TVP Historia Czwartek, 08.12.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 8 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1968 - USA wynalazki łącza hypertekstu i "myszki"; 1980 - zastrzelono Johna Lennona; 1990 - śmierć Tadeusza Kantora; 1991 - likwidacja ZSRS; 06:55 CZAS HONORU - ODC. 69 "ULTIMATUM RAINERA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek i Wanda dopływają do portu w Gdyni. Podczas kontroli celnej Bronek podaje się za brata Antoniego Karkowskiego. Funkcjonariusze urzędu celnego mają dla niego szokującą informację, która może przekreślić sens całej misji... Rainer spotyka w areszcie Krzywego, starego złodzieja. Recydywista twierdzi, że skądś zna Rainera. Woźniaka odnajduje najgroźniejszy świadek jego okupacyjnej przeszłości. Przychodzi z ultimatum: Woźniak ma kilka dni na oddanie pewnych cennych ruchomości, w przeciwnym razie czekają go poważne kłopoty z przełożonymi z UB. Władek i Michał zamierzają podstępem dostać się do szpitalnej izolatki Janisza. Wszystko idzie zgodnie z planem do momentu, gdy jeden z żołnierzy pilnujących wejścia do szpitala nabiera podejrzeń. 07:45 W KOTLE HISTORII - MAZUREK. I PROSZĘ WSTAĆ Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Tutaj, w tej sali, chcecie urządzić szczęśliwą przyszłość świata. Brakuje mi chorągwi Polski, za którą walczyliście i która straciła swój kraj. Ja tego nie mogę tolerować. Ja wam zagram hymn Polski. I proszę wstać! No i wstali. Ja im zagrałem hymn polski "Jeszcze Polska nie zginęła powoli", powolutku, z całego serca - wspominał po latach Artur Rubinstein wydarzenia z San Francisco, z budynku opery, z 13 maja 1945 roku. Nie było to jednak wydarzenie operowe, ale polityczne. Trwała konferencja założycielska Organizacji Narodów Zjednoczonych. Wśród gości konferencji zabrakło jednak delegacji polskiej. Wystąpienie Rubinsteina spotkało się z burzą braw, do których nolens volens zmuszony został nawet członek delegacji sowieckiej, Nikita Chruszczow. Koncertowi Rubinsteina przysłuchiwała się stojąca w kulisach żona, Nela Rubinstein. Łukasz Modelski zaprasza na spotkanie z kuchnią Neli Rubinstein. Przygotuje mazurek z polewą pomarańczową i bigos. 08:20 HISTORIA POLSKI - TRZY ĆWIERCI DO ŚMIERCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jerzy Rohoziński, Wojciech Saramonowicz, Grzegorz Czerniak Scenariusz: Jerzy Rohoziński, Wojciech Saramanowicz, Grzegorz Czerniak Film dokumentalny o ostatniej deportacji Polaków do Kazachstanu (1952 rok), która objęła 6000 osób, przeważnie mieszkańców obecnej Białorusi. Film opowiada o rodzinie Walentego Jabłońskiego, którego uratował od śmierci głodowej kazachski chłopak Tassybaj, dwa lata temu nagrodzony przez prezydenta RP medalem Virtus et Fraternitas. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - AGONIA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia jedną z najbardziej sensacyjnych operacji II wojny światowej i mechanizmy polityki końca wojny. W połowie 1944 roku wojska radzieckie zajęły Rumunię, głównego dostawcę ropy naftowej dla Niemiec. Dalsze akcje Armii Czerwonej groziły okrążeniem milionowej armii niemieckiej na Węgrzech oraz opanowaniem węgierskich pól naftowych. Sytuacja była tym bardziej niepokojąca dla Hitlera, że regent admirał Miklos Horthy zmierzał do poddania swoich wojsk aliantom. