TVP Dokument Niedziela, 11.12.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PTASI KOCIOŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Wielki kompleks stawów w okolicach Przemkowa na zachodnich rubieżach Polski to prawdziwe uroczysko. Wokół ciągnęły się jeszcze niedawno radzieckie poligony, dziś to prawdziwe odludzie. Stawy są dzikie, zarastają nadmiarem trzciny. Na otaczających je łąkach żyją rzadkie kuliki wielkie, bekasy, brodźce i czajki. Nie mógł tego nie zauważyć Marek Cieślak, dyrektor Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, z zamiłowania ornitolog. Chcąc uchronić siedliska ptaków poprzez wykaszanie częściowo już zakrzaczonych łąk, a lustra stawów przed nadmierną inwazją trzciny, stał się propagatorem kotłów do spalania biomasy. Taki kocioł ogrzewa już siedzibę parku. Z siana i trzciny robi się tu tzw. balaty, stanowiące opał dla kotłów. Marek Cieślak nie jest zwolennikiem przerabiania trawiastej biomasy na brykiety, bo to energochłonny zabieg, ale jest orędownikiem instalowania kolejnych kotłów. W rozmowach z energetykami wyznaje jednak prostą, godną przyrodnika filozofię: "Jeżeli w pierwszym rzędzie mówią o kotle i energii - to z nimi nie współpracuję, jeżeli najpierw o przyrodzie - to tak!" 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 23 OWCZYM PĘDEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza w polskie Tatry, aby zbadać, czy tamtejsi górale nadal pielęgnują historyczne tradycje wypasania owiec. Czy naprawdę codziennie wyprowadza się je w wysokie góry? Jak dawniej wyrabiano oscypki i czy dzisiaj również używa się pierwotnych metod? Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdą się w programie. 11:50 LIBIA - PIEKŁO UCHODŹCÓW (LIBYA’S DETENTION CAMPS: THE SHAME OF EUROPE / LIBYA: NO ESCAPE FROM HELL) Film dokumentalny, 60 min, Francja, 2021 Reżyseria: Sara Creta Po upadku dyktatury Kadafiego Libia zmaga się z wojną domową i podziałami plemiennymi. Dziesiątki bojówek walczą o kontrolę nad zasobami strategicznymi, szybami naftowymi, przemytem ludzi i ośrodkami dla imigrantów. W poszukiwaniu pracy imigranci przybywają do Libii z całej Afryki. Ich los nikogo nie obchodzi. Gwałceni i wykorzystywani tłoczą się w ośrodkach i slamsach. Ich jedynym ratunkiem jest przedostanie się do Europy.... która robi wszystko, by im to uniemożliwić. Tysiące uchodźców jest uwięzionych w libijskich piekielnych aresztach, w których szerzą się nadużycia, gwałty i wymuszenia. Żyją w nieludzkich warunkach, czekając na milicję, Europę, ONZ, kogokolwiek kto zdecyduje o ich losie. Poznamy cały system zatrzymań, rolę milicji i sposób, w jaki sprawowana jest kontrola. Oficjalnie 26 aresztów w Libii jest zarządzanych przez GNA, uznany przez ONZ rząd w Trypolisie. W rzeczywistości władza jest w rękach kontrolującej kraj milicji, która postrzega migrantów jako gotowe źródło gotówki. Unia Europejska finansuje obozy, ale potem nie bierze odpowiedzialności za to, co się w nich dzieje. Skąd taki brak przejrzystości, jeśli chodzi o działania ONZ w Trypolisie? Europa wydaje się być na łasce libijskiego szantażu, a środki podjęte w celu pomocy Libii w rozwiązaniu problemu migrantów wzmacniają cykl ekstremalnych nadużyć. 