TVP Dokument Czwartek, 08.12.2022 Zmiany z dnia 14.11.2022 w stosunku do raportu z dnia 31.10.2022 (dodano pozycję programową) 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. (dodano pozycję programową) 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 20 JAK POWSTAŁA POLSKA? Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak spośród setek tysięcy plemion i grup wyłoniło się polskie państwo? Autorzy cyklu sprawdzają tropy powiązane z ewentualnym wpływem wikingów na formowanie się naszego kraju oraz to, jakie znaczenie miało dla nas przyjęcie chrześcijaństwa. Odwiedzamy Gniezno, Wolin, Poznań i Ostrów Lednicki i sprawdzamy, jak wyglądało codzienne życie, system wierzeń i obyczaje w okresie Chrztu Polski. Radosław Kotarski podąża śladami naszych praprzodków. (dodano pozycję programową) 07:00 NOTACJE - O. WIESŁAW SŁOWIK SJ. NIE BOJĘ SIĘ ŚMIERCI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Wiesław Słowik SJ ur. w 1944 r. w Starej Wsi na Podkarpaciu. Kapłan Towarzystwa Jezusowego (jezuita). Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Australii i Nowej Zelandii. Po pierwszym roku studiów teologicznych, wyjechał w 1970 r. do Australii. W 1973 r. otrzymał święcenia kapłańskie w Melbourne z rąk kard. Karola Wojtyły. Był kapłanem m. in. w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Oakleigh, Sanktuarium Maryjnym w Essendoni kościele św. Ignacego w Richmond. W 1983 r. został koordynatorem polskiego duszpasterstwa w Wiktorii. Wielokrotnie nagradzany za działalność charytatywną i pracę na rzecz Polaków w Australii. Odznaczony Orderem Australii i Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP. (dodano pozycję programową) 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 179 SOCHACZEW Magazyn, 20 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Tym razem odwiedzimy Sochaczew - doskonały przykład na to, że małe miasta mają swoją wielką historię. Sochaczew wielokrotnie niszczony i odbudowywany, dziś jest prawdziwą gratką dla miłośników historii, muzyki, kolei i sportu. Początki osadnictwa na tutejszym wzgórzu zamkowym przypadają na XII wiek, gdy funkcjonowała tu osada. W drugiej połowie XIV wieku stanął pierwszy zamek murowany. Był świadkiem pewnego bardzo ważnego dla dziejów Polski wydarzenia. To właśnie tutaj 27 kwietnia 1377 roku uchwalono Statut Mazowiecki. Był to pierwszy w historii Mazowsza dokument regulujący wszystkie dziedziny prawa, zwłaszcza przebieg rozpraw sądowych. Inne zapisane na kartach historii wydarzenie miało miejsce na początku II wojny światowej. Rozegrała się tu największa batalia Kampanii Wrześniowej - Bitwa nad Bzurą. (dodano pozycję programową) 07:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /32/ - GATUNKI OBCE Cykl dokumentalnyReportaż, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny, a swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Żywe organizmy kolonizują nowe obszary, na których znajdują sprzyjające im warunki, ale stworzenie populacji udaje się tylko jednemu gatunkowi na dziesięć próbujących. Dlaczego? I czy gatunki obce szkodzą lokalnej przyrodzie? O tym opowie Łukasz Bożycki. (dodano pozycję programową) 08:10 MARZENIA O PRZYSZŁOŚCI S. 2 - CZĘŚĆ 3. ODPADY (DREAM THE FUTURE SEZON 2) Cykl dokumentalny, 49 min, Francja, 2021 Reżyseria: Helene Le Meur, Alex Fighter Jak będzie wyglądał świat jutra? Jak obecne odkrycia i badania wpłyną na nasze codzienne życie? Znani naukowcy, gwiazdy i pasjonaci z całego świata podzielą się swoimi badaniami i poglądami na życie w przyszłości. Codziennie wyrzucamy żywność, opakowania, popsute sprzęty, stare ubrania i wiele innych rzeczy. Obecnie za blisko połowę odpadów odpowiadają bogate państwa. Rośnie negatywny wpływ odpadów na planetę i nasze zdrowie. 