TVP Historia Sobota, 02.12.2023 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1942 - rozszczepienie jądra atomu; 1938 - plan gospodarczy min. Eugeniusza Kwiatkowskiego; 1815 - samobójstwo Jana Potockiego, autora książki "Rękopis znaleziony w Saragossie", według której Jerzy Wojciech Has nakręcił film; 1927 - Lew Trocki usunięty z WKP(b); 07:00 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 69 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Wiśniewski, Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Marta Hryniak, Anna Krasuska, Ewa Ratusińska Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Milena Staszuk, Marcin Piętowski, Jacek Kopczyński, Dariusz Jakubowski, Przemysław Stippa, Michał Chorosiński, Małgorzata Klara, Michał Chruściel, Maciej Jachowski, Krzysztof Brzazgoń, Mateusz Jordan-Młodzianowski, Robert Jarociński, Karol Dziuba, Karina Szafrańska "Wojna" Lato 1409. Zakon wypowiada wojnę Koronie. Polskie rycerstwo ma się zgromadzić w Wolborzu. Król (Sebastian Skoczeń) każe Zawiszy Czarnemu (Robert Jarociński) zbierać najemników, którzy za żołd staną po stronie Polski. Anna Cylejska (Milena Staszuk) powierza Mikołajowi Wierzynkowi (Michał Kłodnicki) spieniężenie, na cele wojenne, znacznej części swoich klejnotów. Świdrygiełło (Michał Chruściel) pisze do Wielkiego Mistrza: "Zakon i Litwa pod moją wodzą podbiją Żmudź, Podole, a nawet Polskę". Brat króla zostaje oskarżony o zdradę i wysłany do twierdzy w Krzemieńcu. Mścisław (Karol Dziuba) chce ustalić datę ślubu z Sofią (Julia Łukowiak). 07:30 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 70 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz, Tomasz Matuszczak, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Jan Staszczyk, Anna Krasuska, Ewa Ratusińska Aktorzy: Milena Staszuk, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Dariusz Toczek, Szymon Nygard, Oliwer Witek, Maciej Raniszewski, Dawid Czupryński, Karol Dziuba, Piotr Pamuła, Żaneta Homa, Julia Łukowiak, Maria Wieczorek, Michał Kłodnicki, Franciszek Muła "Pożegnania" Lato 1409. Król Jagiełło (Sebastian Skoczeń) rusza na wojnę z zakonem. Zyndram (Maciej Raniszewski) ma pilnować, aby nikt na niej nie zarabiał. Anna Cylejska (Milena Staszuk) zabiega o boskie wsparcie dla króla i Korony. Razem z malutką Jadwigą (Pola Brzeszczak) żegnają Władysława. Wojska Korony już zbierają się w Wolborzu i pod Czerwińskiem. Kelemen (Piotr Pamuła) przekazuje Saule (Agata Pieszko), że Zygmunt Luksemburski poprze zakon i że Kujawy oraz Ziemia Dobrzyńska poddały się bez walki. W Krakowie mówią, że Mścisław (Karol Dziuba) zabił swoją pierwszą żonę. Sambor (Kacper Młynarkiewicz), który jest zakochany w Sofii (Julia Łukowiak), zastanawia się, czy jej o tym powiedzieć. Jednak jej nie ostrzega. Sofia i Mścisław biorą ślub. Lech (Mariusz Jakus) postanawia zarobić na wojnie. Kupuje beczki z piwem, weźmie kilka dziewek ze spalonego zamtuza i ruszy za wojskiem. Chętni na jego towar na pewno się znajdą. Jurga (Kuba Kochanek) oświadcza się Nieradce (Malwina Dubowska). U krakowskiego płatnerza (Mariusz Gagatek) znajduje pracę kowal Bogdan (Sylwester Maciejewski). Przyjechał do Krakowa, żeby odnaleźć syna Jurusia. Zaginionym synem jest Jurga (Kuba Kochanek), który razem z Mszczujem (Dawid Czupryński) i innymi królewskimi rycerzami jedzie na wojnę. 