12:50 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 7 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Agata Granicka mówi wprost: palma wielkanocna jest jak miłość. Wymaga troski, delikatności i czasu. To między innymi dzięki jej staraniom wileńskie palmy trafiły na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Układania suchych kwiatów i traw Agata nauczyła się w dzieciństwie od mamy i babci. Jest palmiarką od siedmiu pokoleń, można więc powiedzieć, że zna się na miłości jak mało kto. 13:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (112) - PERU. SZKOŁA KUSKEŃSKA Cykl reportaży, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Wojciech Cejrowski - podróżnik, fotograf, pisarz, publicysta, członek rzeczywisty Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie. Łączy pasję zwiedzania świata i docierania do najbardziej egzotycznych zakątków z niezwykłym zmysłem obserwacyjnym oraz poczuciem humoru. Każdy program to filmowa gawęda pełna dygresji i żartów, urozmaicona rozmowami z miejscową ludnością, prezentacją kultury ludowej i ciekawostek. Po konkwiście w Peru pojawili się katoliccy misjonarze. Zaczęto wznosić pierwsze kościoły. Budulec był na miejscu, ale skąd wziąć obrazy na ściany świątyń? Z Europy przypływały pojedyncze sztuki, a potem kopiowano je taśmowo. Tak powstała kuskeńska szkoła malarstwa. Funkcjonuje do dziś. Wojciech Cejrowski zabiera widzów do kilku pracowni, pokazuje jak powstają obrazy i objaśnia jak je postarzyć, aby wyglądały identycznie jak oryginał liczący 500 lat. 13:55 PINGWINY W UKRYTEJ KAMERZE ODC. 3. DORASTANIE (PENGUINS - SPY IN HUDDLE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: John Downer Kamera szpieg podąża za pingwinami. To pozwoli podglądać te zwierzęta z bardzo bliska. Zobaczymy jak się zachowują, jakie stosują taktyki w różnych sytuacjach, by przetrwać, obronić się, zdobyć pożywienie, wychować potomstwo. Po sukcesie filmu "Niedźwiedzie w ukrytej kamerze", postanowiono zrobić podobny eksperyment z pingwinami. Bohaterowie filmu to pingwiny cesarskie zamieszkujące Antarktykę, pustynie w Ameryce Południowej oraz Wyspy Falklandy. Nowoczesna technika filmowania pozwoliła na zebranie sporego materiału. Umożliwiła też wtopienie się w kolonię tych ptaków. Wiele scen pokazanych w filmie jest zabawnych, inne bardzo wzruszające i zaskakujące. Jeden z pingwinów zakochuje się nawet w sztucznym pingwingwinie "naszpikowanym" techniką filmową. 14:55 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT ODC. 15 (WEIRD WONDERS OF THE WORLD, S. 02 EP. 7) Cykl dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - co rusz odkrywamy kolejne, dziwne zjawiska przyrodnicze czy niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym odkryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych czy medycznych cudów. 15:55 SEKRETNE ŻYCIE PSÓW CZ. 2 POMOCNA ŁAPA (THE SECRET LIFE OF DOGS (2/3) WORKING LIKE A DOG) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Massey W tym odcinku przyjrzymy się psom pracującym, z którymi człowiek tworzy wyjątkową ekipę. Jakby czytały nam w myślach. Nasi najlepsi przyjaciele. Współczesna nauka pokazuje, jak dzięki rozwiniętym zmysłom psy pomagają nam w pracy. Badacze dowodzą, że psy przypominają nas bardziej niż mogłoby się nam wydawać. Oto nieznany dotąd obraz tych niezwykłych zwierząt. Inteligentne, kochające, pełne życia. Najbardziej zróżnicowany gatunek zwierząt na świecie. Nic dziwnego, że stały się najpopularniejszymi z naszych ulubieńców. Początkowo większość psów wszelkich ras nie mieszkała w naszych domach. Człowiek wyhodował je jako psy pracujące, by pomagały nam w najróżniejszych zajęciach. Tak powstały psy myśliwskie, norowce o wąskim, niskim tułowiu, które polowały na zwierzęta żyjące w norach, psy strzegące nas i naszego dobytku, często z narażeniem życia. Policjantom zwykle towarzyszą owczarki niemieckie. Są głośne, ostre i duże, a to się liczy! Przynajmniej tak było do dziś. W badaniach psów naukowcy koncentrują się dziś na ich inteligencji emocjonalnej i zdolności do empatii. W końcu to właśnie psy najbardziej rozumieją nasze potrzeby i są gotowe wszędzie nam towarzyszyć. Sposób, w jaki wykorzystujemy psy do pomocy, z czasem się zmienia, ale ich entuzjazm i chęć współpracy powoduje, że to wciąż nasi najwspanialsi partnerzy. 