA ZŁA - ODC. 10 /10 KADDAFI. SZALENIEC Z BLISKIEGO WSCHODU (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Maciej Gudowski W ostatnim odcinku cyklu sylwetka dyktatora Libii pułkownika Kadafiego. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Widowisko historyczne, 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POTĘGA LOKALNEJ PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Odwiedzamy grób polskich żołnierzy z czasu wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku, którzy zginęli pod Wolą Wierzbowską. Pochowano ich na miejscowym cmentarzu parafialnym, jednak zarys obszernego grobu zmienił się przez lata i mamy podejrzenie, że w obrębie tego miejsca pamięci pojawiły się współczesne nagrobki. Poszukamy dokumentów w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, by poległym tu Polakom oddać ich nazwiska. Z doświadczenia wiemy, że dokumentacja roku 1920 zachowała się dość dobrze, dlatego w porozumieniu z lokalnymi miłośnikami historii spróbujemy ulotny, ustny przekaz zamienić w trwałe, materialne znaki przeszłości. Na dobrą sprawę moglibyśmy wędrować od wioski do wioski i w każdej z nich odkrywać w lokalnej pamięci ślady wojny z bolszewikami. Tak też było w miejscowości Tymianki Bucie, gdzie znajduje się mogiła dwóch ułanów. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NIEZNANA WOJNA Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony początkowej fazie wojny ukazuje rozwój sytuacji w Polsce i krajach nadbałtyckich. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.