150 milionów ton plastiku pływa w morzach, a gigantyczne wysypiska zatruwają środowisko nawet w najdalszych miejscach. Nie mówiąc o toksycznych, niebezpiecznych odpadach promieniotwórczych, z którymi nie wiemy, co robić. Tylko radykalna zmiana gospodarki i zużycia energii pozwoli uniknąć tragicznych skutków. Czy do 2050 roku taka rewolucja odniesie sukces? Marzenie staje się rzeczywistością. Inżynierzy i projektanci już wymyślają inne sposoby produkcji i konsumpcji. W latach 70. pojawił recykling. W Kalundborgu w Danii założono pierwszy park ekoprzemysłowy. Odpady jednej osoby są zasobami drugiej. Czy w 2050 roku będziemy gmerać w naszych pojemnikach? Całe pokolenie projektantów i producentów przedmiotów codziennego użytku już nad tym myśli. Metale, plastiki i materiały z budów i sektorów elektronicznych są coraz częściej odzyskiwane, przetwarzane i wykorzystywane. (dodano pozycję programową) 09:10 KRAINA LWÓW - NOCĄ I ZA DNIA - ODC. 1 MŁODE I BEZBRONNE (LION COUNTRY: NIGHT AND DAY 1. YOUNG AND VULNERABLE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Beth Brooks, Nathan Pilcher Trzyczęściowa opowieść o świecie lwów. Lwy. Najbardziej imponujące koty na świecie. Grozi im zagłada. Ich naturalne środowisko w Afryce się kurczy i w ostatnich dwóch dekadach ich liczba spadła niemal o połowę. Więc każde lwiątko jest na wagę złota. Przetrwanie młodych lwów jest sprawą kluczową, bo od tego zależy przyszłość całego gatunku. Jednym z ostatnich lwich azylów jest rezerwat w zambijskiej dolinie Luangwy. Zespół filmowców przez pół roku obserwuje dwa stada lwów. Odc. 1 Młode i bezbronne. W maju w Zambii wreszcie kończy się półroczna pora deszczowa. Młody samiec Pip, nazwany tak przez miejscowych badaczy, jest z matką i resztą stada. Ta grupa rodzinna od pokoleń żyje w tym parku narodowym, Obecnie składa się z trzech matek i siedmiorga niesfornych młodych. Pip trzyma się blisko rodziny, bo ma tylko pięć miesięcy i daleko mu do samodzielności. Samice będą musiały go ustrzec przed zagrożeniami, jakie niesie ze sobą pora sucha. To stado żyje w jednym z najdzikszych miejsc w Afryce. Park Narodowy Południowa Luangwa ma dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych i jest ostoją wielu afrykańskich dzikich zwierząt. Prawdziwa siła lwów bierze się z więzów rodzinnych. Lwy są najbardziej społecznymi dużymi kotami. (dodano pozycję programową) 10:10 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 1. ODRA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 1. Rzeka Odra jest niemiecko - polską rzeką, która w dolnym biegu tworzy amazoński krajobraz. Temat Odry jest w tym roku w programie. To jedna z ważniejszych rzek w kraju morawsko - śląskim. Jest to jedna z ostatnich swobodnie płynących, naturalnych rzek w sercu Europy. Źródło Odry znajduje się we wschodnich Czechach, w Górach Odrzańskich w Sudetach. Rzeka uchodzi do Roztoki Odrzańskiej, będącej zatoką Zalewu Szczecińskiego, w północno - zachodniej części Polski, przy północnej granicy miasta Police. Największymi miastami nad Odrą są: Wrocław, Szczecin, Ostrawa, Zielona Góra oraz Opole. We Wrocławiu odbywają się turystyczne rejsy po Odrze statkami białej floty, w mieście znajduje się także marina oraz przystań kajakowo - gondolowa. Przy ujściu rzeki został utworzony obszar sieci Natura 2000 Ujście Odry i Zalew Szczeciński (rezerwat Czarnocin). (zmodyfikowano opis: Omówienie) 11:10 PASZPORTY WOLNOŚCI - ODC. 7 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Koehler Nieznani bohaterowie 'Solidarności". Kontynuacja cyklu z 2021 roku. (dodano pozycję programową) 12:40 GŁOS Film dokumentalny, 69 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Dominika Montean - Pańków To film dokumentalny o nowicjacie jezuitów. 14 mężczyzn wstępuje do nowicjatu Zakonu Jezuitów. Są odcięci od świata przez dwa lata. To przysłowiowa pustynia, są bez pieniędzy, telefonów, dostępu do internetu, kontaktów ze znajomymi, poddawani różnym próbom. Przez ten czas muszą zmierzyć się z decyzją czy życie zakonne to jest ich wybór na całe życie. Reżyserka analizuje skąd przychodzi powołanie. Nowicjusze obawiali się, czy świadomość robienia filmu nie wpłynie na proces powołania w zakonie jezuitów. Młodzi zakonnicy zgodnie jednak przyznawali, że z czasem oswoili się z towarzyszeniem kamery rejestrującej ich codzienność. Dokument powstawał 6 lat. (dodano pozycję programową) 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ETIOPIA. NA DROGACH DAWNEJ ABISYNII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:10 WIELKIE RODZINY - ODC. 2 Serial dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak 100%, Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz W tym odcinku poznajemy świat czwartej rodziny serialu, 9 - osobowej rodziny Janeczki i Michała Kacprzyków z Beskidu Niskiego. W 1995 roku zdecydowali się porzucić warszawski świat i zamieszkać gdzieś na końcu świata. Weronika z Janu przygotowują się do wyjazdu do Opola, to tam będzie walczył Janu. Managerem Janu jest jego żona, która ma