16:55 NIESAMOWITE PODRÓŻE Z SIMONEM REEVE (INCREDIBLE JOURNEYS WITH SIMON REEVE) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Gian Quaglieni Czteroodcinkowa seria BBC Studios. Simon Reeve przedstawia niektóre z najważniejszych wydarzeń ze swoich niesamowitych podróży po całym świecie. W ciągu ponad pietnastoletniej kariery Simon odwiedził ponad sto krajów na sześciu różnych kontynentach, doświadczając niesamowitych krajobrazów i odkrywając poruszające i dramatyczne ludzkie historie. Teraz dogania niektóre z niezapomnianych postaci, które spotkał po drodze. Simon ujawnia kulisy wydarzeń i odkrywa niektóre z ogromnych zmian, których był świadkiem podróżując po całym świecie. 18:00 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Reportaż, 23 min, Polska, 2020 Program "Tomek na granicach II Rzeczypospolitej" to reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 10 ROZMOWY Z WARTBURGIEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Tym razem Radosław Kotarski wraca do czasów powojennych, gdy polska motoryzacja stawała na nogi. Wyrusza w podróż takimi pojazdami jak warszawa, syrena czy wartburg i sprawdza ich użyteczność w praktyce. Dla jednych ten powrót do przeszłości będzie powrotem do czasów dzieciństwa, a dla innych subiektywnym przewodnikiem po motoryzacji Europy Środkowej i Wschodniej. Co wyniknie ze skonfrontowania zabytkowych samochodów z nowoczesnymi realiami? 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 167 PŁOŃSK Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Michałowski Scenariusz: Yulia Yukhymets Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym przystankiem na trasie podróży po Polsce będzie Płońsk - miasto, którego historia zaczęła się ponad 600 lat temu, a osadnictwo na jego terenie sięga VII wieku. Król Władysław IV zjeżdżał tu na łowy. Położone pośród pięknych mazowieckich lasów, zaledwie 60 km od Warszawy, jest oazą ciszy i spokoju. Zwiedzanie zaczniemy od przyklasztornego budynku, który przez długie lata należał do zakonu karmelitów, a dziś znajduje się w nim Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta - pierwsza tego typu placówka w Polsce. Autorski pomysł miejscowych pasjonatów, realizowany jest od 1995 roku. Działają dwa zespoły historyczny i współczesny. Pierwszy zajmuje się zbieraniem i opracowywaniem wszelkich materiałów dotyczących historii miasta i okolic, między innymi spisuje wspomnienia dawnych mieszkańców Płońska i odtwarza biografie niektórych rodzin. Zespół współczesny zajmuje się dziejami Płońska współczesnego, opracowując je dla przyszłych pokoleń płońszczan. W mieście znajdziemy kamienicę, w której do 1906 roku mieszkał Dawid Ben Gurion, urodzony w Płońsku współzałożyciel i pierwszy premier niepodległego państwa Izrael. Z miastem związany był też Henryk Sienkiewicz, który spędził tutaj rok, pracując jako guwerner w majątku rodziny Weyherów. W XIX wieku w Płońsku mieszkał i pracował Jan Walery Jędrzejewicz. Był lekarzem, astronomem - amatorem i popularyzatorem nauki. Dzięki niemu w 1872 roku w Płońsku powstało obserwatorium astronomiczne, którego tradycje współcześnie kontynuuje koło miłośników astronomii. Płońsk szczyci się Młodzieżową Orkiestrą Dętą Con Grazia, która cieszy się uznaniem nie tylko w Polsce, ale również na arenie międzynarodowej. 