08:05 W KOTLE HISTORII - Z HASTINGS DO CZERSKA. KOMES MAGNUS I JABŁKA Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Zanim w mazowieckim Czersku pojawiła się królowa Bona, nim panował w nim książę Trojden, zamek był jedną z siedzib ambitnego Konrada Mazowieckiego. Ale to już wiek XIII. Prawdziwie elektryzujące teorie dotyczące Czerska opiewają na przełom stuleci XI i XII. Czy olbrzymi szkielet tajemniczego możnowładcy odkryty w zamku w roku 1968 może należeć do syna króla Haralda Godwinsona? Czy odnaleziony w Czersku wojownik to angielski królewicz pozbawiony dziedzictwa przez Wilhelma Zdobywcę? Wraz z naukowcami badamy losy komesa Magnusa i - jak w Anglii - gotujemy z (mazowieckich) jabłek. 08:35 WOJOWNICY CZASU - PIERWSZA POLSKA BITWA CZYLI TCZEW 1807 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Jesienią 1806 roku wojna zagościła w dawnych, przedrozbiorowych granicach Rzeczypospolitej. Armie Napoleona Bonapartego w kampanii prowadzonej przeciwko pruskiemu królowi Fryderykowi Wilhelmowi zapędziły się na Prusy, aby zająć Gdańsk. Po drodze był jednak jeszcze Tczew, którego zdobycie przypadło najwierniejszym aliantom Cesarza Francuzów - Polakom. 09:30 ALTERNATYWY 4 - ODC. 6/9 - GOŁĘBIE Serial komediowy TVP, 59 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybinski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski Stanisław Anioł wciąż doskonali sposoby uzależniania od siebie niesubordynowanych lokatorów. Prosi, grozi, knuje intrygi, kontroluje korespondencję. Najłatwiej idzie mu z Murzynem, najwięcej problemów stwarza niedawny alkoholik z Pragi, Balcerek. W końcu Anioł wysyła mu fikcyjne wezwanie na kurację odwykową, po czym - powołując się na swoje znajomości - obiecuje wezwanie unieważnić. W zamian Balcerek musi przysiąc, że będzie brał udział w czynach społecznych, a nawet próbach chóru. Gospodarz domu powołuje też radę mieszkańców, która odtąd będzie ustalała kolejność sprzątania. Na czele rady staje docent Furman. Konstruktor Manc ma nowy, rewelacyjny pomysł - wstawia robota do prawdziwej kolejki w sklepie. Niestety, eksperyment kończy się fiaskiem. 11:45 PODRÓŻE PO BAŁTYKU: LATO NA WODZIE - FINLANDIA (CRUISING THE BALTIC SEA - A SUMMER ON THE WATER) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Johannes Backes Dokumentalna seria (5 odcinków) podróżnicza. Każdego roku do nadmorskich krajobrazów Bałtyku zbliża się nowy rodzaj krzyżowców, tak jak kiedyś łodzie wikingów czy statki Hanzy. Pływają po morzu, aby odkrywać korzenie cywilizacji europejskiej. Od zakończenia zimnej wojny i otwarcia Europy Wschodniej coraz więcej turystów wyrusza w długie rejsy po Bałtyku, jednym z najmłodszych mórz na świecie - powstałym po ostatniej epoce lodowcowej. Fascynują ich dobrze zachowane zamki, malownicze archipelagi, rozległe i dziewicze krajobrazy, marzycielskie wioski, historyczne metropolie handlowe i niekończące się piaszczyste plaże. Seria łączy niezwykłe piękno nadbałtyckich krajobrazów z ekskluzywnymi obrazkami życia na pokładzie statków wycieczkowych. Zobaczymy też atrakcje przyrodnicze i imponujące miasta, spotykając ich mieszkańców, którzy zaproszą nas do swojego domu. Podróż przez Morze Bałtyckie rozpoczyna się w Szwecji i prowadzi przez Finlandię i Sankt Petersburg do krajów bałtyckich. Równolegle do trasy po morzu i do dużych miast portowych widz odkryje ekscytujące przystanki na lądzie. Krajobrazy opowiedzą historię. Usłyszymy też codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, sprawiają, że prawdziwa osobliwość tego świata staje się nam bliższa. 12:55 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU ODC. 1 (EARTH FROM SPACE. 