również przeszkolenie sędziowskie i trenerskie w sztukach walki. Janu jest przerażony, bo to pierwsza jego walka w MMA, ale robi to ze względów finansowych. Wspomina swoje życie w ubóstwie, kiedy był jeszcze dzieckiem i za wszelką cenę nie chce dopuścić do tego, by jego dzieci doświadczyły choćby 1% tego, co on przeżył. Wakacje już minęły, zaczął się rok szkolny. Rodzina Twarowskich postanawia omówić temat przeprowadzki. Tymek jest już dorosły i poprosił rodziców o osobny pokój, ta prośba wymaga zmian we wszystkich pokojach zajmowanych przez dzieci. U Lewockich tata Andrzej wraz z synem szykują w piwnicy mały warsztat do budowy cajonów, małych hiszpańskich bębnów. A mamę Monikę poznamy od jej zawodowej strony, nauczycielki, która opowie uczniom o etycznej zasadzie tego świata. (usunięto pozycję programową) 21:00 JERZY KALINA. NAWIGACJA SZTUKI (dodano pozycję programową) 00:20 NOTACJE - O. WIESŁAW SŁOWIK SJ. WOJTYŁA W KRAINIE KANGURÓW Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Wiesław Słowik SJ (rocznik 1944, urodził się w Starej Wsi na Podkarpaciu), kapłan Towarzystwa Jezusowego (jezuita), rektor Polskiej Misji Katolickiej w Australii i Nowej Zelandii. Po pierwszym roku studiów teologicznych, wyjechał w 1970 r. do Australii. W 1973 r. otrzymał święcenia kapłańskie w Melbourne z rąk kardynałą Karola Wojtyły. Był kapłanem m. in. w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Oakleigh, Sanktuarium Maryjnym w Essendoni kościele św. Ignacego w Richmond. W 1983 r. został koordynatorem polskiego duszpasterstwa w Wiktorii. Wielokrotnie nagradzany za działalność charytatywną i pracę na rzecz Polaków w Australii. Odznaczony Orderem Australii i Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP. (dodano pozycję programową) 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICE DOLINY KACANKI Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski "Tajemnice Doliny Kacanki" To bardzo zaskakująca cecha naszego czasu - świat coraz szerzej staje przed nami otworem, rzeczy i miejsca niegdyś niewyobrażalnie odległe okazują się osiągalne, ale jednocześnie uważniej rozglądamy się wokół i odkrywamy niezwykłość najbliższej okolicy. Tak właśnie jest ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. To ludzie różnych zawodów, połączeni wspólną pasją. Dziś razem z nimi cofniemy się w czasie do pierwszej wojny światowej, by odwiedzić zabytkową szkołę z tamtego czasu i zbadać zapomniany wojenny cmentarz. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 02:15 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla mnie najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę, że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Jest jeszcze inna warstwa ich opowieści. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17 - letnia Kazia została zabrana do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald Kazimiera poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 03:10 Z TAMTEJ STRONY WISŁY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Przemysław Kamiński Film opowiada o mieszkańcach Pragi - dzielnicy Warszawy leżącej na prawym brzegu Wisły. Historyczna Praga była osadą, leżącą nad Wisłą naprzeciwko Starego Miasta i Mariensztatu, wzmiankowaną po raz pierwszy w 1432 r. Jej nazwa oznacza miejsce wcześniej porośnięte lasem, wyprażone (wypalone) pod zasiewy. 10 lutego 1648 r. król Władysław IV Waza nadał Pradze prawa miejskie. Jej centrum znajdowało się w rejonie dzisiejszego Parku Praskiego i Ogrodu Zoologicznego. Po ówczesnym praskim ratuszu pozostała do dziś nazwa ul. Ratuszowej. W specyficznych praskich klimatach poznajemy bohaterów dość charakterystycznych dla tego miejsca. W codziennym bytowaniu widzimy Adasia - właściciela lombardu, gdzie zubożali mieszkańcy zastawiają ostatnie dobra; wysiedlanych lokatorów kamienicy przy ul. Małej, szefa miejscowej knajpy lubującego się w pozowaniu do portretów, babcię Kicię dokarmiającą miejscowe koty czy fotografującą praskie klimaty Zeldę. Młodzi wolontariusze wędrują po podwórkach z objazdową szkołą, kapela praska przygrywa na Bazarze Różyckiego, a Tomek codziennie pokonuje łączący dwa brzegi rzeki most, aby wieczorem wrócić na Brzeską. W nocy rozbrzmiewa tango w miejscowym klubie, gdzie można pogadać, potańczyć, pomarzyć. Niepowtarzalny klimat, ciekawi ludzie, niezwykłe miejsca składają się na tę opowieść o praskiej codzienności.