19:40 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - MARIA DŁUŻEWSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne" to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Bohaterką tego odcinka jest Maria Dłużewska. Maria Krystyna Dłużewska urodziła się 26 września 1951 w Kielcach pracuje jako reżyser, scenarzystka, aktorka, dziennikarka. Jest także autorką pięciu książek. W okresie PRL - u była aktywną działaczką opozycji antykomunistycznej. W 1972 ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. Przez 10 lat pracowała jako aktorka w kilku teatrach. Od września 1980 należała do NSZZ Solidarność. Współorganizowała Msze za Ojczyznę i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej. W stanie wojennym prowadziła Teatr Poniedziałkowy w Ursusie. Kolportowała podziemne wydawnictwa. Była redaktorem i autorką tekstów Radia Solidarność. Od 1984 do 1988 r. działała w Solidarności Walczącej. Po roku 1989 pracowała jako dziennikarz w tygodnikach "Spotkania" i "Solidarność". W latach 90 - tych zajęła się tworzeniem filmów dokumentalnych, których obecnie ma w swoim dorobku ponad 40 jako scenarzystka, reżyser i producent. Jej filmy, które zostały wyróżnione nagrodami to: "Zablokowani", "Seans". "Wycieczka", "Degrengolada w Teatrze Domowym", "Polacy", "Pogarda", "Ksiądz", "Krótkie popołudnie na Mazurach". 20:15 PAMIĘTNIKI ROXETTE (ROXETTE DIARIES) Film dokumentalny, 90 min, Szwecja, 2016 Reżyseria: Jonas Akerlund Film dokumentalny o tym, co wydarzyło się szwedzkiemu duetowi muzycznemu Roxette między 1986 a 1995 rokiem. Setki godzin filmu zostały nagrane w najlepszych latach kariery, bo ambicją było uchwycenie wszystkiego. Wejdziemy do studia, za kulisy, na próby i koncerty. To prywatne nagrania jednego z największych zespołów w historii, nazywanego współczesną ABBĄ. 9 grudnia 2019 roku wokalistka zespołu Marie Fredriksson zmarła po walce z nowotworem mózgu. 21:55 ELVIS I DZIEWCZYNA Z WIEDNIA (ELVIS AND THE GIRL FROM VIENNA) Film dokumentalny, 55 min, Austria, 2017 Reżyseria: Kurt Langbein W 1956 roku rozpoczęto prace nad filmem "Love Me Tender", w którym występował Elvis Presley. O gwiazdora dbał wówczas agent "Pułkownik" Tom Parker oraz sekretarka, Trude Forsher z Wiednia, którą zatrudnił. Syn tytułowej "dziewczyny z Wiednia" zabiera nas w podróż, podczas której opowiada o relacji matki z Elvisem Presleyem i prezentuje liczne, niepublikowane wcześniej, materiały archiwalne. 23:00 TAMTE LATA, TAMTE DNI - BARBARA KRAFFTÓWNA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzenie: Marta Perchuć-Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata swojej młodości i najlepsze role wspomina wybitna polska aktorka filmowa i teatralna, Barbara Krafftówna. 23:35 MARIUPOL (MARIUPOLIS) Film dokumentalny, 90 min, Francja/Litwa/Niemcy/Ukraina, 2022 Reżyseria: Mantas Kvedaraviius Mariupol miasto nad Morzem Azowskim, znajdujące się na linii frontu pomiędzy Ukrainą a sterowanymi z Kremla rosyjskimi separatystami. Film jest zapisem życia w mieście, którego obywatele próbują żyć normalnie pomimo toczących się niedaleko walk. Wędkarze "okupują" most na rzece przecinającej miasto. W teatrze próby przed świętowaniem zakończenia Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Artyści mają nadzieję, że miasto nie zostanie przejęte przez separatystów 9 maja. Córka szewca próbuje swych sił jako reporterka wojenna na opłotkach miasta, gdy jej ojciec dyskutuje o swoim losie z klientkami. To zapis świata na krawędzi rozpadu. Erozji ulega nie tylko materialna rzeczywistość, ale i symbole, jeszcze niedawno jednoczące całą wschodnią Ukrainę. Życie toczy się dalej przy dźwiękach dzwonów cerkwi i skrzypiących tramwajów. 