1. A NEW PERSPECTIVE) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Barny Revill, Chloe Sarosh Lektor: Janusz Szydłowski Dokument, w którym w czterech częściach widzowie mają okazję obserwować naszą planetę i życie na niej z lotu satelity. To przełomowa technika filmowania, która przyniosła niesamowite rezultaty. Stada słoni wędrujące w poszukiwaniu wody, wirujące błękity kwitnącego planktonu, kolonie pingwinów, zorza polarna czy światła miast widziane z kosmosu. Czegoś takiego jeszcze nie można było oglądać. Czy takie widoki z kosmosu mogą nas zmobilizować do dbania o naszą planetę? To był również powód zrealizowania tej serii. Odcinek. 1. New Perspective. Satelity odkrywają nieznane wcześniej kolonie pingwinów oraz tajemnicze lodowe kręgi, które mogą zagrażać młodym fokom. Dokonują też zaskakujących odkryć w najodleglejszych zakątkach Ziemi. Za każdym obrazem kryje się jakaś historia. Oto nasz dom; nigdy wcześniej go w ten sposób nie oglądaliśmy. Ziemię okrąża ponad tysiąc satelitów. Niektóre z nich przesyłają nam obrazy tak szczegółowe, że widzimy na nich poszczególne zwierzęta. Możemy też jednocześnie śledzić je na ziemi. Kenia, Afryka Wschodnia. Zielone brzegi rzeki. Przy uważnym spojrzeniu widać szare cielska. To rodzina słoni. Wyruszyliśmy w kosmos w poszukiwaniu innych światów. Ale gdy tylko spojrzymy wstecz, widzimy, jak wyjątkowy jest nasz dom. 13:50 WIARA 44 Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Kork Bojanowski Scenariusz: Kork Bojanowski W latach międzywojennych Warszawa nie była miastem nadmiernie religijnym. Ten stan rzeczy uległ zmianie po wybuchu II wojny światowej. Podczas okupacji, pod wpływem szoku wywołanego upadkiem państwa i stałego zagrożenia życia, tysiące warszawiaków wróciło do regularnych praktyk religijnych. Z kolei trudne warunki życia podczas powstania warszawskiego spowodowały dalsze pogłębienie wiary w opiekę Bożą i potrzebę życia sakramentalnego. W ogarniętym walkami mieście posługę kapłańską pełniło ok. 150 księży katolickich. Dzielili oni powstańczy los zarówno z ludnością cywilną, jak i z walczącymi żołnierzami. Odprawiali nabożeństwa na warszawskich podwórkach, w ocalałych kościołach, piwnicach i szpitalach. Udzielali ślubów, chrztów, absolucji zbiorowej żołnierzom i organizowali pogrzeby. Pomagali również w łączeniu rodzin, zabiegali o żywność i lekarstwa. 14:25 WALECZNE Z GÓR - ODC. 3 KATARZYNA FILIPEK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agata Puścikowska, Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Rolniczka, żona i wielodzietna matka, w końcu wdowa. Prosta kobieta, dzielna, pracowita. W czasie wojny już wdowa. Decyduje się na przyjęcie pod swój dach i ukrywanie, rodziny żydowskiej. Ma możliwość ucieczki i ratowania się, jednak oddaje się w ręce niemieckie. Chce ratować tym dzieci. Los Filipkowej od czasu więzień niemieckich, związany jest też z postacią bohaterskiej Heleny Migiel z Białego Dunajca. 16:25 ARABSKA WYPRAWA LEVISONA WOODA - GROŹNE DZIEDZICTWO. ODC. 5/5 (ARABIA WITH LEVISON WOOD 1) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Neil Bonner Duszą i twarzą tej niezwykłej podróżniczej serii jest brytyjski podróżnik Levison Wood, który próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym dzisiaj jest Arabia. Okazuje się krainą kontrastów, nie tylko krajobrazowych. Kraje pogrążone w chaosie sąsiadują z dobrze prosperującymi, enklawy nowoczesności ze średniowieczem. Bijące w oczy bogactwo z