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - LUKA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Znaczenie pracy wywiadu w czasie działań wojennych Drugiej Wojny Światowej na przykładzie inwazji wojsk alianckich na Normandię, praca wywiadów dwóch największych supermocarstw w latach 50. i 60. Wszystko zaczyna się w chwili, kiedy amerykańscy stratedzy stwierdzili, że Związek Radziecki uzyskał przewagę nuklearną nad USA. Rokowania, które miały doprowadzić do usunięcia groźby globalnego konfliktu zostały zerwane w 1960 r. Co kryło się za tymi działaniami i jakie były rzeczywiste mechanizmy polityki obu państw? 10:30 ZSRR. ROZPAD MOCARSTWA (USSR - THE DESINTEGRATION) Film dokumentalny, 52 min, Belgia, 2016 Reżyseria: Philippe Claude, Annette Gourdon Koprodukcja kanału Histoire we Francji, Al - Arabija, RTS w Szwajcarii, RTBF, oraz BRI w Kanadzie. Dokument powstał z myślą o upamiętnieniu 25 - lecia upadku Związku Radzieckiego. 26 grudnia 1991 roku to oficjanie przyjęta data upadku Związku Radzieckiego. Film bogato ilustrowany archiwaliami, wzbogacony wypowiedziami świadków, specjalistów, historyków. Opowiedzą oni o wydarzeniach, które zmieniły równowagę sił na całym świecie. Philippe Claude i Annette Gourdon to doświadczony duet w dziedzinie reżyserii i produkcji filmu dokumentalnego. Film rozpoczyna moment wyboru Gorbaczowa na przywódcę ZSRR, poprzez pamiętną pierestrojkę, początek działalności Jelcyna, wybuch w Czarnobylu i wycofanie wojsk z Afganistanu. Druga część obejmuje lata od marca 1989 roku aż po grudzień 1990. Ostatnia trzecia część to wydarzenia od grudnia 1991 aż po finał, jakim było ogłoszenie końca zimnej wojny i upadek Związku Radzieckiego. 12:05 DROGA - ODC. 2/6 - NUMER PRÓBNY Serial obyczajowy, 55 min, Polska, 1973 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Aktorzy: Zygmunt Malanowicz, Stanisława Celińska, Anna Nehrebecka, Wiesław Gołas, Wanda Łuczycka, Maciej Damięcki, Andrzej Gazdeczka, Edward Lubaszenko, Ferdynand Matysik Marian Szyguła prowadzi na próbnych numerach nowy autobus z fabryki w Sanoku do Warszawy. W drodze spotyka ciężarną kobietę, więc zbacza nieco z trasy, by podwieźć ją do wsi. Ten odruch serca przysparza mu sporo kłopotów. Marianek zostaje posądzony o podpalenie domu we wsi i dużo czasu upłynie, zanim sprawa się wyjaśni. 13:15 BASTIONY WŁADZY - WRÓG U BRAM. ODC. 2/2 (BASTIONS OF POWER) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 W XI wieku nadal obowiązywało prawo pięści. Każdy sam dbał o bezpieczeństwo własne i swojej rodziny. Dlatego zamożni pomyśleli o schronieniu. Kryjówce niedostępnej dla wrogów. Tak właśnie powstał zamek, który wręcz symbolizuje średniowiecze. Te budowle odcisnęły piętno na krajobrazie. W całej Europie można podziwiać milczących świadków historii. Do obecnych czasów pozostał zaledwie ułamek dawnych fortec. Czasem przetrwało jedynie miano. W całej Europie tysiące nazw miejscowości i ulic świadczy o ich mnogości. Regensburg, Newcastle, Belgrad czy Castel Gandolfo, poprzez nazwę zdradzają swoje pochodzenie. Burchstraat, Hradcanske Namesti czy Plaza del Castillo przypominają, że kiedyś stały tu średniowieczne zamki. Dziś zamki przywołują wspomnienia burzliwej epoki. Otaczają je mity i legendy. W zamkach ludzie żyli, pracowali i umierali. Były to ośrodki gospodarcze i ufortyfikowane domy, gdzie staczano niezliczone walki. Na zamku tworzono historię, dlatego należą do europejskiego dziedzictwa. 