01:15 W CIENIU ZAPOMNIENIA... ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ ZOFII KOSSAK - SZCZUCKIEJ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Zdjęcia: Adam Fręśko Muzyka: Aleksander Przybytek Film o Zofii Kossak - Szczuckiej, znanej też jako Zofia Kossak - Szatkowska, polskiej powieściopisarce i uczestniczce ruchu oporu Żegota. W filmie pokazano jej lata dzieciństwa spędzone na Lubelszczyźnie i Wołyniu. Pracowała jako nauczycielka w Warszawie, tu studiowała też w ówczesnej Szkole Sztuk Pięknych. Podczas II wojny światowej przebywała w stolicy, pomagając Żydom. Za swoje zasługi została odznaczona medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W 1945 roku wraz z misją Polskiego Czerwonego Krzyża wyjechała do Londynu. Na emigracji pozostała 12 lat, do kraju wróciła w 1957 roku. 02:20 POLMISSION. TAJEMNICE PASZPORTÓW Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Jacek Papis Dokument jest próbą rozwikłania najbardziej zagadkowych wątków tzw. akcji paszportowej, czyli działalności polskich dyplomatów w Szwajcarii i żydowskich aktywistów, którzy podczas II wojny światowej ratowali Żydów z całej Europy. Film ten skupia się przede wszystkim na losach tych, którym udało się ocaleć dzięki południowoamerykańskim paszportom, ale zarazem opowiada o tych, którzy o mały włos by ocaleli, ale niemal w ostatniej chwili zostali przez Niemców zamordowani. Głównymi interlokutorami są tu bezpośrednio ocaleni lub ich potomkowie (tzw. drugie pokolenie), co sprawia, że film ten jest także dokumentacyjnym zapisem niezwykłych, jednostkowych losów, z których każdy właściwie nadawałby się na osobną hollywoodzką produkcję. Oprócz ocalonych w filmie pojawiają się też historycy i badacze, próbujący dociec prawdy, podjąć niewyjaśnione dotąd kwestie i odpowiedzieć na najbardziej nurtujące pytania. 03:30 A CZEGO TU SIĘ BAĆ? Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Szumowska Dokument "A czego tu się bać?" to opowieść o pogrzebowych tradycjach na mazurskiej wsi. Nie każdy wie, że rytuał ten pozostał tam prawie w niezmienionej formie od stuleci. Pożegnanie zmarłego trwa tydzień. Przez ten czas rodzina żegna go w domu. Zmarły leży wśród kwiatów, a członkowie rodziny czuwają u jego wezgłowia. W domu toczy się życie rodzinne, co wieczór zjeżdżają samochody z okolicznych wsi i zaczyna się intonowane przez wynajęte specjalnie na tę okazję "płaczki" modlitwy i pieśni. Gospodyni gotuje. Goście jedzą i piją. Na pytanie czy boją się śmierci odpowiadają: "A czego tu się bać?'. Bo dla nich śmierć jest częścią życia rodziny, taką jak ślub czy chrzciny. Wielu przygotowuje się do pogrzebu już za życia. Kupują sobie buty i stroje do trumny, wybierają pieśni, które będą intonowane przy zwłokach, czasem wybierają nawet trumnę. "Płaczki" od lat są wynajmowane do pogrzebów, to praca jak inne. Miejscowy zakład pogrzebowy dobrze orientuje się w gustach miejscowych. Właściciele wiedzą, jakie kwiaty dobrać i jakie szarfy, ile postawić świec. Ludzie na wsi są ze śmiercią oswojeni, jest to dla nich normalna kolej rzeczy. Nie boją się odchodzić z tego świata. Może dlatego, że pożagnanie zmarłego trwa tydzień, że swobodne rozmowy o śmierci i pogrzebie są czymś naturalnym w ich życiu. Ważnym elementem filmu jest dyskretny humor. Paradoksalnie pogrzebowy świat na wsi jest pełen radości.