ludźmi, którzy stracili wszystko i żyją na śmietniskach. Film jest po trosze etnograficzny, bo naszego podróżnika interesuje wszystko. Zachwyca się naturą, ale nie arabskim stylem rządzenia. Zagaduje młodych, a nawet kobiety (po uzyskaniu zgody ich mężów lub ojców). Nie rezygnuje z pomocy miejscowych przewodników. W pierwszym odcinku Wood w dwa tygodnie przemierza Irak, a raczej to, co z niego zostało po amerykańskiej interwencji i serii wojen domowych - od północnej części, kontrolowanej przez Kurdów po rozlewiska Szatt al - Arab. Nie jest to bezpieczna podróż, na drogach są gęsto ustawione blokady i posterunki kontrolne, spać można tylko w militarnych bazach. Oprócz żołnierzy regularnych armii Anglik spotyka oddziały ochotników. Jest świadkiem strzelaniny i zdobywania wioski opanowanej przez ISIS. Często filmuje z ukrycia. Podczas przechadzki po ruinach starej części Mosulu znajduje nieużywaną kamizelkę terrorysty samobójcy, rozmawia ze snajperem, który ma na koncie 343 zabitych wrogów (tydzień później sam zostaje odstrzelony), zagląda do piwnicy, w której ukrywał się Saddam Husajn. Drugi odcinek ma zupełnie inny charakter. Przemknąwszy przez Kuwejt, Brytyjczyk objeżdża Półwysep Arabski. Zwiedza Oman, zwany klejnotem Arabii. Robi zakupy na targowiskach, przebiera się za Beduina, wspina się na najwyższą górę, częściowo na wielbłądzie, częściowo na własnych nogach przemierza 250 kilometrów przez pustynię. Granicę ogarniętego wojną domową Jemenu przekracza nieoficjalnie, jednak droga na zachód jest zamknięta. W trzecim odcinku Wood omija tereny kontrolowane przez zwaśnione plemiona, gangi kryminalistów i Al - Kaidę drogą morską, na zaszczurzonym statku z hinduską załogą, lękliwie wyglądającą piratów. Nieplanowany wcześniej tranzyt przez Róg Afryki - Somalię i Dżibuti kończy w Arabii Saudyjskiej - kolebce arabskiej cywilizacji. Rząd przydziela mu opiekuna, który czujnie przysłuchuje się jego rozmowom. Podróżnik zagląda do wiosek, gdzie nawet dzieci noszą sztylety - symbole prestiżu i niezależności. Gościnni gospodarze częstują go mlekiem wielbłąda, kultywują dawne obyczaje, równocześnie są aktywni na Instagramie. Wood spotyka młodych ludzi, zafascynowanych Zachodem i pielgrzymów, zmierzających do Mekki. Wizytuje opuszczone miasteczko, którego mieszkańcy przenieśli się do nowoczesnych wieżowców i stację kolejową, gdzie słynny Lawrence z Arabii, dokonał pierwszego sabotażu. W Jordanii przemierza malowniczą skalistą pustynię Wadi Rum. 17:25 CZARNA WOŁGA - ODC. 2 ŚMIERĆ JANA GERHARDA Cykl dokumentalny, 39 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Wykonawcy: Przemysław Semczuk Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Michał Bożek 20 sierpnia 1971 roku Dziennik Telewizyjny informuje o morderstwie Jana Gerharda - posła na Sejm, redaktora naczelnego Forum i autora książki "Łuny w Bieszczadach". Zakrojone na dużą skalę śledztwo prowadzone jest w kierunku politycznym, choć milicja odkrywa mnóstwo wątków obyczajowych. Śledczy i prokuratura skupiają się na wojennej i powojennej przeszłości ofiary. Po kilku miesiącach mordercy zostają ujęci, a motywy zbrodni okazują się banalne: miłość do kobiety i chciwość. 