14:20 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. RZEKA CZARNEGO SMOKA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE BLACK DRAGON) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów kwadratowych, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 16:40 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - ARCHITEKCI: JERZY HRYNIEWIECKI, JERZY GŁÓWCZEWSKI. Reportaż, 14 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są architekci: Jerzy Hryniewiecki i Jerzy Główczewski. 17:05 CZAS HONORU - ODC. 70 "PACZKA Z BERLINA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Trwa obława KBW na Władka, Michała i ich kolegów z oddziału. Po nieudanej akcji odbicia Janisza ze szpitala, partyzanci ukrywają się we wsi, dokąd przybywa dowodzący akcją pułkownik Jabłoński. Sytuacja konspiratorów staje się coraz trudniejsza. Rainer i Karkowski wpadają na siebie w hotelu. Karkowski dostaje propozycję nie do odrzucenia. Rainer nie wie jednak, że sam jest bacznie obserwowany przez dwóch tajemniczych typów. Misja Rainera i Celiny jest prześwietlana przez komunistyczne służby. Ruda próbuje się kontaktować z Marią, wysyła gryps. Bronek dołącza do Wandy w ich nowym mieszkaniu w Otwocku. Oboje starają się odbudować zaufanie do siebie. Nie ułatwia im tego wciąż niewypełniona misja Bronka. Celina śledzi profesora politechniki Błaszczyka, z którym niedawno kontaktował się poszukiwany przez nią Blachnitzky. Celina zastaje profesora na zaskakującym spotkaniu... Pomimo protestów Wandy, Bronek rusza tropem Karkowskiego. 19:00 HISTORIA POLSKI - POD ZNAKIEM ORŁA, POD ZNAKIEM GRYFA Film dokumentalny, 38 min, Polska, 1997 Reżyseria: Maria Mydlarska Scenariusz: Maria Mydlarska Zdjęcia: Tomasz Radziemski "Pod znakiem orła, pod znakiem Gryfa", to film opowiadający o zderzeniu dwóch światów, dwóch rzeczywistości. Tej dawnej, organizacji partyzanckiej, prawie nieznanej i dzisiejszych ocen jej działalności. Jednym z ważniejszych dokonań był przerzut Jana Nowaka Jeziorańskiego. Dziś po latach poznajemy ludzi, którzy tego dokonali. Jaka była ta kaszubska organizacja, o której tak mało wiadomo? Jakie były jej relacje z Armią Krajową? Dlaczego przez ponad 40 lat był to temat tabu? 19:50 NIE MOGŁEM INACZEJ. KAPŁAN I ŻOŁNIERZ PS. SKI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia księdza Michała Pilipca, księdza, który powinien znaleźć się w panteonie niezłomnych bohaterów walki o niepodległość RP, ofiar komunistycznego terroru. Był jednym z pierwszych kapłanów Kościoła rzymskokatolickiego bestialsko zamordowanych przez reżim komunistyczny, po wkroczeniu Armii Czerwonej i armii gen. Berlinga na tereny RP. Szczegółowa, filmowa rekonstrukcja życia i śmierci księdza Michała Pilipca ukaże w pełni jego postawę chrześcijańską i patriotyczną w powojennych czasach terroru Urzędu Bezpieczeństwa. 20:55 POLSCY. SERYJNI - ODC. 7 TADEUSZ OŁDAK Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Warszawa, wiosna 1950 r. W mieście pojawia się plotka o grasującym w stolicy tajemniczym mężczyźnie nazywanym wampirem, który napada samotne kobiety. Milicja sprawę utrzymuje w tajemnicy ze względu na dobro śledztwa. Pierwsza ofiara 40 - letnia wdowa, utrzymująca dwójkę nieletnich dzieci, zostaje znaleziona 7 kwietnia 1950 r. niedaleko torów kolejowych przy ulicy Podskarbińskiej. Okazuje się, że kobieta nie żyje od wielu godzin. Niedaleko zaś miejsca znalezienia jej zwłok śledczy natrafiają na stary skórzany niemiecki wojskowy pas ze spiłowanym z klamry napisem: Gott mit uns. Prawdopodobnie należał on do zabójcy, który po raz kolejny uderza miesiąc