18:10 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 1/4 Serial historyczny, 49 min, Polska, 2000 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Ewa Wiśniewska, Andrzej Seweryn, Wojciech Malajkat, Rusłana Pysanka, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz Premierę serialu "Ogniem i mieczem" poprzedziło znakomite przyjęcie kinowej wersji dzieła Jerzego Hoffmana. Obejrzało je ponad siedem milionów widzów, nie wspominając już o nagrodach i wyróżnieniach dla twórców filmu. Geneza powstania oraz wieloletnie kłopoty związane z realizacją "Ogniem i mieczem" obrosły legendą. Film Hoffmana przeszedł też do historii jako w pełni udana superprodukcja, która sprostała ogromnym oczekiwaniom zarówno widzów, jak i krytyki. Reżyserowi udało się pozyskać nie tylko rekordowe - jak na polską kinematografię - środki na realizację, lecz także znakomitych aktorów, których kreacje zapadają głęboko w pamięć. Krzysztof Kowalewski, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski z powodzeniem nadali indywidualny rys postaciom Zagłoby, Wołodyjowskiego i Podbipięty, nie wchodząc przy tym w kolizję z duchem powieściowego pierwowzoru. Dla Michała Żebrowskiego rola Skrzetuskiego stała się trampoliną do kariery, której widomym znakiem były tytułowe kreacje w "Panu Tadeuszu" Andrzeja Wajdy i "Wiedźminie" wg prozy Andrzeja Sapkowskiego. Prawdziwym objawieniem był jednak Aleksander Domogarow, rosyjski aktor odtwarzający postać Bohuna. W opinii wielu to właśnie on stworzył najbardziej przejmującą kreację filmu. Na uwagę zasługuje też niezwykła skrupulatność w odtworzeniu realiów epoki, plastyczne, "epickie" zdjęcia oraz przekonująco zainscenizowane sceny batalistyczne. Telewizyjna, 4-odcinkowa wersja epopei Hoffmana łącznie trwa około dwadzieścia minut dłużej od filmu kinowego. Różnice między obiema wersjami są w zasadzie niedostrzegalne. Ze względu na specyfikę serialu materiał został nieco inaczej zmontowany, a fabuła zyskała trochę inny rytm. Jan Skrzetuski, poseł księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, wracając z Krymu, ratuje życie pułkownikowi kozackiemu Bohdanowi Chmielnickiemu. Podczas postoju w karczmie, zaatakowany przez podstarostę Czaplińskiego, daje popis szlacheckiej krzepy, wyrzucając napastnika na bruk. Czyn ten wzbudza uznanie u dwóch innych gości: Onufrego Zagłoby i Longina Podbipięty. Obaj rycerze szybko zaprzyjaźniają się ze Skrzetuskim i wspólnie ruszają w dalszą drogę. Wkrótce natrafiają na rozbitą kolaskę i wybawiają z opresji kniahinię Kurcewiczową oraz piękną bratanicę jej nieboszczyka męża, Helenę. Jan zakochuje się w dziewczynie od pierwszego wejrzenia. Helena odwzajemnia afekt, lecz na drodze do jego rozwoju staje poważny problem. Młoda Kurcewiczówna została bowiem przyrzeczona innemu - podpułkownikowi kozackiemu Jurko Bohunowi. Skrzetuskiemu udaje się nakłonić kniahinię do zmiany decyzji. Wkrótce książę Wiśniowiecki wysyła Jana z nową misją na Sicz. Skrzetuski dowiaduje się o planowanym przez Chmielnickiego powstaniu i wysyła swego totumfackiego Rzędziana do kniahini, by ostrzegł ją przed niebezpieczeństwem. Sam niebawem dostaje się do niewoli tatarskiej. 19:00 GIGANCI HISTORII - WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE W XV I XVI WIEKU Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Wielkie odkrycia geograficzne zmieniły oblicze świata. Wywołały rewolucyjne zmiany we wszystkich dziedzinach życia i przyczyniły się do narodzin nowoczesnej cywilizacji. Wpłynęły między innymi na rozwój chrześcijaństwa, wymianę handlową czy codzienny jadłospis. Niestety, niosły też negatywne skutki. Utrwaliły niewolnictwo i handel ludźmi, doprowadziły do wielu konfliktów, które z czasem zyskały charakter globalny. Europejczycy doskonalili się w budowie okrętów i sztuce nawigacji. Gdy nastały czasy Henryka Żeglarza, docierano już do Kamerunu i Zatoki Gwinejskiej, by rozwijać handel z plemionami Afryki Zachodniej. Zanim morską drogę do Indii wyznaczył Vasco Da Gama, na jej poszukiwanie wypłynęły okręty dowodzone przez Krzysztofa Kolumba. Po trwającym nieco ponad 3 miesiące rejsie, załoga odkryła archipelag Bahama przekonana, że znalazła się w kraju bogów Wisznu i Siwy. W ślad za Kolumbem wyruszyli z Europy kolejni śmiałkowie wabieni sławą i bogactwami, jakie skrywały nowe kontynenty. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 48 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski, planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 r. są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:05 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 3 - WŚRÓD SWOICH (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 72 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marian Kociniak, Władysław Kowalski, Kazimierz Rudzki, Jan Świderski, Lech Ordon, Krystyna Borowicz, Anna Głębicka, Zdzisław Kuźniar Przymusowy ochotnik Franek Dolas przeżywa nieprawdopodobne przygody. Udaje mu się uciec z wojskowego sądu włoskiego. Niemcy zatrzymują go jako dezertera i odsyłają na front wschodni. Franek wyskakuje z samolotu i ląduje na spadochronie w Polsce. 21:30 DEWAJTIS - ODC. 3 Serial kostiumowy, 45 min, Polska, 2023 Autor: Ilona Łebkowska Reżyseria: Filip Zylber Aktorzy: Karol Dziuba, Małgorzata Pieczyńska, Maria Pakulnis, Tomasz Sapryk, Anna Bielawska, Jan Hrynkiewicz Zdjęcia: Piotr Śliskowski Marek Czertwan po miłosnym zawodzie powraca do Poświcia. Otrzymuje list od Julki, która dzieli się wspólnymi perypetiami z Hanią w Paryżu. Marek wraca wspomnieniami do traumatycznego zdarzenia, które przeżyli z Julką piętnaście lat wcześniej. Pomimo cierpienia i ciężaru, jaki dźwiga, dalej zarządza pałacem i prowadzi interesy. Tymczasem w Saudwilach dochodzi do kradzieży drewna Marka. Rymko oburza się na zniewagę swojego przyjaciela i sunie przez Zaścianek rzucając czary, aby przepędzić złe zamiary mieszkańców. Z kolei w Skomontach Czertwanowa dumnie rządzi Dworem i poniewiera Anetą. Kiedy Marek dowiaduje się o tym, ku radości ciotki, zabiera ją do swojej chaty w Saudwilach. Nadchodzi wigilijny czas. Podczas wieczerzy Aneta wyznaje przygnębionemu Markowi przepowiednię przynoszącą nadzieję. Marek wkrótce odkryje, że nie rzucała swoich słów na wiatr. 00:05 PAPUSZA Film biograficzny, dramat, 125 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Krauze, Joanna Kos - Krauze Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Wojciech Staroń Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Sebastian Wesołowski, Leokadia Brzezińska, Paloma Mirga, Andrzej Walden, Antoni Pawlicki, Artur Steranko, Jowita Budnik, Zbigniew Waleryś "Niezwykła historia wyjątkowej kobiety, która miała odwagę być sobą" - reklamowali "Papuszę" na plakacie filmowym producenci. Podstawą scenariusza filmu stała się rzeczywista historia przejmujących losów tytułowej bohaterki, poetki cygańskiej, piszącej w języku romskim. Była pierwszą romską autorką, która sama spisała swoje wiersze oraz pierwszą, której twórczość tłumaczono na język polski i wydano w oficjalnym obiegu. Do opublikowania jej wierszydoszło dzięki zaangażowaniu Jerzego Ficowskiego, który odkrył talent Papuszy, oraz dzięki staraniom Juliana Tuwima. Wydany w 1956 r. tomik "Pieśni Papuszy" przyniósł poetce rozgłos. Fabuła "Papuszy" charakteryzuje się