później. Tym razem ofiara napadu przeżyła. Dzięki jej zeznaniom śledczy poznali opis wyglądu sprawcy i prawdopodobne imię i nazwisko jednego z jego znajomych. Trzecia ofiara wampira z Warszawy nie przeżyła już jego ataku. Czwarta dosłownie cudem uszła z życiem i złożyła obszerne zeznania. Ponad miesiąc po pierwszej zbrodni domniemany sprawca zostaje ujęty. Pomogła w tym kontrola korespondencji z żoną podejrzanego i wskazówki zawarte w jednym z listów. Podczas przesłuchań Tadeusz Ołdak zachowuje się swobodnie. Nie wykazuje przed śledczymi jakiegokolwiek żalu czy skruchy. Przestępstwa i okrutne postępowanie wobec swoich ofiar opisuje w taki sposób (co było zaskoczeniem dla przesłuchujących go funkcjonariuszy i prokuratora), jakby było to coś zwyczajnego i normalnego. Pozwala sobie przy tym na żarty i cyniczne uwagi. Rozprawa przeciwko wampirowi z Warszawy ma wyłączoną jawność. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazuje go na karę śmierci. Wyrok wykonano. 23:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FIDEST - TROPEM POWSTAŃCZEJ LEGENDY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Fidest - tropem powstańczej legendy. Tłem naszej dzisiejszej opowieści jest Puszcza Biała, która dzięki położeniu w widłach Bugu i Narwi tworzy świetne zaplecze dla wojny partyzanckiej, a w powstaniu styczniowym w realiach powstającego do walki kraju stała się obszarem o znaczeniu strategicznym. Przy pomyślnym rozwoju wydarzeń wojennych właśnie tutaj istniała szansa na odcięcie rosyjskich sił Królestwa od cesarstwa. Mnogość bitew i potyczek godnych pomnikowej chwały. Tu, gdzie dziś gościmy - w okolicach Wyszkowa - lokalne grupy miłośników historii połączyły siły, by upamiętnić pobliskie miejsca związane z powstaniem styczniowym. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - AGONIA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia jedną z najbardziej sensacyjnych operacji II wojny światowej i mechanizmy polityki końca wojny. W połowie 1944 roku wojska radzieckie zajęły Rumunię, głównego dostawcę ropy naftowej dla Niemiec. Dalsze akcje Armii Czerwonej groziły okrążeniem milionowej armii niemieckiej na Węgrzech oraz opanowaniem węgierskich pól naftowych. Sytuacja była tym bardziej niepokojąca dla Hitlera, że regent admirał Miklos Horthy zmierzał do poddania swoich wojsk aliantom. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - LUKA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Znaczenie pracy wywiadu w czasie działań wojennych Drugiej Wojny Światowej na przykładzie inwazji wojsk alianckich na Normandię, praca wywiadów dwóch największych supermocarstw w latach 50. i 60. Wszystko zaczyna się w chwili, kiedy amerykańscy stratedzy stwierdzili, że Związek Radziecki uzyskał przewagę nuklearną nad USA. Rokowania, które miały doprowadzić do usunięcia groźby globalnego konfliktu zostały zerwane w 1960 r. Co kryło się za tymi działaniami i jakie były rzeczywiste mechanizmy polityki obu państw? 01:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - INWAZJA, KTÓREJ NIE BYŁO CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do odparcia inwazji aliantów w rejonie Calais, m.in. montażu działa Todt. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - RADZIECKA BOMBA A CZ. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczny magazyn popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Trzeci program z cyklu poświęconego pracom nad radziecką bronią atomową.