wielowarstwową strukturą, nie ma prostej, linearnej akcji, jest wielkim splotem życiowych doświadczeń, różnych spostrzeżeń, emocji i zachowań. Branżowa prasa zwracała uwagę na stronę wizualną i muzyczną filmu: na wspaniałe zdjęcia, świetne aktorstwo oraz utwory Pawluśkiewicza, genialnie podkreślające nastrój i wydźwięk opowieści. Film przedstawia wydarzenia rozgrywające się w ciągu kilkudziesięciu lat, ukazując kolejne etapy życia i twórczości romskiej poetki. Nigdy nie uczęszczała do szkoły, sama zadbała o to, by nauczyć się czytać i pisać. Odważyła się sprzeciwić tradycyjnej roli cygańskiej kobiety. I chociaż była samodzielna i wyzwolona, nie kwestionowała patriarchalnej władzy swego starszego o ponad dwadzieścia lat i niekochanego męża, harfiarza Dionizego Wajsa. W filmie jest on jedną z głównych postaci, podobnie jak znany tłumacz i pisarz Jerzy Ficowski, ukrywający się w taborze Wajsa przed bezpieką. Nagrody: 2013 Karlove Vary (MFF) Wyróżnienie Specjalne Jury; Gdynia - nagroda za drugoplanową rolę męską dla Zbigniewa Walerysia, Nagroda za charakteryzację, nagroda za muzykę dla Jana Kantego Pawluśkiewicza, Valladolid (MFF) - nagroda za reżyserię i za najlepszą rolę męską; 2014 MFF w Pune - nagroda dla najlepszego filmu; nagroda za reżyserię; Polska Nagroda Filmowa Orzeł w kategoriach: najlepsze zdjęcia dla Krzysztofa Ptaka i Wojciecha Staronia, najlepsza scenografia dla Anny Wunderlich, najlepsze kostiumy dla Barbary Sikorskiej - Bouffał, najlepsza muzyka dla J. K. Pawluśkiewicza. 02:20 MAGADAN, WYPAD ZA MIASTO Reportaż, 28 min, Polska, 2003 Scenariusz: Stanisław Kalisz Zdjęcia: Marek Antonowicz, Igor Dobrowolskij Lektor: Zbigniew Grochal Magadan jest stolicą Kołymy, okręgu wielkości Francji, leżącego na północnym wschodzie Syberii. Zagospodarowywanie tych terenów rozpoczęto w latch 30. ubiegłego wieku. Spędzano tu miliony więźniów, między innymi Polaków. Wielu z nich zasymilowało się z innymi, Rosjanami, Ewenami i Ewenkami. Wielu mieszkańców tamtejszych rejonów ma pochodzenie polskie, Polska dobrze im się kojarzy, ale nie wyobrażają sobie życia gdzie indziej. 02:50 SOŁOWKI - POCZĄTKI GUŁAGU Reportaż, 26 min, Polska, 2006 Autor: Stanisław Kalisz Reżyseria: Iwona Bartólewska Scenariusz: Iwona Bartólewska Zdjęcia: Andrzej Galiński Rosję czasów Lenina, a później Stalina charakteryzowała pogarda wobec ludzkiego życia. Mordowano całe narody, dziesiątki milionów ludzi, także bardzo wielu Polaków. Dobrnęliśmy do Karelli - jakieś tysiąc km na północ od Petersburga. Słynny sołowiecki monastyr wzniesiono w połowie XV wieku. Mieściły się tu karcery, w których mnisi jako wierni słudzy cara pomagali izolować jego przeciwników, przetrzymywali w klasztorze przywódców sekt religijnych, zbuntowanych bojarów. Po zwycięstwie rewolucji październikowej majątek skonfiskowano i przekazano tajnej policji politycznej - Czeka. Spod monastyru udajemy się na Siekierkę; tak zwą na Sołowkach jedyną górę na wyspie. Więźniowie wiedzieli, że z lochów tutejszej cerkwi niełatwo się wychodzi na wolność. Los osadzonych na Siekierce był przesądzony. Cerkiew wróciła w ręce Kościoła prawosławnego. Powoli odzyskuje dawny blask. Żyje z piętnem historii. W swoim "Archipelagu GUŁag" Aleksander Sołżenicyn pisał o łagrach jak o wyspach rozsianych po całym ZSRR. Samą nazwę archipelagu wywiódł właśnie od wysp sołowieckich. Po Sołowkach zaczęły powstawać setki mniejszych i dużych obozów pracy. Stały się one symbolem nowych porządków, zniewolenia i bezprawia...